Program nauczania RATOWNIK MEDYCZNY 322[06]pliki.koweziu.edu.pl/programy/przedmiotowe/RATOWNIK_MEDYCZNY_322[06... · 4 I. PLAN NAUCZANIA Plan nauczania Szkoła policealna Zawód:

Ministerstwo Edukacji i Nauki

Program nauczania

RATOWNIK MEDYCZNY 322[06]

Zatwierdzam

Minister Edukacji i Nauki

Warszawa 2006

322[06]

1

Autorzy: mgr Ewa Łoś mgr Kazimiera Naskręt mgr Krzysztof Panufnik mgr Marzena Radomska Recenzenci: dr n. med. Małgorzata Malinowska-Zaprzałka dr n. med. Beata Wudarska Opracowanie redakcyjne: mgr Kazimiera Tarłowska Opracowanie merytoryczne: mgr Kazimiera Tarłowska

2

3

Spis treści I. Plany nauczania 3II. Programy nauczania przedmiotów zawodowych 4 1. Psychologia z elementami socjologii 4 2. Anatomia z fizjologią i patologią 13 3. Podstawy prawa i ekonomiki 24 4. Język migowy 30 5. Dydaktyka ratownictwa 33 6. Ratownictwo w zagrożeniach cywilizacyjnych

i środowiskowych 40

7. Ratownictwo medyczne 48 8. Farmakologia w ratownictwie 59 9. Stany zagrożenia życia 65 10. Medyczne zabiegi ratunkowe 75 11. Techniki samoobrony 84 12. Zajęcia praktyczne 88 13. Praktyka zawodowa 102

4

I. PLAN NAUCZANIA Plan nauczania Szkoła policealna Zawód: ratownik medyczny 322[06] Podbudowa programowa: szkoła dająca wykształcenia średnie

Semestry I - IV

Lp. Przedmiot nauczania Liczba godzin tygodniowo

w semestrze

Liczba godzin

tygodniowo w

dwuletnim okresie

nauczania 1. Psychologia z elementami

socjologii i etyki 3 2 1 - 3

2. Anatomia z fizjologią i patologią

6 - - - 3

3. Podstawy prawa i ekonomiki 3 - - 1,5 4. Język migowy - - 3 - 1,5 5. Dydaktyka ratownictwa 2 2 2 - 3 6. Ratownictwo w zagrożeniach

cywilizacyjnych i środowiskowych

4 2 - - 3

7. Ratownictwo medyczne 2 2 2 - 3 8. Farmakologia w ratownictwie - 2 2 - 2 9. Stany zagrożenia życia - 9 5 - 7

10. Medyczne zabiegi ratunkowe 3 4 4 - 5,5 11. Techniki samoobrony 2 2 1 - 2,5 12. Zajęcia praktyczne - - 5 25 15

Razem 25 25 25 25 50 Praktyka zawodowa: w IV semestrze – 4 tygodnie - 140 godzin

5

II. PROGRAMY NAUCZANIA PRZEDMIOTÓW ZAWODOWYCH

PSYCHOLOGIA

Z ELEMENTAMI SOCJOLOGII I ETYKI 1. Szczegółowe cele kształcenia W wyniku procesu kształcenia uczeń powinien umieć: – określić zadania i kierunki psychologii, – scharakteryzować procesy poznawcze człowieka, – scharakteryzować procesy emocjonalne i motywacyjne, – scharakteryzować strukturę osobowości człowieka, – nawiązać i utrzymać kontakt z pacjentem oraz współpracownikami, – przewidzieć reakcje człowieka na wiadomość o zagrożeniu życia i/lub

zdrowia, – udzielić wsparcia psychologicznego poszkodowanemu w wypadku

i jego bliskim, – wskazać pozytywne i negatywne skutki obecności bliskich pacjenta

podczas zabiegów ratujących zdrowie i życie, – zastosować metody promowania zachowań prozdrowotnych

i zwiększających poziom bezpieczeństwa ludzi, – przewidzieć zachowania ludzi w sytuacjach nadzwyczajnych zagrożeń

cywilizacyjnych i środowiskowych, – scharakteryzować zespół stresu pourazowego, – rozpoznać symptomy wskazujące możliwość wystąpienia zjawiska

psychozy tłumu i paniki w miejscu udzielania pomocy ratowniczej, – pokierować reakcjami otoczenia w sytuacjach zagrożenia, – zrównoważyć emocje własne, – zdiagnozować własne możliwości psychofizyczne w sytuacjach

trudnych, – utrzymać stałą gotowość niesienia pomocy i wsparcia

psychologicznego, – scharakteryzować procesy grupowe i społeczne, – scharakteryzować zespół wypalenia zawodowego, – zastosować zasady etyki w działalności zawodowej. Materiał nauczania 1. Przedmiot i dziedziny psychologii Dziedziny psychologii. Psychologia jako nauka o czynnościach psychicznych człowieka. Działalność człowieka. Mechanizmy regulacyjne czynności

6

psychicznych. Funkcja regulacyjna świadomości. Umiejętności psychologiczne przydatne w zawodzie ratownika medycznego. Gromadzenie danych o stanie psychicznym pacjenta. Ćwiczenia: • Tworzenie mapy pojęciowej przedstawiającej psychologię, socjologię i etykę

w systemie nauk humanistycznych i ukazującej wzajemne związki tych dyscyplin naukowych.

• Określanie umiejętności psychologicznych przydatnych w zawodzie ratownika medycznego.

2. Procesy poznawcze Spostrzeganie – proces spostrzegania, obserwacja i spostrzegawczość, uwaga i wyobraźnia. Pamięć i uczenie się – fazy procesów pamięciowych, rodzaje pamięci, cechy pamięci. Samokształcenie – istota samokształcenia, cechy psychiczne osoby podejmującej samokształcenie, racjonalność samokształcenia. Myślenie i mowa – istota myślenia, rodzaje myślenia, operacje myślowe, rozwiązywanie problemów, myślenie a mowa. Ćwiczenia: • Analizowanie wpływu własnych doświadczeń życiowych na proces

uczenia się. • Rozpoznawanie psychospołecznych barier twórczego rozwiązywania

problemów.

3. Procesy emocjonalne i motywacyjne Cechy procesów emocjonalnych. Źródła procesów emocjonalnych. Rodzaje procesów emocjonalnych. Ekspresja procesów emocjonalnych. Wpływ emocji na procesy poznawcze i działanie. Emocje pozytywne i negatywne. Rola uczuć w życiu człowieka. Cechy procesów motywacyjnych. Potrzeba jako źródło aktywności. Związek motywacji z procesami emocjonalnymi i z aktywnością człowieka. Ćwiczenia: • Wyrażanie uczuć, takich jak: strach, gniew, wstyd, radość i smutek za

pomocą mimiki i gestów. 4. Osobowość Pojęcie osobowości. Koncepcje osobowości. Osobowość jako centralny system integracji i regulacji czynności psychicznych. Rozwój osobowości. Czynniki wpływające na kształtowanie osobowości człowieka. Składniki osobowości – temperament, zdolności i uzdolnienia, inteligencja, poglądy, przekonania, postawy, potrzeby, charakter, obraz samego siebie.

7

Ćwiczenia: • Określanie cech osobowości przydatnych ratownikowi medycznemu. • Określanie „mocnych i słabych” stron osobowości własnej. • Prezentowanie własnej postawy w sytuacjach zaistniałych w czasie działań

ratunkowych przedstawionych w opisie przypadków. 5. Psychologiczne uwarunkowania kontaktu z pacjentem Struktura procesu komunikowania się. Komunikat jako podstawa skutecznego porozumiewania się. Warunki skuteczności komunikowania się – wiarygodność nadawcy, wysyłanie zrozumiałych przekazów, zapewnienie dopływu informacji zwrotnych. Style komunikowania się. Komunikowanie się werbalne i niewerbalne. Komunikowanie się z dorosłymi i dziećmi w różnym wieku, opiekunem pacjenta. Problemy i błędy w komunikowaniu się. Metody zwiększające efektywność komunikowania się ratownika z pacjentem. Przyczyny niepowodzeń w komunikowaniu się ratownika z pacjentem. Błędy jatrogenne – rodzaje, przyczyny, następstwa. Asertywność. Pacjent z innego kręgu kulturowego. Ćwiczenia: • Obserwowanie i interpretowanie niewerbalnych komunikatów. • Bezpośrednie wyrażanie próśb i oczekiwań. • Przekazywanie informacji i przyjmowanie informacji zwrotnych. • Prezentowanie umiejętności asertywnego zachowania się

i reagowania na asertywność innych. • Rozpoznawanie przyczyn zakłóceń powstających w procesie

komunikowania się. • Prowadzenie negocjacji z osobą nie wyrażającą zgody na udzielenie

pomocy medycznej z wykorzystaniem metody inscenizacji. 6. Sytuacje trudne i kryzysowe Pojęcie sytuacji trudnej i kryzysowej. Rodzaje sytuacji trudnych. Sytuacje trudne i ich wpływ na procesy motywacyjne. Frustracja. Stres psychologiczny i jego konsekwencje. Odporność na stres. Formy reakcji na stres. Rozpoznawanie symptomów stresu. Zespół stresu pourazowego. Śmierć i umieranie – śmierć jako zjawisko społeczne, mówienie o śmierci, świadomość umierania, etapy umierania. Wpływ choroby na stan psychiczny pacjenta i jego rodziny. Reakcje emocjonalne spowodowane chorobą. Wsparcie psychologiczne udzielane osobie umierającej, poszkodowanej w wypadku, członkom rodziny, świadkom zdarzenia. Zasady negocjacji psychologicznej w przypadku groźby samobójczej. Zachowania ludzi objętych klęską żywiołową, katastrofą cywilizacyjną,

8

środowiskową, wypadkiem. Pierwsza pomoc psychologiczna w stanach zagrożenia życia i zdrowia. Zjawisko psychologii tłumu. Zjawisko paniki i metody zapobiegania wystąpieniu paniki. Podejmowanie decyzji w sytuacjach trudnych. Zespół wypalenia zawodowego – przyczyny wypalenia zawodowego, techniki emocjonalnego dystansowania się, rozwój zespołu wypalenia zawodowego. Sposoby przeciwdziałania zespołowi wypalenia zawodowego. Techniki relaksacji.

Ćwiczenia: • Określanie źródeł sytuacji trudnych, które mogą mieć wpływ na

funkcjonowanie człowieka. • Analizowanie własnych zachowań w sytuacjach trudnych. • Identyfikowanie czynników wpływających na odczuwanie wyczerpania

emocjonalnego i wzrost depersonalizacji. • Rozpoznawanie symptomów wyczerpania emocjonalnego i znużenia

zaangażowania zawodowego na podstawie opisu przypadków. • Ustalanie metod zapobiegania wypaleniu zawodowemu. • Ustalenie działań zapobiegających panice tłumu. • Przekazywanie w warunkach symulowanych wiadomości o wynikach badań

i diagnozie przesądzającej o wyłączności pomocy paliatywnej. • Przeprowadzanie wizyty wspierającej u pacjentów w hospicjum. • Określanie wpływu stanu zagrożenia życia na stan psychiczny

pacjenta na podstawie analizy opisu przypadków. • Udzielanie w warunkach symulowanych wsparcia osobie

poszkodowanej i jej rodzinie. • Prowadzenie w warunkach symulowanych negocjacji z osobą nie

wyrażającą zgody na wykonanie zabiegów ratowniczych. • Prowadzenie w warunkach symulowanych negocjacji z osobą

podejmującą próbę samobójczą. • Przeprowadzanie relaksacji różnymi technikami. 7. Uwarunkowania społeczne człowieka Przedmiot i zadania socjologii. Procesy społeczne – rodzaje. Grupa społeczna i jej znaczenie. Typy grup. Normy grupowe. Struktura grupy. Procesy grupowe – porozumiewanie się, konflikt i spójność. Struktura społeczna a zdrowie. Jednostka a kultura. Człowiek w społeczeństwie. Postrzeganie społeczne i jego specyfika. Komunikacja społeczna. Zachowania społeczne. Konformizm. Uległość wobec autorytetu. Wyrażanie i rozpoznawanie emocji w sytuacjach społecznych. Agresja w życiu społecznym. Interwencja psychologiczna i społeczno – organizacyjna w przypadkach agresji. Współdziałanie w grupie. Rozwiązywanie konfliktów. Negocjacje.

9

Ćwiczenia: • Rozwiązywanie sytuacji konfliktowych z zastosowaniem strategii

dominacji, dostosowania, kompromisu, unikania i współpracy. 8. Wybrane problemy psychologii klinicznej Wybrane problemy psychologii klinicznej. Zaburzenia realizacji potrzeb biologicznych. Potrzeby patologiczne - alkoholizm i narkomania. Psychologiczne problemy związane z padaczką, niepełnosprawnością ruchową, niewidzeniem i niesłyszeniem. Ćwiczenia: • Prowadzanie dyskusji na temat psychologicznych problemów

występujących w momencie zagrożenia w: szkolnictwie specjalnym, pogotowiu opiekuńczym, poradni przeciwalkoholowej, policji i wojsku.

9. Etyka Etyka w systemach filozoficznych. Deontologia w ratownictwie psychologicznym. Odpowiedzialność moralna ratownika podejmującego interwencje psychologiczne. Etyczne aspekty informacji - wpływ informacji na homeostazę człowieka. Udzielanie informacji o stanie zdrowia pacjenta, uprawnienia ratownika medycznego do udzielania informacji, zakres udzielanych informacji, odpowiedzialność moralna za ich ujawnienie. Dylematy psychologiczno - etyczne ratownictwa, związane z: – możliwościami i granicami reanimacji i intensywnej terapii, – konsekwencjami uznania pacjenta za zmarłego w przypadkach

śmierci mózgu, – interwencją ratowniczą wobec zjawiska śmierci i umierania, – niemożnością przetoczenia krwi, w konflikcie z przekonaniami religijnymi, – pobieraniem narządów ze zwłok i ich przeszczepianiem, – problemem eutanazji, – wykroczeniami zawodowymi w kontekście zasad etyki, godności

i sumienności zawodowej oraz na tle kodeksu deontologicznego dla pielęgniarek i lekarzy.

Etyka resuscytacji, zasady etyczne resuscytacji. Prawa pacjenta. Etyka „dobrej śmierci”. Doskonalenie zawodowe ratownika - obowiązek czy nakaz moralny. Ćwiczenia: • Rozpoznanie dylematów etycznych występujących w pracy ratownika

medycznego. • Projektowanie kodeksu etycznego dla zawodu ratownik medyczny. • Analizowanie Karty Praw Pacjenta. • Analizowanie zasad etycznych resuscytacji.

10

• Określanie pozytywnych i negatywnych skutków obecności bliskich pacjenta podczas zabiegów ratujących zdrowie i życie.

• Udzielanie informacji rodzinie o stanie zdrowia pacjenta, zgodnie z uprawnieniami ratownika medycznego.

Środki dydaktyczne Plansze, schematy, ryciny. Foliogramy. Multimedialne programy i prezentacje komputerowe. Filmy dydaktyczne. Nagrania magnetofonowe i DVD. Opisy przypadków. Uwagi o realizacji

W przygotowaniu uczniów do pracy w zawodzie ratownika medycznego, interweniującego w obronie życia i zdrowia człowieka, niezbędna jest wiedza z zakresu psychologii, socjologii i etyki.

Wiedza ta, umożliwi uczniowi poznanie samego siebie, zrozumienie własnych reakcji, prawdziwych przesłanek podejmowanych decyzji oraz ułatwi oddziaływanie na jednostki i grupy ludzi w sytuacjach, w których jest ono niezbędne dla ratowania życia i zdrowia, zapobiegania eskalacji strat, udzielania wsparcia w cierpieniu fizycznym i psychicznym.

Ratownicy poddawani są stresom sytuacyjnym związanym z rodzajem pełnionej służby polegającej na świadczeniu usług ludziom objętym kryzysem, zagrożeniem, wypadkiem, katastrofą. Konieczne jest zatem uwrażliwianie ratowników na symptomy możliwych kryzysów i załamań psychicznych oraz prób samobójczych.

W przypadkach realnej groźby popełnienia samobójstwa ratownik powinien stosować efektywne sposoby reagowania na agresję i przemoc oraz minimalizowania napięć i negatywnych emocji, równoważenia psychobiologicznego i rozładowywania stresów. Realizacja programu przedmiotu powinna doprowadzić do ukształtowania poczucia odpowiedzialności, wrażliwości na problemy i sytuacje drugiego człowieka, empatii, gotowości niesienia pomocy oraz poczucia godności osobistej i zawodowej ratownika.

Zajęcia powinny być prowadzone w pracowni wyposażonej w techniczne środki kształcenia oraz w literaturę naukową i popularną.

W realizacji programu przedmiotu należy stosować aktywizujące metody nauczania: dyskusję dydaktyczną, metodę przypadków, metodę projektów oraz ćwiczenia. Ćwiczenia powinny być realizowane w dziesięcioosobowych grupach, w atmosferze zaufania i akceptacji uczestników.

11

Uwagi szczegółowe Realizacja programu dotyczącego procesów psychicznych ma na celu

zapoznanie uczniów z podstawowymi mechanizmami zachowania się człowieka, najważniejszymi czynnościami, procesami i zjawiskami psychicznymi oraz prawidłowościami rządzącymi zachowaniem się człowieka.

Umiejętnością szczególnie ważną w pracy ratownika medycznego jest skuteczne komunikowanie się z poszkodowanym, jego rodziną oraz z współpracownikami. Dlatego podczas realizacji programu szczególny nacisk należy położyć na kształtowanie umiejętności nawiązywania kontaktu z poszkodowanymi w wypadkach - dorosłymi, dziećmi w różnym wieku oraz opiekunami poszkodowanych i sprawcami wypadków. Wskazane jest także zwrócenie uwagi na postępowanie wobec pacjenta/ poszkodowanego z innego kręgu kulturowego.

Nagłe zachorowanie lub uraz jest dla jednostki sytuacją trudną powodującą stan stresu. Dlatego realizując program nauczania szczególną uwagę należy zwrócić na tematykę dotyczącą sytuacji trudnych, reakcji poszkodowanego na zaistniałą sytuację, zachowania ludzi w obliczu zagrożenia, zespołu stresu pourazowego a także zagadnienia dotyczące śmierci, umierania oraz postaw ratownika wobec osoby umierającej, poszkodowanej w wypadku, członków rodziny, świadków zdarzenia i sprawców wypadku. W procesie nauczania ważne jest kształtowanie umiejętności prowadzenia negocjacji w sytuacjach mających miejsce w pracy ratownika medycznego.

Proponuje się następujący podział godzin na realizacje poszczególnych działów tematycznych:

Orientacyjna liczba godzin tygodniowo Lp.

Działy tematyczne Zajęcia

teoretyczne Ćwiczenia Razem

1. Przedmiot i dziedziny psychologii 4 - 4

2. Procesy poznawcze 10 2 12

3. Procesy emocjonalne i motywacyjne 6 3 9

4. Osobowość 6 3 9

5. Psychologiczne uwarunkowania kontaktu z pacjentem

6 14 20

6. Sytuacje trudne i kryzysowe 6 14 20

7. Uwarunkowania społeczne człowieka 4 4 8

8. Wybrane problemy psychologii klinicznej 4 4 8

9. Etyka 8 10 18 Razem 54 54 108

12

Podane w tabeli liczby godzin na realizację poszczególnych działów mają charakter orientacyjny. Nauczyciel może wprowadzić pewne zmiany, mające na celu dostosowanie programu do postępu nauki w dziedzinie psychologii i socjologii. Propozycje metod sprawdzania i oceny osiągnięć edukacyjnych ucznia

Sprawdzanie i ocenianie powinno być prowadzone systematycznie na podstawie ustalonych kryteriów. Kryteria oceniania obejmują: – postawę zawodową: poczucie odpowiedzialności za podejmowane

decyzje, rzetelność i prawdomówność, umiejętność podejmowania decyzji i wykonywania poleceń, przestrzeganie przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy, przestrzeganie zasad etyki,

– organizację pracy: przygotowanie się do zajęć, zgromadzenie odpowiednich do wykonania zadania materiałów, współpraca w zespole, dokumentowanie wykonanych czynności, przekazywanie informacji. Sprawdzanie i ocenianie należy prowadzić na podstawie sprawdzianów

ustnych i pisemnych, testów dydaktycznych z zadaniami: wielokrotnego wyboru, z luką, krótkiej odpowiedzi oraz na podstawie ukierunkowanej obserwacji uczniów podczas wykonywania zadań formułowanych przez nauczyciela i analizy dokumentacji projektowej. W ocenie końcowej należy uwzględnić wyniki wszystkich metod sprawdzania stosowanych przez nauczyciela. Literatura Aronson E., Wilson T. D., Alert R. M.: Psychologia społeczna. Serce i umysł. Zysk i Ska, Poznań 1997 Le Bon G.: Psychologia tłumu. PWN, Warszawa 1994 Grzesiuk L., Tryjarska B.: Jak pomagać sobie, rodzinie i innym. PWN, Warszawa1996 Kępiński A.: Lęk. PZWL, Warszawa 1987 Kozielecki J.: O człowieku wielowymiarowym. PWN, Warszawa 1988 Malin T. i in.: Wprowadzenie do psychologii. PWN, Warszawa 1994 Mastenbroek W.: Negocjowanie. PWN, Warszawa 1996 Mellibruda J.: Ja - Ty - My. Nasza Księgarnia, Warszawa 1986 Mika S.: Psychologia społeczna. PWN, Warszawa 1987 Naatanen R.: Summala H.: Zachowanie użytkowników dróg a wypadki drogowe. PWN, Warszawa 1985 Obuchowski K.: Człowiek intencjonalny. PWN, Warszawa 1993

13

Jarosz M., Cwynar S., red.: Podstawy psychiatrii. Podręcznik dla studentów. PZWL, Warszawa 1980 Tomaszewski T. red: Psychologia ogólna. PWN, Warszawa, 1995 Rembowski J.: Empatia. PWN, Warszawa 1981 Rogal R.: Aby być sobą. Warszawa: PWN 1996 Skarżyńska K.: Spostrzeganie ludzi. PWN, Warszawa 1981 Sperling A.: Psychologia. Wydawnictwo Zysk i S-ka, Poznań 1995 Brzeziński J., red.: Społeczna psychologia kliniczna. PWN, Warszawa 1991 Sęk K., red. : Społeczna psychologia kliniczna. PWN, Warszawa 1991 Włodarski Z., Hankała A.: Jestem człowiekiem i żyję wśród ludzi. WSiP, Warszawa 1991 Włodarski Z., Matczak A.: Wprowadzenie do psychologii. WSiP, Warszawa 1987 Ygnasik A.P.: Sztuka przekonywania. Wydaw. Medium 1994 Zimbardo Ph. G., Ruch F.L.: Psychologia i życie. PWN, Warszawa 1988 Sęk. H., Cieślak R., red.: Wsparcie społeczne, stres i zdrowie. PWN, Warszawa 2004 Bryant Richard A.,Harley Alison G.: Zespół ostrego stresu. Stres traumatyczny. Występowanie, następstwa, terapia. Wydawnictwo Akademickie Żak, Warszawa 2002 Birch, A., Malim, T.: Psychologia rozwojowa w zarysie. Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa1998 Herman J. L.: Przemoc, uraz psychiczny i powrót do równowagi. GWP, Gdańsk 2002. Grochulska J.: Agresja u dzieci. WSIP, Warszawa 1993. Bańka A.: Psychopatologia Pracy. Wydawnictwo Gemini, Poznań 1996 Hetherington A.Ł.: Wsparcie psychologiczne w służbach ratowniczych. Gdańskie Wydawnictwo Psychologiczne, Gdańsk 2004. Hebanowski M., Kliszcz J., Trzeciak B.: Poradnik komunikowania się lekarza z pacjentem. Wydawnictwo Lekarskie PZWL, Warszawa 1999 Wykaz literatury należy aktualizować w miarę ukazywania się nowych pozycji wydawniczych.

14

ANATOMIA Z FIZJOLOGIĄ I PATOLOGIĄ Szczegółowe cele kształcenia: W wyniku procesu kształcenia uczeń powinien umieć: – posłużyć się podstawowymi pojęciami z zakresu anatomii, fizjologii

i patologii, – scharakteryzować budowę komórek i tkanek, – scharakteryzować etapy rozwoju prenatalnego człowieka, – scharakteryzować poszczególne okresy życia człowieka po

urodzeniu, – określić różnice związane z wiekiem, płcią oraz różnice

konstytucjonalne, – określić położenie poszczególnych układów i narządów, – scharakteryzować budowę i czynności poszczególnych układów

i narządów, – scharakteryzować budowę i czynności układu narządów ruchu, – scharakteryzować budowę i czynności układu nerwowego, – scharakteryzować budowę i czynności układu krążenia, – wyjaśnić rolę krwi w organizmie, – wyjaśnić rolę układu chłonnego, – scharakteryzować budowę i czynności układu oddechowego, – scharakteryzować budowę i czynności układu trawiennego, – scharakteryzować budowę i czynności układu moczowego

i płciowego, – wyjaśnić wpływ hormonów na funkcjonowanie organizmu, – wyjaśnić znaczenie narządów zmysłów dla funkcjonowania organizmu

człowieka, – określić funkcje skóry, – wyjaśnić mechanizm podstawowych procesów fizjologicznych

zachodzących w organizmie, – wykorzystać wiedzę z anatomii, fizjologii i patologii w działaniach

ratunkowych, – przedstawić klasyfikację chorób, – scharakteryzować przebieg i objawy choroby, – określić przyczyny i mechanizmy zaburzeń występujących w chorobie, – scharakteryzować choroby poszczególnych układów i narządów, – przedstawić ogólne zasady leczenia chorób.

15

Materiał nauczania 1. Wiadomości wstępne Podstawowe pojęcia. Miejsce anatomii i fizjologii wśród nauk przyrodniczych. Budowa i czynność komórki. Podział tkanek. Tkanka nabłonkowa. Tkanki łączne. Rozwój osobniczy człowieka. Postać człowieka jako całość. Plan budowy ciała ludzkiego. Pojęcie zdrowia i choroby. Czynniki chorobotwórcze. Klasyfikacja chorób. Przebieg i objawy chorób. Etiologia i patogeneza. 2. Układ narządów ruchu Funkcje szkieletu. Tkanka łączna szkieletowa. Właściwości fizyczne i skład chemiczny kości. Kształt kości. Połączenia kości. Kości czaszki. Kości kręgosłupa i klatki piersiowej. Kości kończyny górnej. Kości kończyny dolnej. Tkanka mięśniowa – rodzaje tkanki mięśniowej. Budowa makroskopowa i mikroskopowa mięśni szkieletowych. Mechanika mięśni. Grupy mięśniowe w poszczególnych okolicach ciała - mięśnie głowy i szyi, mięśnie grzbietu, mięśnie klatki piersiowej, mięśnie brzucha, mięśnie kończyny górnej i dolnej. Czynność poszczególnych grup mięśniowych. Urazy narządów układu ruchu - skręcenia, zwichnięcia, złamania, zasady ich leczenia. Ćwiczenia: • Charakteryzowanie budowy, położenia i połączeń kości na podstawie

modelu szkieletu człowieka i radiogramów. • Identyfikowanie położenia poszczególnych mięśni na modelu

muskulatury człowieka. • Analizowanie radiogramów obrazujących obrażenia układu

szkieletowego.

3. Układ nerwowy Rola układu nerwowego. Tkanka nerwowa. Podział układu nerwowego. Podstawowe pojęcia: ośrodek nerwowy, splot, zwój, włókno nerwowe, nerw. Synapsy - budowa, neuromediatory. Receptory. Odruchy - łuk odruchowy. Centralny układ nerwowy. Budowa i czynność mózgowia oraz rdzenia kręgowego. Opony mózgowo – rdzeniowe. Krążenie płynu mózgowo – rdzeniowego. Budowa i czynność obwodowego układu nerwowego. Budowa i czynność układu nerwowego autonomicznego współczulnego i przywspółczulnego. Budowa i czynność układu nerwowego somatycznego. Zaburzenia czynności ruchowych. Zaburzenia czucia. Zaburzenia wyższych czynności nerwowych (korowych) – afazja, agrafia, agnozja, apraksja, zaburzenia pamięci. Choroby naczyniowe mózgu – udar, tętniak. Choroby zwyrodnieniowe

16

układu nerwowego. Choroby demielinizacyjne. Padaczka. Urazy czaszkowo - mózgowe. Nowotwory mózgu. Zaburzenia psychiczne.

