Probavni Sustav [Compatibility Mode]

Probava

probava proces cijepanja velikih molekula hrane u manje topljive molekule koje stanice u organizmu mogu koristiti apsorpcija prolaz malih molekula preko stanica tankog crijeva u krvotok i u limfni sustav mehanika razgradnja sloenih molekula hrane pomou zubiju i miia u stijenci probavnog trakta kemijska razgradnja sloenih molekula hrane pomou enzima u molekule koje se mogu apsorbirati u krvne kapilare koje okruuju tanko crijevo

PROBAVNI SUSTAV

doc. dr. sc. Reno Hraan


Filogenetsko stablo Razgradnja makromolekula



Tjelesne upljine

Prvousti i drugousti

pseudocel (pseudocelom) i celom nastaju iz mezoderma celom (sekundarna tjelesna upljina) omeen je peritoneumomdoc. dr. sc. Reno Hraan doc. dr. sc. Reno Hraan

Neprohodno i prohodno probavilo

Plonjaci (puzavica)

neprohodno probavilo



Oblii (djeja glista) Probavni trakt koljkaa (mekuci)

prohodno probavilo

prohodno probavilo filtriranje vode



Probavni trakt lignje (mekuci)

Mekuci (pu vinogradnjak)

prohodno probavilo hvatanje plijena

prohodno probavilodoc. dr. sc. Reno Hraan doc. dr. sc. Reno Hraan

Kolutiavci (gujavica)

lankonoci (hlap)

prohodno probavilo

prohodno probavilodoc. dr. sc. Reno Hraan doc. dr. sc. Reno Hraan

lankonoci (skakavac)

lankonoci (komarac)

prohodno, specijalizirano probavilo

prohodno, specijalizirano probavilo



Usni organi kukaca Bodljikai (zvjezdaa)

prohodno probavilo hvatanje plijena



Embrionalni razvoj svitkovaca

Svitkovci (kopljaa)

prohodno probavilo



Ribe kotunjae

Razvoj eljusti u riba

prohodno probavilo



Gmazovi (aligator)

Sustav organa za probavu u ptica

prohodno probavilo

prohodno probavilo gutanje hranedoc. dr. sc. Reno Hraan doc. dr. sc. Reno Hraan

Sustav organa za probavu u ovjekaorganusta drijelo jednjak eludac tanko crijevo

Sustav organa za probavuulogausitnjavanje i omekavanje hrane; djelomina razgradnja ugljikohidrata gutanje hrane peristaltiko kretanje hrane od usta do eluca skladitenje, mijeanje i otpremanje hrane; djelomina razgradnja proteina potpuna razgradnja hrane i apsorpcija hranjivih tvari (monosaharidi, aminokiseline, masne kiseline, vitamini, minerali, mononukleotidi) guteraa jetra izluivanje probavnih enzima i alkalnog soka izluivanje ui; pohrana hranjivih tvari i sinteza njihovih derivata; razgradnja otpadnih tvari uni mjehur debelo crijevo skladitenje ui apsorpcija vode i iona, formiranje fecesa



Probavni sustav Probavni sustav ovjekausna upljina usitnjavanje, omekavanje i djelomino kemijsko mijenjanje hrane probavni trakt: usta, drijelo, jednjak, eludac, tanko crijevo, debelo crijevo, stranje crijevo, analni kanal, anus pomone strukture: usne, zubi, jezik, obrazi probavne lijezde: lijezde slinovnice, jetra, uni mjehur, guteraa uloga probavnog sustava neprekidna opskrba organizma vodom, elektrolitima i hranjivim sastojcima; gibanje hrane kroz probavnu cijev, luenje probavnih sokova, apsorpcija sastojaka hrane, vode i elektrolita mehanika obrada hrane vakanje i gibanje hrane, pokretanje eluca i tankog crijeva u procesu mijeanja hrane s enzimima i probavnim sokovima kemijska obrada hrane cijepanje sastojaka hrane u nizu katabolikih reakcija usne i obrazi pridravanje hrane u najpovoljnijem poloaju za vakanje zubi specijalizirani oblici za rezanje, trganje i mljevenje hrane jezik oblikovanje hrane u kuglastu tvorevinu i njeno pomicanje prema drijelu, osjet okusa lijezde slinovnice: parotidne, submandibularne, sublingvalne; luenje sline u usnu upljinu, serozni sekret amilaza (cijepanje kroba u maltozu i dekstrin) i lizozim (unitavanje mikroorganizama), mukozni sekret mucin (podmazivanje sluznice) drijelo uloga u gutanju hrane; prolaz zraka tijekom disanja jednjak kretanje hrane od drijela do eluca graa stijenke probavne cijevi (od unutarnje prema vanjskoj povrini): 1. sluznica lijezdani epitel (izluuje sluz i enzime); 2. podsluznica vezivno tkivo; 3. miini sloj kruni i uzduni glatki miii; 4. seroza vezivno tkivodoc. dr. sc. Reno Hraan doc. dr. sc. Reno Hraan

