Prmbledhje legjislacioni mbi t drejtat e personave me aftsi t kufizuara n Kosov

Prishtin Dhjetor 2016

Prmbledhje legjislacioni mbi t drejtat e personave me aftsi t kufizuara n Kosov

Prishtin Dhjetor 2016

Botim i HANDIKOS (Shoqata e paraplegjikve dhe e paralizs s fmijve t Kosovs)

Adresa: Prishtin, Rr: Nekibe Kelmandi, p.n (Qendra e Resurseve pr personat me aftsi t

kufizuara), Lagjja Veternik

www.handi-kos.org

handikos@handi-kos.org

038 602 328

Mbshtetur nga Disability Partnership Finland dhe implemetuar nga HANDIKOS n partneritet

me organizats Kynnysry nga Finlanda

PARATHNIE

HANDIKOS (Shoqata e paraplegjikve dhe e paralizs s fmijve t Kosovs), shoqat e

personave me aftsi t kufizuara n vazhdn e puns s saj n prparimin e t drejtave dhe

pozits s personave me aftsi t kufizuara n Republikn e Kosovs, vazhdon t punoj n

fushn e t drejtave t personave me aftsi t kufizuara, duke marr pjes aktive n proceset e

hartimit dhe konsultimeve publike t politikave dhe legjislacionit pr personat me aftsi t

kufizuara.

HANDIKOS vazhdon t jet qendr e informimit gjithprfshirse mbi aftsin e kufizuar n

Kosov, duke publikuar nj mori t broshurave, doracakve, informatorve dhe udhzueseve

pr personat me aftsi t kufizuara, t drejtat e tyre, prfitimet, jetn e pavarur, kujdesin

personal etj.

Me kt prmbledhje legjislacioni synojm t rrisim nivelin e njohurive pr t drejtat dhe ligjet n

fuqi q kan t bjn me t drejtat dhe prfitimet tjera t personave me aftsi t kufizuara,

familjeve t tyre e cila do ti informoj s pari vet personat me aftsi t kufizuara, shoqrin dhe

autoritet publike zbatuese t ligjeve.

Kjo prmbledhje legjislacioni prmban t gjitha aktet ligjore dhe nnligjore n fuqi, t cilat

drejtprdrejt apo indirekt rregullojn mbrojtjen, t drejtat dhe prfitimet e personave me aftsi

t kufizuara n Republikn e Kosovs, si dhe vendime dhe dokumente strategjike.

Aktet t cilat rregullojn mbrojtje, t drejta dhe prfitime vetm pr personat me aftsi t

kufizuara, n kt prmbledhje legjislacioni jan n trsi, ndrsa aktet tjera t cilat kan

dispozita q trajtojn edhe personat me aftsi t kufizuara apo jan me interes t veant pr

personat me aftsi t kufizuara, ktu i gjeni ekstrakte vetm t atyre dispozitave, me prjashtim

t ligjeve t fushs s arsimit t cilat n kt prmbledhje legjislacioni jan n trsi.

Gazeta Zyrtare e Republiks s Kosovs sht i vetmi publikim zyrtar n Republikn e Kosovs

n t ciln publikohen ligjet dhe aktet e tjera t institucioneve t Republiks s Kosovs.

Andaj, me rastin e aplikimit t ligjeve dhe akteve tjera nga kjo prmbledhje legjislacioni, ju

rekomandojm t shrbehuni edhe me publikimet e Gazets Zyrtare.

Afrim Maliqi, Prgatitur nga:

Drejtor i HANDIKOS Osman SHATRI

PRMBAJTJA

Kushtetuta e Republiks s Kosovs (2008), me amendamente (ekstrakt) - -- - - - - - - - - - - - 7

Ligji Nr. 05/L -021 pr mbrojtjen nga diskriminimi - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - -29

Ligji Nr. 05/L -019 pr Avokatin e Popullit - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - 39

Ligji Nr. 03/L-121 pr Gjykatn Kushtetuese t Republiks s Kosovs (ekstrakt)- - - - - - - -55

Ligji Nr. 05/L -025 pr Shndetin Mendor - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - 58

Ligji Nr. 03/L-022 pr Prkrahje Materiale Familjeve t Fmijve me Aftsi t Kufizuar t

Prhershme - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - -- - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - -72

Udhzimi Administrativ Nr. 03/2009 pr rregullimin dhe prcaktimin e procedurave t aplikimit

pr realizimin e t drejts n ndihm materiale pr familjet me fmij me aftsi t kufizuara t

prhershme, i plotsuar dhe ndryshuar n vitin 2010 dhe vitin 2014 - -- - - - - - - - - - - - - - - 81

Ligji Nr. 04/L-131 pr Skemat Pensionale t Financuara nga Shteti (ekstrakt) - - - - - - - - - -87

Udhzimi Administrativ (MPMS) Nr.06/2015 pr procedurat e aplikimit dhe vlersimit pr

pensionin e paaftsis s prhershme - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - -- - - - - - - - - - - - - -97

Udhzimi Administrativ (MPMS) Nr.05/2015 pr procedurat e lajmrimit, suspendimit nga

pagesa dhe kthimin e mjeteve n rastet e keqprdorimit t pensioneve - - - - - - - - - - - - - 102

Vendimi i Qeveris s Republiks s Kosovs, Nr.01/176 Dat: 10.03.2014 (Rritja e

pensioneve dhe kompensimeve)- - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - -110

Ligji Nr. 03/L-019 pr aftsimin, riaftsimin profesional dhe punsimin e personave me aftsi

t kufizuara, i ndryshuar dhe plotsuar me Ligjin Nr. 05/L-078 - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - 111

Rregullore (MPMS) Nr.02/2015 pr kriteret dhe procedurat e prkrahjes financiare pr

subvencione dhe grande - - - - - - - - - -- - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - -123

Udhzim Administrativ Nr. 03/2010 pr procedurat e aplikimit pr njohjen e t drejtave n

aftsim, riaftsim dhe punsim t personave me aftsi t kufizuara - - - - - - - - - - - - - - - - -134

Udhzimi Administrativ Nr. 09/2010 pr prcaktimin e vendeve t puns dhe punsimin e

personave me aftsi t kufizuara n prputhje me aftsit e tyre t puns - - - - - - - - - - - -140

Udhzimi Administrativ Nr. 09/2012 pr mnyrat dhe rregullat e mbajtjes s evidencs pr

punsimin e personave me aftsi t kufizuara - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - -144

Ligji Nr. 04/L 092 pr personat e verbr - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - -148

Rregullore (MPMS) Nr. 02/2013 pr funksionimin e komisionit mediko-social dhe procedurat e

aplikimit pr realizimin e t drejtave pr personat e verbr - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - 154

Rregullore QRK Nr. 15/2014 pr ofrimin e shrbimeve n gjuhn e shenjave n Republikn e

Kosovs - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - 159

Ligji Nr.05/L-067 pr statusin dhe t drejtat e personave paraplegjik dhe tetraplegjik - - - - 166

Ligji Nr. 02/L-17 pr shrbime sociale dhe familjare, i plotsuar dhe i ndryshuar me Ligjin Nr.

04/L-081 - - - - - - - - - - - - - - -- - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - 173

Ligji Nr. 2003 / 15 pr skemn e ndihms sociale n Kosov, i ndryshuar dhe plotsuar me

Ligjin Nr. 04/L-096 (viti 2012) - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - 195

Ligji Nr.04/L-032 pr arsimin parauniversitar n Republikn e Kosovs - - - - - - - - - - - - - 205

Udhzimi Administrativ nr. 24/2014 shndrrimi i klasave t bashkangjitura n dhoma t

burimeve - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - 237

Udhzimi Administrativ Nr. 23/2013 Qendrat Burimore- - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - 240

Udhzimi Administrativ Nr.18/2013 prdorimi i planit individual t arsimit - - - - - - - - - - - - - 251

Udhzimi Administrativ Nr. 07/2012 Vlersimi profesional i fmijve me nevoja t veanta

edukativo-arsimore - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - 255

Udhzimi Administrativ Nr. 26/2012 Kualifikimet pr personelin q punon me nxnsit me

nevoja t veanta arsimore - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - -259

Ligji Nr. 05/L -018 pr provimin e maturs shtetrore - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - 262

Udhzimi Administrativ (MASHT) Nr.06/2016 Kushtet dhe kriteret e vlersimit t kandidatve

me nevoja t veanta- - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - 272

Ligji Nr. 03/L-068 pr arsimin n komunat e Republiks s Kosovs - - - - - - - - - - - - - - - 275

Ligji Nr. 02/L-52 mbi edukimin parashkollor - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - 283

Udhzimi Administrativ Nr.19/2016 prfshirja e fmijve n institucione parashkollore n

Kosov - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - 300

Ligji Nr. 04/L-037 pr Arsimin e Lart n Republikn e Kosovs - - - - - - - - - - - - - - - - - - - 302

Udhzimi Administrativ Nr. 24/2012 Kategorit e studentve pr asistenc si dhe kushtet pr

fitimin e asistencs- - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - 325

Ligji Nr. 04/L-125 pr shndetsi (ekstrakt)- - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - -328

Udhzimi Administrativ (MSh) Nr.06/2015 kushtet e prgjithshme dhe t veanta spitalore

(ekstrakt)- - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - 351

Udhzimi Administrativ 15/2013 Karta e t Drejtave dhe Prgjegjsive t Pacientit - - - - - -354

Udhzimi Administrativ (shndetsi) Nr.19/2013 Linja telefonike pr ankesat e qytetarve n

ofrimin e shrbimeve shndetsore- - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - 358

Udhzimi Administrativ Nr.03/2012 Pr Menaxhimin e Materialit t Inkontinencs pr Personat

me Aftsi t Kufizuara - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - 361

Ligji Nr. 04/L -249 pr sigurimin shndetsor (ekstrakt) - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - -363

Ligji Nr. 04/L 110 pr ndrtim - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - -377

SHTOJCA Nr. 1 LEJA E NDRTIMIT (Ligji pr ndrtim) - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - --392

Udhzimi Administrativ Nr. 33/2007 pr Kushtet teknike t objekteve ndrtimore pr qasjen e

personave me aftsi t kufizuara - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - 394

Udhzimi Administrativ Nr. 10/2013 pr prcaktimin e proceduarve dhe shqyrtimin e

krkesave pr kushtet ndrtimore si dhe pr leje ndrtimore (ekstrakt) - - - - - - - - - - - - - 468

Ligji Nr. 05/L-088 pr rregullat e trafikut rrugor (ekstrakt) - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - 483

Ligji Nr. 03/L-212 i Puns (ekstrakt) - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - 489

Ligji Nr. 03/L-149 pr shrbimin civil t Republiks s Kosovs - - - - - - - - - - - - - - - - - - - 496

Rregullorja Nr. 31/2012 pr procedurat e prkujdesjes pr npunsit civil pr shkak t

paaftsis fizike apo mendore ose problemeve shndetsore - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - 503

Ligji Nr. 03/L-073 pr zgjedhjet e prgjithshme n Republikn e Kosovs ( i ndryshuar dhe

plotsuar me Ligjin Nr. 03/L-256) (ekstrakt) - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - --506

Rregulla Zgjedhore Nr.04/2013 Votimi i Personave me Nevoja dhe Rrethana t Veanta

(Ekstrakt)- - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - -520

Ligji Nr. 04/L-017 pr ndihm juridike falas (ekstrakt) - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - -525

Ligji Nr. 04/L-57 pr lirin e asociimit n organizatat joqeveritare -- - - - - - - - - - - - - - - - - - 534

Udhzimi Administrativ QRK - Nr. 02/2014 pr regjistrimin dhe funksionimin e organizatave

joqeveritare- - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - 547

Ligji Nr. 05/L -028 pr tatimin n t ardhurat personale (ekstrakt) - - - - - -- - - - - - - - - - - - -555

Udhzimi Administrativ Nr. 01/2016 pr zbatimin e Ligjit Nr. 05/L-028 pr tatimin n t

ardhurat personale (ekstrakt) - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - 560

Strategjia Nacionale pr t Drejtat e Dersonave me Aftsi t Kufizuar n Republikn e

Kosovs (2013-2023) - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - -562

Vendimi i Qeveris s Republiks s Kosovs, Pr themelimin e Kshillit Nacional pr

Personat me Aftsi t Kufizuara - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - -578

Rregullorja e Puns s Kshillit Nacional pr Personat me Aftsi t Kufizuar n Republikn e

Kosovs - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - 580

Vendimi pr Caktimin e Tarifave (ekstrakt) - Taksat pr pajisje me dokumente dhe lirimi i

personave me aftsi t kufizuara), me aneks nj Qarkore pr pr pranimin e Librezave t

HANDIKOS-it si dshmi pr lirim nga taksat - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - -583

KUSHTETUTA E REPUBLIKS S KOSOVS

ME AMENDAMENTE

(EKSTRAKT)

* * * * *

Kapitulli II T Drejtat dhe Lirit Themelore Neni 21 [Parimet e Prgjithshme]

1. T drejtat dhe lirit themelore t njeriut jan t pandashme, t patjetrsueshme e t pacenueshme

dhe jan baz e rendit juridik t Republiks s Kosovs.