Ćwiczenia: • Charakteryzowanie budowy mózgowia i rdzenia kręgowego na

podstawie modeli, atlasów anatomicznych, programów komputerowych, radiogramów.

• Charakteryzowanie budowy układu nerwowego obwodowego przedstawionego na modelach, tablicach i w atlasach anatomicznych.

• Wyjaśnianie istoty i charakteryzowanie przebiegu chorób układu nerwowego na podstawie opisu przypadków.

4. Układ krążenia Funkcje układu krążenia. Narządy tworzące układ krążenia, topografia. Budowa serca. Fizjologia pracy serca. Rodzaje naczyń krwionośnych. Budowa naczyń krwionośnych. Zadania krwioobiegu dużego i małego. Naczynia tętnicze i żylne krwioobiegu dużego i małego, przebieg naczyń krwioobiegu dużego i małego. Układ żyły wrotnej. Krążenie płodowe. Mechanizmy regulujące krążenie krwi. Ciśnienie krwi. Ośrodkowe ciśnienie żylne. Tętno. Zaburzenia w krążeniu - krwotok, przekrwienie, niedokrwienie, zawał, obrzęki. Niewydolność krążenia. Wstrząs – rodzaje wstrząsu, fazy wstrząsu. Choroba niedokrwienna i zawał mięśnia sercowego, ból zamostkowy. Zaburzenia rytmu i przewodnictwa. Wady serca. Miażdżyca. Nadciśnienie tętnicze. Schorzenia naczyń żylnych.

Ćwiczenia: • Charakteryzowanie budowy serca przedstawionego na modelu,

i w programach komputerowych. • Analizowanie przebiegu naczyń krwionośnych na tablicach,

w atlasach anatomicznych i w programach komputerowych. • Dokonywanie pomiaru tętna na dostępnych tętnicach oraz określanie

cech tętna. • Dokonywanie pomiaru ciśnienia krwi. • Analizowanie zapisów elektrokardiograficznych obrazujących

prawidłową pracę serca. • Analizowanie zapisów elektrokardiograficznych obrazujących

zaburzenia rytmu serca. • Wyjaśnianie istoty i charakteryzowanie przebiegu chorób układu

krążenia na podstawie opisu przypadków.

17

5. Krew. Układ chłonny Funkcje krwi. Narządy krwiotwórcze. Skład krwi. Elementy morfotyczne krwi. Osocze krwi. Krzepnięcie krwi. Grupy krwi i czynnik Rh. Mechanizmy obronne krwi. Zaburzenia krzepnięcia krwi i hemostazy: skazy krwotoczne. Zakrzepica, skrzep, skrzeplina. Zator. Niedokrwistości. Białaczki. Funkcje układu chłonnego. Narządy tworzące układ chłonny. Budowa i przebieg naczyń limfatycznych. Skład chłonki. Krążenie chłonki. Budowa i funkcje węzłów chłonnych. Budowa i czynność śledziony. Odporność. Odczynowość ustroju. Chłoniaki złośliwe. Ziarnica złośliwa. AIDS. Ćwiczenia: • Rozróżnianie prawidłowego i nieprawidłowego składu krwi na

podstawie wyników badania morfologicznego krwi. 6. Układ oddechowy Rola układu oddechowego. Narządy wchodzące w skład układu oddechowego, topografia. Budowa i czynność nosa, jamy nosowej, krtani, tchawicy, oskrzeli. Budowa i czynność płuc. Opłucna. Odrębności w budowie dróg oddechowych u dzieci. Fizjologia oddychania. Mechanizmy regulujące oddychanie. Duszność. Zaburzenia rytmu oddechowego. Sinica. Kaszel. Niewydolność oddechowa. Astma. Obrzęk płuc. Odma opłucnowa. Zapalenie płuc. Nowotwory układu oddechowego.

Ćwiczenia: • Charakteryzowanie budowy układu oddechowego na podstawie

modeli, radiogramów, atlasów anatomicznych, programów komputerowych.

• Charakteryzowanie budowy krtani przedstawionej na modelu, w atlasach anatomicznych, programach komputerowych.

• Analizowanie wyników badania gazometrycznego prawidłowego i zaburzonego.

• Mierzenie ilości oddechów. • Wyjaśnianie istoty i charakteryzowanie przebiegu chorób układu

oddechowego na podstawie opisu przypadków. • Analizowanie radiogramów obrazujących urazy klatki piersiowej.

7. Układ trawienny Funkcje układu trawiennego. Narządy tworzące układ trawienny, topografia. Budowa i czynność jamy ustnej, gardła i przełyku. Budowa i czynność żołądka. Budowa i czynność dwunastnicy. Wątroba, trzustka,

18

budowa, udział w procesach trawiennych. Budowa i czynność jelita cienkiego i grubego. Otrzewna. Procesy trawienne zachodzące w poszczególnych odcinkach przewodu pokarmowego. Patologia przewodu pokarmowego – wymioty, żylaki przełyku, choroba wrzodowa, zapalenie jelit, zapalenie otrzewnej. Patologia wątroby i dróg żółciowych – zapalenie wątroby, marskość wątroby, kamica zółciowa. Patologia trzustki – ostre zapalenie trzustki. Przemiana materii. Przemiana białek. Przemiana węglowodanów. Przemiana tłuszczów. Przemiana wody i soli mineralnych. Mikroelementy. Witaminy. Przemiana energii. Bilans cieplny. Regulacja temperatury ciała. Zaburzenia przemiany białek, węglowodanów, tłuszczów. Zaburzenia gospodarki wodno-elektrolitowej, mineralnej i kwasowo-zasadowej. Głód. Niedobory witaminowe. Cukrzyca.

Ćwiczenia: • Charakteryzowanie budowy układu trawiennego na podstawie

modeli, radiogramów oraz programów komputerowych. • Wyjaśnianie procesów trawienia zachodzących w poszczególnych

odcinkach przewodu pokarmowego, • Wyjaśnianie istoty i charakteryzowanie przebiegu chorób układu

trawiennego na podstawie opisu przypadków. • Określanie umiejscowienia objawów w okolicach jamy brzusznej. • Prowadzenie dobowego bilansu wodnego własnego organizmu. 8. Układ moczowy Rola układu moczowego. Narządy tworzące układ moczowy, topografia. Budowa makroskopowa i mikroskopowa nerek. Powstawanie moczu. Skład moczu. Mechanizmy regulujące powstawanie moczu. Czynność wydzielnicza nerek. Budowa i czynność moczowodów, pęcherza moczowego, cewki moczowej. Oddawanie moczu. Zmiany ilościowe i jakościowe moczu. Ostra i przewlekła niewydolność nerek. Stany zapalne układu moczowego. Kamica moczowa.

Ćwiczenia: • Charakteryzowanie budowy układu moczowego na podstawie modeli,

radiogramów, atlasów anatomicznych, programów komputerowych. • Wyjaśnianie istoty i charakteryzowanie przebiegu chorób układu

moczowego na podstawie opisu przypadków.

19

9. Układ płciowy Rola układu płciowego. Narządy tworzące układ płciowy żeński, topografia, budowa. Cykl jajnikowy. Cykl miesiączkowy. Zapłodnienie. Ciąża. Poród. Stany zapalne przydatków. Narządy tworzące układ płciowy męski, topografia, budowa, funkcje. Przerost gruczołu krokowego.

Ćwiczenia: • Charakteryzowanie budowy układu płciowego kobiety

z wykorzystaniem modeli, atlasów anatomicznych, programów komputerowych.

• Wyjaśnianie istoty i charakteryzowanie przebiegu chorób układu płciowego na podstawie opisu przypadków.

10. Układ endokrynologiczny Funkcje hormonów. Rodzaje hormonów. Gruczoły dokrewne, budowa, topografia. Czynność wydzielnicza poszczególnych gruczołów dokrewnych. Wpływ hormonów na funkcjonowanie organizmu. Sprzężenie zwrotne w regulacji wydzielania hormonów. Zaburzenia wydzielnicze przysadki mózgowej, tarczycy, gruczołów przytarczycznych, trzustki, nadnerczy. Ćwiczenia: • Wyjaśnianie wpływu hormonów na funkcjonowanie organizmu

człowieka. 11. Układ narządów zmysłów. Powłoka wspólna. Rola narządów zmysłów. Budowa i czynność narządów czucia powierzchownego, narządu smaku, powonienia, narządu przedsionkowo-ślimakowego, wzroku. Funkcje skóry. Budowa skóry. Gruczoły skóry. Włosy. Paznokcie. Schorzenia skóry. Narząd wzroku i słuchu. Ćwiczenia: • Mierzenie ciepłoty w różnych okolicach ciała. • Określanie stanu nawodnienia organizmu na podstawie obserwacji

skóry i błon śluzowych. • Charakteryzowanie objawów chorobowych występujących na skórze

na podstawie opisu przypadków i ilustracji zmian na skórze. • Analizowanie stanu skóry pod kątem diagnozy ratowniczej. • Badanie reakcji źrenic na światło.

20

Środki dydaktyczne Fantom człowieka do ćwiczeń z zakresu anatomii. Modele i plansze anatomiczne. Foliogramy, programy komputerowe z zakresu anatomii. Atlasy anatomiczne, albumy. Filmy dydaktyczne. Radiogramy. Zapisy elektrokardiograficzne. Wydruki badań laboratoryjnych krwi. Uwagi o realizacji Celem realizacji programu nauczania przedmiotu jest ukazanie wzajemnych powiązań i zależności między poszczególnymi układami i narządami w organizmie człowieka oraz przedstawienie w sposób ogólny zaburzeń w ich funkcjonowaniu. Treści nauczania zostały tak dobrane, aby uczeń mógł postrzegać organizm jako jedność psychosomatyczną. Program przedmiotu realizowany w kolejności przedstawionej przez autorów zapewni systematyczne poznawanie i pełniejsze zrozumienie skomplikowanych procesów fizjologicznych i patologicznych. Realizacja programu przedmiotu powinna być skorelowana z przedmiotami, takimi jak: ratownictwo medyczne, stany zagrożenia życia i medyczne zabiegi ratownicze. Wskazana jest współpraca z nauczycielami realizującymi programy tych przedmiotów oraz zapoznanie się z celami kształcenia poszczególnych przedmiotów zawodowych. Ze względu na charakter pracy ratownika medycznego w realizacji proponowanych treści programowych szczególną uwagę należy zwrócić na fizjologię i patologię w aspekcie udzielania pierwszej pomocy i medycznych działań ratowniczych. Zajęcia dydaktyczne powinny być prowadzone w formie pracy zespołowej, grupowej oraz indywidualnej w pracowni przedmiotowej wyposażonej w nowoczesne środki dydaktyczne. Zaproponowane w programie ćwiczenia ułatwią uczniom zrozumienie treści oraz indywidualizację procesu kształcenia i efektywniejsze wykorzystanie pomocy dydaktycznych. Ćwiczenia powinny być prowadzone w grupach liczących od 10 - 15 osób z podziałem na 5 osobowe zespoły.

Ze względu na częste występowanie obrażeń narządów ruchu należy podkreślać potrzebę wykorzystania wiedzy z zakresu budowy i topografii układu mięśniowego, szkieletowego oraz połączeń pomiędzy poszczególnymi częściami układu szkieletowego, w szczególności

21

budowę mięśni klatki piersiowej oraz położenie i czynność mięśni oddechowych do wykonywania medycznych działań ratowniczych.

W procesie dydaktycznym należy dobrać metody nauczania ułatwiające uczniom opanowanie najtrudniejszych elementów programu dotyczących budowy i czynności centralnego układu nerwowego, w tym czynności kory mózgowej, lokalizacji ważnych dla życia i prawidłowego funkcjonowania organizmu ośrodków w pniu mózgu i rdzeniu kręgowym. Należy wskazać następstwa uszkodzenia centralnego układu nerwowego w wyniku urazu, udaru lub innych procesów patologicznych. Wskazane jest, aby wyjaśnić wpływ układu autonomicznego na regulację czynności życiowych organizmu oraz wpływ układu somatycznego na czynności ruchowe.

Natomiast wiedza z zakresu budowy serca, krwioobiegów dużego i małego i ich czynności, jest niezbędna do wykonywania medycznych działań ratowniczych, takich jak np.: resuscytacja. Podczas realizacji programu należy zwrócić szczególną uwagę na położenie i budowę serca, czynność serca, ciśnienie krwi, tętno, przebieg naczyń krwionośnych (ze względu na cele diagnostyczne i terapeutyczne) oraz na regulację czynności serca. Ważne jest podkreślenie zaburzeń w funkcjonowaniu organizmu spowodowanych niewydolnością narządów tworzących układ krążenia.

Istotne jest również zagadnienie dotyczące składu krwi, roli poszczególnych składników, krzepnięcia krwi, grup krwi i czynnika Rh. Wiedza na temat budowy i czynności układu oddechowego jest niezbędna do podejmowania czynności ratowniczych związanych z przywracaniem wydolności układu oddechowego. Nauczyciel szczególną uwagę powinien zwrócić na budowę krtani, fizjologię oddychania, mechanizmy regulujące oddychanie w odniesieniu do dziecka i dorosłego, zaburzenia w pracy układu oddechowego zwłaszcza na zaburzenia rytmu oddechowego i objawy niewydolności oddechowej.

Realizując program należy zapoznać ucznia z topografią i ogólną budową narządów tworzących układ trawienny, z procesami trawiennymi zachodzącymi w poszczególnych odcinkach przewodu pokarmowego oraz udziałem wątroby i trzustki w trawieniu.

W celu osiągnięcia zaplanowanych celów kształcenia dominującą metodą nauczania powinny być ćwiczenia prowadzone w pracowni anatomicznej wyposażonej w nowoczesne środki dydaktyczne.

W celu rozwijania zdolności poznawczych i wyzwalania aktywności uczniów proponuje się stosowanie następujących metod nauczania: – wykład informacyjny, problemowy, konwersatoryjny, – pogadanka, – metoda przypadków, metoda sytuacyjna, – metoda projektów,

22

– pokaz z objaśnieniem, – ćwiczenia przedmiotowe. W trakcie realizacji treści programu należy zwrócić uwagę na kształtowanie u ucznia następujących postaw: – odpowiedzialności za zdrowie i życie człowieka, – zainteresowania budową i funkcjonowaniem organizmu człowieka

w zdrowiu i chorobie, – wrażliwości wobec ludzi potrzebujących pomocy, – systematyczności w dążeniu do podnoszenia kwalifikacji

i aktualizacji wiedzy, – dokładności i staranności w działaniu. Proponuje się następujący podział godzin na realizację poszczególnych działów tematycznych:

Orientacyjna liczba godzin Lp. Działy tematyczne Zajęcia

teoretyczne Ćwiczenia Ogółem

1. Wiadomości wstępne 10 - 10

2. Układ narządów ruchu 10 10 20

3. Układ nerwowy 8 10 18

4. Układ krążenia 10 5 15

5. Krew. Układ chłonny 6 - 6

6. Układ oddechowy 4 5 9

7. Układ trawienny 5 5 10

8. Układ moczowy 2 2 4

9. Układ płciowy 2 2 4

10. Układ endokrynologiczny 4 2 6

11. Układ narządów zmysłów. Powłoka wspólna.

4 2 6

Razem 65 43 108

Podane w tabeli liczby godzin na realizację poszczególnych działów

mają charakter orientacyjny. Nauczyciel może wprowadzić pewne zmiany, mające na celu dostosowanie programu do postępu nauk medycznych.

23

Propozycje metod sprawdzania i oceny osiągnięć edukacyjnych ucznia

Sprawdzanie i ocenianie osiągnięć uczniów należy przeprowadzać systematycznie, na podstawie ustalonych kryteriów. Systematyczna kontrola i ocena dostarczy nauczycielowi informacji o wynikach swoich działań, umożliwi skuteczne kierowanie przebiegiem procesu nauczania, dostarczy uczniowi informacji zwrotnej o poziomie opanowania wiedzy i umiejętności. Osiągnięcia uczniów można oceniać na podstawie: – sprawdzianów ustnych, – sprawdzianów pisemnych, – testów dydaktycznych, – wykonanych (opracowanych) projektów.

Dokonując oceny osiągnięć uczniów nauczyciel zwrócić szczególną uwagę na: – posługiwanie się pojęciami z zakresu anatomii i fizjologii, – charakteryzowanie budowy poszczególnych układów i narządów, – wyjaśnianie funkcji poszczególnych układów i narządów, – dostrzeganie związków pomiędzy faktami, – systematyczność w zdobywaniu wiedzy.

Końcowa ocena osiągnięć ucznia powinna uwzględniać wyniki wszystkich metod sprawdzania stosowanych przez nauczyciela. Literatura Michajlik A., Ramotowski W.: Anatomia i fizjologia człowieka. Podręcznik dla średnich szkół medycznych. PZWL, Warszawa 1998 Michajlik A., Ramotowski W.: Anatomia i fizjologia człowieka. PZWL, Warszawa 2004 Gołąb B., Traczyk W.: Anatomia i fizjologia człowieka. PZWL, Warszawa 1997 Sokołowska – Pituchowa J.: Anatomia człowieka. PZWL, Warszawa 2000. Aleksandrowicz R.: Mały atlas anatomiczny. PZWL, Warszawa 2004 Sylwanowicz W.: Mały atlas anatomiczny. PZWL, Warszawa 1990 Traczyk W.: Fizjologia człowieka w zarysie. PZWL, Warszawa 2004 Wróblewski T., Miechowiecka N.: Patologia. Podręcznik dla średnich szkół medycznych. PZWL, Warszawa 1993 Krechowiecki A., Czerwieński F.: Zarys anatomii człowieka. PZWL, Warszawa 2003

24

Kruś S.: Patologia. Podręcznik dla licencjackich studiów medycznych. PZWL, Warszawa 2004 Pędich W. red.: Choroby wewnętrzne. PZWL, Warszawa 1994 Wykaz literatury należy aktualizować w miarę ukazywania się nowych pozycji wydawniczych.

25

PODSTAWY PRAWA I EKONOMIKI Szczegółowe cele kształcenia W wyniku procesu kształcenia uczeń powinien umieć: – scharakteryzować system organizacji ochrony zdrowia w Polsce, – wskazać instytucje wpływające na politykę zdrowotną państwa, – określić źródła i sposoby finansowania świadczeń zdrowotnych, – wyjaśnić zasady reglamentowania dostępu do niektórych usług i dóbr, – wskazać dostawców i odbiorców usług medycznych, – wyjaśnić proces przepływu środków finansujących świadczenia

zdrowotne i rolę państwa w regulacji przepływu, – wyjaśnić istotę i zasady funkcjonowania systemu ubezpieczeń

zdrowotnych w Polsce, – wyjaśnić specyfikę rynku świadczeń zdrowotnych, – wskazać czynniki wpływające na popyt i podaż świadczeń

zdrowotnych, – wyjaśnić mechanizmy regulowanej konkurencji między producentami

usług medycznych, – wskazać rolę państwa i płatnika na rynku usług medycznych, – scharakteryzować system zapewnienia jakości w opiece zdrowotnej, – uzasadnić znaczenie profesjonalizmu i zaufania do personelu

medycznego w świadczeniu usług zdrowotnych, – wskazać podmioty uprawnione do realizacji świadczeń zdrowotnych, – wskazać regulacje prawne dotyczące personelu medycznego, – rozróżnić rodzaje kontraktów na usługi medyczne, – określić zasady zawierania kontraktów na świadczone usługi

medyczne, – scharakteryzować koszty wytworzenia świadczeń zdrowotnych, – wskazać podstawy prawne funkcjonowania zakładów opieki

zdrowotnej i płatnika, – zastosować przepisy prawa dotyczące działalności gospodarczej, – zastosować przepisy prawa dotyczące działalności zawodowej.

Materiał nauczania 1. Finansowanie świadczeń zdrowotnych Istota polityki zdrowotnej. Struktura systemu organizacyjnego opieki zdrowotnej w Polsce. Rodzaje instytucji wpływających na politykę zdrowotną i ich rola. Źródła i sposoby finansowania świadczeń zdrowotnych. Rodzaje dostawców usług medycznych. Rodzaje

26

odbiorców usług medycznych. Istota płatnika. Charakterystyka przepływu środków finansujących świadczenia zdrowotne. Rola państwa w regulowaniu przepływu środków. 2. System ubezpieczeń zdrowotnych w Polsce Istota ubezpieczenia zdrowotnego. Rodzaje ubezpieczeń zdrowotnych. Funkcje powszechnego ubezpieczenia zdrowotnego. Zasady powszechnego ubezpieczenia zdrowotnego. Funkcje płatnika w systemie powszechnego ubezpieczenia zdrowotnego. Zakres świadczeń w ramach powszechnego ubezpieczenia zdrowotnego. Zasady korzystania ze świadczeń zdrowotnych z powszechnego ubezpieczenia zdrowotnego. Reglamentacja dostępu do niektórych usług medycznych – istota, przyczyny, sposoby reglamentacji. Znaczenie dobrowolnych ubezpieczeń zdrowotnych. 3. Rynek świadczeń zdrowotnych Cechy rynku usług medycznych. Usługa medyczna jako dobro indywidualne, publiczne, konsumpcyjne, inwestycyjne i profesjonalne. Ograniczona suwerenność pacjenta jako konsumenta usług medycznych. Akceptacja płatnika jako źródła finansowania świadczeń zdrowotnych. Efekty zewnętrzne usług medycznych. Czynniki wpływające na podaż świadczeń zdrowotnych. Czynniki kształtujące popyt na świadczenia zdrowotne. Skutki „niekontrolowanej” konkurencji na rynku świadczeń zdrowotnych. Rola państwa i płatnika na rynku usług medycznych. Zapewnienie jakości w opiece zdrowotnej. Znaczenie profesjonalizmu i zaufania do personelu medycznego w świadczeniu usług medycznych. 4. Podstawy prawne funkcjonowania zakładów opieki zdrowotnej

i płatnika Podstawowe obszary funkcjonowania zakładów opieki zdrowotnej. Regulacje prawne dotyczące funkcjonowania zakładów opieki zdrowotnej i płatnika. Regulacje prawne dotyczące personelu medycznego. Rodzaje kontraktów na usługi medyczne. Zasady zawierania kontraktów na usługi medyczne. 5. Koszty w zakładach opieki zdrowotnej Rodzaje kosztów. Składniki kosztów wytworzenia świadczeń zdrowotnych. Koszty bezpośrednie i pośrednie. Regulacje prawne w zakresie nadzoru nad kosztami w zakładach opieki zdrowotnej.

27

6. Przepisy prawa dotyczące działalności zawodowej i gospodarczej Przedmiot i źródła prawa w ochronie zdrowia. Rodzaje stosunków pracy i umów o pracę w ochronie zdrowia. Rozwiązywanie umów o pracę. Prawa i obowiązki zakładu pracy i pracownika. Wynagrodzenie za pracę i jego ochrona prawna. Czas pracy w ochronie zdrowia i urlopy pracownicze. Świadectwa pracy. Rozwiązywanie umowy o pracę. Rodzaje odpowiedzialności pracowniczej w ochronie zdrowia. Rodzaje umów cywilnoprawnych. Formy własności zakładów opieki zdrowotnej. Formy organizacyjno-prawne zakładów opieki zdrowotnej. Możliwości podejmowania działalności gospodarczej w ochronie zdrowia. Przepisy prawa dotyczące działalności zawodowej ratownika medycznego. Ćwiczenia: • Identyfikowanie źródeł prawa. • Interpretowanie przepisów prawa dotyczącego działalności

zawodowej ratownika medycznego.

Środki dydaktyczne Foliogramy. Aktualne ustawy i przepisy z zakresu opieki zdrowotnej, prawa cywilnego, prawa pracy oraz prowadzenia działalności gospodarczej, prawa dotyczącego działalności zawodowej ratownika medycznego. Prasa zawierająca informacje ekonomiczne i prawne Baza informacji prawnej (płyty CD-ROM i Internet, System LEX, serwis prawo i zdrowie). Opisy przypadków z prasy zawodowej lub Internetu Uwagi o realizacji

Program nauczania przedmiotu Podstawy prawa i ekonomiki obejmuje zintegrowane treści z zakresu ekonomii, ekonomiki, finansów i prawa.

W czasie realizacji programu nauczyciel powinien nawiązywać do wiedzy z zakresu Podstaw przedsiębiorczości.

Program Podstawy prawa i ekonomiki składa się z sześciu działów tematycznych. Na jego realizację proponuje się przeznaczyć 1,5 godziny w cyklu kształcenia w szkołach dla młodzieży - z godzin przeznaczonych na kształcenie zawodowe.

28

Proponuje się następujący podział godzin na realizację poszczególnych działów tematycznych: Lp.

Działy tematyczne Orientacyjna liczba godzin

1. Finansowanie świadczeń zdrowotnych 9 2. System ubezpieczeń zdrowotnych w Polsce 8 3. Rynek świadczeń zdrowotnych 9 4. Podstawy prawne funkcjonowania zakładów opieki

zdrowotnej i płatnika 11

5. Koszty w zakładach opieki zdrowotnej 6 6. Przepisy prawne dotyczące działalności zawodowej 11 Razem 54

Podane w tabeli liczby na realizację poszczególnych działów mają

charakter orientacyjny. Nauczyciel może wprowadzić pewne zmiany, mające na celu dostosowanie programu do specyfiki szkoły.

W celu uzyskania zadawalających wyników kształcenia, zajęcia powinny odbywać się w pracowni przedmiotowej wyposażonej w nowoczesne środki dydaktyczne.

Nauczyciel realizujący program nauczania przedmiotu powinien mieć do dyspozycji podręczną biblioteczkę wyposażoną w pozycje literatury z zakresu prawa i ekonomii, akty prawne, specjalistyczną prasę.

Proponuje się prowadzenie zajęć w formie pracy zespołowej, grupowej i indywidualnej. Ćwiczenia przedmiotowe umożliwiają indywidualizację procesu kształcenia, efektywne wykorzystywanie pomocy dydaktycznych oraz zastosowanie nabytych umiejętności w nowych sytuacjach.

Osiągnięcie założonych celów kształcenia umożliwia stosowanie efektywnych metod nauczania, takich jak: – wykład informacyjny, problemowy, konwersatoryjny, – pogadanka dydaktyczna, – metoda przypadków, metoda sytuacyjna, – metoda projektów, – ćwiczenia przedmiotowe.

Poszczególne działy programowe zawierają treści kształcenia niezbędne do zrozumienia funkcjonowania ochrony zdrowia w wymiarze organizacyjnym i ekonomicznym. Dział pierwszy dotyczy struktury systemu organizacyjnego ochrony zdrowia. Szczególną uwagę należy zwrócić na finansowanie świadczeń zdrowotnych. Powszechne ubezpieczenia zdrowotne, o których mowa w dziale drugim stanowią w Polsce główne źródło finansowania świadczeń zdrowotnych. Wskazane jest usystematyzowanie wiedzy w tym zakresie.

29

Po zrealizowaniu działu trzeciego uczniowie powinni określić specyficzne cechy rynku oraz mechanizmy ekonomiczne i kryteria zapewnienia jakości usług medycznych.

W dziale czwartym, piątym i szóstym szczególny nacisk należy położyć na regulacje prawne dotyczące funkcjonowania zakładów opieki zdrowotnej i płatnika oraz działalności zawodowej ratownika medycznego Propozycje metod sprawdzania i oceny osiągnięć edukacyjnych ucznia

Sprawdzanie i ocenianie osiągnięć uczniów należy przeprowadzać systematycznie na podstawie kryteriów uwzględniających zaplanowane cele kształcenia, a w szczególności: – określanie źródeł i sposobów finansowania świadczeń zdrowotnych, – określanie czynników wpływających na popyt i podaż świadczeń

zdrowotnych, – charakteryzowanie roli państwa i płatnika na rynku usług medycznych, – interpretowanie regulacji prawnych obowiązujących w działalności

zawodowej. Proces oceniania powinien obejmować: – diagnozę wiadomości i umiejętności ucznia przed przystąpieniem do

realizacji programu, – sprawdzenie postępów ucznia w toku realizacji programu oraz

rozpoznawanie trudności w osiąganiu celów kształcenia, – sprawdzenie wiadomości i umiejętności po zrealizowaniu programu

nauczania. Osiągnięcia uczniów można oceniać na podstawie: – odpowiedzi ustnych, – prac pisemnych, – testów osiągnięć szkolnych.