Oblik zubi

Gutanje hrane

kad hrana dospije u drijelo, poklopac grkljana (epiglotis) se spusti, zatvori otvor dunika i hrana klizne u jednjak epiglotis je izmeu gutljaja podignut, da bi zrak nesmetano mogao ulaziti u dunikdoc. dr. sc. Reno Hraan doc. dr. sc. Reno Hraan

Propulzivne kretnje probavnog trakta (peristaltika)

Graa i uloga elucaeludac vreasta struktura koju oblae sloj glatkih miia (uzduni, kruni, kosi), a u unutranjosti je naborana sluznica dijelovi eluca: kardija, fundus, korpus, antrum, pilorus uloga eluca pohranjuje hranjive sastojke dok se ne otpuste u tanko crijevo; kontrakcije eluanih miia (peristaltika) omoguuju mijeanje pohranjene hrane sa eluanim sokovima pri emu nastaje polutekua smjesa (himus) koja se izlijeva u tanko crijevo; lui klorovodinu kiselinu i enzime koji zapoinju razgradnju proteina sluznica eluca: 1. specifine eluane lijezde lue H+ i Cl-, pepsinogen, sluz i unutranji faktor; 2. nespecifine (pilorike) eluane lijezde lue gastrin specifine eluane lijezde: 1. glavne (peptike, zimogene) stanice izluuju pepsinogen koji klorovodina kiselina pretvara u pepsin; pepsin razgrauje proteine u peptone i polipeptide; 2. oblone (parijetalne) stanice izluuju H+ i Cl-; 3. sporedne (mukozne) stanice izluuju sluz; 4. endokrine stanice izluuju monoaminske neurotransmitere

ritmike kontrakcije glatkog miija u probavnom sustavu koje omoguuju potiskivanje hranedoc. dr. sc. Reno Hraan

nespecifine eluane lijezde: mukoidne (gastrinske) stanice izluuju gastrin i sluz


Uloga eluca

Graa eluca u ovjeka

faze luenja eluca: 1. cefalika prije nego hrana ue u eludac, luenje gastrina i eluanog soka; 2. gastrika kad hrana stigne u eludac, luenje gastrina i eluanog soka; 3. intestinalna kad himus iz eluca stigne u duodenum, luenje gastrina i eluanog soka (ekscitacija i inhibicija)



Sluznica eluca

Graa eluca u preivaa (krava)

kretanje hrane kroz odjeljke eluca: 1. burag skladitenje i djelomina probava progutane hrane; 2. kapura vraanje hrane na dovakavanje; 3. knjiavci i 4. sirite probava usitnjene hrane



Graa i uloga tankog crijevadijelovi tankog crijeva: duodenum ili dvanaesnik (prvi ili gornji dio), jejunum (srednji dio), ileum (zadnji dio) uloga tankog crijeva apsorpcija svih produkata probave ugljikohidrata, proteina i masti kao i veina probavljenih elektrolita, vitamina i vode duodenum procesi probave hranjivih tvari koje dospiju u tanko crijevo duodenum i jejunum apsorpcija u krvotok i limfni sustav ileum apsorpcija unih soli i vitamina B12 kruni nabori i crijevne resice (vili) poveavaju apsorpcijsku povrinu sluznice tankog crijeva; crijevne resice su izdanci epitela; odreene epitelne stanice imaju sitne izdanke (mikrovili) epitelne stanice sluznice tankog crijeva: 1. cilindrine (apsorpcijske) stanice apsorpcija ugljikohidrata, proteina i masti; izluuju enzime za zavrnu probavu ugljikohidrata (disaharidaze) i proteina (peptidaze); 2. vraste stanice izluuju alkalini sekret tubularne crijevne lijezde (Lieberkhnove kripte) nabori epitela izmeu donjih dijelova crijevnih resica; izluuju crijevni sok i enzime koji pomau probavu ugljikohidrata, proteina i masti; Panethove stanice izluuju peptidaze (probava proteina) i lizozim (unitavanje mikroorganizama) Brunnerove lijezde u duodenumu izluuju alkalini sekretdoc. dr. sc. Reno Hraan