2. Republika e Kosovs mbron dhe garanton t drejtat dhe lirit themelore t njeriut, t parashikuara n

kt Kushtetut.

3. dokush e ka pr detyr ti respektoj t drejtat e njeriut dhe lirit themelore t t tjerve.

4. T drejtat dhe lirit themelore t parashikuara n Kushtetut, vlejn edhe pr personat juridik, pr aq

sa jan t zbatueshme.

Neni 22 [Zbatimi i drejtprdrejt i Marrveshjeve dhe Instrumenteve Ndrkombtare]

T drejtat dhe lirit e njeriut t garantuara me marrveshjet dhe instrumentet ndrkombtare n vijim,

garantohen me kt Kushtetut, zbatohen drejtprdrejt n Republikn e Kosovs dhe kan prioritet,

n rast konflikti, ndaj dispozitave e ligjeve dhe akteve t tjera t institucioneve publike:

(1) Deklarata Universale pr t Drejtat e Njeriut;

(2) Konventa Evropiane pr Mbrojtjen e t Drejtave dhe Lirive Themelore t Njeriut dhe Protokollet e saj;

(3) Konventa Ndrkombtare pr t Drejtat Civile e Politike dhe Protokollet e saj;

(4) Konventa Korniz e Kshillit t Evrops pr Mbrojtjen e Pakicave Kombtare;

(5) Konventa pr Eliminimin e t gjitha Formave t Diskriminimit Racor;

(6) Konventa pr Eliminimin e t gjitha Formave t Diskriminimit ndaj Gruas;

(7) Konventa pr t Drejtat e Fmijs;

(8) Konventa kundr Torturs dhe Trajtimeve e Ndshkimeve t tjera Mizore, Jonjerzore dhe Poshtruese.

Neni 23 [Dinjiteti i Njeriut]

Dinjiteti i njeriut sht i pacenueshm dhe sht baz e t gjitha t drejtave dhe lirive themelore t

njeriut. Neni 24 [Barazia para Ligjit]

1. T gjith jan t barabart para ligjit. dokush gzon t drejtn e mbrojtjes s barabart

ligjore, pa diskriminim.

2. Askush nuk mund t diskriminohet n baz t racs, ngjyrs, gjinis, gjuhs, fes, mendimeve

politike ose t tjera, prejardhjes kombtare a shoqrore, lidhjes me ndonj komunitet, prons,

gjendjes ekonomike, sociale, orientimit seksual, lindjes, aftsis s kufizuar ose ndonj statusi tjetr

personal.

3. Parimet e mbrojtjes s barabart ligjore nuk parandalojn vnien e masave t nevojshme pr

mbrojtjen dhe prparimin e t drejtave t individve dhe grupeve q jan n pozit t pabarabart.

Masat e tilla do t zbatohen vetm derisa t arrihet qllimi pr t cilin jan vn ato. Neni 25 [E Drejta pr Jetn]

1. Secili individ gzon t drejtn pr jetn.

2. Dnimi me vdekje sht i ndaluar. Neni 26 [E Drejta e Integritetit Personal]

Secili person gzon t drejtn e respektimit t integritetit fizik dhe psikik t tij/saj, q prfshin:

(1) t drejtn q t marr vendime lidhur me reprodukimin, sipas rregullave dhe

procedurave t prcaktuara me ligj;

(2) t drejtn q t ket kontroll mbi trupin e saj/tij n pajtim me ligjin;

(3) t drejtn q t mos i nnshtrohet trajtimit mjeksor kundr vullnetit t tij/saj n pajtim me

ligjin;

(4) t drejtn q t mos marr pjes n eksperimente mjeksore ose shkencore, pa

plqimin paraprak t saj/tij.

Neni 27 [Ndalimi i Torturs, Trajtimit Mizor, njerzor ose Poshtrues]

Askush nuk i nnshtrohet torturs, ndshkimit a trajtimit mizor, njerzor ose poshtrues. Neni 28 [Ndalimi i Skllavris dhe i Puns s Detyruar]

1. Askush nuk mund t mbahet n skllavri ose n pozit t ngjashme me skllavrin.

2. Askush nuk mund t shtrngohet pr t kryer pun t detyruar. Pun e detyruar nuk konsiderohet

puna ose shrbimi i prcaktuar me ligj pr personat e dnuar me vendim t forms s prer gjat

vuajtjes s dnimit ose n raste t Gjendjes s Jashtzakonshme, t shpallur sipas rregullave t

prcaktuara me kt Kushtetut.

3. Trafikimi i qenieve njerzore sht i ndaluar. Neni 29 [E Drejta e Liris dhe Siguris]

1. Secilit i garantohet e drejta e liris dhe siguris. Askush nuk mund t privohet nga liria me prjashtim t rasteve t parapara me ligj dhe me vendim t gjykats kompetente, si n vijim:

(1) pas shpalljes s dnimit me burgim pr kryerjen e veprs penale;

(2) pr dyshim t bazuar pr kryerje t veprs penale, vetm kur privimi nga liria me nj baz t arsyeshme konsiderohet i domosdoshm pr t parandaluar kryerjen e nj vepre tjetr penale dhe vetm pr nj periudh t shkurtr kohore para gjykimit n mnyrn e prcaktuar me ligj;

(3) pr mbikqyrjen e t miturit pr qllime edukimi ose pr shoqrimin e tij/saj n nj institucion kompetent, sipas nj urdhri t ligjshm;

(4) pr mbikqyrje shndetsore t personit, i cili pr shkak t smundjes paraqet rrezik pr shoqrin;

(5) pr hyrje t paligjshme n Republikn e Kosovs ose pas urdhrit t ligjshm pr largim ose ekstradim.

2. dokush q privohet nga liria, duhet t vihet n dijeni menjher, pr arsyet e privimit, n gjuhn

q ajo/ai e kupton. Njoftimi me shkrim mbi arsyet e privimit duhet t bhet sa m shpejt q t jet e

mundshme. dokush q privohet nga liria pa urdhr t gjykats, brenda dyzet e tet (48) orsh

duhet t drgohet prpara gjyqtarit, i cili vendos pr paraburgimin ose lirimin e tij/saj, jo m von se

dyzet e tet (48) or nga momenti kur personi i privuar sht sjell para gjykats. dokush q

arrestohet, ka t drejtn q t nxirret n gjykim brenda nj periudhe t arsyeshme, ose t lirohet

n pritje t gjykimit, me prjashtim kur gjyqtari konstaton se personi prbn rrezik pr

komunitetin ose ka rrezik pr ikjen e saj/tij para gjykimit.

3. dokush q privohet nga liria, duhet t njoftohet menjher se ka t drejt t mos jap asnj

deklarat dhe se ka t drejt pr mbrojts sipas zgjedhjes s tij/saj dhe ka t drejt q pa vones t

informoj pr kt personin sipas zgjedhjes s vet.

4. dokush q i hiqet liria me arrest ose ndalim, gzon t drejtn q t prdor mjete juridike pr t

sfiduar ligjshmrin e arrestit ose t ndalimit. Rasti do t vendoset nga gjykata brenda nj afati sa

m t shkurtr dhe nse arresti ose ndalimi sht i paligjshm, do t urdhrohet lirimi i personit.

5. dokush q sht ndaluar ose arrestuar n kundrshtim me dispozitat e ktij neni, gzon t

drejtn e kompensimit n mnyrn e parashikuar me ligj.

6. Personi q vuan dnimin, ka t drejt t ankohet pr kushtet e privimit nga liria, n mnyrn e

prcaktuar me ligj.

Neni 30 [T Drejtat e t Akuzuarit]

dokush q akuzohet pr vepr penale, gzon t drejtat minimale n vijim:

(1) t njoftohet menjher n gjuhn q kupton, pr natyrn dhe shkakun e akuzs kundr saj/tij;

(2) t njoftohet pr t drejtat e tij/saj sipas ligjit;

(3) t ket koh, mundsi dhe mjete t mjaftueshme pr t prgatitur mbrojtjen e vet;

(4) t ket ndihmn pa pages t nj prkthyesi, kur nuk flet ose nuk kupton gjuhn n t ciln zhvillohet gjykimi;

(5) t ket ndihmn e nj mbrojtsi q e zgjedh, t komunikoj lirisht me t dhe, nse nuk ka mjete t mjaftueshme, ti sigurohet mbrojtja falas;

(6) t mos shtrngohet pr t dshmuar kundr vetvetes ose pr t pranuar fajsin e vet. Neni 31 [E Drejta pr Gjykim t Drejt dhe t Paanshm]

1. dokujt i garantohet mbrojtje e barabart e t drejtave n procedur para gjykatave, organeve t tjera shtetrore dhe bartsve t kompetencave publike.

2. dokush gzon t drejtn pr shqyrtim publik t drejt dhe t paanshm lidhur me vendimet pr t drejtat dhe obligimet ose pr cilndo akuz penale q ngrihet kundr saj/tij brenda nj afati t arsyeshm, nga nj gjykat e pavarur dhe e paanshme, e themeluar me ligj.

3. Gjykimi sht publik, me prjashtim t rasteve kur gjykata, n rrethana t veanta, konsideron se, n t mir t drejtsis, sht i domosdoshm prjashtimi i publikut, ose i prfaqsuesve t medieve, sepse prania e tyre do t prbnte rrezik pr rendin publik ose sigurin kombtare, interesat e t miturve, ose pr mbrojtjen e jets private t palve n proces, n mnyrn e prcaktuar me ligj.

4. dokush i akuzuar pr vepr penale ka t drejt t'u bj pyetje dshmitarve dhe t krkoj paraqitjen e detyrueshme t dshmitarve, t ekspertve dhe t personave t tjer, t cilt mund t sqarojn faktet.

5. dokush i akuzuar pr vepr penale, prezumohet t jet i pafajshm derisa t mos dshmohet fajsia e tij/saj, n pajtim me ligjin.

6. Ndihma juridike falas do tu mundsohet atyre q nuk kan mjete t mjaftueshme financiare, nse nj ndihm e till sht e domosdoshme pr t siguruar qasjen efektive n drejtsi.

7. Procedurat gjyqsore q prfshijn t miturit rregullohen me ligj, duke respektuar rregullat dhe procedurat e veanta pr t miturit.

Neni 32 [E Drejta pr Mjete Juridike]

Secili person ka t drejt t prdor mjetet juridike kundr vendimeve gjyqsore dhe administrative t

cilat cenojn t drejtat ose interesat e saj/tij n mnyrn e prcaktuar me ligj. Neni 33 [Parimi i Legalitetit dhe Proporcionalitetit n Rastet Penale]

1. Askush nuk mund t akuzohet ose t dnohet pr asnj vepr e cila, n momentin e kryerjes, nuk ka qen e prcaktuar me ligj si vepr penale, me prjashtim t veprave t cilat, n kohn e kryerjes s tyre, sipas s drejts ndrkombtare, prbnin gjenocid, krime lufte ose krime kundr njerzimit.

2. Dnimi i shqiptuar pr nj vepr penale nuk mund t jet m i ashpr sesa ka qen i prcaktuar me ligj n kohn e kryerjes s veprs.

3. Ashprsia e dnimit nuk mund t jet n disproporcion me veprn penale.

4. Dnimet prcaktohen n baz t ligjit q ka qen n fuqi n kohn e kryerjes s veprs

penale, me prjashtim t veprave pr t cilat ligji i mvonshm i aplikueshm sht m i favorshm

pr kryesin e veprs.

Neni 34 [E Drejta pr t mos u Gjykuar dy her pr t njjtn Vepr] Askush nuk mund t gjykohet m shum se nj her pr t njjtn vepr penale. Neni 35 [Liria e Lvizjes]

1. Shtetasit e Republiks s Kosovs dhe t huajt q jan banor t ligjshm t Kosovs, kan t drejt t lvizin lirisht n Republikn e Kosovs dhe t zgjedhin vendbanimin.

2. Secili person ka t drejt t largohet nga vendi. Kufizimet e ksaj t drejte rregullohen me ligj, nse ato jan t nevojshme pr procedurn ligjore, zbatimin e vendimit t gjykats ose pr t prmbushur obligimin pr mbrojtjen e shtetit.

3. Shtetasve t Republiks s Kosovs nuk do tu ndalohet hyrja n Republikn e Kosovs.

4. Shtetasit e Republiks s Kosovs nuk mund t ekstradohen nga Kosova kundr vullnetit t tyre, me prjashtim t rasteve kur me ligj dhe marrveshjet ndrkombtare sht prcaktuar ndryshe.

5. E drejta e t huajve pr t hyr n Republikn e Kosovs dhe pr tu vendosur n vend, rregullohet me ligj.

Neni 36 [E Drejta e Privatsis]

1. dokush gzon t drejtn q ti respektohet jeta private dhe familjare, pacenueshmria e

baness dhe fshehtsia e korrespondencs, telefonis dhe e komunikimeve t tjera.