W ocenie końcowej należy uwzględnić wyniki wszystkich metod sprawdzania osiągnięć ucznia stosowanych przez nauczyciela. Literatura Boratyński J., Dudek B., Morkis G.: Obsługa klienta. Prawo pracy. Higiena pracy. WSiP, Warszawa 2003 Chwierut S., Kulis M., Wójcik D.: Elementy zarządzania finansowego w ochronie zdrowia. Uniwersyteckie Wydawnictwo Medyczne "Vesalius", Kraków 2000 Getzen T.: Ekonomika zdrowia. PWN, Warszawa 2000 Mierzejewska-Majcherek J.: Podstawy ekonomii. Centrum Doradztwa i Informacji Difin, Warszawa 2003

30

Rozporządzenie Ministra Zdrowia i Opieki Społecznej z dnia 22 grudnia 1998 r. W sprawie szczególnych zasad rachunku kosztów w publicznych zakładach opieki zdrowotnej (DZ. U. Nr 164, poz. 1194) Sobiecki R., red.: Podstawy przedsiębiorczości w pytaniach i odpowiedziach. Centrum Doradztwa i Informacji Difin, Warszawa 2003 Trocki M., red.: Nowoczesne zarządzanie w opiece zdrowotnej. Instytut Przedsiębiorczości i Samorządności, Warszawa 2002 Ustawa z dnia 15 września 2000 r. Kodeks spółek handlowych Ustawa z dnia 23 kwietnia 1964 r. ze zmianami Kodeks cywilny Ustawa z dnia 23 stycznia 2003 r. O powszechnym ubezpieczeniu w Narodowym Funduszu Zdrowia (DZ. U. Nr 45, poz. 391) Ustawa z dnia 26 czerwca 1974 r. ze zmianami Kodeks pracy Ustawa z dnia 30 sierpnia 1991 r. O zakładach opieki zdrowotnej Baza informacji prawnej w Internecie - system LEX, serwis prawo i zdrowie Ustawa z dnia 25 lipca 2001 r. O Państwowym ratownictwie medycznym Wykaz literatury należy aktualizować w miarę ukazywania się nowych pozycji wydawniczych.

31

JĘZYK MIGOWY

Szczegółowe cele kształcenia W wyniku procesu kształcenia uczeń powinien umieć: – zdefiniować podstawowe pojęcia dotyczące języka migowego, – posłużyć się znakami języka migowego zgodnie z zasadami

i regułami systemu językowo – migowego, – posłużyć się polskim alfabetem palcowym oraz liczebnikami głównymi

i porządkowymi, – rozpoznać /odczytać/ i przedstawić podstawowe znaki ideograficzne

/pojęciowe/ oraz z zakresu słownictwa tematycznie związanego z problematyką medyczną,

– odczytać nieskomplikowane wypowiedzi w języku migowym, – sformułować nieskomplikowane wypowiedzi w języku migowym. Materiał nauczania 1. Teoria języka migowego Podstawowe pojęcia: język migany, język migowy, system językowo – migowy, daktylografia, ideografia. Zasady i reguły pomocnicze w systemie językowo – migowym. Odczytywanie mowy z ust. Rola synergizmu wzrokowo – słuchowego. Kultura wypowiedzi w języku migowym, elementy porozumiewania się: mimika i pantomimika. 2. Daktylografia Znaki liter, znaki liczebników głównych i porządkowych. 3. Ideografia Znaki podstawowe, znaki tematycznie związane z rodziną, domem, czasem, higieną osobistą, odzieżą, posiłkami, zakupami, zainteresowaniami. Znaki tematycznie związane z problematyką medyczną: części ciała, dolegliwości, wzywanie pogotowia. Ćwiczenia: • Utrwalanie umiejętności przekazywania i odczytywania znaków

daktylograficznych i liczb. • Zastosowanie poznanych ideogramów w przekazywanych

i odczytywanych zdaniach symulujących rozmowę osoby słyszącej z niesłyszącą na tematy dotyczące życia codziennego: higieny osobistej, jedzenia, zakupów, zainteresowań, rodziny.

32

• Zastosowanie poznanych ideogramów w scenkach tematycznych dotyczących nagłej choroby, wypadku, wzywania pogotowia, nawiązywania kontaktu z poszkodowanym i/lub pacjentem.

• Prowadzenie wywiadu, chorobowego i społecznego posługując się znakami ideograficznymi.

Środki dydaktyczne Podręczniki i słowniki języka migowego. Zestawy ćwiczeń opracowane przez nauczyciela. Zestawy ćwiczeń przygotowane przez uczniów w ramach prac domowych. Materiał do powtórzeń utrwalony na nośniku elektronicznym. Uwagi o realizacji

Program przedmiotu język migowy zawiera podstawowe treści z zakresu języka migowego i języka miganego, których opanowanie pozwoli uczniowi porozumieć się z poszkodowanym i/lub chorym niesłyszącym, wymagającym medycznych zabiegów i czynności ratowniczych.

W realizacji programu przedmiotu istotne jest zwrócenie uwagi na możliwości percepcyjne niesłyszących rozmówców i takie przygotowanie uczniów do konwersacji, aby posługując się systemem językowo – migowym, mogli być zrozumianymi przez osoby niesłyszące o różnym poziomie intelektualnym i różnym zasobie wiadomości, a także przez osoby używające klasycznego języka migowego.

Program przedmiotu powinien być realizowany w semestrze III 2 godziny tygodniowo.

Proponuje się następujący podział godzin na realizację

poszczególnych działów tematycznych: Lp. Działy tematyczne

Orientacyjna liczba godzin

1. Teoria języka migowego 5

2. Daktylografia 6

3. Ideografia 43

Razem 54

Podane w tabeli liczby na realizację poszczególnych działów mają charakter orientacyjny. Nauczyciel może wprowadzić pewne zmiany, mające na celu dostosowanie programu do specyfiki szkoły.

33

Najtrudniejszym elementem do opanowania przez uczniów jest odczytywanie wypowiedzi osoby niesłyszącej. Ze względu na to potrzebna jest duża liczba ćwiczeń w formie konwersatorium w małych – maksymalnie 10 osobowych grupach.

Prowadzący zajęcia jest zobowiązany do stałej kontroli wykonywanych przez uczniów gestów i korygowania na bieżąco nieprawidłowości.

W procesie realizacji programu nauczania przedmiotu wskazane jest stosowanie aktywizujących metod nauczania, a w szczególności metody inscenizacji i metody sytuacyjnej oraz ćwiczeń. Propozycje metod sprawdzania i oceny osiągnięć edukacyjnych uczniów.

Sprawdzanie i ocenianie osiągnięć uczniów powinno być prowadzone w sposób systematyczny, na podstawie określonych kryteriów. Do sprawdzania i oceny osiągnięć uczniów należy zastosować: – sprawdziany ustne, – sprawdziany pisemne, – ukierunkowaną obserwację porozumiewania się uczniów podczas

ćwiczeń. Podczas obserwacji należy zwrócić szczególną uwagę na aktywność

uczniów, stosowanie poznanych ideogramów w zainscenizowanych sytuacjach oraz odczytywanie wypowiedzi.

W ocenie końcowej należy uwzględnić wyniki wszystkich metod oceniania stosowanych przez nauczyciela. Literatura Hendzel J.K.: Słownik polskiego języka migowego. WSiP, Olsztyn 1995 Szczepankowski B.: Język migowy. Pierwsza pomoc medyczna. CEM, Warszawa 1996 , Szczepankowski B.: Niesłyszący – głusi – głuchoniemi. Wyrównywanie szans. WSiP, Warszawa 1999,

34

DYDAKTYKA RATOWNICTWA Szczegółowe cele kształcenia W wyniku procesu kształcenia uczeń powinien umieć: – posłużyć się podstawowymi pojęciami z zakresu dydaktyki, – scharakteryzować proces uczenia się, – przedstawić elementy procesu kształcenia, – określić rolę nauczyciela i ucznia w procesie kształcenia, – scharakteryzować zasady nauczania - uczenia się, – sformułować cele kształcenia dla potrzeb kształtowania umiejętności

ratowniczych, – dobrać treści kształcenia, metody nauczania, formy organizacyjne

zajęć potrzebne do osiągnięcia założonych celów kształcenia, – zastosować w procesie nauczania – uczenia się środki dydaktyczne

wspomagające efektywność procesu dydaktycznego, – sprawdzić efektywność uczenia się - nauczania umiejętności

ratowniczych, – dostosować treści kształcenia, metody i formy przekazu wiedzy do

wieku uczestników oraz specyficznych potrzeb środowiska lokalnego, – zorganizować i przeprowadzić szkolenia na temat udzielania pierwszej

pomocy dla różnych grup ludności w różnych środowiskach, – zorganizować i przeprowadzić szkolenia z zakresu profilaktyki zagrożeń

cywilizacyjnych i środowiskowych, – nauczyć uczestników szkolenia zasad bezpiecznego zachowania się

w miejscach publicznych i w środowisku domowym, – nauczyć zasad zachowania się i postępowania w przypadku

nadzwyczajnych zagrożeń środowiskowych, klęsk, katastrof, wypadków,

– zastosować metody i formy propagowania wiedzy i umiejętności ratowniczych w społeczeństwie,

– wykorzystać wiedzę z zakresu dydaktyki w procesie doskonalenia własnych kwalifikacji zawodowych,

– wykonać zadania zawodowe zgodnie z zasadami etyki. Materiał nauczania 1. Dydaktyka jako nauka Podstawowe pojęcia z zakresu dydaktyki. Uczenie się jako proces i czynność. Teorie uczenia się. Rodzaje i formy uczenia się. Przebieg uczenia się i jego wyniki. Organizacja procesu nauczania-uczenia się. Czynniki wpływające na efektywność uczenia się. Metody aktywizacji

35

uczniów. Kształcenie wielostronne. Nauczanie dorosłych. Kształcenie ustawiczne. Samokształcenie.

Ćwiczenia: • Określanie czynników zewnętrznych i wewnętrznych wpływających na

efektywność uczenia się. • Wyjaśnianie znaczenia terminów: efektywna praca, efektywne uczenie się. • Dobieranie metod aktywizujących i inspirpirujących uczniów do nauki. 2. Proces kształcenia Elementy procesu kształcenia. Rola nauczyciela i ucznia w procesie kształcenia. Zasady nauczania – uczenia się: świadomej aktywności, poglądowości, łączenia teorii z praktyką, przystępności, systematyczności, trwałości wiedzy i umiejętności, indywidualizacji i zespołowości. Cele kształcenia – klasyfikacja celów kształcenia, formułowanie celów, operacjonalizacja celów kształcenia, taksonomia celów kształcenia. Treści kształcenia – dobór treści kształcenia do potrzeb realizacji szkoleń z zakresu ratownictwa. Metody nauczania: podające, problemowe, eksponujące, praktyczne. Kryteria doboru metod nauczania. Środki dydaktyczne wspomagające proces uczenia się – nauczania. Formy organizacyjne pracy uczniów w czasie zajęć. Plan metodyczny zajęć edukacyjnych.

Ćwiczenia: • Określanie roli nauczyciela i ucznia w procesie uczenia się. • Formułowanie celów kształcenia z zakresu ratownictwa medycznego. • Dokonywanie operacjonalizacji celów kształcenia. • Ustalanie poziomu taksonomicznego poszczególnych celów kształcenia. • Dobieranie treści kształcenia do realizacji założonych celów. • Przeprowadzanie pogadanki na temat udzielania pierwszej pomocy. • Przeprowadzanie zajęć na wybrany temat metodą pokazu

z objaśnieniem, pokazu z instruktażem. • Przeprowadzanie szkolenia na wybrany temat metodą dyskusji

dydaktycznej. • Przygotowanie materiałów źródłowych do opracowania mapy

pojęciowej. • Dobieranie i tworzenie pomocy dydaktycznych do realizacji zagadnień

zakresu ratownictwa. • Opracowywanie scenariuszy do zajęć szkoleniowych.

36

• Obsługiwanie technicznych środków kształcenia. 3. Metody badania efektywności nauczania ratownictwa Metody badania efektywności nauczania i uczenia się. Cele ewaluacji. Struktura ewaluacji. Metody i narzędzia ewaluacji zajęć szkoleniowych. Raport ewaluacyjny. Ćwiczenia: • Konstruowanie arkusza obserwacyjnego do oceny zadania praktycznego. • Projektowanie narzędzi kontroli realizacji zadań z użyciem urządzeń

technicznych (aparat i kamera cyfrowa, przystawki komputerowe do fantomów ćwiczeniowych).

4. Planowanie i prowadzenie szkoleń z zakresu ratownictwa

Rodzaje szkoleń i ich specyfika. Analiza potrzeb szkoleniowych. Dobór uczestników szkolenia. Projektowanie szkolenia – cele, treści, metody, czas, miejsce. Materiały szkoleniowe – zasady tworzenia, rodzaje materiałów szkoleniowych. Prowadzenie szkolenia. Ocena szkolenia. Ćwiczenia: • Opracowywanie narzędzi badawczych do diagnozowania potrzeb

szkoleniowych w zakresie ratownictwa. • Opracowywanie projektu programu szkolenia. • Opracowywanie scenariusza zajęć oraz harmonogramu szkolenia. • Opracowywanie materiałów szkoleniowych dla uczestników szkolenia. • Opracowywanie materiałów szkoleniowych dla prowadzącego szkolenie. • Przygotowywanie sesji plakatowej na wybrany temat. • Opracowywanie narzędzi do ewaluacji szkolenia. 5. Etyka w dydaktyce ratownictwa Dziedziczenie biologiczne i kulturowe. Etyka w życiu i dydaktyce. Etyka niezależna i pojęcie interesu. Etos narodowy. Pojęcia godności osobistej, odpowiedzialności i honoru. Deontologia w ratownictwie. Dylematy etyczne decyzji ratowniczych. Deontologia w dydaktyce. Kompetencje (wiedza, uprawnienia, odpowiedzialność i znajomość warsztatu dydaktycznego) szkoleniowca. 6. Metodyka nauczania ratownictwa Ćwiczenia: • Opracowywanie i prezentowanie projektu na temat bezpieczeństwa dzieci

w wieku przedszkolnym i/lub młodszym wieku szkolnym.

37

• Przeprowadzanie zajęć szkoleniowych dla młodzieży szkoły podstawowej z zakresu bezpieczeństwa własnego.

• Przeprowadzanie dla młodzieży gimnazjum zajęć szkoleniowych z zakresu edukacji dla bezpieczeństwa i udzielania pierwszej pomocy.

• Przeprowadzenie z młodzieżą szkół licealnych zajęć szkoleniowych z zakresu edukacji dla bezpieczeństwa i udzielania pierwszej pomocy.

• Opracowywanie programu kursu z zakresu udzielania pierwszej pomocy z uwzględnieniem specyfiki zagrożeń występujących w wybranym zakładzie produkcyjnym.

• Przeprowadzanie na wybrany temat szkolenia metodą wykładu konwersatoryjnego, pogadanki lub dyskusji.

Tematyka szkoleń: – bezpieczeństwo w domu i zagrożenia związane z użytkowaniem urządzeń

technicznych w gospodarstwie domowym, – czynniki ryzyka w chorobach układu krążenia, – zagrożenia toksyczne, toksyczne środki przemysłowe (TSP)

i ochrona przed zatruciami, – zagrożenia terrorystyczne i symptomy ich występowania, – diagnozowanie i ratownictwo w nagłym zagrożeniu życia, – zagrożenia cywilizacyjne. • Projektowanie i wykonywanie prezentacji multimedialnych z zakresu

ratownictwa i/lub promocji bezpiecznych zachowań.

Środki dydaktyczne Plansze, schematy, ryciny.

Foliogramy. Przykładowe konspekty i scenariusze zajęć.

Prezentacje komputerowe. Filmy dydaktyczne. Programy komputerowe.

Techniczne środki kształcenia: rzutnik pisma, cyfrowy aparat filmowy, kamera video.

Uwagi o realizacji

Celem realizacji programu nauczania przedmiotu jest przygotowanie ucznia do prowadzenia szkoleń z zakresu udzielania pierwszej pomocy w nagłych stanach zagrożenia życia i zdrowia, propagowania profilaktyki zagrożeń, kształtowania postaw pożądanych z punktu widzenia wzrostu bezpieczeństwa społecznego.

Program przedmiotu powinien być realizowany przez trzy semestry, w korelacji z psychologią i pozostałymi przedmiotami zawodowymi.

38

Zajęcia powinny odbywać się w pracowni przedmiotowej wyposażonej w urządzenia audiowizualne, zestawy foliogramów, przezroczy, tablic, filmów. Uczniowie powinni mieć możliwość obsługiwania odtwarzacza video, rzutnika multimedialnego, komputera z programami edytorskimi i graficznymi, drukarki oraz korzystania z Internetu, cyfrowego aparatu fotograficznego i/lub kamery video.

W procesie dydaktycznym nauczyciel powinien zaprezentować uczniom różne metody prowadzenia zajęć dydaktycznych. Daje to możliwość lepszego przygotowania absolwenta do wykonania zadań edukacyjnych.

Zajęcia należy prowadzić w formie pracy zespołowej, grupowej i indywidualnej.

Zaproponowane w programie ćwiczenia ułatwią uczniom zrozumienie realizowanych treści, indywidualizację procesu kształcenia i efektywniejsze wykorzystanie środków dydaktycznych. Ćwiczenia powinny być prowadzone w grupach liczących 10 -15 osób.

W trzecim semestrze, uczniowie powinni prowadzić zajęcia na podstawie własnych scenariuszy zajęć edukacyjnych, w różnych środowiskach.

Istotną zasadą nauczycielskiego działania w toku realizacji programu przedmiotu powinno być budzenie aktywności uczniów, promowanie inicjatyw, wspieranie wszelkich form pracy grupowej niezbędnej w działaniach ratowniczych, zachęcanie uczniów do korzystania z różnych źródeł informacji niezbędnej do wykonania zadań, tworzenie atmosfery zaufania i twórczej pracy.

W procesie nauczania należy zwrócić uwagę na kształtowanie pożądanych postaw i zachowań w pracy przyszłego ratownika. Powinien on identyfikować się z zawodem, angażować w wykonywane czynności zawodowe, brać odpowiedzialność za swoje decyzje i działanie.

Nauczyciel powinien dysponować podręczną bazą danych z zakresu dydaktyki i ratownictwa na potrzeby własne i uczniów, zaopatrzoną w literaturę naukową i popularnonaukową oraz czasopisma zawodowe. Realizując program nauczania szczególną uwagę należy zwrócić na zagadnienia dotyczące celów kształcenia gdyż one są głównym wyznacznikiem doboru pozostałych elementów procesu kształcenia. Ważnym są także metody i zasady nauczania – uczenia się oraz organizacja zajęć dydaktycznych. Uczniowie powinni samodzielnie prowadzić zajęcia w warunkach rzeczywistych lub symulowanych stosując różne metody nauczania.

Uczniowie pod kierunkiem nauczyciela powinni określać tematykę zajęć, opracowywać plany metodyczne zajęć (konspekty) i realizować je w różnych grupach odbiorców. Treści prowadzonych szkoleń powinny być zgodne z aktualnymi wytycznymi dotyczącymi postępowania

39

w stanach zagrożenia życia i zdrowia publikowanymi przez Europejską Radę Resuscytacji i Polską Radę Resuscytacji. Wskazane jest, aby każdy uczeń przeprowadził, co najmniej 2-3 takie zajęcia.





1. Dydaktyka jako nauka 8 4 12 2. Proces kształcenia 6 18 24 3. Metody badania efektywności

nauczania ratownictwa 5 5 10

Planowanie i prowadzenie szkoleń z zakresu ratownictwa

6 12 18

5. Etyka w dydaktyce ratownictwa 4 4 8

6. Metodyka nauczania ratownictwa - 36 36

Razem 29 79 108

Podane w tabeli liczby godzin na realizacje poszczególnych działów mają charakter orientacyjny. Nauczyciel może wprowadzić pewne zmiany mające na celu dostosowanie programu do postępu nauki w zakresie ratownictwa i dydaktyki. Propozycje metod sprawdzania i oceny osiągnięć edukacyjnych ucznia

Sprawdzanie i ocenianie powinno być prowadzone systematycznie na podstawie określonych kryteriów. Kryteria powinny obejmować: – postawę zawodową: odpowiedzialność za podejmowane decyzje,

rzetelność i prawdomówność. – organizację pracy: przygotowanie się do zajęć, zgromadzenie

odpowiednich do wykonania zadania materiałów, wykonywanie obowiązków w zespole, dokumentowanie wykonanych czynności, przekazywanie informacji.

– korzystanie ze środków dydaktycznych: dobór i właściwe korzystanie, poprawność obsługi technicznych środków kształcenia.

– wykonywanie zadań dydaktycznych: trafność doboru tematów, przestrzeganie zasad dydaktycznych, właściwe stosowanie metod i technik dydaktycznych, efektywność działań, jakość wykonania.

40

Sprawdzanie i ocenianie należy prowadzić za pomocą: – sprawdzianów pisemnych, – sprawdzianów ustnych, – testów dydaktycznych z zadaniami, wielokrotnego wyboru, z luką,

krótkiej odpowiedzi, – ukierunkowanej obserwacji czynności słuchaczy podczas wykonywania

zadań formułowanych przez nauczyciela, – wykonanych projektów,

W ocenie końcowej należy uwzględnić wyniki wszystkich metod oceniania stosowanych przez nauczyciela.

Literatura Galloway Ch.: Psychologia uczenia się i nauczania. PWN, Warszawa 1988 Gilbert I. J.: Zarys pedagogiki medycznej. PZWL, Warszawa 1983 Kupisiewicz Cz.: Podstawy dydaktyki ogólnej. PWN, Warszawa 1987 Wroczyński R.: Pedagogika społeczna. PWN, Warszawa 1985 Niemiecko B.: Między oceną szkolną a dydaktyką. Bliżej dydaktyki. WsiP, Warszawa 1997 Okoń W.: Wprowadzenie do dydaktyki ogólnej.: PWN, Warszawa 1987 Kruszewski K.: Sztuka nauczania - czynności nauczyciela. PWN, Warszawa 1992 Wasyluk J.: Podstawy dydaktyki medycznej. Warszawa: PZWL 1986 Bee H.: Psychologia rozwoju człowieka. tłum. A. Wojciechowski, Poznań 2004 Brzezińska A., Appelt K., Wojciechowska J. – red.: Szanse i zagrożenia rozwoju w okresie dorosłości. Poznań 2002 Brzezińska A., Janiszewska – Rain J.: W poszukiwaniu złotego środka. Poznań 2005 Szlosek F.: Wstęp do dydaktyki przedmiotów zawodowych. ITE, Radom 1995 Łaguna M.: Szkolenia. Jak je prowadzić, by… GWP, Gdańsk 2004 Niemierko B.: Pomiar wyników kształcenia. WSiP, Warszawa 1999

Literaturę należy aktualizować w miarę ukazywania się nowych pozycji wydawniczych.

41

RATOWNICTWO W ZAGROŻENIACH CYWILIZACYJNYCH I ŚRODOWISKOWYCH

Szczegółowe cele kształcenia W wyniku procesu kształcenia uczeń powinien umieć: − zdefiniować pojęcia: ekologia, zagrożenie ekologiczne, nadzwyczajne

zagrożenie środowiska, katastrofa cywilizacyjna i środowiskowa, klęska żywiołowa, wypadek,

− scharakteryzować nadzwyczajne zagrożenia środowiska oraz skutki ich wystąpienia,

− przewidzieć możliwość wystąpienia katastrofy i/lub wypadku, − rozpoznać rodzaj katastrofy, − rozpoznać poziom zagrożenia życia i zdrowia ludzi, mechanizmy

i zasięg działania czynników rażenia w katastrofie cywilizacyjnej i środowiskowej lub wypadku,

− przewidzieć zachowania uczestników i widzów groźnych zdarzeń oraz określić ich wpływ na akcję ratowniczą,

− zorganizować działania ratownicze w miejscu katastrofy i/lub wypadku zgodnie z zasadami medycyny katastrof,

− zastosować procedury postępowania obowiązujące w strefach zagrożenia,

− zabezpieczyć siebie i innych przed działaniem czynników rażenia w katastrofie cywilizacyjnej i środowiskowej i/lub wypadku,

− podjąć współpracę jako członek zespołu ratunkowego z Centrum Powiadamiania Ratunkowego oraz ze służbami i ekipami ratowniczymi,

− wykonać czynności koordynatora akcji ratunkowej, − zapewnić medyczną opiekę ratowniczą działającą w miejscu zdarzenia, − postawić diagnozę ratowniczą, − wykonać czynności ratownicze zgodnie z procedurami, − dostosować standardy postępowania medycznego do warunków akcji

ratowniczej, − posłużyć się, sprzętem technicznym stosowanym w ratownictwie,

zgodnie z instrukcją jego użytkowania, − utrzymać wymaganą w zawodzie kondycję fizyczną i sprawność

psychiczną.

42

Materiał nauczania 1. Środowisko życia człowieka Ekologia. Środowisko przyrodnicze i społeczne. Przyczyny zagrożeń ekologicznych - niekontrolowany rozwój cywilizacyjny, zagrożenia ze strony przemysłu, uszkodzenia stratosferycznej warstwy ozonowej, degradacja gleb i wód, zmiany i zjawiska klimatyczne, ruchy płyt tektonicznych, i inne. Diagnozowanie stanu środowiska. Motywy i koncepcje ochrony środowiska. Zagrożenie środowiska w Polsce. Ekologia społeczna. Zagrożenia demograficzne. Zagrożenia polityczne. Terroryzm. 2. Nadzwyczajne zagrożenia środowiska Nadzwyczajne zagrożenie środowiska i możliwe skutki ich wystąpienia. Teoria ryzyka. Zarządzanie ryzykiem. Klasyfikacja katastrof według WHO. Katastrofa cywilizacyjna, środowiskowa, militarna, społeczna. Klęska żywiołowa. Wypadek. Katalog zagrożeń środowiska w wymiarze globalnym, europejskim, krajowym i lokalnym. 3. Medycyna katastrof Rys historyczny medycyny katastrof. Zakres i przedmiot badań. Podstawowe pojęcia w medycynie katastrof. Medycyna katastrof w praktyce. Segregacja medyczna poszkodowanych. Ratownictwo medyczne w ratownictwie zintegrowanym. Procedury ratownictwa medycznego w ratownictwie zintegrowanym. Procedury Państwowej Straży Pożarnej.

Ćwiczenia: • Zaprojektować medyczne działania ratownicze w symulowanej

katastrofie.