Graa tankog crijeva


Uloga tankog crijeva Uloga tankog crijevaprobavni enzimi u tankom crijevu: 1. probava ugljikohidrata amilaza, maltaza, saharaza, laktaza; 2. probava proteina tripsin, kimotripsin, karboksipolipeptidaza, aminopolipeptidaze, dipeptidaze; 3. probava masti soli ui, lipaza; 4. probava nukleinskih kiselina DNaza, RNaza, nukleaze guteraa izluuje tripsinogen, kimotripsinogen i prokarboksipolipeptidazu koji se aktiviraju kad dospiju u lumen tankog crijeva (duodenum); enterokinaza koja je vezana za membranu tankog crijeva katalizira pretvorbu tripsinogena u tripsin, a on zatim aktivira kimotripsinogen i prokarboksipolipeptidazu apsorpcija monosaharida mikrovili cilindrinih stanica, kapilare unutar crijevnih resica; glukoza i galaktoza apsorbiraju se aktivnim transportom, fruktoza olakanom difuzijom apsorpcija aminokiselina aktivnim transportom mikrovili cilindrinih stanica, kapilare unutar crijevnih resica apsorpcija masnih kiselina, glicerola i glicerida pasivnim transportom mikrovili cilindrinih stanica, kapilare unutar crijevnih resica; transport u krvotok kao lipoproteini

apsorpcija vode gotovo itav sadraj apsorbira se u tankom crijevu (uglavnom iz duodenuma), ostatak iz debelog crijeva apsorpcija vitamina vitamini topljivi u vodi apsorbiraju se difuzijom ili transportom preko nosaa, vitamin B12 apsorbira se preko unutranjeg fakora; vitamini topljivi u mastima apsorbiraju se pasivnim transportom apsorpcija minerala pasivni i aktivni transport



Guteraa, jetra i uni mjehur

Graa i uloga guterae

guteraa egzokrina i endokrina lijezda; sastavljena od mnogo renjia (lobuli); kanalom povezana s duodenumom egzokrini dio guterae sloena lijezda slinovnica; stanice su udruene u skupine koje ine pojedine acinuse; vie acinusa formira renjie; izluuje alkalini guterain sok koji sadri probavne enzime (amilaza, tripsinogen, kimotripsinogen, prokarboksipolipeptidaza, lipaza, DNaza, RNaza) u duodenum endokrini dio guterae Langerhansovi otoci



Probavni enzimi Graa guteraenaziv enzimaamilaza amilaza maltaza saharaza laktaza pepsin tripsin kimotripsin karboksipolipeptidaza aminopolipeptidaze dipeptidaze lipaza DNaza RNaza nukleaze

mjesto izluivanjalijezde slinovnice guteraa tanko crijevo tanko crijevo tanko crijevo eludac guteraa guteraa guteraa tanko crijevo tanko crijevo guteraa guteraa guteraa tanko crijevo

mjesto djelovanjausta tanko crijevo tanko crijevo tanko crijevo tanko crijevo eludac tanko crijevo tanko crijevo tanko crijevo tanko crijevo tanko crijevo tanko crijevo tanko crijevo tanko crijevo tanko crijevo

enzimska reakcija supstrat/produktkrob/maltoza krob, glikogen/maltoza maltoza/glukoza saharoza/glukoza, fruktoza laktoza/glukoza, galaktoza protein/peptoni, polipeptidi peptoni, polipeptidi/polipeptidi peptoni, polipeptidi/polipeptidi peptoni, polipeptidi/aminokiseline polipeptidi/aminokiseline polipeptidi/aminokiseline trigliceridi/glicerol, masne kiseline, gliceridi DNA/nukleotidi RNA/nukleotidi DNA, RNA/slobodne baze, monosaharididoc. dr. sc. Reno Hraan


Probavni sustav

Hormoni koje lue organi za probavu

uni mjehur skupljanje ui koju izluuje jetra, koncentriranje i otputanje ui u duodenum debelo crijevo apsorpcija vode, iona, vitamina i formiranje fecesa (neprobavljene tvari) te njegovo uklanjanje; sluznica debelog crijeva lijezde izluuju sluz koja olakava kretanje zgusnutog crijevnog sadraja; crijevni mikroorganizmi raspadni procesi ostatka hrane, raspadni produkti su i neki vitamini (vitamin K, tiamin, riboflavin, cijanokobalamin, folna kiselina)

organeludac tanko crijevo (duodenum) tanko crijevo (duodenum, jejunum)

hormongastrin sekretin kolecistokinin

ciljno tkivoeludac guteraa guteraa, uni mjehur

djelovanjepotie izluivanje eluanog soka potie izluivanje guterainog soka potie izluivanje enzima guterae, potie otputanje ui