2. Kontrollet e cilsdo banese ose cilitdo objekti privat, q mendohet se jan t domosdoshme pr

hetimin e krimit, mund t bhen vetm deri n shkalln e domosdoshme dhe vetm pas miratimit

nga ana e gjykats, pas shpjegimit t arsyeve pse nj kontroll i till sht i domosdoshm. Shmangia

nga kjo rregull lejohet, nse sht e domosdoshme pr arrestim t ligjshm, pr mbledhjen e

provave q ka rrezik t humbasin ose pr mnjanimin e rrezikut t drejtprdrejt dhe serioz pr

njerzit dhe pr pasuri, n mnyrn e prcaktuar me ligj. Gjykata duhet q t miratoj veprimet e tilla

n mnyr retroaktive.

3. Fshehtsia e korrespondencs, telefonis dhe komunikimit tjetr, sht e drejt e pacenueshme. Kjo

e drejt mund t kufizohet vetm prkohsisht, n baz t vendimit gjyqsor, nse sht e

domosdoshme pr ecurin e procedurs penale ose pr mbrojtjen e vendit, n mnyrn e

parashikuar me ligj.

4. Secili person gzon t drejtn e mbrojtjes s t dhnave personale. Mbledhja, ruajtja, qasja,

korrigjimi dhe shfrytzimi i tyre rregullohet me ligj.

Neni 37 [E Drejta e Martess dhe Familjes]

1. N baz t plqimit t lir, dokush gzon t drejtn t martohet dhe t drejtn q t krijoj familje

n pajtim me ligjin.

2. Martesa dhe zgjidhja e saj rregullohen me ligj dhe bazohen n barazin e bashkshortve.

3. Familja gzon mbrojtje t veant t shtetit, n mnyrn e rregulluar me ligj. Neni 38 [Liria e Besimit, e Ndrgjegjes dhe e Fes]

1. Liria e besimit, e ndrgjegjes dhe e fes, sht e garantuar.

2. Liria e besimit, e ndrgjegjes dhe e fes ngrthen t drejtn pr t pranuar dhe pr t

manifestuar fen, t drejtn pr t shfaqur bindjet personale dhe t drejtn pr t pranuar ose

refuzuar pr t qen antar i nj bashksie ose grupi fetar.

3. Askush nuk mund t detyrohet ose t ndalohet, n kundrshtim me ndrgjegjen e vet, q t

marr pjes n praktikimin e fes si dhe t bj publike bindjet ose besimin e tij/saj.

4. Liria e manifestimit t fes, e besimit dhe e ndrgjegjes mund t kufizohet me ligj, nse nj gj e

till sht e domosdoshme pr mbrojtjen e siguris dhe rendit publik, t shndetit, ose t t drejtave

t personave t tjer. Neni 39 [Konfesionet Fetare]

1. Republika e Kosovs siguron dhe mbron autonomin fetare dhe monumentet fetare brenda

territorit t saj.

2. Konfesionet fetare jan t lira q t rregullojn pavarsisht organizimin e vet t brendshm,

veprimtarit fetare, si dhe ritet fetare.

3. Konfesionet fetare kan t drejt t themelojn shkolla fetare dhe institucione bamirse n

pajtim me kt Kushtetut dhe me ligj. Neni 40 [Liria e Shprehjes]

1. Liria e shprehjes sht e garantuar. Liria e shprehjes prfshin t drejtn pr t shprehur, pr t

shprndar dhe pr t marr informacione, mendime dhe mesazhe t tjera, pa u penguar nga

askush.

2. Liria e shprehjes mund t kufizohet me ligj n raste kur nj gj e till sht e domosdoshme pr

parandalimin e nxitjes dhe provokimit t dhuns dhe armiqsive n baza t urrejtjes racore,

kombtare, etnike ose fetare. Neni 41 [E Drejta e Qasjes n Dokumente Publike]

1. Secili person gzon t drejtn t qasjes n dokumente publike.

2. Dokumentet q mbajn institucionet publike dhe organet e pushtetit shtetror, jan publike, me

prjashtim t informacioneve q jan t kufizuara me ligj, pr shkak t privatsis, t sekreteve

afariste ose t informacioneve t klasifikuara t siguris. Neni 42 [Liria e Medieve]

1. Garantohet liria dhe pluralizmi i Medieve.

2. Censura sht e ndaluar. Askush nuk mund t pengoj shprndarjen e informacionit ose t

ideve nprmjet medieve, me prjashtim t rasteve kur nj gj e till sht e domosdoshme pr

parandalimin e nxitjes dhe provokimit t dhuns dhe armiqsive n baza t urrejtjes racore,

kombtare, etnike ose fetare.

3. dokush ka t drejt t korrigjoj informacionin e pavrtet, jo t plot ose t pasakt t

publikuar, nse cenon t drejtat ose interesat e saj/tij, n pajtim me ligjin. Neni 43 [Liria e Tubimit]

Liria e tubimit paqsor sht e garantuar. Secili person gzon t drejtn pr t organizuar tubime,

protesta dhe demonstrata, si dhe t drejtn pr t marr pjes n to. Kto t drejta mund t kufizohen

me ligj, nse sht e domosdoshme pr t siguruar rendin publik, shndetin publik, sigurin kombtare,

ose mbrojtjen e t drejtave t t tjerve. Neni 44 [Liria e Asociimit]

1. Liria e asociimit sht e garantuar. Liria e asociimit ngrthen t drejtn e secilit pr t

themeluar nj organizat pa pasur nevoj t siguroj leje, pr t qen ose pr t mos qen antar i

nj organizate, si dhe pr t marr pjes n aktivitete t nj organizate.

2. Liria pr t themeluar sindikata dhe pr tu organizuar, me qllim q t mbrohen interesat, sht

e garantuar. Kufizimi i ksaj t drejte mund t bhet me ligj pr kategori t veanta t punonjsve.

3. Organizatat ose aktivitetet q kan pr qllim cenimin e rendit kushtetues, shkeljen e lirive dhe t

drejtave t njeriut, ose nxitjen e urrejtjes racore, kombtare, etnike a fetare, mund t ndalohen me

vendim gjyqsor t gjykats kompetente.

Neni 45 [T Drejtat Zgjedhore dhe t Pjesmarrjes]

1. do shtetas i Republiks s Kosovs q ka arritur moshn tetmbdhjet vje, qoft edhe ditn

e zgjedhjeve, gzon t drejtn t zgjedh dhe t zgjedhet, me prjashtim kur kjo e drejt i kufizohet

me vendim gjyqsor.

2. Vota sht personale, e barabart, e lir dhe e fsheht.

3. Institucionet shtetrore mbshtesin mundsit pr pjesmarrjen e donjrit n aktivitete

publike dhe t drejtn e secilit pr t ndikuar n mnyr demokratike n vendimet e organeve

publike.

Neni 46 [Mbrojtja e Prons] 1. E drejta e prons sht e garantuar.

2. Shfrytzimi i prons rregullohet me ligj, n pajtim me interesin publik.

3. Askush nuk do t privohet n mnyr arbitrare nga prona. Republika e Kosovs ose autoriteti publik

i Republiks s Kosovs mund t bj ekspropriimin e prons nse ky ekspropriim sht i

autorizuar me ligj, sht i nevojshm ose i prshtatshm pr arritjen e qllimit publik ose prkrahjen

e interesit publik, dhe pasohet me sigurimin e kompensimit t menjhershm dhe adekuat pr

personin ose personat prona e t cilave ekspropriohet.

4. Kontestet q lindin nga akti i Republiks s Kosovs ose autoritetit publik t Republiks s

Kosovs pr t cilat pretendohet se prbjn ekspropriimin, do t zgjidhen nga gjykata kompetente.

5. Prona intelektuale mbrohet me ligj.

Neni 47 [E Drejta pr Arsimin]

1. Secili person gzon t drejtn e shkollimit themelor pa pages. Shkollimi i detyrueshm

rregullohen me ligj dhe financohet nga fondet publike.

2. Institucionet publike sigurojn pr secilin person mundsi t barabarta pr tu arsimuar, sipas

aftsive dhe nevojave t veanta t tij/saj.

Neni 48 [Liria e Artit dhe e Shkencs]

1. Liria e krijimtaris artistike dhe shkencore sht e garantuar.

2. Liria akademike sht e garantuar. Neni 49 [E Drejta e Puns dhe Ushtrimit t Profesionit]

1. E drejta e puns garantohet.

2. Secili person sht i lir t zgjedh profesionin dhe vendin e puns. Neni 50 [T Drejtat e Fmijs]

1. Fmijt gzojn t drejtn e mbrojtjes dhe t kujdesit t domosdoshm pr mirqenien e tyre.

2. Fmijt e lindur jasht martese, kan t drejta t barabarta me t lindurit n martes.

3. Secili fmij gzon t drejtn pr t qen i mbrojtur nga dhuna, keqtrajtimi dhe eksploatimi.

4. T gjitha veprimet q kan t bjn me fmijt, t ndrmarra qoft nga institucionet e pushtetit publik, qoft nga institucionet private, do t jen n interesin m t mir t fmijve.

5. Secili fmij gzon t drejtn pr raporte t rregullta personale dhe kontakte t drejtprdrejta me

prindrit e vet, me prjashtim kur institucioni kompetent prcakton se nj gj e till sht n

kundrshtim me interesat m t mira t fmijs. Neni 51 [Mbrojtja Shndetsore dhe Sociale]

1. Kujdesi shndetsor dhe sigurimi social rregullohen me ligj.

2. Sigurimi social themelor, q ka t bj me papunsin, smundjen, aftsit e kufizuara dhe moshn e shtyr, rregullohet me ligj.

Neni 52 [Prgjegjsia pr Mjedisin Jetsor]

1. Natyra dhe biodiversiteti, mjedisi jetsor dhe trashgimia kombtare, jan prgjegjsi pr

secilin.

2. Institucionet e pushtetit publik angazhohen pr ti garantuar secilit mundsin q t ndikoj n

vendimet q kan t bjn me mjedisin jetsor ku ajo/ai jeton.

3. Ndikimi n mjedisin jetsor merret parasysh nga institucionet publike n procesin e marrjes s

vendimeve. Neni 53 [Interpretimi i Dispozitave pr t Drejtat e Njeriut]

T drejtat njeriut dhe lirit themelore t garantuara me kt Kushtetut, interpretohen n harmoni me

vendimet gjyqsore t Gjykats Evropiane pr t Drejtat e Njeriut.

Neni 54 [Mbrojtja Gjyqsore e t Drejtave] dokush gzon t drejtn e mbrojtjes gjyqsore n rast t shkeljes ose mohimit t ndonj t

drejte t garantuar me kt Kushtetut ose me ligj, si dhe t drejtn n mjete efektive ligjore nse

konstatohet se nj e drejt e till sht shkelur. Neni 55 [Kufizimi i t Drejtave dhe Lirive Themelore]

1. T drejtat dhe lirit themelore t garantuara me kt Kushtetut, mund t kufizohen vetm me

ligj.

2. T drejtat dhe lirit themelore t garantuara me kt Kushtetut, mund t kufizohen vetm deri

n at mas sa sht e domosdoshme q, n nj shoqri t hapur dhe demokratike, t prmbushet

qllimi pr t cilin lejohet kufizimi.

3. Kufizimet e t drejtave dhe lirive themelore t garantuara me kt Kushtetut, nuk mund t bhen

pr qllime t tjera, prve atyre pr t cilat jan prcaktuar.

4. Me rastin e kufizimit t t drejtave t njeriut dhe interpretimit t atyre kufizimeve, t gjitha

institucionet e pushtetit publik, dhe sidomos gjykatat, e kan pr detyr ti kushtojn kujdes esencs

s t drejts q kufizohet, rndsis s qllimit t kufizimit, natyrs dhe vllimit t kufizimit, raportit

midis kufizimit dhe qllimit q synohet t arrihet, si dhe t shqyrtojn mundsin e realizimit t atij

qllimi me kufizim m t vogl.

5. Kufizimi i t drejtave dhe lirive t garantuara me kt Kushtetut, nuk bn t mohoj kurrsesi

esencn e s drejts s garantuar. Neni 56 [T Drejtat dhe Lirit Themelore gjat Gjendjes s Jashtzakonshme]

1. Shmangia nga t drejtat dhe lirit themelore q mbrohen me Kushtetut, mund t bhet vetm pas

shpalljes s Gjendjes s Jashtzakonshme sipas ksaj Kushtetute dhe vetm deri n masn

sa sht e domosdoshme nn rrethanat e dhna.

2. Shmangia nga t drejtat dhe lirit themelore t garantuara me nenet 23, 24, 25, 27, 28, 29, 31, 33,

34, 37 dhe 38, t Kushtetuts nuk sht e lejuar n kurrfar rrethanash.