4. Ratownictwo Rys historyczny ratownictwa. Definicja ratownictwa. Poziomy ratownictwa. Rodzaje, specjalności i zadania ratownictwa. Systemy ratownicze w świecie. Krajowe systemy ratownictwa. System ratowniczy Państwowej Straży Pożarnej. Ratownictwo zawodowe. Społeczne służby ratownicze. Specjalistyczne służby ratownicze. Organizacja ratownictwa. Powiadamianie o awariach, wypadkach i katastrofach. Wzywanie pomocy. Alarmowanie. Osoby uprawnione do ogłaszania alarmu. Drogi i sposoby alarmowania. Dotarcie do źródła awarii, miejsca wypadku lub katastrofy. Analiza poziomu zagrożenia i warunków ratowniczych w awarii, wypadku lub

43

katastrofie. Zasady bezpieczeństwa działań ratowniczych. Zabezpieczenia osobiste ratowników. Planowanie akcji ratowniczej, niezbędnych sił i środków technicznych, łączności ratowniczej. Zadania i obowiązki kierownika akcji, członków sekcji i drużyn ratowniczych. Współdziałanie ratownicze służb w czasie akcji. Fazy akcji ratowniczej. Ewakuacja poszkodowanych. Ratownictwo w wypadkach drogowych Bezpieczeństwo udzielających pomocy. Zabezpieczenie miejsca wypadku. Ewakuacja poszkodowanych. Metody wydobywania ludzi z użyciem sprzętu profesjonalnego. Zapobieganie rozpaleniu pojazdu. Zabezpieczenie rozlanego paliwa. Zagrożenie porażeniem elektrycznym występującym przy wypadkach z udziałem pojazdów szynowych. Toksyczne środki przemysłowe. Źródła powstawania skażeń chemicznych: zakłady przemysłowe, transport kołowy i kolejowy. Klasyfikacja i oznakowanie materiałów niebezpiecznych w transporcie. Właściwości fizykochemiczne, toksyczne i wybuchowe substancji chemicznych. Działanie toksycznych środków przemysłowych na organizm ludzki. Awarie i katastrofy chemiczne. Rozpoznawanie zagrożeń chemicznych. Powiadamianie służb ratowniczych. Zasady bezpieczeństwa przy skażeniach chemicznych. Określanie sfery skażenia. Ocena warunków meteorologicznych i terenowych. Metody ograniczania rozprzestrzeniania się skażeń chemicznych. Profesjonalny sprzęt ratownictwa chemicznego. Sprzęt kontrolno-pomiarowy. Podział i przeznaczenie sprzętu technicznego ratownictwa chemicznego. Budowa, zasady działania i przeznaczenie sprzętu ochrony ciała. Budowa, zasady działania, przeznaczenie sprzętu izolującego drogi oddechowe. Postępowanie w przypadku pożaru. Procesy spalania. Powiadamianie straży pożarnej i innych służb. Ratownictwo ludzi – ewakuacja. Stacjonarny i przewoźny sprzęt ewakuacyjny. Mechanizm procesu gaszenia. Podręczny sprzęt gaśniczy. Profesjonalne środki gaśnicze. Katastrofy budowlane. Przepisy bezpieczeństwa. Katastrofa budowli komunalnych. Katastrofa budowli inżynierskich. Katastrofa budowli przemysłowych. Zabezpieczanie miejsc wypadku. Wydobywanie zasypanych ludzi. Sprzęt techniczny do ratownictwa w katastrofach budowlanych. Skażenia. Bezpieczeństwo ratujących w przypadkach skażeń. Skażenie toksycznymi środkami przemysłowymi. Skażenie biologiczne, w tym bakteryjne i wirusowe. Skażenia chemiczne i biologiczne wywołane atakami terrorystycznymi. Skażenia promieniotwórcze. Klęski żywiołowe. Katastrofalne zatopienia, zakażenie biologiczne ludzi.

44

Ćwiczenia: • Ewakuowanie bezprzyrządowe poszkodowanych z pojazdu

w warunkach pozorowanego wypadku komunikacyjnego. • Ochrona głowy, rąk i nóg przy użyciu profesjonalnego sprzętu. • Przygotowywanie do użycia hydraulicznych rozpieraczy, nożyc

i poduszek pneumatycznych. • Ewakuowanie poszkodowanych z pojazdu, w warunkach pozorowanego

wypadku komunikacyjnego, z zastosowaniem rozpieraczy i nożyc hydraulicznych.

• Zakładanie i posługiwanie się aparatem oddechowym i maską gazową.

• Badanie obecności gazów w pomieszczeniu za pomocą wykrywaczy gazów.

• Wykonywanie pomiarów stężenia substancji toksycznych i/lub wybuchowych.

• Posługiwanie się hydronetką. • Posługiwanie się gaśnicami: pianową i proszkową. • Posługiwanie się kocem gaśniczym. • Łączenie linii pompowej i posługiwanie się sprzętem pompującym. • Posługiwanie się sprzętem uszczelniającym. • Wykonywanie ćwiczeń w komorze zadymienia.

Środki dydaktyczne Plansze, schematy, ryciny, fotogramy. Foliogramy. Fantomy, modele, eksponaty. Multimedialne programy i prezentacje komputerowe. Filmy dydaktyczne. Oprogramowanie komputerowe. Sprzęt do ćwiczeń z ratownictwa. Uwagi o realizacji

Realizacja programu przedmiotu ma na celu zapoznanie uczniów z niebezpieczeństwami wynikającymi z rozwoju cywilizacji i przygotowanie do działań ratowniczych w sytuacjach nadzwyczajnych zagrożeń, (awarii, wypadków, katastrof cywilizacyjnych i środowiskowych), w ścisłym współdziałaniu z niemedycznymi służbami ratowniczymi.

Program przedmiotu - ratownictwo w zagrożeniach cywilizacyjnych i środowiskowych obejmuje zagadnienia z zakresu ratownictwa komunikacyjnego, budowlanego, chemicznego, termicznego, szczególnie w przypadkach zdarzeń masowych, klęsk i katastrof. Powinien być realizowany w pierwszym i drugim semestrze w korelacji

45

z ratownictwem medycznym, medycznymi zabiegami ratunkowymi i psychologią z elementami socjologii i etyki

Podczas realizacji programu zaleca się stosowanie następujących metod nauczania: wykład informacyjny i konwersatoryjny, metody aktywizujące oraz ćwiczenia praktyczne. Należy również zachęcać uczniów do samokształcenia: studiowania literatury zawodowej i korzystania z zasobów Internetu. Ćwiczenia powinny być realizowane w grupach 10 -15 osobowych,

w placówkach Straży Pożarnej lub w pracowni wyposażonej w specjalistyczny sprzęt do ćwiczeń. Uwagi szczegółowe

Podczas realizacji programu należy kształtować u uczniów umiejętności: szybkiej i trafnej oceny stanu środowiska i sytuacji zagrożeń oraz ustalenia związków tych czynników ze zdrowiem i życiem człowieka. Formułowanie diagnozy środowiskowej w ujęciu ekologicznym wymaga umiejętności zbierania informacji, selekcji informacji, holistycznego wnioskowania o problemach ratowniczych we wszystkich aspektach. Szczególnie ważne jest przygotowanie przyszłego ratownika medycznego do działań w warunkach ratownictwa zintegrowanego, w którym istotna jest organizacja i poziom świadczeń wszystkich podmiotów ratowniczych, w tym ratownictwa medycznego. Zastosowanie metody projektów ułatwi uczniom nabycie tych umiejętności. Przedstawiona w programie propozycja tematów projektów może być uzupełniona przez uczniów i przez nauczycieli. Propozycje tematów projektów: • Opracowanie projektu multimedialnego skierowanego do określonej

grupy odbiorców, na temat zależności między niekontrolowanym rozwojem cywilizacyjnym a wzrostem zagrożeń w środowisku. Wskazanie instytucji i organizacji świadczących wsparcie i pomoc w walce o poprawę stanu i właściwy poziom bezpieczeństwa.

• Zbadanie i porównanie poczucia bezpieczeństwa zdrowotnego ludzi żyjących w dużym mieście i na wsi.

• Sporządzenie katalogu zagrożeń życia i zdrowia ludzi w środowisku nauki i/lub pracy. Uzasadnienie prawdopodobieństwa wystąpienia zagrożeń i wskazanie środków zaradczych.

Podczas realizacji programu należy zapoznać uczniów z organizacyjno – prawną normą ratownictwa w Polsce i wszystkimi podmiotami organizacyjnymi ratownictwa w kraju. Szczegółowo należy przedstawić organizacje, kierowanego przez Państwową Straż Pożarną, Krajowego Systemu Ratowniczego i zasady jego funkcjonowania.

Ważne jest kształtowanie odpowiedzialności za całość działań poczynając od analizy groźnego zdarzenia, potrzeby wezwania pomocy

46

specjalistycznej, świadczenia ratownictwa medycznego, przygotowania do transportu, transportu pod nadzorem medycznym – do ratownictwa finalnego w szpitalu.

Planowanie akcji ratowniczej obejmować powinno wszystkie jej elementy i fazy, niezbędne środki techniczne i zaplecze.

Umiejętności kompleksowego działania powinny być kształtowane podczas ćwiczeń praktycznych realizowanych przy współudziale straży pożarnej.





1. Środowisko życia człowieka: 4 6 10 2. Nadzwyczajne zagrożenia

środowiska 5 9 14

3. Medycyna katastrof 10 14 24 4. Ratownictwo 20 40 60

Razem 39 69 108 Podane w tabeli liczby godzin na realizacje poszczególnych

działów mają charakter orientacyjny. Nauczyciel może wprowadzić pewne zmiany mające na celu dostosowanie programu do postępu nauki w zakresie ratownictwa w zagrożeniach cywilizacyjnych i środowiskowych.


Sprawdzanie i ocenianie powinno odbywać się systematycznie na podstawie ustalonych kryteriów.

Kryteria te obejmują: – postawę zawodową: odpowiedzialność za podejmowane decyzje,

rzetelność i prawdomówność, umiejętność podejmowania decyzji i wykonywania poleceń, przestrzeganie przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy, szacunek do mienia.

– organizację pracy: przygotowanie się do zajęć, zgromadzenie odpowiednich do wykonania zadania materiałów, narzędzi, przyrządów, organizacyjne przygotowanie stanowiska pracy, wykonywanie obowiązków w zespole, dokumentowanie wykonanych czynności, przekazywanie informacji.

47

– stosowanie metod i technik, korzystania ze sprzętu i aparatury, konserwowanie sprzętu po zakończonej pracy.

– standard jakości wykonanej pracy: optymalizowanie rytmu i czasu wykonywania zadań, postępowanie zgodne z normami i procedurami, trafność doboru metod, techniki narzędzi, działanie zgodne z przyjętym planem, dokumentowanie przebiegu działań zgodnie ze stanem faktycznym, jakość wykonania.

Sprawdzanie należy prowadzić za pomocą: – sprawdzianów pisemnych, – sprawdzianów ustnych, – testów dydaktycznych z zadaniami, wielokrotnego wyboru, z luką lub

krótkiej odpowiedzi, – ukierunkowanej obserwacji czynności uczniów podczas wykonywania ćwiczeń

– oceny wykonanych projektów. W końcowej ocenie należy uwzględnić wyniki wszystkich metod

sprawdzania stosowanych przez nauczyciela. Literatura Bartkowski T.: Kształtowanie i ochrona środowiska człowieka. PWN, Warszawa1991 Bądkowski A.: Charakterystyki powszechnie stosowanych prostych i złożonych substancji szkodliwych i/lub niebezpiecznych. Wydaw. Ekos, Gdańsk 1990 Jałoszyński K.: Ratownictwo chemiczne. Wydaw. Ekos, Gdańsk 1990 Kassenbery A., Rolewicz Cz.: Przestrzenna diagnoza ochrony środowiska w Polsce. Warszawa 1985 Konieczny J.: Bezpieczeństwo w nagłych i nadzwyczajnych zagrożeniach środowiska w Polsce. Wydaw. Panoptikos, Warszawa 1995 Promocja zdrowia. Wprowadzenie do zagadnień krzewienia zdrowia. Red. J. Karski. PZWL, Warszawa 1994 Państwowa Straż Pożarna a ratownictwo techniczne. Red. M. Schroeder. Warszawa 1993 Radecki W.: Mały słownik wiedzy obywatelskiej o ochronie środowiska. Wrocław 1986 Zachowania zdrowotne. Zagadnienia teoretyczne, próba charakterystyki zachowań zdrowotnych społeczeństwa polskiego. Red. A. Gniazdowski. Łódź.1990 Guzy R.: Wyposażenie techniczne straży pożarnej. SGSP, Warszawa 1987 Smolak T.: Straże pożarne w akcjach ratownictwa technicznego. Wydaw. CRZZ, Warszawa 1980

48

Ciećkiewicz J. red.: Ratownictwo medyczne w wypadkach masowych. Wydawnictwo Medyczne Górnicki, Wrocław 2005 Czasopisma: 1. Biuletyn Informacji Technicznej - kwartalnik KGSP 2. Biuletyn Nauka i Technika Pożarnicza - kwartalnik CNBOP 3. Akty prawne dotyczące ratownictwa.

Wykaz literatury należy aktualizować w miarę ukazywania się nowych pozycji wydawniczych..

49

RATOWNICTWO MEDYCZNE

Szczegółowe cele kształcenie W wyniku procesu kształcenia uczeń powinien umieć: – określić cele i zadania ratownictwa medycznego oraz zadania

ratowników medycznych, – określić stopień zagrożenia życia lub zdrowia uczestników zdarzenia

oraz zabezpieczyć miejsce zdarzenia, – przeprowadzić selekcję poszkodowanych w miejscu zdarzenia

z użyciem zestawu do segregacji poszkodowanych, – wykonać czynności na miejscu zdarzenia pod komendą koordynatora

działań ratunkowych, – zinterpretować dane o poszkodowanych na miejscu zdarzenia, – sformułować diagnozę ratowniczą, – podjąć działania ratownicze zgodnie z diagnozą ratowniczą, – zastosować medyczne procedury ratownicze, – zapewnić chorym lub poszkodowanym ciągłą i kompleksową opiekę, – przeprowadzić bezprzyrządową resuscytacje krążeniowo-oddechową, – przeprowadzić resuscytację krążeniowo-oddechową z użyciem

sprzętu specjalistycznego i środków farmakologicznych, – zastosować techniki komputerowe do oceny skuteczności resuscytacji

krążeniowo – oddechowej, – ocenić stopień utraty przytomności i zabezpieczyć funkcje życiowe, – wykonać czynności ratowniczego nadzoru medycznego nad

poszkodowanymi, – dobrać środki transportu zależnie od rodzaju zagrożenia, – przygotować poszkodowanego do transportu, – wykonać czynności medycznego nadzoru ratowniczego podczas

transportu chorego lub poszkodowanego, – posłużyć się sprzętem medycznym stosowanym w stanach

zagrożenia życia lub zdrowia, – zanalizować dla potrzeb ratowniczych informacje zawarte w treści

wezwania, – posłużyć się dokumentacją ratowniczą. Materiał nauczania 1.Wstępne działania ratownicze Pierwsza pomoc. Rozpoznanie stanów nagłego zagrożenia życia lub zdrowia. Ocena i monitorowanie bezpieczeństwa w rejonie działania. Diagnoza ratownicza. Plan działań ratowniczych w zakresie udzielania pierwszej pomocy. Procedury udzielania pierwszej pomocy. Sposoby

50

alarmowania i wzywania pomocy specjalistycznej. Opieka nad chorym lub poszkodowanym. Ćwiczenia: • Rozpoznawanie stanów zagrożenia życia lub zdrowia w warunkach

symulowanych z wykorzystaniem fantomów i zestawów do pozoracji ran.

• Organizowanie zabezpieczenia rejonu zdarzenia w symulowanych wypadkach.

• Prowadzenie obserwacji i wywiadu ratowniczego. • Dokonywanie oceny podstawowych czynności życiowych. • Badanie przedmiotowe poszkodowanego. • Udzielanie pierwszej pomocy poszkodowanym w warunkach

symulowanych z wykorzystaniem indywidualnego pakietu ratowniczego.

• Alarmowanie otoczenia i wzywanie pomocy specjalistycznej w warunkach symulowanych.

• Układanie chorych lub poszkodowanych w pozycji ciała odpowiedniej do rodzaju schorzenia lub obrażenia.

2. Bezprzyrządowa resuscytacja krążeniowo-oddechowa Mechanizm nagłego zatrzymania krążenia. Objawy nagłego zatrzymania krążenia. Procedury resuscytacji krążeniowo – oddechowej. Ćwiczenia: • Rozpoznanie nagłego zatrzymania krążenia w warunkach

symulowanych u dorosłego i dziecka. • Prowadzenie bezprzyrządowej resuscytacji krążeniowo- oddechowej

na fantomach u dorosłego i dziecka. • Korzystanie z programów komputerowych do nauki resuscytacji

krążeniowo – oddechowej. 3. Organizacja akcji ratunkowej Zasady organizacji akcji ratowniczej. Organizacja i monitorowanie bezpieczeństwa w miejscu akcji. Zasady dowodzenia akcją ratunkową. Służby współdziałające w akcji ratunkowej. Zasady segregacji poszkodowanych. Wstępna ocena poszkodowanych–triage.. Sposoby docierania do poszkodowanych. Ewakuacja rannych. Poszkodowany uwięziony we wraku. Organizacja zabezpieczenia terenu po akcji ratunkowej.

51

Ćwiczenia: • Organizowanie akcji ratunkowej w warunkach symulowanych. • Przeprowadzanie selekcji poszkodowanych w wypadkach

w warunkach symulowanych na podstawie opisu sytuacji. • Zdejmowanie kasku z głowy poszkodowanego w wypadku

motocyklowym. • Wydobywanie poszkodowanego z wraku samochodu. • Dokonywanie atraumatycznego obracania poszkodowanego

z brzucha na plecy. • Kwalifikowanie poszkodowanych do ułożenia w określonej pozycji.

Atraumatyczne układnie poszkodowanych w pozycji bocznej ustalonej.

• Wykorzystanie w działaniach ratunkowych kołnierza, stabilizatorów bocznych głowy, deski ortopedycznej, noszy podbierakowych, zestawu PediPac, kamizelki KED.

4. Ratownictwo medyczne w stanach zagrożenia życia lub zdrowia Podstawowe czynności podtrzymywania życia (Basic Life Support - BLS) i zaawansowane czynności podtrzymywania życia (Advanced Life Support - ALS), schematy BTLS (Basic Trauma Life Support), EPLS (European Paediatric Life Suport). Prowadzenie przyrządowej resuscytacji krążeniowo – oddechowej. Przestrzeganie przepisów bezpieczeństwa w pracy z defibrylatorem. Ćwiczenia: • Prowadzenie oddechu zastępczego z użyciem worka

samorozprężalnego, maski twarzowej i rezerwuaru tlenu. • Wykonywanie intubacji dotchawiczej i prowadzenie wentylacji

mechanicznej w warunkach akcji ratunkowej. • Wykonywanie manewru Sellicka. • Podawanie tlenu różnymi metodami. • Odsysanie wydzieliny z górnych dróg oddechowych. • Wykonywanie defibrylacji ręcznej pod kontrolą EKG. • Wykonywanie defibrylacji automatycznej (AED). • Wykonywanie kardiowersji i czasowej stymulacji zewnętrznej. • Przeprowadzanie wywiadu SAMPLE. • Wprowadzanie procedur postępowania ratowniczego w różnych

sytuacjach zagrożenia życia.

52

5. System ratownictwa medycznego Pojęcia: nagłe zagrożenie życia lub zdrowia, miejsce zdarzenia, pierwsza pomoc, ratownictwo, ratownictwo medyczne, medyczne działania ratownicze, pomoc doraźna, procedura. Zasady organizacji ratownictwa medycznego w Polsce i na świecie. System kształcenia na rzecz ratownictwa – medyczne kształcenie ratownicze, niemedyczne kształcenie ratownicze, kształcenie społeczeństwa na rzecz bezpieczeństwa i ratownictwa. Instytucje działające na rzecz ratownictwa. Ratownik medyczny w systemie ochrony zdrowia i systemie ratownictwa. Terroryzm. 6. Transport chorych lub poszkodowanych Rodzaje transportu chorych lub poszkodowanych. Zasady i sposoby układania oraz transportowania chorych lub poszkodowanych. Ćwiczenia: • Układanie i atraumatyczne przenoszenie chorego lub

poszkodowanego zależnie od jego stanu zdrowia lub odniesionych obrażeń.

• Przenoszenie chorych lub poszkodowanych w pozycji siedzącej i leżącej.

• Atraumatyczne przenoszenie chorego lub poszkodowanego na nosze lub deskę.

• Układanie poszkodowanych w optymalnej pozycji ciała w zależności od umiejscowienia obrażeń.

7. Wyposażenie ambulansów Rodzaje ambulansów. Wyposażenie techniczno-medyczne ambulansów. Środki łączności: ambulans – centrum powiadamiania ratunkowego. Dokumentacja w ratownictwie medycznym: karty wyjazdowe, wypadków, transportowe i drogowe, książka rozchodu leków. Ćwiczenia: • Udzielanie pomocy poszkodowanym z użyciem torby R- 1. • Wypełnianie dokumentacji ratowniczej. • Przekazywanie informacji służbom przyjmującym chorych lub

poszkodowanych. 8. Zadania dyspozytora medycznego Centrum Powiadamiania

Ratunkowego Zadania, obowiązki i prawa dyspozytora medycznego Centrum Powiadamiania Ratunkowego. Zasady zbierania wywiadu dyspozytorskiego. Działalność informacyjna dyspozytora medycznego.

53

Dokumentacja Centrum Powiadamiania Ratunkowego. Zasady przekazywania meldunku i raportu. Ćwiczenia: • Obsługiwanie pulpitu dyspozytorskiego. • Przeprowadzanie wywiadu przez dyspozytora z osobą wzywającą

pomocy. • Przekazywanie informacji przez środki łączności i wydawanie

dyspozycji zespołom wyjazdowym z Centrum Powiadamiania Ratunkowego.

• Kierowanie resuscytacją przez telefon do czasu przybycia zespołu Pogotowia Ratunkowego.

• Kierowanie medycznymi działaniami ratunkowymi do czasu przejęcia kierownictwa przez lekarza ratunkowego.

• Udzielanie przez telefon wskazówek osobie udzielającej pierwszej pomocy poszkodowanemu lub choremu do czasu przybycia zespołu Pogotowia Ratunkowego.

• Sporządzanie raportów z dyżuru dyspozytorskiego. Środki dydaktyczne Zestaw do udzielania I pomocy: apteczka KP-3 lub KP-3 am (osobisty pakiet ratowniczy), zestaw środków dezynfekcyjnych, opatrunki jednorazowe, bandaże, chusty. Zestaw do pozoracji ran i urazów. Koc termiczny. Symulatory, trenagery, egzaminatory do pośredniego masażu serca i sztucznego oddychania ( wraz z wymiennymi maskami). Ddefibrylator, AED- defibrylator półautomatyczny. Elektrokardiograf. Zestaw do intubacji. Zestaw do nakłucia opłucnej. Modele, fantomy. Aparatura i sprzęt ratowniczy: worki samorozprężalne z maskami twarzowymi, nosze, deska ratownicza, kołnierze ortopedyczne, zestaw szyn do unieruchamiania złamań, kamizelka Kendricka KED. Oprogramowaniem komputerowym do prowadzenia resuscytacji krążeniowo – oddechowej. Torba ratownicza PSP - R1 i PSP – R2. Filmy dydaktyczne. Prezentacje multimedialne. Foliogramy, przezrocza. Zdjęcia rentgenowskie.

54

Plansze, wykresy, schematy postępowania ratowniczego, postępowania farmakologicznego. Wzory dokumentacji ratowniczej wyników badań. Przewodniki, instrukcje, zarządzenia, tablice. Prospekty, foldery, ryciny, zapisy EKG. Uwagi o realizacji

Realizacja programu przedmiotu ratownictwo medyczne ma na celu przygotowanie uczniów do organizowania działań ratowniczych i udzielania specjalistycznej pomocy w sytuacjach zagrożenia życia i zdrowia poszkodowanym w wypadkach i chorym. Program powinien być realizowany przez trzy semestry, co pozwali na systematyczne zdobywanie wiedzy i rozwijanie umiejętności praktycznych. Przedmiot ratownictwo medyczne stanowi podstawę kształcenia w zawodzie ratownik medyczny. Dlatego konieczna jest korelacja z innymi przedmiotami w celu kształtowania umiejętności i nawyków oraz cech osobowości, takich jak: – odpowiedzialność za siebie i innych, – zdyscyplinowanie, – samodzielność w wykonywaniu czynności zawodowych, – gotowość do współpracy w zespole terapeutycznym, – empatia i szacunek wobec poszkodowanych.





1. Wstępne działania ratownicze. 4 14 18 2. Bezprzyrządowa resuscytacja

krążeniowo – oddechowa. 4 14 18

3. Organizacja akcji ratunkowej. 2 8 10 4. Ratownictwo medyczne w

stanach zagrożenia życia lub zdrowia.

- 26 26

5. System ratownictwa medycznego.

4 - 4

6. Transport chorych lub poszkodowanych

4 10 14

7. Wyposażenie ambulansów. 4 6 10 8. Zadania dyspozytora

medycznego Centrum Powiadamiania Ratunkowego.

2 6 8

Razem 24 84 108

55

Podane w tabeli liczby godzin na realizacje poszczególnych działów maja charakter orientacyjny. Nauczyciel może wprowadzić pewne zmiany, mające na celu dostosowanie programu do postępów nauki w dziedzinie ratownictwa medycznego.

Zajęcia powinny odbywać się w pracowniach, wyposażonych w sprzęt multimedialny. Wykorzystanie tego sprzętu pozwala realizować zajęcia w sposób poglądowy, przystępny, a jednocześnie pobudzający ucznia do analitycznego myślenia przydatnego w szczególności podczas pracy z poszkodowanym w stanie zagrożenia życia i zdrowia.

Szczególne znaczenie w nauczaniu tego przedmiotu mają ćwiczenia. Podczas ćwiczeń kształtowane są umiejętności i nawyki, konieczne do efektywnego wykonywania zawodu ratownika medycznego. Szczególną uwagę należy zwrócić na samodzielność w rozwiązywaniu problemów w sytuacjach trudnych, umiejętność komunikowania się z poszkodowanym w różnych stanach zagrożenia zdrowia i życia, planowania, organizowania pracy własnej i innych oraz przewidywania skutków tych działań. Grupy na ćwiczeniach nie powinny przekraczać 6 - 8 osób. Ćwiczenia powinny odbywać się w pracowniach wyposażonych w sprzęt niezbędny do prowadzenia zajęć metodą symulacji, np: fantomy, manekiny, symulatory, trenagery, egzminatory.

Realizując proces dydaktyczny należy dobierać metody nauczania, które pozwolą osiągnąć cele, połączyć wiedzę teoretyczną z umiejętnościami praktycznymi, pobudzić aktywność uczniów, kształtować odpowiedzialność, mobilizować do działania, współpracować w grupie. Dobór odpowiednich metod nauczania wymaga stworzenia warunków zbliżonych do stanu faktycznego, co pozwala na działanie w sytuacjach realnych. Każdą sytuację należy poddać analizie i ocenie. Wskazane jest wykorzystywanie metod aktywizujących w szczególności metody problemowej, metody przypadków, metody sytuacyjnej oraz gier symulacyjnych. W trakcie realizacji programu nauczania uczniowie powinni również poznać ogólne zasady ratownictwa wodnego, holowania tonących, posługiwania się sprzętem ratowniczym np.: pod wodą. Praktyczne umiejętności ratownictwa wodnego uczniowie nabędą podczas zajęć wychowania fizycznego na pływalni.

Uczniowie powinni opanować standardy postępowania w różnych sytuacjach zagrożenia zdrowia i życia.

56

Uwagi szczegółowe Istotnym elementem realizacji programu przedmiotu jest

przygotowanie uczniów do udzielania pierwszej pomocy. Stanowi to bazę wyjściową do dalszego kształtowania umiejętności ratowniczych.

Treści programowe dotyczą rozpoznawania stanów zagrożenia życia lub zdrowia, zabezpieczenia rejonu zdarzenia, prowadzenia obserwacji i wywiadu ratowniczego, selekcji informacji, oceny podstawowych czynności życiowych, badania przedmiotowego poszkodowanego, sporządzania planu działań ratowniczych. Uczeń powinien nabyć umiejętności sprawnego badania ratowniczego, formułowania diagnozy ratowniczej, podejmowanie decyzji oraz sprawnego działania.

Należy również zwrócić uwagę na wykorzystanie osobistego pakietu ratowniczego ( KP-3 lub KP-3 am) w udzielaniu pierwszej pomocy, na działania przeciwwstrząsowe z zastosowaniem optymalnego ułożenia poszkodowanego i koca termicznego oraz na poprawny system alarmowania właściwych służb ratowniczych.