Graa jetrejetra je endokrina i egzokrina lijezda; morfoloka i funkcionalna jedinica je renji (u jetri nekoliko renjia); renjii su smjeteni oko centralne jetrene vene; unutar renjia su jetrene stanice (hepatociti) poredane jedna do druge u radijalno postavljene ploe koje se proteu od centralne vene prema rubovima renjia; izmeu hepatocita su uni kanalii koji se ulijevaju u une kanale; jetrena arterija dovodi oksigeniranu krv direktno iz aorte, a jetrena portalna vena dovodi venoznu krv bogatu razgradnim produktima hrane apsorbiranih iz tankog crijeva; krvne ile iz jetrene portalne vene i jetrene arterije udruuju se i tvore venule koje dovode krv u hepatocite; ovakav raspored venula i hepatocita ine acinus; izmeu redova hepatocita nalaze se krvni kanali (sinusi) koji prenose krv iz venula u centralnu venu koja pak odvodi krv iz renjia; susjedni sinusi odvojeni su jednim slojem hepatocita to omoguuje izmjenu tvari izmeu krvi i jetrenih stanica prilikom protjecanja krvi du sinusa; sinusi su obloeni s endotelnim stanicama uz koje su vezane retikuloendotelne stanice koje nazivamo Kupfferove stanice (tkivni makrofagi)

Uloga jetre

uloga jetre pohrana hranjivih tvari i sinteza njihovih derivata; razgradnja tvari koje nisu potrebne organizmu metabolika uloga: 1. uklanjanje aminokiselina iz organskih spojeva; 2. stvaranje uree iz proteina istroenih stanica i pretvorba vika aminokiselina u ureu; 3. odravanje homeostaze krvi; 4. sinteza neesencijalnih aminokiselina; 5. regulacija razine glukoze u krvi; 6. oksidacija masnih kiselina; 7. sinteza sastojaka stanine membrane; 8. pretvorba ugljikohidrata i proteina u masti; 9. neutralizacija otpadnih produkata i otrova; 10. odravanje stabilne tjelesne temperature skladina uloga skladitenje glikogena; vitamina; minerala; aminokiselina i masnih kiselina koje se pretvaraju u glukozu sekrecijska uloga izluivanje ui; soli ui djeluju kao molekule detergenta pomaui razbijanje masnih kapljica u tankom crijevu



Jetreni portalni sustavulogaizluivanje ui

Uloga jetre

uinakemulgiranje masti; neutralizacija eluane kiseline

pretvorba jednih monomera u druge

trenutna potreba organizma za odreenim hranjivim tvarima

pohrana vitamina i minerala pretvorba glukoze u glikogen pretvorba glikogena u glukozu sinteza lipoproteina i kolesterola sinteza proteina plazme; razgradnja istroenih eritrocita neutralizacija otpadnih tvari

sprjeava nedostatak odreenih hranjivih tvari smanjenje koncentracije glukoze u krvi poveanje koncentracije glukoze u krvi graa stanine membrane

odravanje homeostaze krvi uklanjanje toksinih tvari iz organizma



Dnevna nutritivna piramida Pretvorba u jetri jednih monomera u druge



Vitaminivitaminnetopljivi u vodi vitamin A vitamin D vitamin E vitamin K topljivi u vodi tiamin (B1) riboflavin (B2) niacin (B3) piridoksin (B6) cijanokobalamin (B12) biotin folna kiselina metabolizam ugljikohidrata metabolike reakcije metabolike reakcije metabolizam aminokiselina proizvodnja eritrocita metabolizam ugljikohidrata proizvodnja eritrocita, sinteza nukleinskih kiselina pantotenska kiselina vitamin C metabolike reakcije stvaranje kolagena svi prehrambeni proizvodi agrumi, svjee povredoc. dr. sc. Reno Hraan

Mineraliizvorsvjee povre, mlijeni proizvodi mlijeni proizvodi, jaja zeljasto povre, itarice zeljasto povre fosfor kalij

ulogaotar vid, zdrava koa i kosa jaanje kostiju i zubi graa stanine membrane zgruavanje krvi, metabolizam kosti

mineralmakrominerali kalcij

ulogajaanje kostiju i zubi, provoenje ivanog podraaja jaanje kostiju i zubi provoenje ivanog podraaja, stezanje miia

izvorzeljasto povre, mlijeni proizvodi

meso, mlijeni proizvodi, itarice voe i povre

meso, itarice svjee povre, mlijeko, itarice meso, itarice meso, riba, itarice meso, mlijeni proizvodi svi prehrambeni proizvodi zeljasto povre, itarice

natrij

provoenje ivanog podraaja, odravanje acido-bazne ravnotee

kuhinjska sol

klor magnezij mikrominerali cink eljezo fluor bakar jod

odravanje sadraja vode sinteza proteina

kuhinjska sol zeljasto povre, itarice

zacjeljivanje ozljeda sinteza hemoglobina jaanje kostiju i zubi sinteza hemoglobina sinteza hormona titne lijezde

meso, mahunarke, itarice jaja, mahunarke, itarice fluorirana voda za pie morska hrana, mahunarke, itarice morska hrana, jodirana kuhinjska soldoc. dr. sc. Reno Hraan

Documents

Probavni Sustav [Compatibility Mode]