Amendamenti 17:

Neni 156 [Refugjatt dhe Personat e Zhvendosur Brenda Vendit] Republika e Kosovs promovon dhe lehtson kthimin e sigurt dhe me dinjitet t refugjatve dhe

personave t zhvendosur brenda vendit, dhe u ndihmon atyre pr kthimin e pronave dhe posedimeve t

tyre.

* * * * *

Kapitulli IV Kuvendi i Republiks s Kosovs Neni 63 [Parimet e Prgjithshme]

Kuvendi sht institucion ligjvns i Republiks s Kosovs i zgjedhur drejtprdrejt nga populli. Neni 64 [Struktura e Kuvendit]

1. Kuvendi ka njqind e njzet (120) deputet t zgjedhur me votim t fsheht bazuar n listat e

hapura. Vendet n Kuvend ndahen midis t gjitha partive, koalicioneve, nismave qytetare dhe

kandidatve t pavarur, n prpjestim me numrin e votave t vlefshme, t fituara prej tyre, n

zgjedhjet pr Kuvendin.

2. N kuadr t ksaj ndarjeje, njzet (20) prej njqind e njzet (120) vendeve jan t garantuara pr

prfaqsimin e komuniteteve q nuk jan shumic n Kosovs, si vijon:

(1) partit, koalicionet, nismat qytetare dhe kandidatt e pavarur, t cilt jan deklaruar se

prfaqsojn komunitetin Serb, do t ken numrin e vendeve n Kuvend t fituar n zgjedhjet

e hapura, me minimumin dhjet (10) vende t garantuara, n rast se numri i vendeve t

fituara sht m i vogl se dhjet (10);

(2) partit, koalicionet, nismat qytetare dhe kandidatt e pavarur, t cilt jan deklaruar se

prfaqsojn komunitetet e tjera, n Kuvend do t ken numrin e vendeve t fituara n

zgjedhjet e hapura me minimumin e vendeve t garantuara si n vijim: komuniteti Rom nj (1)

vend; komuniteti Ashkali nj (1) vend; komuniteti Egjiptian nj (1) vend; dhe nj (1) vend shtes

do ti jepet komunitetit Rom, Ashkali, ose Egjiptian, q ka numrin m t madh t votave t

prgjithshme; komuniteti Boshnjak tri (3) vende, komuniteti Turk dy (2) vende dhe komuniteti

Goran nj (1) vend, nse numri i vendeve t fituara nga secili komunitet sht m i vogl se

numri i vendeve t garantuara. Neni 65 [Kompetencat e Kuvendit]

Kuvendi i Republiks s Kosovs:

(1) miraton ligje, rezoluta dhe akte t tjera t prgjithshme;

(2) vendos t ndryshoj Kushtetutn me dy t tretat (2/3) e votave t t gjith deputetve t tij,

prfshir dy t tretat (2/3) e t gjith deputetve q mbajn vendet e rezervuara dhe t

garantuara pr prfaqsuesit e komuniteteve q nuk jan shumic n Kosov;

(3) shpall referendum, n pajtim me ligjin;

(4) ratifikon traktatet ndrkombtare;

(5) miraton Buxhetin e Republiks s Kosovs;

(6) zgjedh dhe shkarkon Kryetarin dhe nnkryetart e Kuvendit;

(7) zgjedh dhe mund t shkarkoj Presidentin e Republiks s Kosovs n pajtim me kt

Kushtetut;

(8) zgjedh Qeverin dhe shpreh mosbesimin ndaj saj;

(9) mbikqyr punn e Qeveris dhe t institucioneve t tjera publike, t cilat, n baz t

Kushtetuts dhe ligjeve, i raportojn Kuvendit;

(10) zgjedh antart e Kshillit Gjyqsor t Kosovs dhe t Kshillit Prokurorial t Kosovs, n

pajtim me kt Kushtetut;

(11) propozon gjyqtart e Gjykats Kushtetuese;

(12) mbikqyr politikn e jashtme dhe t siguris;

(13) jep plqimin pr dekretin e Presidentit mbi shpalljen e Gjendjes s Jashtzakonshme;

(14) vendos pr shtjet me interes t prgjithshm, t prcaktuara me ligj.

Amendamenti nr. 23

(15) jep amnisti me ligj prkats, i cili miratohet me dy t tretat (2/3) e votave t t gjith

deputetve t Kuvendit

* * * * *

Neni 71 [Kualifikimet dhe Barazia Gjinore]

1. Secili shtetas i Republiks s Kosovs i cili sht tetmbdhjet (18) vje ose m i madh dhe

prmbush kriteret ligjore, mund t jet kandidat pr deputet.

2. Prbrja e Kuvendit t Kosovs do t respektoj parimet e barazis gjinore t cilat jan t

pranuara n pajtim me parimet ndrkombtare.

* * * * * Neni 73 [Pamundsia e Kandidimit]

1. Nuk mund t kandidohen dhe as t zgjidhen deputet t Kuvendit, pa hequr dor paraprakisht nga

detyra e tyre:

(1) gjyqtart dhe prokurort;

(2) pjestart e Forcs s Siguris t Kosovs;

(3) pjestart e Policis s Kosovs;

(4) pjestart e Doganave t Kosovs;

(5) pjestart e Agjencis s Kosovs pr Inteligjenc;

(6) udhheqsit e agjencive t pavarura;

(7) prfaqsuesit diplomatik;

(8) kryetart dhe antart e Komisionit Qendror t Zgjedhjeve.

2. Nuk mund t kandidohen pr deputet personat e privuar nga zotsia juridike pr t vepruar, me

vendim prfundimtar t gjykats.

3. Kryetart dhe zyrtart e tjer, t cilt mbajn prgjegjsi ekzekutive n nivel komune, nuk mund

t zgjidhen si deputet t Kuvendit pa hequr dor paraprakisht nga detyra e tyre.

* * * * * Neni 79 [Nisma Legjislative]

Nismn pr t propozuar ligje, mund ta marr Presidenti i Republiks s Kosovs nga fushveprimtaria

e saj/tij, Qeveria, deputett e Kuvendit, ose m s paku dhjetmij qytetar, sipas mnyrs s

prcaktuar me ligj. Neni 80 [Miratimi i Ligjeve]

1. Ligjet, vendimet dhe aktet tjera miratohen nga Kuvendi me shumicn e votave t deputetve t

pranishm dhe q votojn, prve n rastet kur sht ndryshe e prcaktuar me kt Kushtetut.

2. Ligji i miratuar nga Kuvendi nnshkruhet nga Kryetari i Kuvendit t Kosovs dhe shpallet nga

Presidenti i Republiks s Kosovs, pasi ta ket nnshkruar brenda tet (8) ditsh pasi t ket marr

ligjin.

3. Nse Presidenti i Republiks e kthen ligjin n Kuvend, ai/ajo duhet t theksoj arsyet e

kthimit t ligjit. Presidenti i Republiks s Kosovs t drejtn e kthimit t nj ligji n

Kuvend, mund ta ushtroj vetm nj her.

4. Kuvendi, me shumicn e votave t t gjith deputetve, vendos pr miratimin e ligjit t

rikthyer nga Presidenti i Republiks, dhe ligji prkats konsiderohet i shpallur.

5. Nse Presidenti i Republiks s Kosovs, brenda tet (8) ditsh pas marrjes s ligjit, nuk merr asnj

vendim pr shpalljen ose kthimin e tij, ligji konsiderohet i shpallur, pa nnshkrimin e saj/tij dhe

publikohet n Gazetn Zyrtare.

6. Ligji hyn n fuqi pesmbdhjet (15) dit pas publikimit n Gazetn Zyrtare t Republiks s

Kosovs, prve nse, me vet ligj nuk prcaktohet ndryshe.

* * * * *

Kapitulli V Presidenti i Republiks s Kosovs Neni 83 [Statusi i Presidentit]

Presidenti sht kreu i shtetit dhe prfaqson unitetin e popullit t Republik s Kosovs. Neni 84 [Kompetencat e Presidentit]

Presidenti i Republiks s Kosovs:

(1) prfaqson Republikn e Kosovs brenda dhe jasht;

(2) garanton funksionimin kushtetues t institucioneve t prcaktuara me kt Kushtetut;

(3) shpall zgjedhjet pr Kuvendin e Kosovs dhe thrret mbledhjen e par te tij;

(4) nxjerr dekrete n pajtim me kt Kushtetut;

(5) shpall ligjet e miratuara nga Kuvendi i Republiks s Kosovs;

(6) ka t drejtn e kthimit pr rishqyrtim t ligjeve t miratuara, nse konsideron se jan t

dmshme pr interesat legjitime t Republiks s Kosovs ose t nj a m shum komuniteteve

t saj. T drejtn e rikthimit t nj ligji mund ta shfrytzoj vetm nj her;

(7) nnshkruan marrveshjet ndrkombtare n pajtim me kt Kushtetut;

(8) propozon amendamente pr kt Kushtetut;

(9) mund t referoj shtje kushtetuese n Gjykatn Kushtetuese;

(10) udhheq politikn e jashtme t vendit;

(11) pranon letrat kredenciale t shefave t misioneve diplomatike t akredituar n Republikn e

Kosovs;

(12) sht Komandant Suprem i Forcave t Siguris t Kosovs;

(13) udhheq Kshillin Konsultativ pr Komunitete;

(14) cakton mandatarin pr formimin e Qeveris, pas propozimit t partis politike ose t koalicionit,

q prbn shumicn e Kuvendit;

(15) emron dhe shkarkon Kryetarin e Gjykats Supreme t Kosovs me propozimin e Kshillit

Gjyqsor t Kosovs;

(16) emron dhe shkarkon gjyqtart e Republiks s Kosovs me propozimin e Kshillit Gjyqsor t

Kosovs;

(17) emron dhe shkarkon Kryeprokurorin e Shtetit t Republiks s Kosovs, me propozimin e

Kshillit Prokuroial t Kosovs;

(18) emron dhe shkarkon prokurort e Republiks s Kosovs, me propozimin t Kshillit Prokurorial

t Kosovs;

(19) emron gjyqtart pr Gjykatn Kushtetuese, me propozimin e Kuvendit;

(20) emron Komandantin e Forcave t Siguris t Kosovs, pas rekomandimit t Kryeministrit;

(21) s bashku me Kryeministrin, emron Drejtorin, Zvendsdrejtorin dhe Inspektorin e

Prgjithshm t Agjencis s Kosovs pr Intelegjenc;

(22) vendos pr shpalljen e Gjendjes s Jashtzakonshme, n konsultim me Kryeministrin;

(23) mund t krkoj mbledhje t Kshillit t Siguris t Kosovs dhe i kryeson ato n kohn e

Gjendjes s Jashtzakonshme;

(24) vendos pr formimin e misioneve diplomatike e konsullare t Republiks s Kosovs, n baz t

konsultimit me Kryeministrin;

(25) emron dhe shkarkon shefat e misioneve diplomatike t Republiks s Kosovs, me

propozimin e Qeveris;

(26) emron Kryetarin e Komisionit Qendror t Zgjedhjeve;

(27) emron Guvernatorin e Banks Qendrore t Republiks s Kosovs i cili shrben edhe si

Drejtor Menaxhues dhe emron antart e tjer t Bordit t Banks;

(28) jep medalje, mirnjohje dhe mime, n pajtim me ligjin;

(29) shpall falje individuale, n pajtim me ligjin;

(30) s paku nj her n vit i drejtohet Kuvendit t Kosovs prkitazi me fushveprimtarin e tij/saj.

Neni 85 [Kualifikimi pr Zgjedhjen e Presidentit]

President i Republiks s Kosovs mund t zgjedhet do shtetas i Republiks s Kosovs, i cili e ka

mbushur moshn tridhjet e pes (35) vjeare.

Neni 86 [Zgjedhja e Presidentit]

1. Presidenti i Republiks s Kosovs zgjedhet nga Kuvendi, me votim t fsheht.

2. Zgjedhja e Presidentit t Republiks s Kosovs duhet t bhet jo m von se tridhjet (30) dit

para prfundimit t mandatit t Presidentit aktual.

3. Secili shtetas i Republiks s Kosovs mund t nominohet si kandidat pr President t

Republiks s Kosovs, nse ajo/ai siguron nnshkrimet e t paktn tridhjet (30) deputetve t

Kuvendit t Kosovs. Deputett e Kuvendit mund t nnshkruajn vetm pr nj kandidat pr

President t Republiks s Kosovs.

4. Zgjedhja e Presidentit bhet me dy t tretat (2/3) e votave t t gjith deputetve t Kuvendit.

5. Nse asnjri kandidat nuk merr shumicn prej dy t tretave (2/3) n dy votimet e para,

organizohet votimi i tret n mes t dy kandidatve t cilt kan marr numrin m t lart t votave

n votimin e dyt dhe kandidati q merr shumicn e votave t t gjith deputetve, zgjedhet

President i Republiks s Kosovs.