Szczególnie ważne jest zapoznanie uczniów z mechanizmami stanów zagrożenia życia lub zdrowia, sposobami ich rozpoznawania i aktualnymi zasadami postępowania w resuscytacji krążeniowo - oddechowej. Ćwiczenia należy prowadzić w warunkach symulowanych z użyciem oprogramowania komputerowego pozwalającego na ocenę skuteczności podejmowanych działań.

Istotnym elementem w realizacji treści programu nauczania jest przygotowanie uczniów do bezpiecznego dotarcia do poszkodowanych, dokonywania selekcji poszkodowanych w miejscu zdarzenia, korzystania z zestawu do segregacji poszkodowanych, wstępnej oceny poszkodowanych – triage oraz zabezpieczania miejsca wypadku.

Należy przeprowadzić symulację zdejmowania kasku z głowy poszkodowanego zgodnie z obowiązującymi zasadami.

Uczniowie powinni nabyć umiejętności prowadzenia profesjonalnych działań służb ratownictwa medycznego, np.: wykonywanie podstawowych czynności podtrzymywania życia (Basic Life Support - BLS) i zaawansowanych czynności podtrzymywania życia (Advanced Life Support - ALS). Istotne jest by były to czynności wykonywane w sytuacjach symulowanych wymagających od ucznia rozwiązania problemu oraz współpracy w zespole ratownictwa medycznego.

Wszelkie procedury ratownicze w sytuacjach zagrożenia zdrowia i życia wprowadzane powinny być zgodne z aktualnymi standardami. Nauczyciel realizując treści tego działu powinien skorelować wiedzę i umiejętności uczniów z takich przedmiotów jak: stany zagrożenia życia, farmakologia, medyczne zabiegi ratunkowe.

Podczas realizacji programu szczególną uwagę należy zwrócić na zintegrowane ratownictwo medyczne, które ma na celu zintegrowanie

57

wszystkich podmiotów ratownictwa w jeden system mający wspólną lub kompatybilną sieć łączności, wspólne procedury ratownicze, kompatybilny sprzęt medyczny na zasadzie "jednych noszy od miejsca zdarzenia do oddziału ratunkowego" oraz określone miejsce działania w "łańcuchu przeżycia".

W końcowym etapie realizacji programu uczeń powinien poznać zadania i obowiązki dyspozytora medycznego. Ćwiczenia z tego zakresu można prowadzić w warunkach naturalnych lub symulowanych ze szczególnym nastawieniem na umiejętność kierowania zespołem ratowniczym, przeprowadzania wywiadu dyspozytorskiego oraz posługiwania się odpowiednią dokumentacją.


Sprawdzanie osiągnięć uczniów powinno być prowadzone systematycznie na podstawie kryteriów przedstawionych na początku zajęć.

Sprawdzanie osiągnięć uczniów można przeprowadzić za pomocą: – sprawdzianów pisemnych, – sprawdzianów ustnych, – testów osiągnięć szkolnych, – obserwacji uczniów podczas wykonywania ćwiczeń praktycznych

w sytuacjach symulowanych. Oceniając osiągnięcia edukacyjne uczniów należy zwracać uwagę

przede wszystkim na: – sprawne badanie poszkodowanego, – formułowanie diagnozy ratowniczej, – wybór optymalnego postępowania ratowniczego, – posługiwanie się niezbędnym sprzętem ratowniczym, – współdziałanie z innymi służbami ratowniczymi, – kierowanie zespołem ratowniczym, – prowadzenie dokumentacji ratowniczej, – komunikowania się z poszkodowanym i udzielania mu wsparcia.

W końcowej ocenie osiągnięć edukacyjnych uczniów należy uwzględnić systematyczne i aktywne uczestnictwo w zajęciach.

58

Literatura Red. Singer M., Grant I., tłum. Kamiński B.:ABC intensywnej terapii. Górnicki Wydawnictwo Medyczne, Wrocław 2004 Red. Driscoll P., tłum. Kamiński B.: ABC postępowania w urazach. Górnicki Wydawnictwo Medyczne, Wrocław 2003 Red. Colquhoun M., Hadley A.J., Evans T.R., tłum. Kamiński B.: ABC resuscytacji. Górnicki Wydawnictwo Medyczne, Wrocław 2002. Chepleau W.: Ratownictwo medyczne. Poradnik kieszonkowy. Górnicki Wydawnictwo Medyczne, Wrocław 2004 Cline D.: Medycyna ratunkowa. Wyd. 1 polskie pod red. J. Jakubaszki. Urban&Partner, Wrocław 2002-2003 Planz S.H., Adler J.N.: Medycyna ratunkowa. Wyd. 1 polskie. Urban&Partner, Wrocław 2002-2003 Strange G., Ahrens W., Toepper W.: Medycyna ratunkowa wieku dziecięcego. Wyd. 1 polskie. Urban&Partner, Wrocław 2002-2003 Armstrong R. F., przeł. Kamiński B.: Algorytmy w intensywnej opiece medycznej. Medica Press, Bielsko- Biała 1993 Bulton T.B., Blogg C. E., tłum. Kamiński B.: Anestezjologia dla studentów medycyny. Państwowy Zakład Wydawnictw Lekarskich, Warszawa 1992 Curie G. David przeł. Kamiński B.: Postępowanie w urazach głowy. Medica Press, Bielsko- Biała 1994 Jastrzębski J.: Chory we wstrząsie. Wyd. 2 zm. i uzup. Państwowy Zakład Wydawnictw Lekarskich, Warszawa 1992 Kamiński B.: Postępowanie w stanach zagrożenie życia: podręcznik dla szkół medycznych. Wydawnictwa Lekarskie PZWL, Warszawa 1997 Konieczny J.: Bezpieczeństwo publiczne w nagłych i nadzwyczajnych zagrożeniach środowiska: studium społeczno- ekologiczne w perspektywie zrównoważonego rozwoju. PANOPTIKOS, Poznań 1995 Buchfelder M., Buchfelder A., tłum. Garmada L.: Podręcznik pierwszej pomocy. Wydawnictwo Lekarskie PZWL, Warszawa 1993 Jakubaszko J.: Podręczny atlas zabiegów ratunkowych u dzieci. Wydanie 1 polskie pod red. Urban & Partner, Wrocław 2003 Garrison S.J., tłum. Kamiński B.: Podstawy rehabilitacji i medycyny fizykalnej. Wydawnictwo Lekarskie PZWL, Warszawa 1997 Pod red. Ciećkiewicza J.: Ratownictwo medyczne w wypadkach masowych: medycyna katastrof w zarysie. Górnicki Wydawnictwo Medyczne, Wrocław 2005 Pod red. Jakubaszki J.: Ratownik medyczny: podręcznik. Górnicki Wydawnictwo Medyczne, Wrocław 2003 Sefrin P., Schua R.: Postepowanie w nagłych wypadkach. Wydanie polskie pod red. Zbigniewa Rybickiego. Urban & Partner, Wrocław 2000

59

Ząbek M.: Urazy czaszkowo- mózgowe. Wydaw. Lekarskie PZWL, Warszawa 1994 Zarządzanie w sytuacjach kryzysowych, wypadkach i katastrofach. „Gramona”, Poznań- Warszawa: 2001 Pod red. Gedliczki O.: Zasady postępowania w obrażeniach ciała. Wydawnictwo Medycyna Praktyczna, Kraków 1993 Pod red. Garstki J.: Znieczulenie przewodowe. Państwowy Zakład Wydawnictw Lekarskich, Warszawa 1992 Wytyczne 2005 Resuscytacji krążeniowo-oddechowej. Podręczniki BTLS i EPLS dostępne dla uczestników kursów specjalistycznych prowadzonych przez Polską Radę Resuscytacji Wykaz literatury należy aktualizować w miarę ukazywania się nowych pozycji wydawniczych.

60

FARMAKOLOGIA W RATOWNICTWIE Szczegółowe cele kształcenie W wyniku procesu kształcenia uczeń powinien umieć: – sklasyfikować środki farmakologiczne stosowane w ratownictwie

medycznym, – objaśnić działanie leków ratujących życie oraz reakcje somatyczne

występujące po ich podaniu, – zastosować schematy postępowania ratowniczo-farmakologicznego

w stanach zagrożenia zdrowia i życia, – przewidzieć i zapobiec ewentualnym powikłaniom po podaniu

środków farmakologicznych, – wyposażyć torbę ratunkową w środki farmakologiczne stosowane

w ratownictwie medycznym, – udokumentować zastosowanie środków farmakologicznych, – przekazać informacje o zastosowanej farmakoterapii. Materiał nauczania 1. Farmakologia ogólna Podstawy działania leków na organizm człowieka. Pochodzenie leków. Postacie leków. Przechowywanie leków. Czynniki wpływające na działanie leków: wiek, płeć, masa ciała, stany patologiczne, czynniki genetyczne, czynniki środowiskowe. Drogi podawania leków. Losy leków w organizmie. Mechanizmy działania leków. Interakcje leków korzystne i szkodliwe. Synergizm i antagonizm leków. Powikłania polekowe. Wywiad farmakologiczny. Rozpuszczalniki leków - woda, sól fizjologiczna, 20% glukoza, Leki nie wymagające rozpuszczania. Źródła informacji o leku. 2. Środki odkażające i antyseptyczne Rodzaje środków odkażających i antyseptycznych. Mechanizmy działania bakteriobójczego. Podział środków ze względu na ich zastosowanie. Środki do odkażania: skóry, ran, śluzówek, narzędzi chirurgicznych, przedmiotów, pomieszczeń. Działanie niepożądane środków dezynfekcyjnych. 3. Farmakoterapia układu krążenia Glikozydy nasercowe –mechanizm działania, działania niepożądane, intrakcje, preparaty. Leki przeciwarytmiczne – mechanizm działania,

61

podział leków antyarytmicznych, preparaty. Leki stosowane w chorobie niedokrwiennej serca, zasady stosowania, preparaty. Leki naczyniowe – leki stosowane w nadciśnieniu tętniczym, leki wpływające na naczynia obwodowe. 4. Farmakoterapia układu oddechowego Leki przeciwkaszlowe – podział, preparaty. Leki wykrztuśne – mechanizm działania, preparaty. Leki stosowane w dychawicy oskrzelowej – grupy leków, preparaty. Farmakoterapia duszności różnego pochodzenia. Leki podawane do rurki intubacyjnej. Tlenoterapia. 5. Farmakoterapia chorób krwi Leki wpływające na procesy krzepnięcia – leki przeciwzakrzepowe, leki fibrynolityczne, leki nasilające proces krzepnięcia, Krew, preparaty krwiopochodne. Wskazania do przetoczenia krwi i jej preparatów. Procedury przetaczania krwi i środków krwiopochodnych. Środki krwiozastępcze – koloidy, krystaloidy. Płynoterapia - cele. Szacunkowa utrata płynów. Bolus a powolny wlew. Permisywna hypotensja. 6. Farmakoterapia układu nerwowego. Leki układu przywspółczulnego- leki pobudzające i leki porażające układ przywspółczulny, mechanizm działania, preparaty. Leki układu współczulnego – leki pobudzające i leki porażające układ współczulny, mechanizm działania, preparaty. Zasady współczesnej analgezji i sedacji. Leki znieczulające miejscowo. Leki zwiodczające. Leki znieczulenia ogólnego. Leki uspokajająco – nasenne. Leki przeciwpadaczkowe. Leki psychotropowe – neuroleptyki, leki przeciwlękowe, leki przeciwdepresyjne. Leki przeciwbólowe - podział leków, mechanizm działania. Nienarkotyczne leki przeciwbólowe i przeciwgorączkowe. Niesteroidowe leki przeciwzapalne. Narkotyczne leki przeciwbólowe. Neuroleptanalgezja. Leki ograniczające sprawność psychofizyczną kierowców, osób obsługujących skomplikowane maszyny i urządzenia lub czuwających nad bezpieczeństwem innych osób. 7. Leki moczopędne Podział leków moczopędnych. Diuretyki pętlowe – furosemid.diuretyki osmotyczne – mannitol. Zastosowanie, działania niepożądane, przeciwwskazania.

62

8. Leki chemioterapeutyczne Antybiotyki – mechanizm działania, wskazania i przeciwwskazania, dawkowanie, wywiad i próby uczuleniowe, zasady leczenie antybiotykami, interakcje antybiotyków. Oporność na antybiotyki. Grupy antybiotyków. Sulfonamidy – mechanizm działania, zakres działania bakteriostatycznego, zasady dawkowania, przeciwwskazania, działania niepożądane. Grupy sulfonamidów. 9. Leki hormonalne Hormony tarczycy – leki przeciwtarczycowe. Hormony trzustki - insulina, glukagon. Leczenie cukrzycy i śpiączki cukrzycowej. Hormony kory nadnerczy – glikokortykosterydy. 10. Postępowanie lecznicze w zatruciach Podział zatruć. Podział trucizn. Zasady postępowania w zatruciach. Klasyfikacja odtrutek. Postępowanie farmakologiczne w ostrych zatruciach. Zjawisko narkomanii. Objawy wskazujące na zażycie środków odurzających: amfetaminy, barbituranów i benzodiazepin, kokainy, LSD, opioidów, rozpuszczalników, klei, inne. Objawy abstynencji. Postępowanie farmakologiczne w zespole abstynencji. 11. Stosowanie szczepionek i surowic w ratownictwie medycznym Zastosowanie, wygląd, sposób podawania surowic. Surowice wieloważne, jednoważne wg USL. Rodzaje i zastosowanie szczepionek. Szczepionki swoiste wg USL i nieswoiste. Zasady podawania, przeciwwskazania, uczulenia. Profilaktyka tężca, wścieklizny. Postępowanie w przypadku narażenia na zakażenie wirusem HIV, HBV, HCV. 12. Farmakoterapia w ratownictwie medycznym. Produkty lecznicze, w które muszą być wyposażone ambulanse ratunkowe i ich działanie. Wyposażenie torby ratunkowej, zasady jej wykorzystania. Postępowanie farmakologiczne w trakcie resuscytacji. Leczenie poresuscytacyjne, powypadkowe, przed i w czasie transportu poszkodowanego zależnie od rodzaju doznanego urazu. Drogi podawania leków w resuscytacji wg schematu ABC resuscytacji. Farmakoterapia stanów nagłych u dzieci. Farmakoterapia w stanach zagrożenia życia:

63

we wstrząsie, w ostrych reakcjach alergicznych, w ostrej niewydolności krążenia, w nadciśnieniu tętniczym, w obrzęku płuc, w zawale serca-schemat MONA, w zaburzeniach rytmu serca, w krwotokach, w oparzeniach, w ostrej hipotensji, w ostrym napadzie duszności i stanie astmatycznym, w krwawieniach z przewodu pokarmowego, w ostrym zapaleniu trzustki, w śpiączce hipo i hiperglikemiczmej, w kolkach: jelitowej, wątrobowej, nerkowej, w krwawieniach z dróg rodnych. Środki dydaktyczne Schematy postępowania farmakologicznego w stanach zagrożenia zdrowia i życia. Instrukcje podawania leków. Opisy sytuacji problemowej. Wzór zbierania wywiadu. Torba ratunkowa ze środkami farmakologicznymi. Foliogramy. Prezentacje multimedialne. Lekospisy, encyklopedia leków i poradnik terapeutyczny. Rozporządzenie Ministra Zdrowia dotyczące wyposażenia ambulansu ratunkowego w produkty lecznicze. Wzory dokumentacji. Prospekty, foldery środków farmakologicznych. Uwagi o realizacji

Realizacja programu nauczania farmakologii ma na celu przygotowanie uczniów do efektywnego stosowania określonych schematów postępowania ratowniczo-farmakologicznego i środków farmakologicznych w stanach zagrożenia zdrowia i życia.

Wiedza z farmakologii wykorzystywana jest na wszystkich etapach kształcenia ratownika medycznego. Realizując proces dydaktyczny należy dobierać metody nauczania, które pozwolą osiągnąć zaplanowane cele, skorzystać z wiedzy nabytej na przedmiotach, takich jak: ratownictwo medyczne, stany zagrożenia życia, technika zabiegów ratunkowych z farmakologią, pobudzić aktywność uczniów, kształtować odpowiedzialność oraz mobilizować uczniów do działania i współpracy w grupie.

Wskazane jest stosowanie metod podających, np.: wykład informacyjny, pogadanka oraz metod aktywizujących, takich jak: dyskusja dydaktyczna, metoda przypadków, metoda sytuacyjna.

Zajęcia powinny odbywać się w pracowniach wyposażonych w sprzęt zapewniający efektywne nauczania.

64





1. Farmakologia ogólna. 4 - 4 2. Środki odkażające

i antyseptyczne 2 - 2

3. Farmakoterapia układu krążenia

4 - 4

4. Farmakoterapia układu oddechowego.

4 - 4

5. Farmakoterapia chorób krwi 6 - 6 6. Farmakoterapia układu

nerwowego. 8 - 8

7. Leki moczopędne 2 - 2 8. Leki chemioterapeutyczne 2 - 2 9. Leki hormonalne. 2 - 2

10. Postępowanie lecznicze w zatruciach

4 - 4

11. Stosowanie szczepionek i surowic w ratownictwie medycznym

2 - 2

12. Farmakoterapia w ratownictwie medycznym.

32 - 32

Razem 72 - 72

Podane w tabeli liczby godzin na realizacje poszczególnych działów maja charakter orientacyjny. Nauczyciel może wprowadzić pewne zmiany, mające na celu lepsze dostosowanie programu do postępów wiedzy farmakologicznej i rozwoju ratownictwa. Propozycje metod sprawdzania i oceny osiągnięć edukacyjnych ucznia

Sprawdzanie i ocenianie powinno odbywać się systematycznie na podstawie określonych kryteriów.

Oceniając osiągnięcia uczniów szczególna uwagę należy zwrócić na: posługiwanie się terminologią farmakologiczną, merytoryczną jasność i precyzję wypowiedzi, rozpoznawanie sytuacji problemowych i dobór metod rozwiązywania problemów.

W procesie sprawdzania i oceniania osiągnięć uczniów zaleca się stosowanie sprawdzianów pisemnych, sprawdzianów ustnych i testów osiągnięć szkolnych.

65

W końcowej ocenie osiągnięć edukacyjnych uczniów należy uwzględnić wyniki wszystkich metod sprawdzania stosowanych przez nauczyciela oraz systematyczne i aktywne uczestnictwo w zajęciach. Literatura Flake F., Lutomsky B.: Leki w medycynie ratunkowej i intensywnej terapii. Urban&Partner, Wrocław 2002-2003. Leinard S. Jacob: Farmakologia. Polskie wydanie pod red. Mariana Wilimowskiego- dodruk. Urban&Partner, Wrocław 2002-2003. Mutschler E.: Farmakologia i toksykologia. Wyd. 1 polskie pod red. Andrzeja Danysza. Urban&Partner, Wrocław: 2002-2003. Meszaros J., Hryniewicz W.: Antybiotyki w profilaktyce i leczeniu zakażeń. Wydaw. Lekarskie PZWL, Warszawa 2004. Seńczuk W.: Toksykologia współczesna. Wydaw. Lekarskie PZWL, Warszawa 2004. Pod red. Zbigniewa S. Hermana i Krystyny Kmieciak-Kołady: Farmakologia: podręcznik dla studentów pielęgniarstwa. Śląska Akademia Medyczna, Katowice 1998. Kędzia W.: Dezynfekcja w medycynie i farmacji. Wyd. 2 zm. i uzup. Państwowy Zakład Wydawnictw Lekarskich, Warszawa 1998 Korabiewicz W.: Cuda bez cudu: rzecz o dziwnych lekach. Wyd. 2 Ludowa Spółdzielnie Wydawnicza, Warszawa 1989 Pod red. Czarneckiej E.: Leki: preparaty i dawkowanie w układzie grupowym: dla lekarzy i farmaceutów oraz studentów wydziału lekarskiego, stomatologicznego i farmacji „In Plus”, Łódź 1996 Manitius A.: Leki moczopędne i ich zastosowanie kliniczne. Wyd. 2 popr. i uzup. Państwowy Zakład Wydawnictw Lekarskich, Warszawa 1988 Podlewski J. K.: Leki współczesnej terapii: suplement. Państwowy Zakład Wydawnictw Lekarskich, Warszawa 1986 Wyd. 2. Pod red. Meszarosa J. i Gajewskiej S.: Podstawy farmakologii: podręcznik dla szkół medycznych. Wydaw. Lekarskie PZWL, Warszawa 1993

Wykaz literatury należy aktualizować w miarę ukazywania się nowych pozycji wydawniczych.

66

STANY ZAGROŻENIA ŻYCIA

Szczegółowe cele kształcenia W wyniku procesu kształcenia uczeń powinien umieć: – wykorzystać wiedzę medyczną do podejmowania i wdrażania działań

ratowniczych, ochraniających zdrowie i życie zagrożonych, – scharakteryzować stany zagrożenia życia w chorobach

wewnętrznych, – scharakteryzować ostre zatrucia, – scharakteryzować stany zagrożenia życia w położnictwie i ginekologii, – scharakteryzować stany zagrożenia życia w pediatrii, – scharakteryzować stany zagrożenia życia w psychiatrii i neurologii, – scharakteryzować stany zagrożenia życia w urazowych

i nieurazowych zespołach chirurgicznych, – scharakteryzować zjawisko śmierci i umierania, – rozpoznać stany zagrożenia życia, – zaplanować medyczne działania ratownicze w poszczególnych

stanach zagrożenia życia, – obsłużyć sprzęt specjalistyczny stosowany w ratownictwie

medycznym, – wykonać wybrane zabiegi diagnostyczne i ratunkowe. Materiał nauczania 1. Stany naglące w chorobach wewnętrznych Obturacja górnych dróg oddechowych. Ostra niewydolność oddechowa. Przewlekła obturacyjna choroba płuc. Zator tętnicy płucnej. Astma oskrzelowa. Zapalenie płuc. Wstrząs, rodzaje, objawy, leczenie. Ból w klatce piersiowej (dusznica bolesna). Zawał mięśnia sercowego. Ostra niewydolność krążenia. Obrzęk płuc. Zaburzenia rytmu serca i przewodnictwa. Elektrokardiografia – interpretacja zapisów EKG. Nadciśnienie tętnicze. Choroba wrzodowa żołądka i dwunastnicy - powikłania. Ostre zapalenie trzustki. Hipoglikemia. Hiperglikemia. Przełom tarczycowy. Śpiączka wątrobowa. Mocznica. Nieurazowa utrata przytomności. Drgawki. Zapalenie opon mózgowo – rdzeniowych. Gruźlica. Posocznica. Choroby bakteryjne przewodu pokarmowego. Grypa. Wirusowe zapalenie wątroby. Zespół nabytego niedoboru odporność (AIDS).

Ćwiczenia: • Obsługiwanie sprzętu do podawania leków drogą wziewną. • Analizowanie radiogramów obrazujących schorzenia płuc.

67

• Charakteryzowanie przebiegu chorób układu oddechowego i krążenia na podstawie opisu przypadków (obrzęk płuc, astma oskrzelowa, dusznica bolesna).

• Wykonywanie elektrokardiogramu. • Interpretowanie prawidłowego zapisu elektrokardiograficznego. • Interpretowanie zapisów elektrokardiograficznych obrazujących

zaburzenia rytmu serca i przewodnictwa. • Obsługiwanie sprzętu do pomiaru stężenia glukozy we krwi i moczu. • Obsługiwanie sprzętu do podawania insuliny. • Rozpoznawanie zaburzeń rytmu serca z zastosowaniem programów

komputerowych. 2. Stany naglące w chirurgii Podstawowe określenia chirurgiczne. Rodzaje operacji. Wskazania do zabiegu operacyjnego. Przygotowanie chorego do operacji w trybie pilnym. Uraz, obrażenie – definicje. Rany, rodzaje ran, gojenie się ran, postępowanie w zranieniach. Krwawienie jako problem chirurgiczny. Leczenie krwią i preparatami krwiopochodnymi. Zakażenia chirurgiczne. Urazy termiczne – oparzenia, odmrożenia. Zagrożenia środowiskowe - hipotermia, przegrzanie organizmu, utonięcie. Urazy czaszkowo – mózgowe – złamanie kości czaszki, wstrząśnienie mózgu, stłuczenie, mózgu, krwiaki wewnątrzczaszkowe, obrzęk mózgu. Urazy narządu ruchu –złamania kości, obrażenia stawów, urazy tkanek miękkich, urazy kręgosłupa i rdzenia kręgowego, urazy miednicy. Urazy klatki piersiowej i płuc. Odma opłucnowa, rodzaje, postępowanie. Urazy jamy brzusznej. Urazy wielonarządowe. Objawy chirurgicznych chorób układu trawiennego. Ostre choroby jamy brzusznej – zapalenie otrzewnej, przedziurawienie wrzodu trawiennego, niedrożność jelit, ostre zapalenie wyrostka robaczkowego, krwotok z górnego odcinka przewodu pokarmowego, ostre zapalenie trzustki, kolka żółciowa i ostre zapalenie pęcherzyka żółciowego. Przepukliny brzuszne - uwięźnięcie przepukliny. Urologia - kolka nerkowa, ostre zatrzymanie moczu, urazy nerek, pęcherza moczowego, cewki moczowej, zewnętrznych narządów płciowych. Chirurgiczne choroby naczyń – zator tętniczy, ostra zakrzepica tętnic, tętniaki, zaburzenia naczynioruchowe, zakrzepowe zapalenie żył, zatorowość płucna. Ćwiczenia: • Planowanie działań ratowniczych w zranieniach i krwotokach

na podstawie opisu przypadków. • Ustalanie algorytmu chirurgicznego zaopatrzenia rany urazowej.

68

• Zaopatrywanie różnego rodzaju ran na fantomie. • Charakteryzowanie objawów i przebiegu urazów termicznych na

podstawie opisu przypadków. • Charakteryzowanie objawów występujących w urazach układu

szkieletowego na podstawie opisu przypadków. • Rozpoznawanie urazów układu szkieletowego na radiogramach. • Charakteryzowanie objawów występujących w urazach głowy, klatki

piersiowej, jamy brzusznej na podstawie opisu przypadków. • Charakteryzowanie objawów i przebiegu ostrych nieurazowych

chorób jamy brzusznej na podstawie opisu przypadków. • Charakteryzowanie objawów ostrych stanów w obrębie naczyń

krwionośnych na podstawie opisu przypadków. • Ustalanie medycznych działań ratowniczych w zależności od stanu

zagrożenia życia. 3. Podstawy anestezjologii Rodzaje znieczulenie. Znieczulenie ogólne, przygotowanie pacjenta do znieczulenia, etapy znieczulenia, środki farmakologiczne stosowane do znieczulenia, aparatura do znieczulenia, aparatura monitorująca, dokumentacja znieczulenia. Wywiad anestezjologiczny. Znieczulenie przewodowe, podział, środki do znieczulenia miejscowego. Techniki znieczulenia przewodowego. Powikłania znieczulenia. Analgezja i sedacja w oddziale ratunkowym. Ćwiczenia: • Analizowanie przebiegu znieczulenia ogólnego. • Analizowanie dokumentacji z przebiegu znieczulenia. • Ustalanie danych do wywiadu anestezjologicznego. • Uczestniczenie w znieczuleniu pacjenta. • Podłączanie aparatury monitorującej, obsługiwanie kardiomonitora.

4. Pomoc doraźna w ostrych zatruciach Rodzaj i przyczyny zatruć. Rozpoznanie zatrucia. Wywiad w toksykologii. Objawy zatrucia. Ogólne zasady leczenia ostrych zatruć – usuwanie trucizny nie wchłoniętej, leczenie podtrzymujące czynności fizjologiczne organizmu, usuwanie trucizny wchłoniętej, stosowanie odtrutek, organizacja informacji toksykologicznej i leczenia ostrych zatruć. Zatrucia opioidami. Zatrucia środkami nasennymi. Zatrucia środkami antycholinergicznymi i antydepresyjnymi. Zatrucie kokainą i amfetaminą. Zatrucia salicylanami. Zatrucia alkoholami. Zatrucia środkami ochrony

69

roślin. Zatrucia rozpuszczalnikami organicznymi. Zatrucia metalami ciężkimi. Zatrucia substancjami żrącymi. Zatrucia gazami. Zatrucia grzybami i roślinami. Zatrucia toksynami pochodzenia zwierzęcego – ukąszenie przez żmije, użądlenie przez pszczoły, osy, szerszenie. Ćwiczenia: • Charakteryzowanie przebiegu zatruć na podstawie opisu przypadków. • Planowanie medycznych działań ratowniczych w przypadku zatrucia.

5. Stany naglące w położnictwie i ginekologii

Rozwój ciąży i płodu. Wywiad położniczy. Nagły poród prawidłowy i powikłany. Ocena stanu noworodka i matki. Postępowanie z matką i noworodkiem bezpośrednio po urodzeniu. Stan przedrzucawkowy i rzucawka. Psychozy okołoporodowe. Urazy u ciężarnej. Urazy narządów płciowych. Przemoc seksualna. Krwawienie z pochwy. Ostre schorzenia ginekologiczne. Zatrzymanie krążenia u ciężarnej. Ćwiczenia: • Odbieranie porodu prawidłowego na fantomie położniczym. • Uczestniczenie w porodzie prawidłowym. • Planowanie postępowania w porodzie powikłanym na podstawie opisu

przypadku. • Planowanie wstępnego zaopatrzenia noworodka bezpośrednio po

urodzeniu. • Wykonywanie na fantomie zaopatrzenia noworodka bezpośrednio po

porodzie. 6. Stany naglące w pediatrii Zespół nagłej śmierci niemowlęcia. Niewydolność oddechowa u dziecka. Niewydolność krążenia u dziecka. Stany utraty przytomności u dziecka. Resuscytacja noworodka. Resuscytacja dziecka. Drgawki u dziecka. Nagłe zagrożenia w schorzeniach infekcyjnych. Ostre zatrucia u dzieci. Ból brzucha u dzieci. Urazy u dzieci. Zespół maltretowanego dziecka. Ćwiczenia: • Ustalanie zakresu badania fizykalnego i ogólnego dziecka chorego. • Charakteryzowanie objawów i przebiegu ostrych chorób u dzieci na

podstawie opisu przypadków. • Charakteryzowanie objawów występujących w urazach u dzieci na

podstawie opisu przypadków.

70

• Planowanie postępowania ratowniczego w stanach zagrożenia życia dziecka.

• Wykonywanie na fantomie resuscytacji noworodka i dziecka. • Opracowanie schematu najskuteczniejszego postępowania

w przypadku kontaktu z rodziną dziecka maltretowanego.

7. Stany naglące w psychiatrii i neurologii Podstawowe pojęcia. Objawy chorób psychicznych. Ocena stanu chorych z zaburzeniami psychicznymi. Chory agresywny. Chory z tendencjami samobójczymi. Zaburzenia organiczne. Zaburzenia schizofreniczne. Zaburzenia afektywne (zespoły depresjne i maniakalne). Zaburzenia reaktywne. Zaburzenia nerwicowe. Zaburzenia psychosomatyczne. Uzależnienia. Śpiączka i inne zaburzenia świadomości. Napady padaczkowe. Choroby naczyniowe mózgu. Ból głowy. Farmakoterapia w ostrych stanach psychiatrycznych. Ćwiczenia:

• Rozpoznawanie ogólnych objawów chorób psychicznych na podstawie opisu przypadków.

• Rozpoznawanie objawów w sferze poznawczej, spostrzegania i myślenia na podstawie opisu przypadków.

• Rozpoznawanie objawów w sferze emocjonalnej, zachowania, działania i świadomości na podstawie opisu przypadków.

• Określanie zagrożeń występujących w ostrym przebiegu chorób psychicznych.

• Określanie metod postępowania ratownika w przypadku zagrożeń wynikających z objawów psychopatologicznych.

Środki dydaktyczne Fantomy do ćwiczeń. Foliogramy. Opisy przypadków. Radiogramy. Aparat do elektrokardiografii. Elektrokardiogramy. Programy komputerowe do oceny EKG i zaburzeń rytmu serca. Sprzęt do podawania leków drogą wziewną. Sprzęt do pomiaru stężenia glukozy we krwi i moczu. Sprzęt do podawania insuliny. Filmy dydaktyczne. Plansze.

71

Uwagi o realizacji Program nauczania przedmiotu obejmuje treści z zakresu stanów

zagrożenia życia w wybranych dziedzinach klinicznych. Zawiera siedem działów tematycznych odpowiadających następującym dyscyplinom medycznym: interna, chirurgia, anestezjologia, toksykologia, położnictwo i ginekologia, pediatria, psychiatria i neurologia.

Celem realizacji programu przedmiotu jest wyposażenie ucznia w wiedzę i umiejętności niezbędne do rozpoznania stanów zagrożenia życia, oceny stanu pacjenta, podejmowania działań ratujących życie i ochraniających zdrowie.

W realizacji programu należy uwzględnić korelację międzyprzedmiotową z ratownictwem medycznym, farmakologią i medycznymi zabiegami ratowniczymi. Treści nauczania zostały dobrane tak, aby uczeń poznał najczęściej występujące stany zagrożenia życia w poszczególnych dziedzinach klinicznych i mógł wykorzystywać nabyte umiejętności w sytuacjach typowych oraz problemowych wymagających zastosowania wiedzy z różnych dziedzin medycyny.

Proponuje się prowadzenie zajęć w formie pracy zespołowej, grupowej i indywidualnej. Zaproponowane w programie ćwiczenia ułatwią uczniom zrozumienie realizowanych treści, indywidualizację procesu kształcenia i efektywniejsze wykorzystanie pomocy dydaktycznych. Ćwiczenia powinny być prowadzone w grupach liczących od 10 - 15 osób. Wskazane jest, aby niektóre ćwiczenia były realizowane w oddziałach szpitalnych. Uwagi szczegółowe

Dział tematyczny stany naglące w chorobach wewnętrznych obejmuje zagadnienia dotyczące postępowania w ostrej niewydolności krążenia i oddychania. W myśl filozofii „złotej godziny” od szybkiego rozpoznania zaburzeń, oceny stanu i sprawnie przeprowadzonych działań ratowniczych zależy życie pacjenta. Ważne jest również różnicowanie stanów śpiączki: hipoglikemicznej, hyperglikemicznej i stosowanie schematów postępowania ratowniczego w tych stanach.

Dział tematyczny stany zagrożenia w chirurgii obejmuje chirurgię urazów i ostre nieurazowe stany chirurgiczne. Istotne znaczenie ma przygotowanie ucznia do oceny stanu poszkodowanych w wypadkach, prawidłowej interpretacji objawów chorobowych, podejmowania działań adekwatnych do diagnozy ratowniczej. Szczególną uwagę należy zwrócić na urazy czaszkowo-mózgowe, urazy kręgosłupa, miednicy i płuc oraz na ostre stany w obrębie jamy brzusznej określane mianem „ostrego brzucha”.

Realizacja treści programowych z zakresu anestezjologii umożliwi uczniom podjęcie działań ratowniczych zapewniających drożność dróg

72

oddechowych, dostęp do żył obwodowych, walkę z bólem, przygotowanie pacjenta do znieczulenia, podłączanie do aparatury monitorującej i respiratorów. Realizację treści tego działu należy korelować z medycznymi zabiegami ratowniczymi, takimi jak: intubacja i ekstubacja pacjenta, konikopunkcja, zakładanie wkłucia dożylnego.

Wprowadzenie do programu problematyki toksykologii ma na celu przygotowanie uczniów do właściwej oceny toksycznego wpływu substancji na organizm, rozpoznawania objawów zatruć, oceny stanu poszkodowanego, stosowania zasad udzielania pierwszej pomocy w zależności od rodzaju użytego środka, czasu zażycia środka i drogi jego przyjęcia.

W procesie nauczania należy również kształtować umiejętności, które mogą okazać się przydatne w działalności zawodowej ratownika. Należą do nich: odbieranie porodu ulicznego, postępowanie z matką i noworodkiem po urodzeniu, a przede wszystkim postępowanie ratownicze uwzględniające odrębności anatomiczno – fizjologiczne dziecka w przypadku utraty przytomności, drgawek, niewydolności układu krążenia i oddechowego. W celu osiągnięcia założonych celów kształcenia, rozwijania zdolności poznawczych i wyzwalania aktywności uczniów proponuje się stosowanie następujących metod nauczania: – wykład problemowy i konwersatoryjny, – pogadanka, – dyskusja dydaktyczna, – metoda przypadków, metoda sytuacyjna, – pokaz z objaśnieniem, – ćwiczenia przedmiotowe, – metoda projektów. W trakcie realizacji treści programowych należy kształtować u ucznia następujące cechy osobowości: – odpowiedzialności za zdrowie i życie człowieka, – zainteresowania funkcjonowaniem organizmu człowieka w stanach

zagrożenia życia, – wrażliwości wobec ludzi potrzebujących pomocy, – systematyczności w dążeniu do podnoszenia kwalifikacji

i aktualizacji wiedzy, – dokładności i staranności w działaniu.

Proponuje się następujący podział godzin na realizację poszczególnych działów tematycznych:

73



1. Stany naglące w chorobach wewnętrznych 42 30 72

2. Stany naglące w chirurgii 40 30 70

3. Podstawy anestezjologii 10 10 20

4. Pomoc doraźna w zatruciach 10 10 20

5. Stany naglące w położnictwie i ginekologii 10 10 20

6. Stany naglące w pediatrii 13 12 25

7. Stany naglące w psychiatrii i neurologii 15 10 25

Razem w cyklu kształcenia 140 112 252

Podane w tabeli liczby godzin na realizacje poszczególnych działów mają charakter orientacyjny. Nauczyciel może wprowadzić pewne zmiany mające na celu dostosowanie programu do postępu nauki w dziedzinie ratownictwa. Propozycje metod sprawdzania i oceny osiągnięć edukacyjnych ucznia

Sprawdzanie i ocenianie osiągnięć uczniów należy przeprowadzać systematycznie, na podstawie kryteriów przedstawionych na początku zajęć. Systematyczna ocena dostarczy nauczycielowi informacji o wynikach swoich działań, umożliwi skuteczne kierowanie przebiegiem procesu nauczania przedmiotu oraz dostarczy uczniowi informacji zwrotnej o poziomie opanowania wiedzy i umiejętności. Proces oceniania powinien obejmować: – diagnozę wiadomości i umiejętności ucznia przed przystąpieniem do

realizacji programu, – sprawdzenie postępów ucznia w toku realizacji programu oraz

rozpoznawanie trudności w osiąganiu celów kształcenia, – sprawdzenie wiadomości i umiejętności po zrealizowaniu programu

nauczania.

74

Osiągnięcia uczniów można oceniać na podstawie: – sprawdzianów ustnych, – sprawdzianów pisemnych, – testów dydaktycznych, – opracowanych projektów.

Dokonując oceny nauczyciel powinien stosować kryteria wynikające ze szczegółowych celów kształcenia, między innymi: – wykorzystanie wiedzy medycznej do podejmowania i wdrażania

działań ratunkowych, – planowanie działań ratunkowych w poszczególnych stanach

zagrożenia życia, – obsługiwanie sprzętu specjalistycznego, – wykonywanie zabiegów diagnostycznych i ratunkowych, – systematyczność w zdobywaniu wiedzy.

Końcowa ocena osiągnięć edukacyjnych uczniów powinna uwzględniać wyniki wszystkich metod sprawdzania stosowanych przez nauczyciela. Literatura Bilikiewicz A.: Psychiatria. PZWL, Warszawa 1998 Brown T.M., Scott A.I., Pullen J.M.: Stany nagłe w psychiatrii. PZWL, Warszawa 1994 Buchfelder M., Buchfelder A.: Podręcznik pierwszej pomocy. PZWL, Warszawa 2003 Cline DM i wsp. Redakcja Jakubaszko J.: Medycyna ratunkowa. Urban & Partner. Wrocław 2003 Driscoll P., Skinner D., Earlam R.: ABC postępowania w urazach. Górnicki Wydawnictwo Medyczne, Wrocław 2003 Fibak J. red.: Chirurgia. PZWL, Warszawa 1996 Góral R. red.: Chirurgia. PZWL, Warszawa 1992 Healey P.M., Jacobson E.J.: Diagnostyka różnicowa w chorobach wewnętrznych. Algorytmy. Wydawnictwo Medyczne Via Media, Gdańsk 2001 Hirt R., Bubser H.: Podręcznik anestezjologii dla pielęgniarek. PZWL, Warszawa 1994 Jakubaszko J. red.: Ratownik medyczny. Górnicki Wydawnictwo Medyczne, Wrocław 2003 Kamiński B., Dziak A.: Postępowanie w stanach zagrożenia życia. PZWL, Warszawa 1999

75

Kózka M. red.: Stany zagrożenia życia. Wybrane standardy opieki i procedury postępowania pielęgniarskiego. Wydawnictwo UJ, Kraków 2001 Kruś S.: Patologia. Podręcznik dla licencjackich studiów medycznych. PZWL, Warszawa 2004 Maciejewska M., Torbicki A. Poradnik dyżuranta. PZWL, Warszawa 1997 Pędich W. red.: Choroby wewnętrzne. PZWL, Warszawa 1994 Pisarski T red.: Położnictwo i ginekologia. PZWL, Warszawa 2001 Pousada L., Osborn H. H., Levy D. B.: Medycyna Ratunkowa. Urban & Partner, Wrocław 1999 Schuster H., Pop T., Weilemann L.: Kompendium intensywnej opieki medycznej łącznie z zatruciami. PZWL, Warszawa 1994 Seńczuka W.: Toksykologia. PZWL, Warszawa 1999 Strange G. R., Ahrens W. R., Schafermeyer R. W., Toepper W. C.: Medycyna ratunkowa wieku dziecięcego. Urban & Partner, Wrocław 2003 Wróblewski T., Miechowiecka N.: Patologia. Podręcznik dla średnich szkół medycznych. PZWL, Warszawa 1993 Wyatt J. P., Illingworth R. N., Clancy M. J., Munro P., Robertson C. E.: Podręcznik doraźnej pomocy medycznej. PZWL, Warszawa 2001 Wykaz literatury należy aktualizować w miarę ukazywania się nowych pozycji wydawniczych

76

MEDYCZNE ZABIEGI RATUNKOWE Szczegółowe cele kształcenia W wyniku procesu kształcenia uczeń powinien umieć: – określić niebezpieczeństwa wynikające z działań ratowniczych, – zastosować zasady aseptyki i antyseptyki w medycznych zabiegach

ratunkowych, – posługiwać się terminologią medyczną, – wykonać opatrunek rany różnych okolic ciała, w różnych warunkach, – dobrać środki do dezynfekcji skóry, – posłużyć się jałowymi wyrobami i produktami medycznymi do

zaopatrywania ran, – zatamować krwawienia i krwotoki, – unieruchomić uszkodzoną kończynę zgodnie z zasadą Potta, – założyć zgłębnik do żołądka przez nos i przez usta, – wykonać płukanie żołądka, – zabezpieczyć treść pokarmową do badania toksykologicznego, – wykonać cewnikowanie pęcherza moczowego u mężczyzny

i u kobiety, – pobrać mocz do badania bakteriologicznego, – zaopatrzyć otwarte obrażenia klatki piersiowej, – zastosować opatrunki wentylowe w otwartych obrażeniach klatki

piersiowej, – sporządzić prowizoryczną zastawkę do doraźnej dekompresji klatki

piersiowej, – wykonać zabieg odbarczenia jamy opłucnowej w przypadku odmy, – przygotować zestaw do odbarczenia jamy opłucnowej

z płynu, – przygotować zestaw do prowizorycznego drenażu podwodnego, – udrożnić drogi oddechowe metodami bezprzyrządowymi

i przyrządowymi, – zaintubować i ekstubować pacjenta, – wykonać konikopunkcję, – podać leki różnymi drogami, – założyć wkłucia dożylne, – założyć wkłucie doszpikowe, – pobrać krew żylną do badań, – wykonać kroplowe wlewy dożylne, – udokumentować wykonane zabiegi, – zaobserwować i zinterpretować reakcje pacjenta w czasie

wykonywania zabiegów ratowniczych, – wykorzystać różne źródła informacji dla doskonalenia własnych

umiejętności zawodowych,

77

– zastosować przepisy bezpieczeństwa i higieny pracy oraz sanitarno – epidemiologiczne w czasie realizacji zadań,

– zastosować zasady etyki w działalności zawodowej. Materiał nauczania 1. Zasady wykonywania medycznych zabiegów ratunkowych Niebezpieczeństwa wynikające z przerwania ciągłości skóry oraz kontaktu z krwią i płynami ustrojowymi. Podstawowe zasady postępowania w profilaktyce zakażeń. Definicje pojęć: aseptyka, antyseptyka, dezynfekcja. Środki i materiały aseptyczne, antyseptyczne, dezynfekcyjne i do dekontaminacji. Zasady postępowania aseptycznego. Pojęcie sterylizacji. Metody sterylizacji. Narzędzia chirurgiczne. Zasady postępowania ze zużytym sprzętem i materiałem. Ćwiczenia: • Rozpoznawanie narzędzi chirurgicznych. • Przygotowywanie pakietów narzędzi, materiału opatrunkowego,

bielizny operacyjnej do sterylizacji. • Wykonywanie higienicznego, dezynfekcyjnego i chirurgicznego mycia

rąk. • Nakładanie i zdejmowanie rękawic, fartuchów, masek, okularów. • Dezynfekowanie stolików zabiegowych i narzędzi. • Przygotowywanie zestawu do chirurgicznego szycia rany. • Odkażanie pola zabiegowego. • Wykonywanie chirurgicznego szycia rany. • Segregowanie zużytego sprzętu i materiału.

2. Medyczne czynności ratunkowe w zranieniach, krwawieniach, krwotokach, złamaniach

Pojęcie rany. Rodzaje ran. Fazy gojenia ran. Cele i zasady opatrywania ran. Rodzaje opatrunków. Materiały opatrunkowe. Desmurgia. Pojęcie złamania. Rodzaje złamań. Cele i zasady unieruchomienia złamań. Rodzaje unieruchomień. Krwawienie a krwotok; rozróżniania pojęć. Postępowanie doraźne zatrzymujące krwawienie i krwotok. Ćwiczenia: • Zakładanie opatrunków osłaniających, uszczelniających,

unieruchamiających na różne okolice ciała,

78

• Umocowywanie opatrunków w poszczególnych okolicach ciała za pomocą chusty, codofixu, przylepca.

• Zakładanie opatrunków uciskowych. • Rozpoznawanie rodzajów obrażeń w sytuacjach symulowanych. • Dobieranie opatrunków i sposobu ich umocowywania w zależności

od warunków udzielania pomocy: miejsce publiczne, ambulatorium, szpital.

• Bandażowanie określonych okolic ciała. • Przygotowanie zestawu do zmiany opatrunku.

3. Medyczne zabiegi ratunkowe w obrębie układu pokarmowego Ostre chirurgiczne i niechirurgiczne stany wymagające zabiegów ratunkowych w obrębie układu pokarmowego. Rodzaje zabiegów ratunkowych w obrębie układu pokarmowego. Cele i zasady działań ratunkowych w obrębie układu pokarmowego. Sprzęt niezbędny do zabiegów ratunkowych. Ćwiczenia: • Przygotowywanie sprzętu do zakładania zgłębnika do żołądka. • Przygotowywanie sprzętu do płukania żołądka. • Przygotowywanie pacjenta do wykonania zabiegu. • Zakładanie na fantomie zgłębnika do żołądka przez nos i przez usta. • Płukanie żołądka na fantomie i zabezpieczanie treści do badania

toksykologicznego. • Przygotowywanie sprzętu zużytego podczas zabiegu

do dezynfekcji i utylizacji. • Porządkowanie miejsca pracy po wykonanym zabiegu. • Dokumentowanie wykonanego zabiegu. 4. Medyczne zabiegi ratunkowe w obrębie układu moczowego Urazowe i nieurazowe stany wymagające medycznych zabiegów ratowniczych w obrębie układu moczowego. Cele i zasady cewnikowania pęcherza moczowego. Niebezpieczeństwa cewnikowania. Sprzęt do cewnikowania. Rodzaje cewników, ich zastosowanie. Worki Foley’a. Różnice w zakładaniu cewnika do pęcherza moczowego kobiety i mężczyzny. Ćwiczenia: • Przygotowywanie zestawu do cewnikowania. • Przygotowywanie pacjenta do założenia cewnika. • Zakładanie na fantomie żeńskim cewnika do pęcherza moczowego. • Zakładanie na fantomie męskim cewnika do pęcherza moczowego.

79

• Dokonywanie wymiany wypełnionego moczem worka podłączonego do cewnika.

• Pobieranie moczu do badania bakteriologicznego. • Przygotowywanie sprzętu zużytego w czasie zabiegu

do dezynfekcji i utylizacji. • Dokumentowanie wykonanego zabiegu. 5. Medyczne zabiegi ratunkowe w obrębie układu oddechowego Urazowe i nieurazowe stany wymagające medycznych zabiegów ratunkowych w obrębie układu oddechowego. Niebezpieczeństwa wynikające z drążących urazów klatki piersiowej, Pojęcie odmy. Rodzaje odmy urazowej i nieurazowej. Niebezpieczeństwa odmy. Sposoby ratowania. Przyczyny i następstwa obecności płynu w jamie opłucnowej. Postępowanie ratownicze. Udrażnianie dróg oddechowych. Intubacja dotchawicza. Toaleta drzewa oskrzelowego. Konikopunkcja. Ćwiczenia: • Zaopatrywanie otwartych obrażeń klatki piersiowej. • Zakładanie opatrunków wentylowych. • Sporządzanie prowizorycznej zastawki do doraźnej dekompresji klatki

piersiowej. • Nakłuwanie na fantomie jamy opłucnowej w przypadku odmy. • Przygotowywanie zestawu do odbarczania z płynu jamy opłucnowej. • Przygotowywanie zestawu do prowizorycznego drenażu podwodnego. • Nakłuwanie jamy opłucnowej przy użyciu prowizorycznego drenażu

podwodnego na fantomie. • Udrażnianie dróg oddechowych – potrójny rękoczyn Esmarcha;

rękoczyn Sellicka. • Przygotowywanie zestawu do intubacji dotchawiczej. • Wykonywanie intubacji dotchawiczej na fantomie. • Wykonywanie konikopunkcji na fantomie. • Odsysanie dróg oddechowych. • Zakładanie rurki ustno – gardłowej na fantomie. • Zakładanie rurki nosowo – gardłowej na fantomie. • Zakładanie maski krtaniowej na fantomie. • Zakładanie Combitube na fantomie. • Wykonywanie wentylacji workiem samorozprężalnym. • Przygotowywanie sprzętu zużytego w czasie zabiegu do dezynfekcji

i utylizacji.

80

5. Wstrzyknięcia, wlewy dożylne Wstrzyknięcia śródskórne, podskórne, domięśniowe. Cele i zasady podawania leków, miejsce wkłucia, powikłania. Zapobieganie powikłaniom. Dawkowanie leków. Rozpuszczanie leków. Próby uczuleniowe. Podawanie Insuliny. Podawanie antybiotyków. Wstrzyknięcia dożylne. Niebezpieczeństwa wstrzyknięć dożylnych. Zapobieganie powikłaniom. Pobieranie krwi żylnej. Wlewy dożylne. Cele, zasady podawania, miejsca nakłuć, powikłania. Płyny infuzyjne. Niebezpieczeństwa przetaczania płynów. Sprzęt do podawania leków drogą wstrzyknięć. Dostęp doszpikowy – wskazania do założenia igły doszpikowej, miejsca wkłuć doszpikowych, powikłania. Ćwiczenia: • Przyjmowanie i analizowanie zleceń lekarskich. • Przygotowywanie sprzętu do podawania leków. • Obliczanie dawek leków zleconych przez lekarza. • Rozpuszczanie i rozcieńczanie leków. • Przygotowywanie pacjenta do wykonania wstrzyknięcia. • Wykonywanie wstrzyknięć śródskórnych, podskórnych,

domięśniowych, dożylnych. • Kaniulowanie żył obwodowych. • Pobieranie krwi żylnej. • Podłączanie kroplowych wlewów dożylnych. • Zakładanie igły doszpikowej na trenażerze Bone Jnjection Gun. Środki dydaktyczne Zestawy środków dezynfekcyjnych i narzędzi chirurgicznych. Wyroby i produkty medyczne. Ratownicze środki ochrony indywidualnej. Zestawy do pozoracji ran i urazów, szyny i produkty do unieruchomienia (szyny Kramera, deska ortopedyczna, nosze podbierakowe). Zestawy do zabiegów ratowniczych i diagnostycznych. Fantomy zabiegowe dorosłego i dziecka (do nakłucia jamy opłucnowej, do cewnikowania, do zakładania zgłębnika do żołądka). Fantomy do wkłuć dożylnych i doszpikowych (Bone Injection Gun). Fantomy do ćwiczeń intubacji. Fantom do konikopunkcji. Quicktrach. Sprzęt do udrażniania dróg oddechowych (rurki ustno i nosowo gardłowe, rurki intubacyjne, maski krtaniowe, Combitube). Zestawy do wstrzyknięć podskórnych, domięśniowych, dożylnych.

81

Zestawy do wlewu dożylnego. Zestawy do pobierania krwi żylnej Aparaty do mierzenia ciśnienia tętniczego krwi. Leki do ćwiczeń. Płyny infuzyjne do ćwiczeń. Książka zleceń. Torby ratownicze z wyposażeniem PSP – R1 i PSP – R2. Wyniki badań diagnostycznych. Uwagi o realizacji

Realizacja programu przedmiotu ma na celu przygotowanie uczniów do wykonywania zadań zawodowych ratownika medycznego, szczególnie rozpoznawania stanów zagrożenia życia, sprawnego wykonywania zabiegów w miejscu zdarzenia i/lub w transporcie medycznym. Kształtowanie tych umiejętności wymaga korelacji między przedmiotami: ratownictwo medyczne, stany zagrożenia życia, farmakologia.

Realizując program należy kształtować umiejętności perfekcyjnego wykonywania zabiegów ratunkowych, przestrzegania obowiązujących przy ich wykonywaniu zasad, zwracania uwagi na niebezpieczeństwa wynikające z działań ratunkowych oraz uczyć umiejętności zapobiegania niebezpieczeństwom i obserwacji pacjenta podczas wykonywania zabiegu i po nim.

Program nauczania powinien być realizowany przez trzy semestry w pracowniach medycznych czynności ratowniczych wyposażonych w niezbędny sprzęt i środki dydaktyczne, co pozwala na stopniowanie trudności wykonywania zabiegów i podejmowania decyzji. Ćwiczenia powinny być prowadzone małych (6 - 8 osób)grupach,

Praca w małych grupach pozwala na indywidualizacje nauczania, ułatwia dostrzeganie błędów oraz zapobieganie utrwaleniu złych nawyków.

Zajęcia powinny być prowadzone metodą pokazu i ćwiczeń, w warunkach nisko symulowanych.

Proponuje się następujący podział godzin na realizacje poszczególnych działów tematycznych

82

Podane w tabeli liczby godzin na realizację poszczególnych działów

mają charakter orientacyjny. Nauczyciel może wprowadzić pewne zmiany, mające na celu lepsze dostosowanie programu do specyfiki szkoły.



1. Zasady wykonywania medycznych zabiegów ratunkowych. 9 18 27

2. Medyczne czynności ratunkowe w zranieniach, krwawieniach, krwotokach i złamaniach.

5 22 27

3. Medyczne zabiegi ratunkowe w obrębie układu pokarmowego 3 16 19

4. Medyczne zabiegi ratunkowe w obrębie układu moczowego 3 24 27

5. Medyczne zabiegi ratunkowe w obrębie układu oddechowego 4 22 26

6. Wstrzyknięcia, wlewy dożylne

6.1 Wstrzyknięcia śródskórne. Próby uczuleniowe 4 10 14

6.2 Wstrzyknięcia podskórne. Podawanie Insuliny. 4 10 14

6.3 Wstrzyknięcia domięśniowe. Rozpuszczanie leków. Podawanie antybiotyków. Obliczanie dawek leków.

2 12 14

6.4 Wstrzyknięcia dożylne. Rozcieńczanie leków. Pobieranie krwi żylnej. Kaniulowanie żył obwodowych.

2 14 16

6.5 Kroplowe wlewy dożylne. 2 8 10

6.6 Wkłucia doszpikowe. 2 2 4

Razem 40 158 198

83


Sprawdzanie i ocenianie poziomu osiągnięć edukacyjnych ucznia należy prowadzić systematycznie na podstawie ustalonych kryteriów.