6. Nse n votimin e tret, asnjri kandidat nuk zgjidhet President i Republiks s Kosovs,

shprndahet Kuvendi dhe shpallen zgjedhjet e reja, t cilat duhet t mbahen brenda dyzet e pes

(45) ditsh.

* * * * *

Kapitulli VI Qeveria e Republiks s Kosovs Neni 92 [Parimet e Prgjithshme]

1. Qeverin e Kosovs e prbjn Kryeministri, zvendskryeministrat dhe ministrat.

2. Qeveria e Kosovs ushtron pushtetin ekzekutiv n pajtim me Kushtetutn dhe ligj.

3. Qeveria zbaton ligjet dhe aktet e tjera t miratuara nga Kuvendi i Kosovs dhe ushtron

veprimtari tjera brenda prgjegjsive t prcaktuara me kt Kushtetut dhe me ligj.

4. Qeveria merr vendime n pajtim me kt Kushtetut dhe me ligje, propozon projektligje dhe

amendamentimin e ligjeve ekzistuese e akteve t tjera, si dhe mund t jap mendimin rreth

projektligjeve t cilat nuk jan t propozuara nga ajo. Neni 93 [Kompetencat e Qeveris]

Qeveria ka kto kompetenca:

(1) propozon dhe zbaton politikn e brendshme dhe t jashtme t vendit;

(2) mundson zhvillimin ekonomik t vendit;

(3) propozon Kuvendit projektligje dhe akte t tjera;

(4) merr vendime dhe nxjerr akte juridike ose rregullore, t nevojshme pr zbatimin e ligjeve;

(5) propozon Buxhetin e Republiks s Kosovs;

(6) udhzon dhe mbikqyr punn e organeve t administrats;

(7) udhzon veprimtarin dhe zhvillimin e shrbimeve publike;

(8) i propozon Presidentit t Republiks s Kosovs emrimet dhe shkarkimet pr shefa t

misioneve diplomatike t Kosovs;

(9) propozon amendamentimin e Kushtetuts;

(10) mund t referoj shtje kushtetuese n Gjykatn Kushtetuese;

(11) ushtron edhe funksione t tjera ekzekutive, t cilat nuk u jan caktuar organeve t tjera

qendrore ose vendore.

Neni 94 [Kompetencat e Kryeministrit]

Kryeministri ka kto kompetenca:

(1) prfaqson dhe udhheq Qeverin;

(2) siguron q t gjitha Ministrit t veprojn n pajtim me politikat qeveritare;

(3) siguron zbatimin e ligjeve dhe t politikave t prcaktuara t Qeveris;

(4) ndrron antart e Qeveris, pa plqimin e Kuvendit;

(5) kryeson Kshillin e Siguris t Kosovs;

(6) emron Drejtorin e Prgjithshm t Policis s Kosovs;

(7) kshillohet me Presidentin e Republiks s Kosovs mbi shtjet e Inteligjencs;

(8) s bashku me Presidentin, emron Drejtorin, Zvendsdrejtorin dhe Inspektorin e

Prgjithshm t Agjencis s Kosovs pr Inteligjenc;

(9) kshillohet me Presidentin pr zbatimin e politiks s jashtme t vendit;

(10) kryen edhe pun t tjera, t prcaktuara me Kushtetut dhe me ligj.

Neni 95 [Zgjedhja e Qeveris]

1. Pas zgjedhjeve, Presidenti i Republiks s Kosovs i propozon Kuvendit kandidatin pr

Kryeministr, n konsultim me partin politike ose koalicionin q ka fituar shumicn e nevojshme n

Kuvend pr t formuar Qeverin.

2. Kandidati pr Kryeministr, jo m von se pesmbdhjet (15) dit pas emrimit, paraqet

prbrjen e Qeveris para Kuvendit t Kosovs dhe krkon miratimin nga ana e Kuvendit.

3. Qeveria konsiderohet e zgjedhur nse merr shumicn e votave t t gjith deputetve t

Kuvendit t Kosovs.

4. Nse prbrja e propozuar e Qeveris nuk merr shumicn e votave t nevojshme, Presidenti i

Republiks s Kosovs, brenda dhjet (10) ditsh emron kandidatin tjetr sipas s njjts

procedur. Nse as hern e dyt nuk zgjidhet Qeveria, ather Presidenti i Kosovs i shpall

zgjedhjet, t cilat duhet t mbahen jo m von se dyzet (40) dit nga dita e shpalljes s tyre.

5. Nse Kryeministri jep dorheqjen ose pr arsye t tjera, posti i tij/saj mbetet i lir, Qeveria bie,

dhe Presidenti i Republiks s Kosovs, n konsultim me partit politike ose koalicionin q ka fituar

shumicn n Kuvend, mandaton kandidatin e ri, pr t formuar Qeverin.

6. Antart e Qeveris pas zgjedhjes, japin betimin para Kuvendit. Teksti i betimit rregullohet me ligj.

* * * * *

Neni 97 [Prgjegjsia]

1. Qeveria, pr punn e vet, i prgjigjet Kuvendit t Kosovs.

2. Kryeministri, zvendskryeministrat dhe ministrat mbajn bashkprgjegjsin pr vendimet q

merr Qeveria, dhe prgjegjsin individuale pr vendimet q marrin n fushat e prgjegjsive t tyre.

* * * * * Neni 101 [Shrbimi Civil]

1. Prbrja e shrbimit civil do t pasqyroj shumllojshmrin e popullit t Kosovs, duke marr

n konsiderat parimet e barazis gjinore, t njohura ndrkombtarisht.

2. Nj Kshill i Pavarur Mbikqyrs pr shrbimin civil siguron respektimin e rregullave dhe

parimeve q rregullojn shrbimin civil dhe i cili pasqyron diversitetin e popullit t Republiks s

Kosovs.

* * * * *

Kapitulli VII Sistemi i Drejtsis Neni 102 [Parimet e Prgjithshme t Sistemit Gjyqsor]

1. Pushteti gjyqsor n Republikn e Kosov ushtrohet nga gjykatat.

2. Pushteti gjyqsor sht unik, i pavarur, i drejt, apolitik e i paanshm dhe siguron qasje t

barabart n gjykata.

3. Gjykatat gjykojn n baz t Kushtetuts dhe ligjit.

4. Gjyqtart gjat ushtrimit t funksionit t tyre duhet t jen t pavarur dhe t paanshm.

5. Garantohet e drejta pr ankes ndaj nj vendimi gjyqsor, prve nse me ligj sht

prcaktuar ndryshe. E drejta e prdorimit t mjeteve t jashtzakonshme juridike, rregullohet me ligj.

Me ligj mund t lejohet e drejta pr t referuar nj rast n mnyr t drejtprdrejt n Gjykatn

Supreme, dhe pr t tilla raste nuk ka t drejt ankese. Neni 103 [Organizimi dhe Jurisdiksioni i Gjykatave]

1. Organizimi, funksionimi dhe jurisdiksioni i Gjykats Supreme dhe i gjykatave t tjera, rregullohen me

ligj.

2. Gjykata Supreme e Kosovs sht autoriteti m i lart gjyqsor.

3. T paktn pesmbdhjet prqind (15%) e gjyqtarve t Gjykats Supreme, por jo m pak se tre

(3) gjyqtar, do t jen nga radht e komuniteteve q nuk jan shumic n Kosov.

4. Kryetarin e Gjykats Supreme t Kosovs e emron dhe shkarkon Presidenti i Kosovs, nga

radht e gjyqtarve te Gjykats Supreme, pr mandat shtatvjear, pa mundsi t riemrimit, pas

propozimit t Kshillit Gjyqsor t Kosovs pr emrimin ose shkarkimin e saj/tij.

5. Kryetart e t gjitha gjykatave t tjera emrohen n mnyrn e prcaktuar me ligj.

6. T paktn pesmbdhjet prqind (15%) e gjyqtarve nga cilado gjykat tjetr, e themeluar me

jurisdiksionin e apelit, por jo m pak se dy (2) gjyqtar do t jen nga radht e komuniteteve q nuk

jan shumic n Kosov.

7. Gjykata t specializuara mund t themelohen me ligj kur kjo t jet e nevojshme, por n asnj

mnyr nuk mund t themelohen gjykata t jashtzakonshme.

Neni 104 [Emrimi dhe Shkarkimi i Gjyqtarve]

1. Gjyqtart i emron, riemron dhe shkarkon Presidenti i Republiks s Kosovs, me propozimin e

Kshillit Gjyqsor t Kosovs.

2. Prbrja e gjyqsorit pasqyron shumllojshmrin etnike t Kosovs dhe parimet e pranuara

ndrkombtarisht t barazis gjinore.

3. Prbrja e gjykatave pasqyron prbrjen etnike t jurisdiksionit territorial t gjykats prkatse. Para

dhnies s propozimit pr emrim ose riemrim, Kshilli Gjyqsor i Kosovs kshillohet me gjykatn

prkatse.

4. Gjyqtart mund t shkarkohen nga funksioni pr shkak t dnimit pr nj vepr t rnd

penale ose pr mosrespektimin e rnd t detyrave.

5. Gjyqtart kan t drejt t ankohen ndaj vendimit mbi shkarkimin drejtprdrejt n Gjykatn

Supreme t Kosovs.

6. Gjyqtart nuk mund t transferohen kundr vullnetit t tyre, prve nse sht parashikuar

ndryshe me ligj, pr shkak t funksionimit efikas t gjyqsorit ose masave disiplinore.

* * * * *

Neni 111 [Avokatura]

1. Avokatura sht profesion i pavarur, e cila ofron shrbime sikur sht e rregulluar me ligj.

2. Mnyra e fitimit t s drejts pr t ushtruar profesionin e avokatit, si dhe marrja e ksaj t drejte,

rregullohen me ligj.

Kapitulli VIII Gjykata Kushtetuese Neni 112 [Parimet e Prgjithshme]

1. Gjykata Kushtetuese sht autoriteti prfundimtar n Republikn e Kosovs pr interpretimin e

Kushtetuts dhe prputhshmris s ligjeve me Kushtetutn.

2. Gjykata Kushtetuese sht plotsisht e pavarur n kryerjen e prgjegjsive t saj. Neni 113 [Jurisdiksioni dhe Palt e Autorizuara]

1. Gjykata Kushtetuese vendos vetm pr rastet e ngritura para gjykats n mnyr ligjore nga pala

e autorizuar.

2. Kuvendi i Kosovs, Presidenti i Republiks s Kosovs, Qeveria dhe Avokati i Popullit jan t

autorizuar t ngren rastet n vijim:

(1) shtjen e prputhshmris s ligjeve, t dekreteve t Presidentit e t Kryeministrit dhe

t rregulloreve t Qeveris, me Kushtetutn;

(2) prputhshmria e Statutit t Komuns me Kushtetutn.

3. Kuvendi i Kosovs, Presidenti i Republiks s Kosovs dhe Qeveria jan t autorizuar t

ngren shtjet n vijim:

(1) konflikti n mes t kompetencave kushtetuese t Kuvendit t Kosovs, Presidentit t

Republiks s Kosovs dhe Qeveris s Kosovs;

(2) prputhshmria e referendumit t propozuar me Kushtetutn;

(3) prputhshmria e shpalljes s Gjendjes s Jashtzakonshme dhe veprimeve t ndrmarra

gjat Gjendjes s Jashtzakonshme me Kushtetutn;

(4) prputhshmria e nj amendamenti t propozuar kushtetues me marrveshjet e

detyrueshme ndrkombtare, t ratifikuara sipas ksaj Kushtetute dhe rishikimi i

kushtetutshmris s procedurs s ndjekur;

(5) nse sht shkelur Kushtetuta gjat zgjedhjes s Kuvendit.

4. Komuna sht e autorizuar t kontestoj kushtetutshmrin e ligjeve ose t akteve t Qeveris, t

cilat cenojn prgjegjsit komunale ose zvoglojn t hyrat e komuns, n rast se komuna

prkatse sht prekur nga ai ligj ose akt.

5. Dhjet (10) a m shum deputet t Kuvendit t Kosovs, brenda nj afati prej tet (8) ditsh nga

dita e miratimit, kan t drejt t kontestojn kushtetutshmrin e fardo ligji ose vendimi t

miratuar nga Kuvendi, si pr prmbajtjen, ashtu edhe pr procedurn e ndjekur.

6. Tridhjet (30) a m shum deputet t Kuvendit t Kosovs, jan t autorizuar t ngren

shtjen nse Presidenti i Republiks s Kosovs ka kryer shkelje serioze t Kushtetuts.

7. Individt jan t autorizuar t ngren shkeljet nga autoritetet publike t t drejtave dhe lirive t tyre

individuale, t garantuara me Kushtetut, mirpo vetm pasi t ken shteruar t gjitha mjetet juridike

t prcaktuara me ligj.

8. Gjykatat kan t drejt ti referojn Gjykats Kushtetuese shtje prkitazi me prputhshmrin

kushtetuese t nj ligji, nse ajo prputhshmri sht ngritur gjat procedurs gjyqsore dhe gjykata

referuese nuk sht e sigurt pr prputhshmrin e ligjit t kontestuar me Kushtetutn dhe nse

vendimi i gjykats referuese pr rastin e caktuar, varet nga prputhshmria e ligjit n fjal.

9. Kryetari i Kuvendit t Kosovs duhet t referoj amendamentet kushtetuese t propozuara para

miratimit n Kuvend, me qllim q t konstatohet nse amendamenti i propozuar i zvoglon t

drejtat dhe lirit e garantuara me kapitullin II t Kushtetuts.

10. Jurisdiksioni shtes mund t rregullohet me ligj.

Neni 114 [Prbrja dhe Mandati i Gjykats Kushtetuese]

1. Gjykata Kushtetuese prbhet nga nnt (9) gjyqtar, t cilt do t jen jurist t shquar dhe

personalitete me moralin m t lart, jo me m pak se dhjet (10) vjet prvoj profesionale

prkatse. Kualifikimet e tjera prkatse rregullohen me ligj. Parimet e barazis gjinore do t

respektohen.

2. Gjyqtart emrohen nga Presidenti i Republiks s Kosovs, me propozimin e Kuvendit, pr nj

mandat nntvjear, pa mundsi vazhdimi.

3. Vendimi pr t propozuar shtat (7) nga gjyqtart, varet nga miratimi i dy t tretave (2/3) t

deputetve t Kuvendit t pranishm dhe q votojn. Vendimi pr t propozuar dy (2)

gjyqtart e tjer, merret me shumicn e votave t deputetve t Kuvendit, t cilt jan t pranishm

dhe q votojn, por q mund t bhet vetm pas plqimit t shumics s deputetve t Kuvendit,

t cilt i mbajn vendet q jan rezervuar ose garantuar pr prfaqsuesit e komuniteteve q nuk

jan shumic n Kosov.

4. Nse mandati i gjyqtarit prfundon para mbarimit t mandatit t rregullt, emrimi i gjyqtarit t ri

bhet n pajtim me kt nen, me mandat t plot, pa t drejt rizgjedhjeje.

5. Zgjedhja e Kryetarit dhe Zvendskryetarit t Gjykats Kushtetuese, bhet nga gjyqtart t

Gjykats Kushtetuese me votim t fsheht t gjyqtarve t Gjykats, pr mandat trevjear. Zgjedhja

n kto funksione nuk e zgjat mandatin e gjyqtarit. Neni 115 [Organizimi i Gjykats Kushtetuese]

1. Gjykata Kushtetuese prcakton organizimin e vet t brendshm, rregulloren e puns, proceset e

vendimmarrjes dhe shtje t tjera organizative n pajtim me ligjin.

2. Gjykata Kushtetuese publikon raportin vjetor.

Neni 116 [Efekti Juridik i Vendimeve]

1. Vendimet e Gjykats Kushtetuese jan t detyrueshme pr gjyqsorin dhe t gjith personat dhe

institucionet e Republiks s Kosovs.

2. Prderisa procedura t mos prfundoj para Gjykats Kushtetuese, ajo mund t suspendoj

prkohsisht veprimin ose ligjin e kontestuar, derisa t merret vendimi i Gjykats, nse konsideron

q aplikimi i veprimit a ligjit t kontestuar, mund t shkaktoj dme t pariparueshme.

3. Prve nse sht prcaktuar ndryshe me vendim t Gjykats Kushtetuese, shfuqizimi i ligjit, i aktit

ose i veprimit hyn n fuqi n ditn e publikimit t vendimit t Gjykats.

4. Vendimet e Gjykats Kushtetuese shpallet n Gazetn Zyrtare.

* * * * *

Neni 121 [Prona]

1. Llojet e prons rregullohen me ligj.

2. Personat fizik t huaj dhe organizatat e huaja mund t sigurojn t drejta t pronsis mbi

pronn e paluajtshme n pajtim me kushtet e arsyeshme t prcaktuara me ligj ose me marrveshje

ndrkombtare.

3. Personat fizik t huaj dhe organizatat e huaja n pajtim me kushtet e arsyeshme t prcaktuara me

ligj, mund t sigurojn t drejta t koncesionit dhe t drejta t tjera pr shfrytzim dhe/ose

eksploatim t resurseve n pronsi publike, prfshir ktu resurset natyrore, dhe t infrastrukturs

n pronsi publike.

* * * * * Neni 122 [Prdorimi i Pasuris dhe Burimeve Natyrore]

1. Populli i Republiks s Kosovs n pajtim me kushtet e arsyeshme t prcaktuara me ligj, mund

t gzoj resurset natyrore t Republiks s Kosovs, por nuk mund t shkel obligimet q dalin nga

marrveshjet ndrkombtare pr bashkpunim ekonomik.

2. Pasurit natyrore, si ujrat, hapsira ajrore, pasurit minerare dhe pasurit e tjera natyrore, si dhe

trualli, pyjet, bota bimore e shtazore, pjest e tjera t natyrs, paluejtshmria dhe t mirat e tjera me

rndsi t veant kulturore, historike, ekonomike dhe ekologjike, t cilat prcaktuar me ligj se jan

prcaktuar me interes pr Republikn e Kosovs, gzojn mbrojtjen e tyre t veant, n pajtim me

ligjin.

3. Kufizimet e t drejtave t pronarve dhe t drejtave t tjera mbi eksploatimin e t mirave me interes

t veant pr Republikn e Kosovs dhe kompensimi pr kufizimet e tilla rregullohen me ligj.

Kapitulli X Qeverisja Lokale dhe Organizimi Territorial Neni 123 [Parimet e Prgjithshme]

1. E drejta e vetqeverisjes lokale garantohet dhe rregullohet me ligj.

2. Vetqeverisja lokale ushtrohet nprmjet organeve prfaqsuese t zgjedhura n zgjedhje t

prgjithshme, t barabarta, t lira e t drejtprdrejta dhe me votim t fsheht.

3. Veprimtaria e organeve t vetqeverisjes lokale bazohet n kt Kushtetut dhe n ligjet e

Republiks s Kosovs dhe respekton Kartn Evropiane pr Vetqeverisjen Lokale. Republika e

Kosovs merr parasysh dhe zbaton Kartn Evropiane pr Vetqeverisjen Lokale n masn e

krkuar nga vendi nnshkrues.

4. Vetqeverisja lokale bazohet n parimet e qeverisjes s mir, transparencs, efikasitetit dhe

efektivitetit n ofrimin e shrbimeve publike, duke u kushtuar kujdes t veant nevojave dhe

brengave specifike t komuniteteve q nuk jan shumic dhe pjestarve t tyre. Neni 124 [Organizimi dhe Funksionimi i Vetqeverisjes Lokale]

1. Njsi themelore e vetqeverisjes lokale n Republikn e Kosovs sht komuna. Komunat

gzojn shkall t lart t vetqeverisjes lokale dhe inkurajojn e sigurojn pjesmarrje aktive

t t gjith qytetarve n procesin e vendimmarrjes s organeve komunale.

2. Themelimi i komunave, kufijt, kompetencat dhe mnyra e organizimit dhe funksionimit t tyre,

rregullohen me ligj.

3. Komunat kan kompetenca vetanake, t zgjeruara dhe t deleguara n pajtim me ligjin.

Autoriteti shtetror q delegon kompetencat, prballon shpenzimet pr ushtrimin e delegimit.

4. Komunat kan t drejt pr bashkpunimin ndrkomunal dhe pr bashkpunimin ndrkufitar, n

pajtim me ligjin.

5. Komunat kan t drejt t vendosin, t caktojn, t mbledhin dhe t shpenzojn t hyrat e veta

si dhe t marrin fonde nga Qeveria qendrore, n pajtim me ligjin.

6. Komunat obligohen t respektojn Kushtetutn, ligjet, dhe t zbatojn vendimet gjyqsore.

7. Rishikimi administrativ i akteve t komunave nga autoritetet qendrore n fushn e kompetencave t

tyre, kufizohet n sigurimin e prputhjes me Kushtetutn e Republiks s Kosovs dhe me ligjin.

* * * * *

Kapitulli XII Institucionet e Pavarura Neni 132 [Roli dhe Kompetencat e Avokatit t Popullit]

1. Avokati i Popullit mbikqyr dhe mbron t drejtat dhe lirit e individve nga veprimet ose

mosveprimet e paligjshme dhe t parregullta t autoriteteve publike.

2. Avokati i Popullit sht i pavarur n ushtrimin e detyrs dhe nuk pranon udhzime e ndrhyrje nga

organet, institucionet ose autoritetet e tjera, t cilat ushtrojn pushtetin n Republikn e Kosovs.

3. do organ, institucion ose autoritet tjetr, q ushtron pushtet legjitim n Republikn e Kosovs,

sht i detyruar tu prgjigjet krkesave t Avokatit t Popullit dhe ti paraqes atij/asaj t gjitha

dokumentet dhe informacionet e krkuara n pajtim me ligj.

Neni 133 [Zyra e Avokatit t Popullit]

1. Zyra e Avokatit t Popullit sht e pavarur, dhe propozon e administron buxhetin e vet, n pajtim

me ligj.

2. Avokati i Popullit ka nj (1) ose m shum zvends. Numri, mnyra e przgjedhjes dhe

mandati i tyre, rregullohen me ligjin pr Avokatin e Popullit. T paktn nj (1) nga zvendsit

e Avokatit t Popullit sht pjestar i komuniteteve q nuk jan shumic n Kosov.

Neni 134 [Kualifikimi, Zgjedhja dhe Shkarkimi i Avokatit t Popullit]

1. Avokatin e Popullit e zgjedh Kuvendi i Kosovs, me shumicn e votave t t gjith deputetve t tij,

pr nj mandat pes (5) vjear, pa t drejt rizgjedhjeje.

2. Avokat i Popullit ka t drejt t zgjidhet do shtetas i Republiks s Kosovs, me arsim t lart,

me karakter e moral t lart, i ndershm, me eksperienc dhe njohuri t dalluara n fushn e t

drejtave t njeriut.

3. Avokati i Popullit dhe zvendsit e saj/tij nuk mund t jen antar t asnj partie politike, as t

ushtrojn veprimtari politike, shtetrore a private profesionale dhe as t marrin pjes n organizmat

drejtues t organizatave civile, ekonomike dhe tregtare.

4. Avokati i Popullit gzon imunitetin nga ndjekja penale, padit civile ose shkarkimi pr

veprimet ose vendimet q jan brenda fushs s prgjegjsive t Avokatit t Popullit.

5. Avokati i Popullit mund t shkarkohet vetm me krkesn e m shum se nj t trets (1/3) s t

gjith deputetve, dhe n kt rast Kuvendi vendos me shumicn e dy t tretave (2/3) t t gjith

deputetve t tij. Neni 135 [Raportimi i Avokatit t Popullit]

1. Avokati i Popullit paraqet raport vjetor para Kuvendit t Republiks s Kosovs.

2. Me krkesn e Kuvendit, Avokati i Popullit duhet t dorzoj raporte periodike ose tjera

Kuvendit. Me krkesn e Avokatit t Popullit, Kuvendi duhet tia lejoj q t dgjohet.

3. Avokati i Popullit ka t drejt t bj rekomandime dhe t propozoj masa, nse vren

shkelje t t drejtave dhe lirive t njeriut nga ana e organeve t administrats publike dhe organeve

t tjera shtetrore.

4. Avokati i Popullit ka t drejt t referoj shtje n Gjykatn Kushtetuese, n pajtim me

dispozitat e ksaj Kushtetute.

* * * * * Neni 139 [Komisioni Qendror i Zgjedhjeve]

1. Komisioni Qendror i Zgjedhjeve sht organ i prhershm q prgatit, mbikqyr, drejton dhe

verifikon t gjitha veprimet q kan t bjn me procesin e zgjedhjeve e referendumet dhe shpall

rezultatet e tyre.

2. Komisioni prbhet nga njmbdhjet (11) antar.

3. Kryesuesin e Komisionit Qendror t Zgjedhjeve, e emron Presidenti i Republiks s Kosovs nga

radht e gjyqtarve t Gjykats Supreme dhe t Gjykatave me jurisdiksion apeli.

4. Gjasht (6) antar emrohen nga pjestart e gjasht grupeve m t mdha parlamentare t

prfaqsuara n Kuvend, t cilt nuk kan t drejt t marrin pjes n ndarjen e vendeve t

rezervuara. Nse n Kuvend jan t prfaqsuara m pak grupe, grupi a grupet m t mdha mund

t emrojn antar shtes. Nj (1) antar emrohet nga deputett e Kuvendit t cilt mbajn

vende t rezervuara a t garantuara pr komunitetin Serb t Kosovs dhe tre (3) antar nga

deputett e Kuvendit, t cilt mbajn vende t rezervuara a t garantuara pr komunitetet e tjera q

nuk jan shumic n Kosov.

* * * * *

Kapitulli XIV Dispozitat Kalimtare Neni 162 [Hyrja n Fuqi]

Kushtetuta e Republiks s Kosovs hyn n fuqi m 15 qershor 2008.

GAZETA ZYRTARE E REPUBLIKS S KOSOVS / Nr. 16 / 26 QERSHOR 2015, PRISHTIN

LIGJI Nr. 05/L -021 PR MBROJTJEN NGA DISKRIMINIMI LIGJI Nr. 05/L -021

PR MBROJTJEN NGA DISKRIMINIMI

Kuvendi i Republiks s Kosovs;

N baz t nenit 65 (1) t Kushtetuts s Republiks s Kosovs,

Miraton

LIGJ PR MBROJTJEN NGA DISKRIMINIMI

KREU I

DISPOZITAT E PRGJITHSHME

Neni 1 Qllimi

1. Qllimi i ktij ligji sht prcaktimi i nj kornize t prgjithshme pr parandalimin dhe luftimin e

diskriminimit n baz t kombsis apo lidhjes me ndonj komunitet, origjins sociale apo kombtare,

racs, etnis, ngjyrs, lindjes, origjins, seksit, gjinis, identitetit gjinor, orientimit seksual, gjuhs,

shtetsis, besimit fetar dhe besimit, prkatsis politike, mendimit politik apo mendimeve t tjera,

gjendjes sociale ose personale, moshs, gjendjes familjare ose martesore, shtatznis, lehonis,

gjendjes pasurore, gjendjes shndetsore, aftsis s kufizuar, trashgimis gjenetike ose ndonj baze

tjetr, me qllim t zbatimit t parimit t trajtimit t barabart.

2. Ky Ligj sht n prputhshmri me Direktivn e Kshillit 2000/43/KE, t dats 29 qershor 2000, pr

zbatimin e parimit t trajtimit t barabart ndrmjet personave pavarsisht prejardhjes racore apo etnike

t Kshillit t Bashkimit Evropian, Direktivn e Kshillit 2000/78/EC, t dats 27 nntorit 2000 q krijon

nj kuadr t prgjithshm pr trajtimin e barabart n punsim dhe profesion t Kshillit t Bashkimit

Evropian, Direktivn e Kshillit 2004/113/KE, t dats 13 dhjetor 2004 Zbatimi i parimit t trajtimit t

barabart ndrmjet burrave dhe grave n qasjen dhe furnizimin e mallrave dhe shrbimeve t Kshillit t

Bashkimit Evropian, si dhe Direktivn 2006/54/EC t Parlamentit Evropian dhe Kshillit, t dats 5 korrik

2006, mbi zbatimin e parimit t mundsive t barabarta dhe trajtimit t barabart t burrave dhe grave n

fushn e punsimit dhe t profesionit (e amandamentuar) t Parlamentit Evropian dhe t Kshillit t

Bashkimit Evropian.

Neni 2 Fushveprimi

1. Ky ligj zbatohet pr t gjitha veprimet apo mosveprimet, t t gjitha institucioneve shtetrore dhe

lokale, t personave fizik dhe juridik, t sektorit publik dhe privat, t cilt shkelin, kan shkelur ose mund

t shkelin t drejtat e do personi apo personave fizik dhe juridik, n t gjitha fushat e jets, e posarisht

q kan t bjn me:

1.1. kushtet pr qasje n punsim, vetpunsim dhe punsimin n profesion, prfshir ktu kushtet

e punsimit, kriteret e przgjedhjes, pa marr parasysh aktivitetin n t gjitha nivelet e hierarkis

profesionale, prfshir avancimet;

1.2. qasje n t gjitha llojet dhe nivelet e udhheqjes profesionale, trajnimeve profesionale, trajnimit

t avancuar profesional dhe rikualifikimet prfshir edhe prvojn e puns praktike;

1.3. kushtet e punsimit dhe t puns, prfshir shkarkimin apo ndrprerjen e kontrats dhe

pagess;

1.4. antarsimin dhe prfshirjen n organizata t puntorve ose t pundhnsve apo n do

organizat tjetr antart e s cils ushtrojn nj profesion t caktuar, prfshir edhe prfitimet q

mundsohen nga organizatat e tilla;

1.5. mbrojtja sociale, prfshir skemn e ndihms sociale, sigurimin social dhe mbrojtjen

shndetsore;

1.6. prparsit sociale;

1.7. lehtsit sociale, prfshir, por pa u kufizuar n ndihmn humanitare;

1.8. arsimin;

1.9. qasje n vendbanim, i cili sht n dispozicion pr publikun, si dhe qasje n forma tjera t

prons (luajtshme dhe paluajtshme;

1.10. qasje dhe furnizim n t mira materiale dhe shrbime t cilat jan n dispozicion pr publikun;

1.11. trajtimi i drejt dhe i barabart para organeve gjyqsore dhe t gjitha organeve t tjera q

administrojn drejtsin;

1.12. qasje dhe pjesmarrje n shkenc, sport, art, shrbime dhe aktivitete kulturore;

1.13. sigurin personale;

1.14. pjesmarrjen n shtjet publike, prfshir t drejtn pr t zgjedh dhe t drejtn pr t qen

i zgjedhur;

1.15. qasje n vendet publike, dhe

1.16. fardo t drejte tjetr t parapar me legjislacionin n fuqi.

Neni 3 Koncepti i diskriminimit

1. Parimi i trajtimit t barabart nnkupton se nuk do t ket kurrfar diskriminimi t drejtprdrejt apo t

trthort sipas kuptimit t cildo nga bazat e prcaktuara n nenin nj (1) t ktij Ligji.

2. Diskriminim sht do dallim, prjashtim, kufizim ose preferenc n fardo baze t prcaktuara n

nenin nj (1) t ktij Ligji, q ka pr qllim apo efekt t zhvleftsoj ose cnoj njohjen, gzimin ose

ushtrimin, n t njjtn mnyr me t tjert, t t drejtave dhe lirive themelore t njohura nga Kushtetuta

dhe ligjet tjera t aplikueshme n Republikn e Kosovs.

Neni 4 Llojet e trajtimit t pabarabart

1. Llojet e trajtimit t pabarabart jan si n vijim:

1.1. Diskriminimi i drejtprdrejt konsiderohet kur nj person trajtohet n mnyr m pak t favorshme sesa trajtohet, ka qen i trajtuar ose do t trajtohet nj person tjetr n nj situat t krahasueshme, sipas nj apo m shum nga bazat e prcaktuara n nenin nj (1) t ktij Ligji; 1.2. Diskriminimi i trthort konsiderohet kur, nj dispozit, kriter apo praktik e paanshme n dukje e v, e ka vn apo do ta v personin n pozit t pabarabart krahasuar me t tjert, sipas nj apo m shum nga bazat e prcaktuara n nenin nj (1) t ktij Ligji, prve n rastet kur dispozita, praktika apo kriteri i till mund t arsyetohet n pikpamje objektive me nj qllim legjitim, dhe mjetet pr arritjen e qllimit jan t prshtatshme dhe domosdoshme; 1.3. Ngacmimi konsiderohet diskriminim, kur nj sjellje e padshirueshme (q prfshin por, nuk kufizohet n sjellje t natyrs s padshirueshme seksuale dhe/apo psikologjike, q ka pr qllim apo pasoj shkeljen e dinjitetit t personit dhe krijimin e ambientit friksues, armiqsor, degradues, nnmues apo fyes) mbi bazat e prcaktuara n nenin nj (1) t ktij Ligji; 1.4. Nxitja pr t diskriminuar konsiderohet diskriminim mbi bazat e prcaktuara n nenin nj (1) t ktij Ligji, dhe prfshin do promovim t urrejtjes kur ajo bhet me dashje. 1.5. Viktimizimi konsiderohet diskriminim mbi bazat e prcaktuara n nenin nj (1) t ktij Ligji, dhe ndodh kur personi prjeton trajtim t pafavorshm apo pasoja negative si reagim ndaj ankimit apo mos ankimimit (procedurave t filluara) apo veprimeve me qllim t zbatimit t parimit t trajtimit t barabart, ose n rastet kur personi i till ofron informacione, dshmi apo ndihm n lidhje me ankesn ose procedurn n rast t diskriminimit;

1.6. Segragacioni konsiderohet diskriminim mbi bazat e prcaktuara n nenin nj (1) t ktij Ligji, duke prfshir mbrojtjen e do personi q nuk merr pjes n nj ankim pr diskriminim po q i cili mendohet ta ket br ate, i cili ndodh n rastet kur nj ose disa persona veohen nga t tjert prmes personave fizik, juridik, ose me kombinimin e t dyjave, nga sektori publik, privat apo nga t dy sektort, dhe ky veim bhet mbi nj nga bazat e prcaktuara n nenin 1 (nj) t ktij Ligji;

1.7. Diskriminimi n baz t asociimit - konsiderohet diskriminim mbi bazat e prcaktuara n

nenin nj (1) t ktij Ligji, shnjestrimi i personave q nuk i prkasin nj grupi t caktuar por, q jan

pal t treta q asociohen me ato grupe;

1.8. Mosdhnia e nj prshtatjeje/akomodimi t arsyeshm pr personat me aftsi t kufizuar,

n prputhje me nevojat e tyre specifike konsiderohet diskriminim mbi bazat e prcaktuara n nenin

nj (1) t ktij Ligji, prvese kur sht nj barr e paarsyeshme pr personin q sht i detyruar ta

ofroj dhe kjo nuk bie n kundrshtim me legjislacionin n fuqi, duke marr n konsiderat pr kt

qllim faktor t till si prdorimi i burimeve t disponueshme publike, pjesmarrjen n jetn sociale

dhe publike dhe garantimin e qasjes n vendin e puns dhe kushte t prshtatshme pune;

1.9. Diskriminimi n baz t prceptimit - kosiderohet diskriminimi sipas nenit nj (1) t ktij Ligji,

vendosja n objektiv jo t personave q i prkasin nj grupi t caktuar, por personave t tret q

prceptohen se i prkasin grupit;

1.10 Diskriminimi i shumfisht, ndodh kur diskriminimi sht i bazuar n fardo kombinimi mbi

bazat e mbuluara me kt ligj. Diskriminimi i shumfisht dhe bazat e shumfishta interpretohen n

prputhje me rrethanat.

2. Shkelja e parimit t trajtimit t barabart t bazave t prmendura n nenin nj (1), t ktij Ligji

konsiderohet diskriminim.

Neni 5

Format e rnda t diskriminimit

Sjellja diskriminuese e cila sht motivuar nga m shume se nj baz apo e cila sht kryer m shum

se nj her, apo e cila ka zgjatur pr nj periudh t gjat kohore apo ka pasur pasoja veanrisht t

dmshme pr viktimn konsiderohet form e rnd e diskriminimit.

Neni 6

Trajtimi i ndryshm i prligjur

Pavarsisht nga nenet 3 dhe 4 t ktij Ligji, nuk konsiderohet diskriminim dallimi n trajtim i cili bazohet

n dallimet e dhna n bazat e nenit nj (1) t ktij Ligji, mirpo i cili si i till paraqet karakteristikn reale

dhe prcaktuese me rastin e punsimit, qoft pr shkak t natyrs s aktiviteteve profesionale ose t vet

kontekstit n t cilin kryhen punt e caktuara profesionale, nse ajo dispozit, kriter ose praktik sht e

justifikuar nga nj qllim legjitim dhe ekziston nj marrdhnie e arsyeshme proporcionaliteti ndrmjet

mjeteve t prdorura dhe qllimit t synuar.

Neni 7

Veprimet afirmative

1. Veprimet afirmative jan masa t ndrmarra me qllim t parandalimit ose kompensimit t

pafavorshme t grupeve ose personave t lidhur me ndonj prej bazave t prcaktuara n nenin nj (1)

t ktij Ligji.

2. Veprimet afirmative, mund t zbatohen, duke prfshir dhe duke mos u kufizuar n rastet:

2.1. grupi i shnjestruar duhet t jet i nnprfaqsuar n pozitn prkatse;

2.2. kandidati i grupit t nnprfaqsuar duhet ti ket kualifikimet e njjta me ato t kundr

kandidatit t tij pr sa i prket prshtatshmris, zotsis dhe performancs profesionale;

2.3. aplikacioni i secilit kandidat i nnshtrohet nj vlersimi objektiv i cili duhet t merr parasysh

t gjitha kriteret q jan karakteristike pr secilin kandidat individual;

2.4. prparsia e dhn kandidatit t grupit t nnprfaqsuar nuk mund t jet automatike dhe i

pakushtzuar por, mund t shprfillet nse arsyet specifike pr nj kandidat individual mund t

shkojn n favore t tij.

3. Veprimet afirmative nuk konsiderohen diskriminim n kuptim t ktij ligji dhe zbatohen vetm deri sa t

arrihet qllimi pr t cilin jan vn ato masa.

Neni 8

Prgjegjsit e institucioneve t Republiks s Kosovs

T gjitha institucionet duhet t veprojn n prputhje me parimet e ktij Ligji, gjat ushtrimit t detyrave t

tyre dhe gjat hartimit t politikave dhe legjislacionit.

Neni 9

Avokati i Popullit

1. Avokati i Popullit sht Institucion i shtetit, i cili bn promovimin dhe mbrojtjen e t drejtave t njeriut. Avokati i Popullit trajton rastet q kan t bjn me diskriminimin sipas ligjit prkats pr Avokatin e Popullit. 2. Avokati i Popullit ka kto kompetenca:

2.1. pranon dhe heton parashtresat e personave, ndrmjetson, jep mendime dhe rekomandime pr rastet konkrete t diskriminimit;

2.2. ofron asistenc viktimave t diskriminimit n brjen e ankesave kundr diskriminimit dhe ofron informatat e domosdoshme personave q kan paraqitur nj ankes pr diskriminim n lidhje me t drejtat e tyre, pr detyrimet dhe mundsit e gjykats, si dhe pr mjetet tjera mbrojtse;

2.3. Avokati i Popullit ka autorizim t hetoj ose t veproj mbi ndonj ankes t parashtruar ose me vet-iniciativ (ex-officio) kur ka baz pr t dyshuar se ka ndodhur diskriminimi nga

subjektet e sektorit publik;

2.4. u drejtohet organeve t prokuroris dhe t hetimit direkt me nj kerkes pr fillimin e hetimit t kundrvajtjeve dhe veprave penale dhe krkon fillimin e procedimit diciplinor t zbatueshm;

2.5. informon publikun pr rastet e diskriminimit dhe ndrmerr masa pr promovimin e barazis, t drejtave t njeriut dhe mos diskriminimin;

2.6. prcjell zbatimin e ktij ligji dhe inicon ndryshimin e dispozitave pr zbatimin dhe avancimin e mbrojtjes nga diskriminimi;

2.7. ofron kshilla, udhzime dhe mbshtetje, subjekteve t sektorit publik dhe privat mbi

praktikat e mira n promovimin e barazis, n prshtatjen ndaj diversitetit dhe parandalimin e

diskriminimit mbi bazat e mbuluara nga Ligji prkats pr Barazi Gjinore dhe nga ky Ligj, si dhe

jep rekomandime pr marrjen e masave pr promovimin e barazis, prshtatjen ndaj diversitetit

dhe/ose luftimin e diskriminimit;

2.8. ofron kshilla, mbshtetje dhe udhzime organizatave jo-qeveritare dhe partnerve social n

praktikat e mira dhe efektive n luftimin e diskriminimit dhe promovimin e barazis, n veanti

organizatave q merren me shtjet e barazis dhe jo-diskriminimin;

2.9. jep mendime n projekt-aktet normative pr mbrojtjen nga diskriminimi;

2.10. mbledh t dhna statistikore dhe t dhna t tjera, realizon studime, hulumtime dhe

trajnime, n lidhje me diskriminimin;

2.11. bashkpunon me partnert social, organizatat jo-qeveritare, q merren me promovimin dhe

mbrojtjen e t drejtave t njeriut, me mekanizmat prkatse t shteteve tjera q merren me

promovimin dhe mbrojtjen e t drejtave t njeriut, si dhe me institucionet dhe bashksit fetare t

regjistruara n Kosov;

2.12. paraqet raport s paku do vit n Kuvendin e Republiks s Kosovs pr zbatimin e ktij

Ligji dhe gjithashtu mund t hartoj raporte t veanta pr zbatimin e tij;

2.13. Avokati i Popullit mund t paraqitet n cilsin e mikut t gjykats (amicus curiae ) n

proceset gjyqsore q kan t bjn me shtjet e barazis dhe mbrojtjes nga diskriminimi;

2.14. mund t hartoj Kode t Praktikave t Mira, pr luftimin e diskriminimit dhe pr promovimin

e barazis, t cilat, mund t prdorn si pik referimi n rastet e diskriminimit.

Neni 10

Promovimi dhe bashkpunimi pr avancimin e t drejtave t njeriut

1. Zyra pr Qeverisje t Mir n kuadr t Zyrs s Kryeministrit, pr zbatimin e ktij Ligji, sht

prgjegjse q t:

1.1. ofron kshilla pr Qeverin, n shtjet pr mbrojtjen nga diskriminimi dhe promovimin e

barazis;

1.2. monitoron zbatimin e rekomandimeve t Avokatit t Popullit;

1.3. harton politika, strategji dhe plane t veprimit n shtjet pr mbrojtjen nga diskriminimi;

1.4. jep mendime pr projekt legjislacionin e prgatitur nga Qeveria, n pajtim me standardet e t

drejtave t njeriut n fuqi dhe t praktikave t qeverisjes s mir, n bashkpunim me Zyrn

Ligjore t Zyrs s Kryeministrit dhe kshillon e i jep rekomandime Kryeministrit dhe ministrive

prkatse n prputhje me rrethanat;

1.5. mbledh t dhna statistikore dhe t dhna t tjera, krijon baza t t dhnave pr grupet

kryesore t ndjeshme, realizon studime, hulumtime dhe trajnime, n shtjet pr mbrojtjen nga

diskriminimi;

1.6. bashkpunon me trupa prkatse qeveritare t shteteve t tjera, si dhe me organizata

ndrkombtare, n shtjet pr mbrojtjen nga diskriminimi;

1.7. paraqet raport do vit, n Qeverin e Republiks s Kosovs, pr zbatimin e ktij Ligji,

dhe gjithashtu mund t hartoj raporte t veanta pr zbatimin e tij;

1.8. bashkpunon dhe mbshtet institucionet tjera t Republiks s Kosovs pr t hartuar dhe

zbatuar plane t veprimit pr barazi dhe jo-diskriminim, integrim t barazis dhe iniciativa pr

promovim t barazis dhe luftim t diskriminimit.

2. Qeveria vendos bashkpunim me organizatat joqeveritare t cilat kan interes pr t kontribuar n

mbrojtjen nga diskriminimi e n veanti n promovimin e parimit t trajtimit t barabart.

Neni 11

Mekanizmat institucional pr mbrojtje nga diskriminimi n Ministri dhe Komuna

1. T gjitha ministrit dhe komunat jan t obliguara t caktojn njsin apo zyrtarin prkats pr t koordinuar dhe raportuar zbatimin e ktij Ligji. 2. Qeveria, sipas propozimit t Zyrs pr Qeverisje t Mir, me akt nnligjor prcakton mnyrn e koordinimit, raportimit dhe bashkpunimit me Zyrn pr Qeverisje t Mir, t meknizmave institucional pr mbrojtje nga diskriminimi.

KREU II

PROCEDURAT N ORGANET KOMPETENTE

Neni 12

Ankesat kundr diskriminimit te Avokati i Popullit

1. do person apo grup i personave mund ti parashtroj ankes Avokatit t Popullit lidhur me sjelljen diskriminuese mbi bazat e prmendura n nenin nj (1) t ktij Ligji. 2. Paraqitja dhe trajtimi i ankesave kundr diskriminimit, nga ana e Avokatit t Popullit, kryhet n prputhje me procedurat e specifikuara t ligjit prkats pr Avokatin e Popullit. 3. Paraqitja e ankimit tek Avokati i Popullit nuk sht kusht pr t paraqitur nj padi dhe nuk prbn penges pr personin e dmtuar ti drejtohet gjykats ose organeve t ndjekjes penale. 4. Shoqatat, organizatat apo subjektet tjer juridik mund t iniciojn apo prkrahin ankesat n emr t parashtruesit, me marrjen e plqimit t tyre, pr zhvillimin e procedurave tek Avokati i Popullit.

Neni 13

Padit pr mosmarrveshjet pr diskriminimin

1. do person ose grup i personave q ankohen se kan qen t diskriminuar mbi bazat e prmendura n nenin nj (1) t ktij Ligji mund t paraqesin padi n gjykatn kompetente.

2. Shoqatat, organizatat apo subjektet tjera juridike mund t inicojn apo prkrahin procedura ligjore n

emr t parashtruesit, me marrjen e plqimit t tyre, pr zhvillimin e procedurave administrative apo

gjyqsore t parapara pr zbatimin e obligimeve nga ky ligj.

Neni 14

Procedura para gjykats

1. Padia i paraqitet gjykats kompetente sipas legjislacionit n fuqi nga personi ose grup i personave q

ankohen se jan diskriminuar mbi bazat e prcaktuara n nenin nj (1) t ktij Ligji.

2. Pr personat jorezident qofshin t prkohshm apo t prhershm, gjykat kompetente sht Gjykata

Themelore n Prishtin.

3. Subjektet kan mundsi t paraqesin padi pr diskriminim sipas ktij ligji, jo m von se pes (5) vjet

nga dita q i dmtuari merr dijeni pr kt shkelje.

4. Paditsi mund t mbroj rastin e tij t diskriminimit edhe me prdorimin e fardo prove dhe metode

legjitime, prfshir por pa u kufizuar, n t dhnat statistikore q mund t dshmoj sjelljen diskriminuese

prfshir edhe t dhnat statistikore.

Neni 15

Llogaridhnia

1. do veprim i kryer nga nj person, gjat marrdhnies s puns, pr do rast t parashtruar n baz

t ktij Ligji, trajtohet, pr qllimet e ktij Ligji, sikur t jet kryer nga pundhnsi i personit, pavarsisht

se a sht kryer me apo pa njohurin ose aprovimin e pundhnsit.

2. N nj rast t parashtruar n baz t ktij Ligji kundr pundhnsit pr nj veprim q pretendohet t

jet kryer nga nj punonjs i pundhnsit, mbrojtje pr pundhnsin do t jet t dshmuarit se

pundhnsi ka ndrmarr hapa t arsyeshm dhe praktik pr t parandaluar punonjsin nga kryerja e

atij veprimi apo nga kryerja e veprimeve t tilla.

Neni 16

Veprimet n procedurn kontestimore

1. do person q pretendon q sht viktim e diskriminimit, sipas dispozitave t nenit nj (1) t ktij

Ligji, ka t drejt t parashtroj padi kundr t paditurit dhe ti ndrmarr t gjitha veprimet juridike n

gjykatn kompetente.

2. Gjykata pasi q merr provat dhe argumentet relevante vrteton se i padituri ka kryer veprime apo

mosveprimeve diskriminuese ndaj paditsit mund t vendos q:

2.1. ti ndaloj t paditurit kryerjen e veprimeve diskriminuese t cilat shkelin ose mund t shkelin

t drejtn e paditsit, apo ta detyroj t paditurin q ti eleminoj t gjitha veprimet diskriminuese

ndaj paditsit;

2.2. t kompensoj dmin material ose jomaterial t shkaktuara nga shkelja e t drejtave t

mbrojtura me kt Ligj, sipas padis pr dmshprblim;

2.3. t urdhroj masa t prkohshme konform dispozitave t ligjit prkats mbi procedurn

kontestimore (nse paditsi e ka br t besueshme q e drejta e tij/saj pr trajtim t barabart

sht shkelur, dhe nse sht e nevojshme t urdhroj nj mas me synimin pr t eliminuar

rrezikun e dmeve t pariparueshme, veanrisht pr shkeljet e rnda t t drejts pr trajtim t

barabart, apo me qllim t parandalimit t dhuns);

2.4. t urdhroj afatin kohor m t shkurtr pr ekzekutim se sa sht prcaktuar me ligjin

prkats mbi procedurn prmbarimore;

2.5. t publikoj n media vendimin gjyqsor, prmes t cilit vrtetohet shkelja e s drejts pr

trajtim t barabart.

3. Pala e paknaqur mund t ushtroj ankes kundr vendimit t shkalls s par n afat prej shtat (7) ditsh n Gjykatn e Apelit sipas ligjit prkats mbi procedurn kontestimore.

4. Krkesat nga paragrafi nj (1) i ktij neni, mund t paraqiten s bashku me krkesat pr mbrojtjen e t drejtave tjera, pr t cilat vendoset n procedur kontestimore, nse t gjitha krkesat jan n lidhje t ndrsjell dhe nse gjykata e njjt ka kompetenc lndore pr to, pa marr parasysh nse pr ato krkesa sht prcaktuar vendimmarrje n procedur t prgjithshme ose t veant kontestimore. 5. Gjykata me rastin e vendosjes lidhur me lartsin e dmshprblimit zbaton ligjin prkats pr marrdhniet detyrimore, ndrsa me rastin e prmbarimit t vendimit t plotfuqishm zbaton dispozitat e ligjit prkats pr procedurn prmbarimore. 6. Dmshprblimi prfshin, ndr t tjera, ndreqjen e shkeljeve ligjore dhe t pasojave t tyre, prmes kthimit n gjendjen e mparshme, kompensimin e duhur pr dmet materiale si dhe jomateriale, ose prmes masave t tjera t prshtatshme. 7. Gjat prcaktimit t lartsis s kompensimit