Podstawowymi kryteriami oceny stopnia opanowania umiejętności praktycznych ucznia powinny być: – postawa zawodowa: odpowiedzialność za podejmowane decyzje i

wykonanie zabiegów, rzetelność i prawdomówność, umiejętność podejmowania decyzji i wykonywania poleceń, przestrzeganie przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy, nawiązywanie kontaktu z chorym lub poszkodowanym i zespołem ratowniczym lub terapeutycznym, poszanowanie mienia, współpraca w zespole.

– organizacja pracy: przygotowanie się do wykonywania czynności, zgromadzenie do wykonania zadania materiałów, narzędzi, przyrządów, przygotowanie stanowiska pracy, kierowanie akcją ratowniczą – zlecanie zadań i kontrola wykonania, dokumentowanie wykonanych czynności, przekazywanie informacji medycznych.

– korzystanie z narzędzi i sprzętu medycznego: dobór i korzystanie ze sprzętu medycznego, obsługa ratowniczej aparatury medycznej i wyposażenia ratowniczego, konserwowanie i zabezpieczenie narzędzi i sprzętu medycznego po zakończonej pracy.

– wykonywanie medycznych zabiegów ratunkowych: sprawdzenie gotowości do użycia zestawów narzędzi i materiałów przed rozpoczęciem zadania, dobór narzędzi, materiałów i aparatury właściwych do zadania, użycie materiałów i narzędzi podczas wykonywania zabiegu z zachowaniem procedur, postępowanie z materiałami, narzędziami i aparaturą po akcji i po zakończeniu pracy.

– standard jakości wykonanej pracy: postępowanie zgodne z normami, procedurami medycznymi i standardami wyposażenia ratowniczego, dobór usługi medycznej do potrzeb, zgodność wykonania zabiegu z poleceniem lekarza, zgodność dokumentacji wykonania zabiegu ze stanem faktycznym, jakość wykonania usługi.

Stosowane metody kontroli to: – obserwacja czynności ucznia w czasie ćwiczeń, – sprawdziany ustne, – sprawdziany pisemne, – testy osiągnięć szkolnych. Ocena końcowa – wyrażona w obowiązującej skali ocen - powinna uwzględniać wyniki wszystkich metod sprawdzania stosowanych przez nauczyciela.

84

Literatura Brożek L.: Wstrzyknięcia i wlewy dożylne. Wydawnictwo Lekarskie PZWL, Warszawa 1998 Ciechaniewicz W. red.: Pielęgniarstwo – ćwiczenia. PZWL, Warszawa 2001 Tatoń J. red.: Technika zabiegów internistycznych. Warszawa 1994 Trybuś M. Podstawy szycia chirurgicznego. PZWL, Warszawa 1994 Zapalski S., Chęciński P.: Szwy chirurgiczne. α-medica press, Bielsko – Biała 1999 Eibl-Eibesfeldt Kessler S.: Opatrunki. red. Elżbiety Sobolewskiej. Wydawnictwo Medyczne Urban & Partner, Warszawa 1999 Byron Y. Aoki, Mc Closkey K.: Dziecko w stanie zagrożenia życia. Ocena, postępowanie, transport. Wydawnictwo Medycyna Praktyczna, Kraków 1999 Cenajek D. red.: Stany zagrożenia życia: postępowanie lecznicze i leki stosowane w ratownictwie medycznym. Akademia Medyczna im K. Marcinkowskiego w Poznaniu, Poznań 2004 Szwałkiewicz E red.: Zasady podnoszenia i przenoszenia pacjentów. Przewodnik dla pielęgniarek, Wydawnictwo Medyczne Urban & Partner, Wrocław 2000, Ciećkiewicz J. red.: Ratownictwo medyczne w wypadkach masowych. Medycyna katastrof w zarysie. Górnicki Wydawnictwo Medyczne, Wrocław 2005, Jakubaszko J red.: ABC intensywnej terapii. Górnicki Wydawnictwo Medyczne, Wrocław 2004, Jakubaszko J. red.: Ratownik medyczny. Górnicki Wydawnictwo Medyczne, Wrocław 2003, Jakubaszko J.red.: ABC postepowania w urazach. Górnicki Wydawnictwo Medyczne, Wrocław 2003 Jakubaszko J. red.: ABC resuscytacji, Górnicki Wydawnictwo Medyczne, Wrocław 2002 Pousada L., Osborn H., Levy D.: Medycyna ratunkowa. Wydawnictwo Medyczne Urban & Partner, Wrocław 1999 Hildebrand N.: Iniekcje, infuzje, pobieranie krwi. Wydawnictwo Medyczne Urban & Partner, Wrocław 2001 King Ch., Henretig F.: Podręczny atlas zabiegów ratunkowych u dzieci. Wydawnictwo Medyczne Urban & Partner, Wrocław 2003 Budynek M. Nowacki C.: Wiedza o opatrunkach. Wydawnictwo Adi, Łódź 1999 Wykaz literatury należy aktualizować w miarę ukazywania się nowych pozycji wydawniczych.

85

TECHNIKI SAMOOBRONY Szczegółowe cele kształcenie W wyniku procesu kształcenia uczeń powinien umieć: – rozpoznać sytuację niebezpieczną dla ratownika i osoby napadniętej, – zastosować właściwe do sytuacji techniki samoobrony, – podjąć współdziałanie w zespole celem opanowania sytuacji

niebezpiecznej, – wykonać zaplanowane ćwiczenia, – zadbać o prawidłowy rozwój fizyczny oraz kondycje własną i innych, – wykazać się odpowiedzialnością, samodyscypliną, zdecydowaniem

i refleksem. Materiał nauczania 1. Pady w samoobronie Nauka padów dla zapewnienia bezpieczeństwa ćwiczących podczas upadków w czasie treningu, przyszłej pracy, życiu codziennym. Nauka padów na podłoże, na ściany(w zamkniętych pomieszczeniach). Minimalizowanie ryzyka mogącego powstać wskutek popchnięcia, rzutu, upadku. Postawy naturalne i obronne. 2. Obrona przed nieuzbrojonym napastnikiem Elementy współdziałania w grupie podczas sytuacji ataku. Najskuteczniejsze formy obrony przed nieuzbrojonym napastnikiem. Rodzaje obrony przed uderzeniami, kopnięciami chwytami, rzutami, pchnięciami, wykręcaniu rąk, nóg a także duszeniami bez użycia narzędzi. Techniki opcji samoobrony oraz pomocy osobie napadanej – kontrataki i zasady ich stosowania. 3. Obrona przed uzbrojonym napastnikiem Techniki samoobrony i obrony osoby napadanej przed uzbrojonym przeciwnikiem między innymi w pałkę, nóż, zbitą butelkę, siekierę, broń palną oraz przed duszeniami siatką, paskiem, linką itp. Współdziałanie zespołowe w przypadku sytuacji zagrożenia. 4. Obrona przed psem Sposoby neutralizacji zagrożenia ze strony psa. Współdziałanie zespołowe w sytuacji zagrożenia.

86

5. Obrona w tłumie Samoobrona w tłumie, obrona pacjenta, współdziałanie zespołu podczas akcji ratunkowej w tłumie. Sposoby przetrwania paniki w tłumie. Samoobrona i obrona osoby napadanej przed kilkoma napastnikami uzbrojonymi i nieuzbrojonymi. Współdziałanie zespołowe w tłumie. 6. Obrona w zamkniętych pomieszczeniach Techniki obrony w pomieszczeniach zamkniętych (zawierają elementy samoobrony i obrony osoby napadniętej przed zagrożeniami z wcześniejszych działów). Techniki i sposoby trzymania. Uwalnianie z obchwytu tułowia, uwalnianie głowy, uwalnianie się z uchwytu za włosy. Obrona przed kopnięciami i uderzeniami. Współdziałanie zespołowe w sytuacji zagrożenia. 7. Obrona w karetce Techniki obrony wynikające z odmienności warunków jakimi jest karetka. Współdziałanie zespołowe w sytuacji zagrożenia w karetce pogotowia. 8. Wykorzystywanie improwizowanych tarcz w samoobronie i obronie osób napadanych. Techniki zaskoczenia napastnika lub napastników z użyciem improwizowanych zasłon w samoobronie i obronie. Środki dydaktyczne Maty. Filmy dydaktyczne. Instrukcje. Schematy postępowania.

Uwagi o realizacji

Realizacja programu nauczania techniki samoobrony ma na celu przygotowanie uczniów do udzielania natychmiastowej pomocy ofiarom pomimo istniejącego zagrożenia z zewnątrz.



Działy tematyczne Ćwiczenia 1. Pady w samoobronie. 14 2. Obrona przed nieuzbrojonym napastnikiem. 12 3. Obrona przed uzbrojonym napastnikiem. 12 4. Obrona przed psem. 10

87

5. Obrona w tłumie. 12 6. Obrona w zamkniętych pomieszczeniach. 12 7. Obrona w karetce. 6 8. Wykorzystywanie improwizowanych tarcz

w samoobronie i obronie osób napadanych. 12

Razem 90

Podane w tabeli liczby godzin na realizacje poszczególnych działów maja charakter orientacyjny. Nauczyciel może wprowadzić pewne zmiany, mające na celu dostosowanie programu do specyfiki szkoły.

Szkolenie z zakresu samoobrony dla ratowników medycznych

powinno być bardzo zbliżone do realiów współczesnego świata oraz musi dawać szkolonym poczucie pewności i skuteczności w razie zagrożenia. Dobór odpowiednich technik dalekowschodnich sztuk walki oraz współcześnie powstałych systemów walki pozwala na selektywne wybranie najskuteczniejszych technik i form treningu w celu jak najlepszego i najszybszego opanowania sprawności. Nauka jednego systemu, czy sztuki walki w samoobronie jest niewystarczająca, wymaga bowiem poświęcenia dużej ilości czasu bez wyraźnego skutku. Dlatego wskazane jest stosowanie różnych technik i materiałów szkoleniowych do nauczania walki wręcz. Ćwiczenia z samoobrony powinny być prowadzone w odpowiednio

wyposażonych pracowniach. Nauczyciel prowadzący ćwiczenia powinien tworzyć sytuacje symulowane oraz zapewniać bezpieczeństwo osobom ćwiczącym. W grupach powinno ćwiczyć do 12 osób, co pozwala na uzyskanie zaplanowanych efektów szkolenia.

Wszystkie nauczane techniki są proste, wynikają z naturalnych bądź wyuczonych odruchów, co zmniejsza ryzyko zapomnienia techniki podczas sytuacji zagrożenia.

Wskazane jest aby w ramach szkolenia organizować treningi, szkolenia oraz spotkania z mistrzami, specjalistami z poszczególnych dziedzin.


Sprawdzanie osiągnięć uczniów powinno być prowadzone systematycznie przez cały okres realizacji programu nauczania na podstawie kryteriów przedstawionych na początku zajęć. Kryteria oceny powinny dotyczyć: doboru technik samoobrony do zaistniałej sytuacji, poprawności wykonania zadania, wykazania właściwej postawy.

88

Sprawdzanie osiągnięć uczniów można przeprowadzić poprzez obserwację działania uczniów w sytuacjach symulowanych. Warunkiem spełnienia wymagań programowych powinien być również systematyczny udział uczniów w zajęciach i ćwiczeniach.

Po zrealizowaniu programu nauczania wskazane jest przeprowadzenie egzaminu sprawdzającego umiejętności i sprawności działania uczniów w przygotowanych, nieprzewidzianych i niebezpiecznych sytuacjach wymagających zastosowania odpowiednich technik samoobrony. Literatura Cedrowski Z.: Ruch to życie. Varsowia, Warszawa 1989 Gracie R.: Brazilian Jiu Jitsu, Gracie R.: Vale Tudo Taras A.E.: Bojewoja Maszyna Janich M. D.: Knife Fighting Loriega: Sevillian steel Fairbrain: Get tought Shillingford R.: The elite forces handbook of unarmed combat Pentecost D.: Put em down, take em out Wykaz literatury należy aktualizować w miarę ukazywania się nowych pozycji wydawniczych.

89

ZAJĘCIA PRAKTYCZNE

Szczegółowe cele kształcenia W wyniku procesu kształcenia uczeń powinien umieć: – określić miejsce i zadania ratownika medycznego w zespole

terapeutycznym intensywnej opieki medycznej, bloku operacyjnego, szpitalnego oddziału ratunkowego, pogotowia ratunkowego, innej placówki,

– określić miejsce i zadania ratownika medycznego w jednostkach straży pożarnej,

– zorganizować stanowisko pracy ratownika medycznego zgodnie z wymaganiami ergonomii oraz przepisami bezpieczeństwa i higieny pracy,

– zanalizować informacje o wystąpieniu stanu nagłego lub niebezpiecznego zdarzenia,

– rozpoznać nagłe stany zagrożenia życia i zdrowia, – posłużyć się polską i łacińską i angielską terminologią medyczną, – posłużyć się medycznymi skalami oceny stanu ogólnego

i ciężkości urazów, – dokonać ratowniczej oceny stanu chorych i/ lub poszkodowanych, – rozpoznać stan utraty przytomności, ocenić jej stopień, – zabezpieczyć funkcje życiowe oraz wykonać czynności i zabiegi

ratownicze z uwzględnieniem specyfiki i kolejności postępowania, – ocenić stan pacjentów przyjmowanych do szpitala, przygotować ich

do badań diagnostycznych, – wykonać zadania ratowniczego nadzoru medycznego nad

poszkodowanym i chorym w miejscu zdarzenia i w czasie transportu, – wykonać zabiegi medyczne i czynności ratownicze zgodnie

z obowiązującymi zasadami, – zaobserwować reakcje chorego /poszkodowanego na wykonywane

zabiegi medyczne, – zinterpretować reakcje chorego /poszkodowanego na wykonywane

zabiegi medyczne, – zastosować zasady aseptyki i antyseptyki podczas wykonywania

medycznych czynności ratunkowych, – posłużyć się sprzętem oraz aparaturą specjalistyczną stosowaną

w ratownictwie medycznym, – rozróżnić środki farmakologiczne stosowane w ratownictwie

medycznym, – wyjaśnić działanie leków ratujących życie oraz reakcje somatyczne

występujące po ich podaniu, – posłużyć się sprzętem ochrony indywidualnej,

90

– komunikować się z chorym lub poszkodowanym i z jego rodziną oraz z zespołem ratowniczym i innymi pracownikami,

– podjąć współpracę z lekarzem, pielęgniarką i pozostałym personelem medycznym w zakresie medycznych czynności ratunkowych,

– udokumentować wykonane zadania przy pomocy techniki komputerowej,

– zastosować przepisy bezpieczeństwa i higieny pracy, – zastosować przepisy sanitarno – epidemiologiczne w czasie

wykonywania zadań zawodowych, – zastosować zasady etyki w czasie wykonywania zadań zawodowych, – udoskonalić własne umiejętności zawodowe, – wykorzystać różne źródła informacji w celu aktualizowania

i doskonalenia umiejętności zawodowych.

Materiał nauczania: 1. Intensywna Opieka Medyczna lub Intensywna Opieka

Kardiologiczna Zapoznawanie się ze specyfiką pracy oddziału intensywnej opieki medycznej lub kardiologicznej. Organizowanie stanowiska pracy ratownika medycznego zgodnie z wymaganiami ergonomii. Posługiwanie się sprzętem medycznym używanym w oddziale intensywnej opieki medycznej lub kardiologicznej. Zapoznawanie się z dokumentacją pacjentów intensywnej opieki medycznej lub kardiologicznej. Odczytywanie diagnoz w języku łacińskim i polskim. Charakteryzowanie objawów klinicznych stanów chorobowych zagrażających życiu i zdrowiu. Zakładanie i prowadzenie kart obserwacji chorego. Dokonywanie pomiaru tętna, ciśnienia tętniczego, oddechu i diurezy. Interpretowanie wyników wykonanych pomiarów i dokumentowanie ich. Wykonywanie elektrokardiografii i interpretowanie wyników w podstawowym zakresie. Podłączanie aparatury monitorującej. Charakteryzowanie objawów klinicznych stanu utraty przytomności. Określanie stopnia utraty przytomności. Prowadzenie resuscytacji krążeniowo – oddechowej metodami bezprzyrządowymi i przyrządowymi zgodnie z obowiązującą wiedzą medyczną. Udrażnianie dróg oddechowych, zakładanie intubacji dotchawiczej. Wykonywanie toalety drzewa oskrzelowego. Ekstubowanie pacjenta.

91

Wykonywanie defibrylacji elektrycznej. Stosowanie tlenoterapii. Podawanie leków różnymi drogami. Obliczanie dawek leków zleconych przez lekarza. Zakładanie wkłucia dożylnego. Pobieranie krwi do badań laboratoryjnych. Wykonywanie kroplowych wlewów dożylnych. Wykonywanie wstrzyknięć domięśniowych i podskórnych. Wykonywanie cewnikowania pęcherza moczowego. Zakładanie zgłębnika do żołądka. Zaopatrywanie ran. Układanie i przenoszenie chorych, zmiany pozycji chorego. Obserwowanie chorego i interpretowanie objawów występujących podczas wykonywania zabiegów medycznych. Przygotowywanie zestawu reanimacyjnego. Prowadzenie dokumentacji podawanych leków i wykonanych zabiegów. Współpraca z lekarzem, pielęgniarką i pozostałym personelem medycznym. Stosowanie zasad aseptyki i antyseptyki podczas medycznych czynnościach ratunkowych. Posługiwanie się sprzętem ochrony indywidualnej. Przestrzeganie zasad bezpieczeństwa i higieny pracy. Przestrzeganie tajemnicy zawodowej. Przestrzeganie zasad etyki. Doskonalenie własnych umiejętności zawodowych. 2. Pogotowie ratunkowe Zapoznanie się ze specyfiką pracy pogotowia ratunkowego. Posługiwanie się sprzętem medycznym stanowiącym wyposażenie karetki wypadkowej i reanimacyjnej. Zapoznanie się z dokumentacją prowadzoną w pogotowiu ratunkowym. Organizowanie stanowiska pracy ratownika medycznego w karetce wyjazdowej i na stanowisku dyspozytora. Przygotowywanie karetki do gotowości wyjazdowej, kompletowanie sprzętu, aparatury, zestawu leków i innych środków i materiałów. Objaśnianie działania leków stosowanych w stanach zagrożeniach życia i zdrowia. Rozróżnianie postaci leków, określanie dróg podawania leków. Obliczanie dawek leków zleconych przez lekarza. Podawanie leków różnymi drogami. Wyjaśnianie reakcji somatycznych występujących u pacjentów po podaniu leków.

92

Zabezpieczanie środków i materiałów medycznych w trakcie i po wykonanych zabiegach. Stosowanie sprzętu ochrony indywidualnej. Obsługa pulpitu dyspozytorskiego. Zbieranie wywiadu dyspozytorskiego. Prowadzenie i zabezpieczanie dokumentacji. Obsługiwanie dostępnych środków łączności, przekazywanie informacji i meldunków. Badanie poszkodowanego w miejscu zdarzenia, zabezpieczanie miejsca wypadku. Wstępna selekcja poszkodowanych – triage. Zapewnienie bezpieczeństwa poszkodowanemu. Komunikowanie się z poszkodowanym lub chorym - zbieranie wywiadu chorobowego. Dokonywanie oceny podstawowych funkcji życiowych. Rozpoznawanie stanu utraty przytomności i zagrażających życiu lub zdrowiu stanów chorobowych i obrażeń. Wykonywanie elektrokardiografii i interpretowanie wyników w podstawowym zakresie. Ustalanie diagnozy ratowniczej. Podejmowanie działania ratowniczego i wykonywanie medycznych zabiegów i czynności ratowniczych. Tamowanie krwotoku i krwawienia. Zakładanie i utrzymywanie stałego dostępu do żyły. Unieruchomienie ciała i/lub uszkodzonej kończyny. Zaopatrywanie ran. Udrażnianie dróg oddechowych, zakładanie intubacji dotchawiczej. Prowadzenie oddechu zastępczego za pomocą worka samorozprężalnego AMBU lub respiratora. Prowadzenie resuscytacji krążeniowo – oddechowej metodami bezprzyrządowymi i przyrządowymi zgodnie z obowiązującą wiedzą medyczną. Stosowanie tlenoterapii. Wykonywanie defibrylacji. Prowadzenie dokumentacji postępowania ratowniczego. Współpraca w zespołach ratowniczych. Stosowanie zasad aseptyki i antyseptyki w medycznych czynnościach ratunkowych. Pełnienie ratowniczego nadzoru medycznego nad poszkodowanym i /lub chorym w miejscu zdarzenia i w czasie transportu. Przestrzeganie przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy, ochrony przeciwpożarowej oraz ochrony środowiska w czasie prowadzenia działań ratowniczych.

93

3. Szpitalny oddział ratunkowy/ izba przyjęć w szpitalu Zapoznanie się ze specyfiką pracy szpitalnego oddziału ratunkowego/ izby przyjęć szpitala. Zapoznanie się ze strukturą organizacyjną szpitalnego oddziału ratunkowego / izbą przyjęć szpitala. Zapoznanie się ze sprzętem medycznym używanym w szpitalnym oddziale ratunkowym/ izbie przyjęć szpitala. Kompletowanie sprzętu, aparatury, zestawu leków i innych środków i materiałów i utrzymywanie go w pełnej gotowości do użycia. Utrzymywanie szpitalnego oddziału ratunkowego /izby przyjęć szpitala w pełnej gotowości do przyjęcia nowych pacjentów. Organizowanie stanowiska pracy ratownika medycznego w szpitalnym oddziale ratunkowym /izbie przyjęć szpitala zgodnie wymaganiami ergonomii. Zapoznanie się z dokumentacją pacjentów przyjmowanych do szpitalnego oddziału ratunkowego/ izby przyjęć szpitala. Zakładanie i prowadzenie kart obserwacji pacjenta. Odczytywanie diagnoz w języku łacińskim i polskim. Posługiwanie się medycznymi skalami oceny stanu ogólnego i ciężkości obrażeń dla oceny stanu pacjenta. Dokonywanie ratowniczej oceny stanu pacjenta. Dokonywanie pomiaru tętna, ciśnienia tętniczego, oddechu, diurezy. Dokumentowanie i interpretowanie wyników badań. Wykonywanie elektrokardiografii i interpretowanie wyników w podstawowym zakresie. Charakteryzowanie objawów klinicznych stanów chorobowych zagrażających życiu i zdrowiu. Przeprowadzenie wywiadu chorobowego, wywiadu społecznego. Interpretowanie reakcji chorego na fakt hospitalizacji. Pomoc w adaptacji pacjenta do warunków szpitalnych. Komunikowanie się z pacjentem, udzielanie mu wsparcia psychicznego. Pomoc w nawiązaniu kontaktu z rodziną. Charakteryzowanie objawów klinicznych stanu utraty przytomności. Określanie stopnia utraty przytomności. Prowadzenie resuscytacji krążeniowo – oddechowej metodami bezprzyrządowymi i przyrządowymi zgodnie z obowiązującą wiedzą medyczną. Udrażnianie dróg oddechowych w tym zakładanie intubacji dotchawiczej. Wykonywanie toalety drzewa oskrzelowego. Wykonywanie defibrylacji elektrycznej. Podłączanie aparatury monitorującej. Stosowanie tlenoterapii. Podawanie leków różnymi drogami.

94

Obliczanie dawek leków. Zakładanie wkłucia dożylnego. Pobieranie krwi do badań laboratoryjnych. Wykonywanie kroplowych wlewów dożylnych. Wykonywanie wstrzyknięć domięśniowych i podskórnych. Wykonywanie cewnikowania pęcherza moczowego. Zakładanie zgłębnika do żołądka. Zaopatrywanie ran. Przygotowanie pacjenta do badania lekarskiego. Fizyczne i psychiczne przygotowanie pacjenta do operacji w stanach nagłych. Układanie chorego w pozycji odpowiadającej schorzeniu lub rodzajowi obrażeń. Obserwowanie chorego i interpretowanie objawów w czasie wykonywania zabiegów medycznych. Prowadzenie dokumentacji podawanych leków i wykonanych zabiegów. Współpraca z lekarzem, pielęgniarką i pozostałym personelem medycznym. Stosowanie zasad aseptyki i antyseptyki w medycznych czynnościach ratunkowych. Posługiwanie się sprzętem ochrony indywidualnej. Przestrzeganie przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy. Przestrzeganie tajemnicy zawodowej. Przestrzeganie zasad etyki Doskonalenie własnych umiejętności zawodowych. 4. Blok operacyjny Zapoznanie się ze strukturą organizacyjną i specyfiką pracy bloku operacyjnego. Zapoznanie się z miejscem i rolą anestezjologa w bloku operacyjnym. Zapoznanie się z miejscem i rolą ratownika medycznego w bloku operacyjnym. Organizowanie stanowiska pracy ratownika medycznego w bloku operacyjnym zgodnie z wymaganiami ergonomii. Zapoznawanie się ze sprzętem medycznym używanym w bloku operacyjnym przez anestezjologa. Zapoznanie się z aparaturą do znieczuleń ogólnych i przewodowych. Zapoznawanie się z prowadzoną przez anestezjologa dokumentacją pacjentów przygotowywanych do operacji. Komunikowanie się z chorym przygotowywanym do znieczulenia. Udzielanie wsparcia psychicznego. Współpraca z lekarzem anestezjologiem i pielęgniarką anestezjologiczną oraz z innym personelem bloku operacyjnego.

95

Zakładanie wkłucia dożylnego. Podłączanie kroplowych wlewów dożylnych. Podawanie leków drogą dożylną. Objaśnianie działania stosowanych do znieczulenia leków. Obliczanie dawek leków używanych w analgezji i sedacji. Zakładanie intubacji dotchawiczej przez usta i nos. Prowadzenie oddechu zastępczego workiem samorozprężalnym AMBU i za pomocą respiratora. Dokonywanie oceny parametrów podstawowych funkcji życiowych przed i podczas znieczulenia ogólnego i przewodowego. Podejmowanie i prowadzenie resuscytacji pacjenta w wypadku nagłego zatrzymania krążenia i oddychania. Asystowanie przy wyprowadzaniu pacjenta ze znieczulenia. Obserwacja stanu ogólnego pacjenta i dokonywanie oceny podstawowych funkcji życiowych. Ekstubowanie pacjenta. Monitorowanie pacjenta w okresie pooperacyjnym. Prowadzenie dokumentacji pacjenta. Przekazywanie pacjenta na oddział macierzysty. Stosowanie zasad aseptyki i antyseptyki. Stosowanie środków ochrony indywidualnej. Przestrzeganie przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy. Przestrzeganie tajemnicy zawodowej. Przestrzeganie zasad etyki Doskonalenie własnych umiejętności zawodowych. 5. Straż pożarna Zapoznanie się ze specyfiką ratownictwa zintegrowanego. Zapoznanie się z organizacją ratownictwa państwowej straży pożarnej. Poznawanie specyfiki pracy w jednostce straży pożarnej. Poznawanie wyposażenia i urządzenia jednostek straży pożarnej. Określenie miejsca i zadań ratownika medycznego w zespole ratowniczym i w jednostce straży pożarnej. Poznanie specyfiki realizacji medycznych zadań ratunkowych w jednostkach straży pożarnej. Poznawanie metod współdziałania ratownictwa medycznego i współdziałania ratowniczego w zespole straży pożarnej. Poznawanie podstawowego sprzętu gaśniczego oraz sprzętu ratownictwa technicznego. Obsługiwanie sprzętu gaśniczego. Obsługiwanie sprzętu umożliwiającego dotarcie do poszkodowanego. Nabywanie umiejętności sprawnego posługiwania się środkami łączności.

96

Współdziałanie ratownicze w akcjach ratunkowych. Przekazywanie informacji i meldunków za pomocą środków łączności. Porozumiewanie się znakami gestowymi. Zabezpieczenie ratujących oraz poszkodowanych. Posługiwanie się sprzętem ochrony indywidualnej ratownika. Posługiwanie się sprzętem ratownictwa technicznego. Zapoznanie się ze sprzętem medycznym stanowiącym wyposażenie zespołów ratownictwa medycznego jednostek straży pożarnej. Przygotowywanie ambulansu do gotowości wyjazdowej, kompletowanie sprzętu, aparatury, zestawu leków i innych środków i materiałów. Obsługiwanie pulpitu dyspozytorskiego. Prowadzenie wywiadu dyspozytorskiego. Wypełnianie dokumentacji obowiązującej w ratownictwie. Przestrzeganie przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy. Współdziałanie w zakresie szkoleń funkcjonariuszy Państwowej Straży Pożarnej /PSP/ i członków Ochotniczej Straży Pożarnej /OSP/ w zakresie ratownictwa medycznego. 6. Inna placówka ratunkowa /np. oddział toksykologii, pediatryczny

SOR, pediatryczna Izba Przyjęć/ Zapoznanie się ze strukturą organizacyjną i specyfiką pracy placówki ratunkowej. Zapoznanie się z zadaniami zespołu terapeutycznego i rolą ratownika medycznego w placówce ratunkowej. Zapoznawanie się ze sprzętem medycznym używanym w placówce ratunkowej. Organizowanie stanowiska pracy ratownika medycznego w placówce ratunkowej zgodnie z wymaganiami ergonomii. Kompletowanie sprzętu, aparatury, zestawu leków i innych środków i materiałów i utrzymywanie go w pełnej gotowości do użycia. Zapoznanie się z dokumentacją pacjentów przyjmowanych do placówki ratunkowej. Zakładanie i prowadzenie kart obserwacji chorego. Odczytywanie diagnoz w języku łacińskim i polskim. Przeprowadzanie wywiadu chorobowego i środowiskowego. Charakteryzowanie objawów klinicznych stanów chorobowych zagrażających życiu i zdrowiu pacjenta przyjmowanego do placówki ratunkowej. Posługiwanie się medycznymi skalami oceny stanu ogólnego dla oceny stanu pacjenta. Dokonywanie ratowniczej oceny stanu dziecka przyjmowanego do leczenia w placówce ratunkowej. Komunikowanie się z dzieckiem, udzielanie mu wsparcia psychicznego.

97

Dokonywanie pomiaru tętna, ciśnienia tętniczego, oddechu, diurezy. Dokumentowanie i interpretowanie wyników badań. Zabezpieczanie funkcji życiowych pacjenta przyjętego do placówki ratunkowej. Przygotowywanie pacjentów do badań diagnostycznych. Uczestniczenie w badaniach diagnostycznych. Pobieranie krwi do badań laboratoryjnych. Wykonywanie czynności i zabiegów ratunkowych z uwzględnieniem specyfiki i kolejności postępowania. Podawanie leków różnymi drogami. Obliczanie dawek leków. Podawanie leków. Zakładanie wkłucia dożylnego. Pobieranie krwi do badań laboratoryjnych. Wykonywanie kroplowych wlewów dożylnych. Wykonywanie wstrzyknięć domięśniowych i podskórnych. Wykonywanie cewnikowania pęcherza moczowego. Zakładanie zgłębnika do żołądka. Płukanie żołądka. Zabezpieczanie materiału do badań toksykologicznych. Obserwowanie chorego i interpretowanie objawów w czasie wykonywania zabiegów medycznych. Prowadzenie dokumentacji podawanych leków i wykonanych zabiegów. Przestrzegania przepisów prawnych normujących postępowanie w stanach nagłych, ochronę zagrożonego życia i zdrowia i ochronę pracownika w miejscu pracy. Współpraca z lekarzem, pielęgniarką i pozostałym personelem medycznym. Stosowanie zasad aseptyki i antyseptyki w medycznych czynnościach ratunkowych. Posługiwanie się sprzętem ochrony indywidualnej. Przestrzeganie przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy. Przestrzeganie tajemnicy zawodowej. Przestrzeganie zasad etyki. Doskonalenie własnych umiejętności zawodowych. 7. Centrum dyspozytorskie ratunkowych służb medycznych Zapoznanie się ze strukturą organizacyjną i specyfiką pracy w Centrum Powiadamiania Ratunkowego. Zapoznanie się z zadaniami dyspozytora. Obsługiwanie pulpitu dyspozytorskiego. Zbieranie wywiadu dyspozytorskiego, prowadzenie dokumentacji. Określanie priorytetów realizacji wezwań.

98

Przekazywanie informacji przez środki łączności. Kierowanie zespołami wyjazdowymi. Dowodzenie akcją ratowniczą z pulpitu dyspozytorskiego. Współdziałanie z innymi służbami ratowniczymi. Udzielanie wskazówek dotyczących postępowania w ramach pierwszej pomocy w stanach zagrożenia życia. Postępowanie dyspozytorskie w sytuacjach katastrof.

Uwagi o realizacji Realizacja programu zajęć praktycznych ma na celu przygotowanie ucznia do wykonywania zadań zawodowych ratownika medycznego w warunkach naturalnych, to znaczy wszędzie tam, gdzie ratuje się zagrożone zdrowie i życie ludzkie. Zajęcia praktyczne są realizowane w placówkach ochrony zdrowia, w oddziałach: intensywnej opieki medycznej lub kardiologicznej, szpitalnym oddziale ratunkowym /izbie przyjęć szpitala/, bloku operacyjnym, zespołach ratownictwa medycznego. Zajęcia praktyczne powinny być realizowane także w jednostkach Państwowej Straży Pożarnej, placówkach Ochotniczej Straży Pożarnej włączonych do Krajowego Systemu Ratowniczo – Gaśniczego lub w formie specjalistycznego obozu dydaktycznego pod nazwą „obóz przetrwania dla ratowników medycznych”, z zastrzeżeniem realizacji w toku zajęć symulowanych, akcji ratunkowych o charakterze ratownictwa zintegrowanego - „akcja ratunkowa” podczas pozorowanego pożaru, skażenia chemicznego, katastrofy budowlanej, katastrofy przemysłowo – technicznej. Z chwilą ustalenia przez Ministerstwo Zdrowia programów szkolenia dyspozytorów medycznych Centrów Powiadamiania Ratunkowego, zajęcia praktyczne powinny być realizowane także w tych Centrach. Placówki ochrony zdrowia prowadzące zajęcia praktyczne powinny posiadać bazę szkoleniową oraz personel przygotowany do współpracy ze szkołami medycznymi, uczniami i nauczycielami. Podstawą prawidłowej realizacji programu zajęć praktycznych jest wykorzystanie wiedzy, którą opanował uczeń w ramach przedmiotów: anatomia z patofizjologią, ratownictwo medyczne, stany zagrożenia życia, farmakologia, medyczne zabiegi ratunkowe. Podczas realizacji treści programowych zajęć praktycznych należy kształtować następujące postawy uczniów: – odpowiedzialności za podejmowane decyzje i wykonane zabiegi, – rzetelności i prawdomówności, – uczciwości w wykonywaniu działań ratowniczych, – zdyscyplinowania, – poszanowania mienia,

99

– gotowości niesienia pomocy. Podczas realizacji treści programowych zajęć praktycznych należy kształtować następujące umiejętności uczniów: – dokonywanie ratowniczej oceny stanu chorych i/ lub

poszkodowanych, – samodzielne podejmowania działań ratujących zdrowie

i życie, – dobieranie działania ratowniczego i wykonywanie medycznych

zabiegów i czynności ratowniczych do stanu chorego i/ lub poszkodowanego,

– prowadzenie obserwacji reakcji chorego /poszkodowanego na wykonywane zabiegi medyczne i czynności ratownicze,

– komunikowanie się z chorym lub poszkodowanym i z jego rodziną oraz z zespołem ratowniczym i innymi pracownikami,

– dokumentowanie wykonywanych czynności, – współdziałanie z zespołem w zakresie medycznych czynności

ratunkowych. Opanowanie tych umiejętności umożliwi zastosowanie metod nauczania, takich jak: instruktaż wstępny i bieżący, pokaz, metoda przypadków, seminarium, ćwiczenia praktyczne, analiza dokumentacji chorego i/lub poszkodowanego oraz wykorzystywanie już zdobytej przez uczniów wiedzy do rozwiązywania nowych problemów zawodowych. Uczniowie powinni pracować pod opieką nauczyciela. Dla osiągnięcia celów zajęć praktycznych istotne jest jednak, by cały personel oddziału włączył się w ich realizację. Personel placówki powinien być zapoznany z programem zajęć praktycznych, metodami nauczania, sposobem sprawowania nadzoru nad pracującymi uczniami. W każdym miejscu prowadzonych zajęć praktycznych należy sprawdzić merytoryczne przygotowanie ucznia do zajęć, zapoznać go ze specyfiką pracy w tej placówce, dokonać przydziału zadań w zespole terapeutyczno – ratowniczym. Uczniowie pełnią dyżury w systemie obowiązującym w danej placówce, przy czym – w zależności od specyfiki placówki grupy na zajęciach powinny liczyć od 4 – 6 osób. Każdy uczeń w czasie zajęć praktycznych powinien prowadzić dzienniczek zajęć praktycznych zawierający harmonogram zajęć i tematy medycznych zabiegów ratowniczych podlegających zaliczeniu w trakcie trwania zajęć. Ucznia odbywającego zajęcia praktyczne obowiązuje 5 godzinny dzień pracy przez pięć dni w tygodniu. Proponuje się następujący podział godzin na realizację poszczególnych działów tematycznych:

100

Lp.

Placówka Orientacyjna liczba godzin 1. OIOM lub IOK 90 2. Pogotowie ratunkowe 75 3. Szpitalny oddział ratunkowy 75 4. Blok operacyjny 50 5. Straż pożarna 50 6. Inna placówka ratownicza (Oddział

Toksykologii, Pediatryczny SOR, Pediatryczna Izba Przyjęć, Chirurgiczna Izba Przyjęć)

75

7. Centrum dyspozytorskie ratunkowych służb medycznych

25

Razem w cyklu nauczania440

Proponowana liczba godzin na realizację poszczególnych działów ma

charakter orientacyjny. Organizator procesu kształcenia w szkole w porozumieniu z nauczycielami może wprowadzić pewne zmiany, mające na celu dostosowanie programu do możliwości zorganizowania praktyki w poszczególnych placówkach. Propozycje metod sprawdzania i oceny osiągnięć edukacyjnych ucznia

Ocenianie osiągnięć uczniów powinno być prowadzone systematycznie według kryteriów uwzględniających zaplanowane cele kształcenia, a w szczególności w zakresie: – postawy zawodowej: odpowiedzialność za podejmowane decyzje

i wykonanie zabiegów, rzetelność i prawdomówność, przestrzeganie przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy, nawiązywanie kontaktu z chorym lub poszkodowanym i zespołem ratowniczym lub terapeutycznym, poszanowanie mienia.

– organizacji pracy: przygotowanie się do wykonywania czynności, zgromadzenie odpowiednich do wykonania zadania materiałów, narzędzi i przyrządów, przygotowanie stanowiska pracy, kierowanie akcją ratowniczą – zlecanie zadań i kontrola wykonania, dokumentowanie wykonanych czynności, przekazywanie informacji medycznych.

– umiejętności korzystania z narzędzi i sprzętu medycznego: dobór i właściwe korzystanie ze sprzętu medycznego, obsługa ratowniczej aparatury medycznej i wyposażenia ratowniczego, konserwowanie i zabezpieczenie narzędzi i sprzętu medycznego po zakończonej pracy.

101

– umiejętności wykonywania medycznych zabiegów ratowniczych: sprawdzenie gotowości do użycia zestawów narzędzi i materiałów przed rozpoczęciem zadania, dobór narzędzi, materiałów i aparatury do wykonywanego zadania, stosowanie materiałów i narzędzi w czasie zabiegu, wykonanie zabiegu z zachowaniem procedur, postępowanie z materiałami, narzędziami i aparaturą po akcji i po zakończeniu pracy.

– standardu jakości wykonanej pracy: optymalny rytm i czas wykonywania zadań, stosowanie norm i procedur medycznych oraz standardów wyposażenia ratowniczego.

– dostosowanie usługi medycznej do potrzeb, zgodność wykonania zabiegu z poleceniem lekarza, jakość wykonania usługi.

Osiągnięcia uczniów można oceniać na podstawie: – sprawdzianów ustnych i pisemnych, – ukierunkowanej obserwacji czynności wykonywanych przez ucznia

podczas ćwiczeń praktycznych, – testów osiągnięć szkolnych ucznia.

Sprawdzanie należy prowadzić w trakcie trwania zajęć praktycznych oraz po ich zrealizowaniu. Ocena końcowa – wyrażona w obowiązującej skali ocen - powinna uwzględniać wyniki wszystkich metod sprawdzania stosowanych przez nauczyciela w czasie zajęć praktycznych. Literatura Brożek L.: Wstrzyknięcia i wlewy dożylne. Wydawnictwo Lekarskie, PZWL Warszawa 1998 Tatoń J. red.:Technika zabiegów internistycznych. PZWL, Warszawa 1994 Trybun M.: Podstawy szycia chirurgicznego. PZWL, Warszawa 1994 Zapalski S., Chęciński P.: Szwy chirurgiczne. α-medica press, Bielsko – Biała 1999 Eibl-Eibesfeldt, Kessler S.: Opatrunki. Wydawnictwo Medyczne Urban & Partner, Warszawa 1999 Byron Y. Aoki, Karin Mc Closkey.:Dziecko w stanie zagrożenia życia. Ocena, postępowanie, transport. Wydawnictwo Medycyna Praktyczna, Kraków 1999 Cenajek D. red.: Stany zagrożenia życia: postępowanie lecznicze i leki stosowane w ratownictwie medycznym. Akademia Medyczna im K. Marcinkowskiego w Poznaniu, Poznań 2004 Szwałkiewicz E. red.: Zasady podnoszenia i przenoszenia pacjentów. Przewodnik dla pielęgniarek, Wydawnictwo Medyczne Urban & Partner, Wrocław 2000

102

Ciećkiewicza J. red.:Ratownictwo medyczne w wypadkach masowych. Medycyna katastrof w zarysie Górnicki Wydawnictwo Medyczne, Wrocław 2005 Jakubaszko J.: ABC intensywnej terapii. Górnicki Wydawnictwo Medyczne, Wrocław 2004 Jakubaszko J. red.: Ratownik medyczny. Górnicki Wydawnictwo Medyczne, Wrocław 2003 pod red. J. Jakubaszki , ABC postępowania w urazach, Górnicki Wydawnictwo Medyczne, Wrocław 2003, Jakubaszko J. red.: ABC resuscytacji. Górnicki Wydawnictwo Medyczne, Wrocław 2002, Pousada L., Osborn H., Levy D.: Medycyna ratunkowa. Wydawnictwo Medyczne Urban & Partner, Wrocław 1999, Hildebrand N.: Iniekcje, infuzje, pobieranie krwi. Wydawnictwo Medyczne Urban & Partner, Wrocław 2001 King Ch., Henretig F.:,Podręczny atlas zabiegów ratunkowych u dzieci. Wydawnictwo Medyczne Urban & Partner, Wrocław 2003, Cline DM i wsp. Medycyna Ratunkowa. Urban & Partner Wrocław 2003 Strange GR i wsp. Medycyna ratunkowa wieku dziecięcego. & Partner Wrocław 2003 Wykaz literatury należy aktualizować w miarę ukazywania się nowych pozycji wydawniczych.

103

PRAKTYKA ZAWODOWA

Szczegółowe cele kształcenia: W wyniku procesu kształcenia uczeń powinien umieć: – dokonać ratowniczej oceny stanu zdrowia chorych i/ lub

poszkodowanych, – rozpoznać stany zagrożenia zdrowia i życia oraz zabezpieczyć

podstawowe funkcje życiowe, – podjąć działania ratujące zdrowie i życie, – dobrać działania ratunkowe i wykonać medyczne zabiegi

i czynności ratunkowe adekwatne do stanu chorego i/ lub poszkodowanego,

– zaobserwować reakcję chorego /poszkodowanego na wykonane zabiegi medyczne i czynności ratunkowe i podjąć adekwatne działania,

– wykorzystać potrzebne produkty medyczne, środki farmakologiczne i sprzęt zgodnie z instrukcjami,

– podjąć współpracę z chorym i/lub poszkodowanym i z jego rodziną oraz z zespołem ratunkowym i innymi pracownikami oraz osobami znajdującymi się na miejscu zdarzenia,

– dokonać odpowiednich zapisów w dokumentacji obowiązującej na stanowisku pracy,

– zorganizować stanowisko pracy ratownika medycznego zgodnie z zasadami ergonomii oraz przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy,

– zastosować zasady aseptyki i antyseptyki w medycznych czynnościach ratunkowych,

– zastosować przepisy sanitarno – epidemiologiczne w czasie realizacji zadań oraz przepisy bezpieczeństwa i higieny pracy,

– dotrzymać tajemnicy zawodowej, – zastosować zasady etyczne, – wykorzystać różne źródła informacji dla doskonalenia własnych

umiejętności zawodowych. Materiał nauczania 1. Intensywna Opieka Medyczna lub Intensywna Opieka

Kardiologiczna Organizowanie stanowiska pracy ratownika medycznego zgodnie z zasadami ergonomii. Prowadzenie dokumentacji pacjentów przebywających w oddziałach intensywnej opieki medycznej lub kardiologicznej. Odczytywanie diagnoz w języku łacińskim i polskim.

104

Charakteryzowanie objawów klinicznych stanów chorobowych zagrażających życiu i zdrowiu. Zakładanie i prowadzenie kart obserwacji chorego. Dokonywanie pomiaru tętna, ciśnienia tętniczego, oddechu, diurezy. Interpretowanie i dokumentowanie wyników badań. Wykonywanie elektrokardiografii i dokonywanie interpretacji wyników w podstawowym zakresie. Podłączanie aparatury monitorującej. Charakteryzowanie objawów klinicznych stanu utraty przytomności. Określanie stopnia utraty przytomności. Prowadzenie resuscytacji krążeniowo – oddechowej metodami bezprzyrządowymi i przyrządowymi zgodnie z obowiązującą wiedzą medyczną. Udrażnianie dróg oddechowych, zakładanie intubacji dotchawiczej. Wykonywanie toalety drzewa oskrzelowego. Ekstubowanie pacjenta. Wykonywanie defibrylacji elektrycznej. Stosowanie różnych form tlenoterapii. Objaśnianie działania leków stosowanych w stanach zagrożenia życia i zdrowia. Obliczanie dawek leków. Podawanie leków różnymi drogami. Wyjaśnianie reakcji somatycznych występujących po podaniu leków. Zakładanie wkłucia dożylnego. Pobieranie krwi do badań laboratoryjnych. Wykonywanie kroplowych wlewów dożylnych. Wykonywanie wstrzyknięć domięśniowych i podskórnych. Wykonywanie cewnikowania pęcherza moczowego. Zakładanie zgłębnika do żołądka. Zaopatrywanie ran. Układanie i przenoszenie chorych, zmiany pozycji chorego. Obserwowanie chorego i interpretowanie objawów w czasie wykonywania zabiegów medycznych. Przygotowywanie zestawu reanimacyjnego. Prowadzenie dokumentacji podawanych leków i wykonanych zabiegów. Zabezpieczanie środków i materiałów w trakcie i po wykonanych zabiegach. Współpraca z lekarzem, pielęgniarką i pozostałym personelem medycznym. Stosowanie zasad aseptyki i antyseptyki w medycznych czynnościach ratunkowych. Posługiwanie się sprzętem ochrony indywidualnej. Przestrzeganieprzepisów bezpieczeństwa i higieny pracy.

105

Przestrzeganie tajemnicy zawodowej. Przestrzeganie zasad etyki Doskonalenie własnych umiejętności zawodowych. 2. Pogotowie ratunkowe Organizowanie stanowiska pracy ratownika medycznego w karetce wyjazdowej i na stanowisku dyspozytora. Przygotowywanie karetki do gotowości wyjazdowej, kompletowanie sprzętu, aparatury, zestawu leków i innych środków i materiałów. Objaśnianie działania leków stosowanych w stanach zagrożenia życia i zdrowia. Wyjaśnianie reakcji somatycznych występujących po podaniu leków. Obliczanie dawek leków zleconych przez lekarza. Podawanie leków różnymi drogami. Posługiwanie się sprzętem używanym w karetkach. Zabezpieczanie środków i materiałów w trakcie i po wykonanych zabiegach. Posługiwanie się sprzętem ochrony indywidualnej. Obsługiwanie pulpitu dyspozytorskiego. Zbieranie wywiadu dyspozytorskiego. Prowadzenie i zabezpieczanie dokumentacji. Obsługiwanie dostępnych środków łączności, przekazywanie informacji i meldunków. Wstępna selekcja poszkodowanych – triage. Badanie poszkodowanego w miejscu zdarzenia, zabezpieczanie miejsca wypadku. Zapewnienie bezpieczeństwa poszkodowanemu. Komunikowanie się z poszkodowanym lub chorym - zbieranie wywiadu chorobowego. Dokonywanie oceny podstawowych funkcji życiowych. Rozpoznawanie stanu utraty przytomności i zagrażających życiu lub zdrowiu stanów chorobowych i obrażeń. Wykonywanie elektrokardiografii i interpretowanie wyników w podstawowym zakresie. Ustalanie diagnozy ratowniczej. Podejmowanie działania ratowniczego i wykonywanie medycznych zabiegów i czynności ratowniczych. Zatamowanie krwotoku i krwawienia. Zakładanie i utrzymywanie stałego dostępu do żyły. Unieruchomienie ciała i/lub uszkodzonej kończyny. Zaopatrywanie ran. Udrażnianie dróg oddechowych, zakładanie intubacji dotchawiczej.

106

Prowadzenie oddechu zastępczego za pomocą worka samorozprężalnego AMBU lub respiratora. Prowadzenie resuscytacji krążeniowo – oddechowej metodami bezprzyrządowymi i przyrządowymi zgodnie z obowiązującą wiedzą medyczną. Stosowanie różnych form tlenoterapii. Wykonywanie defibrylacji. Prowadzenie dokumentacji postępowania ratowniczego. Współpraca w zespołach ratowniczych. Stosowanie zasad aseptyki i antyseptyki w medycznych czynnościach ratunkowych. Pełnienie ratowniczego nadzoru medycznego nad poszkodowanym i /lub chorym w miejscu zdarzenia i w czasie transportu. Przestrzeganie przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy, ochrony przeciwpożarowej oraz ochrony środowiska w czasie prowadzenia działań ratowniczych. Wykorzystywanie różnych źródeł informacji dla doskonalenia umiejętności zawodowych. Uwagi o realizacji Praktyka zawodowa ma na celu zastosowanie i pogłębienie zdobytej wiedzy i umiejętności zawodowych w rzeczywistych warunkach pracy i przygotowanie ucznia do samodzielnego planowania i wykonywania zadań zawodowych zgodnie z obowiązującymi przepisami i uprawnieniami. Praktyka zawodowa powinna być realizowana w IV semestrze po zakończeniu zajęć praktycznych w IOM lub IOK i Pogotowiu ratunkowym, to jest w placówkach, które w najpełniejszy sposób dają możliwość doskonalenia umiejętności i kształtowania nawyków niezbędnych do samodzielnego i skutecznego pełnienia zadań zawodowych ratownika medycznego. Praktyka zawodowa powinna przebiegać zgodnie z harmonogramem opracowanym na podstawie programu nauczania. Ucznia odbywającego praktykę obowiązuje 7 godzinny dzień pracy. Praktyka trwa 4 tygodnie przez pięć dni w tygodniu. W trakcie realizacji programu praktyk zawodowych kształtować należy następujące postawy uczniów: – odpowiedzialności za podejmowane decyzje i wykonane zabiegi, – rzetelności i prawdomówności, – zaangażowania w pracy, – troski o zdrowie i życie chorego i /lub poszkodowanego i gotowości

w niesieniu mu pomocy, – dbałości o prestiż zawodu,

107

– identyfikowania się z problemami środowiska zawodowego, – gotowości do współdziałania ze służbami ratunkowymi innego typu, – poszanowania mienia, – dbałości o higienę i estetykę osobistą, – odpowiedzialności za popularyzowanie wiedzy ratowniczej

we wszystkich środowiskach. Nauczyciel/ opiekun praktyk odpowiada za wykonywane przez uczniów zadania. Osiągnięcie celów kształcenia umożliwi udział personelu medycznego oddziału w ich realizacji. Personel placówki powinien być zapoznany z programem praktyki, metodami nauczania, sposobem sprawowania nadzoru nad samodzielnie pracującymi uczniami. Uczniowie zobowiązani są do prowadzenia dzienniczka praktyk, który powinien zawierać harmonogram praktyk, tematy ćwiczeń i opis realizacji treści programowych praktyki zawodowej.

Proponuje się następujący podział godzin na realizacje poszczególnych działów tematycznych: Lp. Placówka Orientacyjna liczba godzin 1. OIOM lub IOK 70 2. Pogotowie ratunkowe 70 Razem 140

Proponowana liczba godzin na realizację poszczególnych działów ma

charakter orientacyjny. Organizator procesu kształcenia w szkole w porozumieniu z nauczycielami może wprowadzić pewne zmiany, mające na celu dostosowanie programu do specyfiki szkoły i możliwości zorganizowania praktyki w poszczególnych placówkach. Propozycje metod sprawdzania i oceny osiągnięć edukacyjnych ucznia

Sprawdzanie i ocenianie powinno odbywać się systematycznie na podstawie ustalonych kryteriów. Proces oceniania powinien obejmować: – diagnozę wiadomości i umiejętności ucznia przed przystąpieniem do

realizacji programu - przed przystąpieniem do samodzielnego wykonywania zabiegów należy sprawdzić merytoryczne przygotowanie uczniów.

– sprawdzenie postępów ucznia w toku realizacji programu oraz rozpoznawanie trudności w osiąganiu celów kształcenia - uczniowie powinni mieć możliwość samodzielnego wykonania i zaliczenia wszystkich zabiegów ujętych w programie praktyk.

– sprawdzenie wiadomości i umiejętności po zrealizowaniu programu nauczania.

108

Osiągnięcia uczniów można oceniać na podstawie: – sprawdzianów ustnych i pisemnych, – ukierunkowanej obserwacji czynności ucznia w trakcie realizacji

zaplanowanych działań, – testów osiągnięć szkolnych ucznia.

W ukierunkowanej obserwacji ucznia w trakcie realizacji zaplanowanych działań nacisk położyć należy na:

- samodzielność i szybkość w dokonywaniu ratowniczej oceny stanu zdrowia chorych i/ lub poszkodowanych,

– rozpoznawanie stanów zagrożenia zdrowia i życia oraz zabezpieczaniu podstawowych funkcji życiowych,

– prowadzenie wstępnej selekcji poszkodowanych, – podejmowanie działań ratujących zdrowie i życie, – dobieranie działań ratunkowych i wykonywaniu medycznych

zabiegów i czynności ratunkowych adekwatnych do stanu chorego i/ lub poszkodowanego.

– postawę zawodową: odpowiedzialność za podejmowane decyzje i wykonanie zabiegów, rzetelność i prawdomówność,

– przestrzeganie przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy, – zainteresowanie zawodem, – nawiązywanie kontaktu z chorym lub poszkodowanym

i zespołem ratowniczym lub terapeutycznym, – identyfikowanie się z problemami środowiska zawodowego, – poszanowanie mienia, – dbałość o higienę i estetykę osobistą, – dbałość o prestiż zawodu.

Ocena końcowa – wyrażona w obowiązującej skali ocen - powinna uwzględniać wyniki wszystkich metod sprawdzania stosowanych przez nauczyciela w czasie praktyk zawodowych.

Documents

Program nauczania RATOWNIK MEDYCZNY 322[06]pliki.koweziu.edu.pl/programy/przedmiotowe/RATOWNIK_MEDYCZNY_322[06... · 4 I. PLAN NAUCZANIA Plan nauczania Szkoła policealna Zawód: