CRNA GORA

DRŽAVNA REVIZORSKA INSTITUCIJA

PRIRUČNIK

BUDŽETSKO RAČUNOVODSTVO

(IZMIJENJENO I DOPUNJENO IZDANJE)

Podgorica, decembar 2011. Jovan Đuranović

2

SADRŽAJ

1. Uvodne napomene ........................................................................................ 3 2. Budžetsko računovodstvo ............................................................................. 4

2.1. Propisi kojima se reguliše budžetsko računovodstvo .............................. 4 2.2. Način vođenja budžetskog računovodstva.............................................. 5 2.2.1. Gotovinska osnova vođenja budžetskog računovodstva ..................... 7 2.2.2. Obračunska osnova vođenja budžetskog računovodstva .................... 7

2.2.3. Modifikovana gotovinska osnova vođenja budžetskog računovodstva.7 2.3. Jedinstvena klasifikacija računa .............................................................. 8 2.3.1. Ekonomska klasifikacija ....................................................................... 9 2.3.2. Funkcionalna klasifikacija .................................................................. 14

3. Praktična primjena propisa iz budžetskog računovodstva ........................... 15 3.1. Evidencija državne imovine .................................................................. 15 3.1.1. Popis i procjena državne imovine ...................................................... 17 3.2. Računovodstvo izdataka ....................................................................... 18 3.2.1. Utvrđivanje amortizacije ..................................................................... 19 3.2.2. Primjer knjiženja nabavki i plaćanja opreme ...................................... 19 3.2.3. Primjer knjiženja materijala ................................................................ 20 3.2.4. Postupak obračunu i knjiženja zarade, poreza i doprinosa ................ 21 3.2.5. Primjer knjiženja izdataka za tekuće održavanje ............................... 29 3.2.6. Primjer knjiženja izdataka za kamate ................................................. 29 3.2.7. Evidencija subvencija ........................................................................ 30 3.2.8. Evidencija transfera ........................................................................... 31

4. Računovodstvo javnih prihoda .................................................................... 32 4.1. Primjer knjiženja poreza na dodatu vrijednost ...................................... 32

5. Donošenje, upravljanje i izvršenje budžeta ................................................. 33 5.1. Priprema i donošenje budžeta .............................................................. 33 5.2. Izvršenje i upravljanje budžetom ........................................................... 35 5.2.1. Službenici za finansije........................................................................ 36 5.3. Postupak trošenja bužetskih sredstava putem javnih nabavki .............. 42

6. Finansijski izvještaji ..................................................................................... 47 6.1. Izvještaj o novčanim tokovima po ekonomskoj klasifikaciji ................... 49 6.2. Izvještaj o novčanim tokovima potrošačkih jedinica .............................. 53 6.3. Izvještaj o neizmirenim obavezama ...................................................... 56 6.4. Izvještaj o konsolidovanoj javnoj potrošnji ............................................ 57 6.5. Iskazivanje suficita i deficita .................................................................. 61 6.6. Izvještavanje opština o planiranim i ostvarenim prihodima i rashodima i budžetskom zaduženju ................................................................................ 61

7. Završni račun budžeta Crne Gore ............................................................... 62 8. Završni račun budžeta opštine .................................................................... 62 9. Unutrašnja i eksterna revizija u javnom sektoru .......................................... 63

9.1. Unutrašnja revizija ................................................................................ 63 9.2. Eksterna revizija ................................................................................... 64

10. Zaključak ................................................................................................... 66 Literatura: ........................................................................................................ 67

3

1. Uvodne napomene

Prvo izdanje Priručnika Budžetsko računovodstvo koji ima za svrhu da

kandidatima olakša polaganje ispita za državnog revizora iz ovog predmeta

objavljeno je 2008. godine. Imajući u vidu da je u međuvremenu došlo do

određenih promjena u zakonskoj regulativi iz ove oblasti, javila se potreba za

dopunjenim izdanjem.

U ovom Priručniku navedeni su zakonski i podzakonski propisi i međunarodni

standardi sa kratkom napomenama o predmetu zakona koji regulišu oblast

budžetskog računovodstva. Takođe je sistematizovan i hronološki opisan

postupak neophodnih operacija kod obavljanja finansijsko-računovodstvenih

poslova u državnim organima, organima državne uprave, vanbudžetskih

fondovima i jedinica lokalne samouprave. Pored teoretskog dijela tumačenja

propisa, simulirani su i praktični primjeri sprovođenja računovodstvenih

transakcija, što će omogućiti korisnicima Priručnika da lakše savladaju teoretska i

praktična znanja iz ove oblasti. Kao krajnji cilj budžetskog računovodstva u ovom

Priručniku obrađena je i oblast finansijskog izvještavanja.

Pored računovodsrvenih tehnika i finansijskih procedura u Priručniku su date i

kratke napomene i uputstva koje se odnose na procedure koje se odnose na

javne nabavke, koje predstavljaju nezaobilaznu radnu obavezu kako zaposlenih

državnih službenika koji se bave računovdstveno-finansijskim poslovima, tako i

kontrolnih organa koji se bave kontrolom, odnosno revizijom trošenja budžetskih

strdstava.

Sistem vođenje budžetskog računovodstva i izvještavanja su krucijalni za

upravljanje budžetom i postizanju finansijske odgovornosti u izradi i donošenju

poslovnih politika i odluka. Stoga da bi se osigurala kontrola zakonitog trošenje

javnih sredstava potrebno je pratiti korišćenje budžetskih apropijacija i to u svakoj

od faza trošenja sredstava. Budžetsko računovodstvo takođe obezbjeđuje

relevantne informacije i podatke za izradu analiza o racionalnom i ekonomičnom

trošenju budžetskih sredstava.

4

2. Budžetsko računovodstvo

2.1. Propisi kojima se reguliše budžetsko računovodstvo

Organi državne uprave, organi lokalne samouprave i vanbudžetski fondovi dužni

su da vode finansijsko-računovodstvene poslove u skladu sa propisima Crne

Gore i Međunarodnim računovodstvenim standardima za javni sektor.

Propisi Crne Gore kojima se reguliše način i postupak vođenja računovodstvo-

finansijski poslovi i finansijskog izvještavanja su:

1. Zakon o budžetu (“Sl. list RCG”, br. 40/01 i 71/05,13/08, 53/,09);

2. Zakon o državnoj imovini Crne Gore (“Sl. list RCG”, br. 21/09);

3. Zakon o finansiranju lokalne samouprave (“Sl. list CG”, br. 42/03 i 44/03, „Sl.

list Crne Gore“ 05/08 i 74/10);

4. Uredba o načinu vođenja evidencije pokretnih i nepokretnih stvari i popis stvari

u državnoj svojini (“Sl. list CG” br. 13/2010);

5. Uputstvo o bližem načinu vršenja popisa pokretnih i nepokretnih stvari

(„Sl.list. Crne Gore“ br. 47/11);

6. Pravilnik o jedinstvenoj klasifikaciji računa za budžet Republike, budžete

vanbudžetskih fondova i budžete opština (“Sl. list RCG”, br. 37/05 i 81/05);

7. Pravilnik o načinu sastavljanja i podnošenja finansijskih izvještaja budžeta,

vanbudžetskih fondova i jedinica lokalne samouprave (“Sl. list CG”, br. 32/10 i

14/11);

8. Uputstvo o radu Državnog trezora (“Sl. list CG”, br. 80/08);

9. Pravilnik o poreskom knjigovodstvu (“Sl. list RCG”, br. 81/06);

10. Pravilnik o razvrstavanju materijalne i nematerijalne imovine po grupama i

metodama za utvrđivanje amortizacije budžetskih i vanbudžetskih korisnika (“Sl.

list RCG”, br. 32/03);

11. Naredba o načinu uplate javnih prihoda („Sl. list RCG”, br. 81/06..... 32/11);

12. Pravilnik o naćinu dostvljanja i sadržaju podataka o prihodima, rashodima i

budžetskom zaduživanju jedinica lokalne samouprave („Sl. list Crne Gore” br

26/11);

5

Zakonom o budžetu reguliše se donošenje budžeta, evidencija i upravljanje

budžetom, pripremanje, planiranje i izvršenje budžeta, zajmovi i garancije,

unutrašnja kontrola i računovodstvo budžeta, i poslovi državnog trezora.

Zakonom o državnoj imovini Crne Gore, uređuje se položaj, prava i obaveze

državnih organa, organa jedinica lokalne samouprave i organizacija koje

obavljaju javnu službu, u pogledu raspolaganja i korišćenja imovinom Crne Gore.

Prema Zakonu o državnoj imovini, državni organi, jedinice lokalne samouprave i

organizacije koje obavljaju javnu službu, koji koriste državnu imovinu, dužni su

da vode evidenciju o stanju i kretanju te imovine, u skladu sa Međunarodnim

računovodstvenim standardima.

Zakonom o finansiranju lokalne samouprave, uredjuju se izvori sredstava,

način finansijskog izravnanja i korišćenja uslovnih dotacija, kao i način

finansiranja sopstvenih poslova lokalne samouprave, zaduživanje i trezorsko

poslovanje lokalne samouprave.

Trezorsko poslovanje lokalne samouprave ogleda se u obavljanju sledećih

funkcija:

– finansijsko planiranje;

– upravljanje gotovinskim sredstvima;

– kontrola rashoda;

– upravljanje dugom i

– budžetsko računovodstvo i izvještavanje.

U pogledu ostalih pitanja koja nijesu regulisana Zakonom o finansiranju lokalne

samouprave, a odnose se na funkcionisanje trezorskog poslovanja lokalne

samouprave, primjenjuju se odredbe Zakona o budžetu.

2.2. Način vođenja budžetskog računovodstva

Računovodstveno poslovanje budžeta Crne Gore, budžeta vanbudžetskih

fondova i budžeta opština predstavlja knjigovodstveno evidentiranje i

izvještavanje o poslovnim promjenama koje se odnosi na:

6

1. Evidencije tekućih izdataka (izdaci materijala, roba i usluga, zarade i druga

lična primanja zaposlenih);

2. Evidencije kapitalnih izdataka (materijalna i nematerijalna ulaganja);

3. Evidencije finansiranja aktivnosti (hartije od vrijednosti, kreditna zaduženja i

druge finansijske aktivnosti) i

4. Evidencije transfera.

Evidencija, tj. knjigovodstvo nije samo sebi cilj, već da obezbijedi tačnu,

objektivnu i blagovremenu informaciju o stanju imovine, obaveza i rezultatu

poslovanja kod subjekta koji je dužan da vodi poslovne knjige. Računovodstvo

budžeta u Crnoj Gori koncipirano je na sistemu evidencije gotovinskih i

negotovinskih transakcija.

Evidentiranje poslovnih promjena vrši se na osnovu vjerodostojne i tačne

dokumentacije. Prema tome, računovodstvo treba da obezbijedi najbitnije

informacije o poslovanju subjekta koji je dužan da vodi knjigovodstvenu

evidenciju. Ono u suštini predstavlja podršku upravljanju i rukovođenju, jer su

njegove informacije naročito važne prilikom donošenja poslovnih odluka i

kontrole poslovanja. Takođe, računovodstvo obezbjeđuje i informacije o

poslovanju subjekta (potrošačke jedinice budžeta Republike ili opštine,

vanbudžetskih fondova i slično), koje se prezentiraju državnim organima i

javnosti. Da bi se ovaj cilj ostvario, zadatak računovodstva je da sakupi,

klasifikuje i registruje poslovne promjene koje se odnose na prihode, rashode,

imovinu, obaveze i potraživanja budžeta i budžetskih korisnika.

Računovodstveno poslovanje u organima državne uprave, vanbudžetskim

fondovima i jedinicama lokalne samouprave uspostavljeno je na osnovu Zakona

o budžetu, Zakona o imovini Republike Crne Gore, Pravilnika o jedinstvenoj

klasifikaciji računa za budžet Republike, budžete vanbudžetskih fondova i

budžete opština, Pravilnika o načinu pripreme, sastavljanja i podnošenja

finansijskih izvještaja budžeta, vanbudžetskih fondova i jedinica lokalne

samouprave i Međunarodnih računovodstvenih standarda za javni sektor.

U međunarodnoj praksi i teoriji vođenje računovodstvenih evidencija i način

finansijskog izvještavanja u javnom sektoru (državnim organima fondovima i

organima lokalne samouprave) uspostavljeno je na tri načina, i to na:

7

1. gotovinskoj osnovi,

2. obračunskoj osnovi i

3. modifikovanoj gotovinskoj osnovi.

2.2.1. Gotovinska osnova vođenja budžetskog računovodstva, zasniva se na

evidenciji transakcija ili događaja u momentu isplate ili naplate gotovine. U

Međunarodnim računovodstvenim standardima za javni sektor u tački 1.2.2 dati

su definicija i objašnjenje računovodstvene gotovinske osnove:

“Prema gotovinskoj osnovi računovodstva, transakcije i događaji se priznaju tek

kada entitet primi ili isplati gotovinu. Finansijski izvještaji pripremljeni prema

gotovinskoj osnovi obezbjeđuju čitaocima informacije o izvorima gotovine

primljene tokom perioda, svrsi upotrebe gotovine i o gotovinskim saldima na

datum izvještavanja. Fokus mjerenja u finansijskim izvještajima jesu gotovinska

salda i nastale promjene. Napomene uz finansijske izvještaje mogu pružiti

dodatne informacije o obavezama, kao što su plative obaveze i pozajmice, kao i

o određenoj negotovinskoj imovini, kao što su potraživanja, ulaganja i nekretnine,

postrojenja i oprema”.1

2.2.2. Obračunska osnova vođenja budžetskog računovodstva, prema MRS

za javni sektor, predstavlja računovodstvenu osnovu prema kojoj se transakcije i

druga događanja priznaju u trenutku njihovog nastanka (a ne samo kada se primi

ili izda gotovina ili ekvivalent gotovine). Zbog toga se transakcije i događaji

računovodstveno evidentiraju i priznaju u finansijskim izvještajima za period na

koji se odnose. Elementi koji se priznaju po obračunskoj osnovi su imovina,

obaveze, neto imovina / kapital, prihod i rashod. Dokumentacija na osnovu koje

se sprovode ove transakcije su fakture, računi, otpremnice, nalozi za plaćanje,

čekovi i druga dokumenta koja prate nastanak poslovne promjene.

2.2.3. Modifikovana gotovinska osnova vođenja budžetskog

računovodstva, podrazumijeva vođenje evidencije o primicima i izdacima na

gotovinskoj osnovi, a imovina i obaveze se evidentiraju na obračunskoj osnovi.

1 Međunarodnim računovodstvenim standardima za javni sektor 2004. godine str. 532

8

2.3. Jedinstvena klasifikacija računa

Saglasno Pravilniku o jedinstvenoj klasifikaciji računa budžeta Crne Gore,

budžete vanbudžetskih fondova i budžete opština, prezentacija planiranja i

izvršenja budžeta uspostavljena je u skladu sa međunarodnim standardnom

klasifikacijom definisanom u GFS (Government Finance Statistics).

Statistički sistem klasifikacije budžetskih izdataka i primitaka- GFS sistem, za

potrebe izvještavanja javnog sektora uspostavio je Međunarodni monetarni fond

(MMF).

U skladu sa raznovrsnim potrebama formulisanja politike izvještavanja

bužetskog upravljanja javni izdaci se generalno klasifikuju u skladu sa sljedećim

kategorijama:

Funkcijama koje obavlja vlada klasifikovane na nivou osnovne djelatnosti,

Organizacionoj struktiri,

Ekonomskim kategorijama,

Programskim zahtjevima.

Budžetsko računovodstvo kod u Crnoj Gori vodi na modifikovanoj gotovinskoj

osnovi.

Budžet Cene Gore, budžeti vanbudžetskih fondova i budžeti jedinica lokalne

samouprave planiraju se i izvršavaju na jedinstven način u skladu sa računima

dodijeljenim po ekonomskoj, funkcionalnoj, organizacionoj i programskoj

klasifikaciji propisanoj Pravilnikom o jedinstvenoj klasifikaciji računa za budžet

Republike, budžete vanbudžetskih fondova i budžete opština.

Ekonomska, funkcionalna i organizaciona klasifikacija su obavezujuće u

postupku planiranja i izvršenja budžeta. Programska klasifikacija primjenjuje se

kod programskog budžeta.

Organizaciona i programska klasifikacija uređuju se u skladu sa administrativnom

organizacijom i programskim sadržajem budžeta. Jednom dodijeljen naziv

programu i računski broj ne mogu se mijenjati.

9

2.3.1. Ekonomska klasifikacija

Ekonomska klasifikacija budžeta strukturirana je po vrstama budžetskih izdataka.

Za potrebe fiskalne analize, naprimjer potrebno je razlikovati sa aspekta

ekonomske klasifikacije izdatke za plaćanje kamata koja ima tretman troškova u

odnosu na izdatak otplate zajmova koja predstavlja transakciju finansiranja, ili

tekuće izdatke od kapitalnih izdataka.

Ekonomska klasifikacija sadrži: klasu, kategoriju, grupu, sintetiku, analitiku i

subanalitiku. Subanalitika nije ograničena i može se povećavati u skladu sa

potrebama budžeta Države, budžeta vanbudžetskih fondova i budžeta opština.

Planiranje je obavezujuće po klasi, kategoriji, grupi i sintetici, dok se izvršavanje

budžeta iskazuje do nivou analitike i subanalitike. Planiranje primitaka, po

potrebi, može se vršiti po analitici i subanalitici. Stanje imovine i obaveza, u

skladu sa navedenim Pravilnikom, iskazuje se po klasi, kategoriji, grupi i sintetici.

Stanje imovine i obaveza može se pratiti po analitici i subanalitici prema potrebi

budžeta Države, budžeta vanbudžetskih fondova i budžeta opština.

Klase na kojima se iskazuju obaveze, stanje imovine, kapital izdaci i

primici.

Stanje imovine, obaveza i kapitala budžeta Crne Gore, budžeta vanbudžetskih

fondova i budžeta opština, iskazuje se na sljedećim klasama:

0 – Nefinansijska imovina;

1 – Finansijska imovina;

2 – Obaveze

3 – Kapita

Planiranje, odobravanje potrošnje i isplate u toku fiskalne godine budžeta Crne

Gore, budžeta vanbudžetskih fondova i budžeta opština, iskazuju se na

sljedećim klasama:

4 – Izdaci

5 – Korektivni računi.

10

Planiranje primitaka i ostvareni priliv u toku fiskalne godine budžeta Crne Gore,

budžeta vanbudžetskih fondova i budžeta opština, iskazuju se na sledećim

klasama:

7 – Pimici

9 – Korektivni računi.

Planiranje i izvršenje budžeta vrši se po jedinstvenoj klasifikaciji računa za

budžet i to po:

– Ekonomskoj klasifikaciji računa,

– Funkcionalnoj klasifikaciji računa,

– Organizacionoj klasifikaciji računa i

– Programskoj klasifikaciji računa.

Ekonomska klasifikacija računa vodi se na nivou:

– klase....................................................................0

– kategorie...........................................................00

– grupe...............................................................000

– sintetike.........................................................0000

– analitike.......................................................00000

– subanalitike...............................................000000

Po ekonomskoj klasifikaciji, propisano je da se obaveze, imovina, izdaci i

primici iskazuju preko 9 klasa, i to:

Klasa 0 – Nefinansijska imovina

Klasa 1 – Finansijska imovina

Klasa 2 – Obaveze

Klasa 3 – Kapital

Klasa 4 – Izdaci

Klasa 5 – Korektivni račun

Klasa 7 – Primici

Klasa 9 – Korektivni račun

Nefinansijska imovina – klasa 0 dijeli sa na dvije kategorije, i to: 01 i 02.

11

Kategorija 01 – Nefinansijska imovina u stalnim sredstvima dijeli se na sledeće

grupe:

011 – Infrastruktura od opšteg značaja

012 – Lokalna infrastruktura

013 – Građevinski objekti

014 – Zemljište

015 – Oprema

Kategorija 02– Nefinansijska imovina u zalihama ima samo jednu grupu:

021 – zalihe

Finansijska imovina – klasa 1 dijeli se na sledeće grupe računa:

111 – Konsolidovani račun

112 – Hartije od vrijednosti

113 – Pozajmice i krediti

114 – Date garancije

Obaveze – klasa 2 dijeli se na sledeće kategorije i grupe:

21 – Obaveze za tekuće izdatke

211 – Obaveze za bruto zarade

212 – Obaveze za ostala lična primanja

213 – Obaveze za materijal i usluge

214 – Obaveze za tekuće održavanje

215 – Obaveze za kamate

216 – Obaveze za rentu

217 – Obaveze za subvenciju

218 – Ostale obaveze za izdatke

22 – Obaveze po transferima za socijalnu zaštitu

221 – Prava iz oblasti socijalne zaštite

222 – Obaveze za isplatu tehnoloških viškova

223 – Obaveze za prava iz oblasti PIO

224 – Obaveze za ostala prava iz oblasti

zdravstvenog osiguranja

12

23 – Obaveze za transfere institucijama i

pojedincima

24 – Obaveze za kapitalne izdatke

25 – Obaveze po osnovu pozajmica i kredita

26 – Obaveze po osnovu otplate dugova

27 – Obaveze iz rezervi

271 – Obaveze iz tekuće budžetske rezerve

272 – Obaveze iz stalne budžetske rezerve

Kapital – klasa 3

Na klasi 3 – kapital iskazuje se neto iznos imovine.

Kapital = Aktiva – Obveze iz pasive

31 – Kapital iz prethodne godine

32 – Kapital u toku fiskalne godine

33 – Smanjenje vrijednosti kapitala u toku fiskalne

godine

I z d a c i – klasa 4 dijeli se na sledeće kategorije i grupe:

41 – Tekući izdaci

411 – Bruto zarade (neto + porezi + doprinosi)

412 – Ostala lična primanja

413 – Rashodi za matrijal i usluge

414 – Tekuće održavanje

415 – Kamate

416 – Renta

417 – Subvencije

418 – Ostali izdaci

42 – Transferti za socijalnu zaštitu

421 – Prava iz oblasti socijalne zaštite

422 – Sredstva za tehnološke viškove

423 – Prava iz oblasti PIO

424 – Ostala prava iz oblasti zdravstvene zaštite

13

43 – Transferi institucijama, pojedincima i

nevladinom sektoru

431-1 – Transferi javnim institucijama

431-2 – Transferi nevladinim organizacijama,

političkim partijama

431-3 – Transferi pojedincima

431-4 – Transferi Republičkom fondu PIO

413-5 – Transferi Republičkom fondu zdravstva

413-6 – Transferi Zavodu za zapošljavanje Crne Gore

413-7 – Transferi opštinama

44 - Kapitalni izdaci

441-1 – Izdaci za infrastrukturu od opšteg značaja

441-2 – Izdaci za lokalnu infrastrukturu

441-3 – Izdazi za građevinske objekte

441-4 – Izdaci za uređenje zemljišta

441-5 – Izdaci za opremu

441-6 – Investiciono održavanje

441-7 – Izdaci za zalihe

45 – Pozajmice i krediti

46 – Otplata dugova

47 – Rezerve

Korektivni računi – klase 5 namijenjeni su evidentiranju isplata koje se odnose

na izdatke vezane za povećanje vrijednosti finansijske i nefinansijske aktive, kao

i smanjenje obaveza u bilansu stanja.

P r i m i c i – klasa 7 dijeli se na sledeće kategorije i grupe:

71 – Tekući prihodi

711 – Porezi

712 – Doprinosi

713 – Takse

714 – Naknade

14

715 – Ostali prihodi

72 – Primici od prodaje imovine

721 – Primici od prodaje nefinansijske imovine

722 – Primici od prodaje finansijske imovine

73 – Primici od otplate kredita i sredstva

prenesena iz prethodne godine

731 – Sredstva od otplate kredita

732 – Sredstva prenesena iz prethodne godine

74 – Donacije i transferi

75 – Pozajmice i krediti

Korektivni računi – klase 9

Korektivni račun – klase 9 namijenjen je evidentiranju primitaka koji se odnose na

priliv ostvaren prodajom finansijske i nefinansijske imovine, uzetih pozajmica i

emitovanih hartija od vrijednosti, kao i evidentiranje povećanja obaveza u bilansu

stanja.

2.3.2. Funkcionalna klasifikacija

Izdaci po funkcionalnoj klasifikaciji iskazuju se po klasi, kategoriji i grupi.

Funkcionalna klasifikacija sadrži sledeće klase:

01 – Opšte javne službe

02 – Odbrana

03 – Javni red i bezbjednost

04 – Ekonomski poslovi

05 – Zaštita životne sredine

06 – Poslovi stanovanja i zajednice

07 – Zdravstvo

08 – Sport, kultura i religija

09 – Obrazovanje

10 – Socijalna zaštiita

15

Pravilnik o jedinstvenoj klasifikaciji računa za budžet Republike, budžete

vanbudžetskih fondova i budžete opština primjenjuje se i na nezavisna

regulatorna tijela (agencije i sl.) i druge institucije ustanovljene zakonom, a koje

se finansiraju iz doprinosa, namjenskih poreza ili drugih javnih prihoda.

3. Praktična primjena propisa iz budžetskog računovodstva

3.1. Evidencija državne imovine

Saglasno čl. 41. Zakona o državnoj imovini Crne Gore državna imovina se

evidentira u skladu sa Međunarodnim računovodstvenim standardima (MRS).

Evidentiranje državne imovine po MRS, znači, da je organizacija računovoodstva

imovine zasnovana na obračunskoj osnovi. U cilju operacionalizacije ovakvog

zakonskog rješenja doneseni su podzakonski akti od strane Vlade i Ministarstva

finansija. Vlada je donijela Uredba o načinu vođenja evidencije pokretnih i

nepokretnih stvari i popisu stvari u državnoj svojini. Ministarstvo finansija donijelo

je Uputstvo o bližem načinu vršenja popisa pokretnih i nepokretnih stvari.

Državni organi, organi lokalne samouprave i javne službe čiji je osnivač Crna

Gora, odnosno opština vode evidenciju o stanju i promjenama na pokretnim i

nepokretnim stvarima i hartije od vrijednosti u državnoj svojini i vrše njihov popis

na način utvrđen navedenom uredbom i uputstvom.

Evidenciju državne imovine posebno vode državni organi i jedinice lokalne

samouprave, kao korisnici državne imovine, koje podatke dostavljaju Upravi za

imovinu na osnovu kojih Uprava uspostavlja registar nepokretnosti za cjelokupnu

imovinu sa kojom raspolaže Crna Gora.

U posebnoj evidenciji pokretnih stvari koje se koriste za ostvarivanje funkcija

organa upisuju se: oprema, prevozna sredstva i druge pokretne stvari koje

koriste organi za ostvarivanje funkcije.

Takođe se uspostavlja posebna evidencija nepokretni stvari koje se koriste za

ostvarivanje funkcija organa sa sljedećim podacima: poslovne zgrade, garaže,

reprezentativni objekti, stanovi za službene potrebe i drugi građevinski objekti.

Prirodna bogatstva, dobra u opštoj upotrebi, predmeti istorijsko-dokumentarne,

umjetničke i kulturne vrijednosti i druga imovinska prava kojima raspolaže Crna

16

Gora, odnosno opština vode se u registar nepokretnosti i jedinstvenoj evidenciji

državne imovine koju vodi Uprava za imovinu.

Knigovodstvena evidencija pokretnih, i nepokretnih stvari i hartija od vrijednosti

vodi se u knjigovodstvu organa koji te stvari koristi na osnovu vjerodostojne

knjigovodstvene dokumentacije, u skladu sa propisima o računovodstvu,

jedinstvenoj klasifikaciji računa za budžet Države i opština i razvrstavanju

imovine po grupama i metodama za utvrđivanje amortizacije.

Jedinstvena evidencije prirodnih bogatstva, dobra u opštoj upotrebi i druga dobra

od opšteg interesa kojima raspolaže Crna Gora, odnosno opština vodi se na

osnovu popisa, odnosno identifikacije tih stvari, procjene njihove vrijednosti,

podataka iz katastra nepokretnosti i drugih podataka i prateće dokumentacije,

koju su dužni da obezbijede i dostave organi u čijoj su nadležnosti te stvari, u

rokovima propisanim Zakonom o državnoj imovini.

Jedinstvena evidencija nepokretnih stvari državne imovine odvojeno sadrži

podatke o nepokretnim stvarima:

- kojima raspolaže Crna Gora;

- kojima raspolažu opštine;

- kojima upravljaju javne službe čiji je osnivač Crna Gora, ili čiji je osnivač

opština;

- koje su stečene zajedničkim ulaganjima.

Državni organi, organi lokalne samouprave i javne službe čiji je osnivač Crna

Gora, odnosno opština, podatke iz evidencija dostavljaju Upravi, na propisanim

obrascima, koji su propisani navedenom urdbom i to na :

- Obrascu „PS - 1“ za pokretne stvari (oprema, prevozna sredstva i druge

pokretne stvari koje koriste organi za ostvarivanje funkcije);

- Obrascu „PS - 2“ za pokretne stvari (predmeti istorijsko-dokumentarne,

umjetničke i kulturne vrijednosti i druga imovinska prava kojima raspolaže Crna

Gora, odnosno opština);

- Obrascu „NS - 1“ za nepokretne stvari (poslovne zgrade, garaže,

reprezentativni objekti, stanovi za službene potrebe i drugi građevinski objekti

koje koriste organi za ostvarivanje funkcije);

17

- Obrascu „NS - 2“ za nepokretne stvari (prirodna bogatstva, dobra u opštoj

upotrebi i druga dobra od opšteg interesa kojima raspolaže Crna Gora);

3.1.1. Popis i procjena državne imovine

Popis stvari u državnoj svojini vrši se godišnje i vanredno. Organ koji koristi stvari

u državnoj svojini dužan je da izvrši redovni godišnji popis sa stanjem na 31.

decembar za godinu za koju se vrši popis, radi usklađivanja stanja iz

knjigovodstvenih evidencija sa stvarnim stanjem.

Vanredni popis vrši se po potrebi i u slučajevima ukidanja organa, spajanja sa

drugim organom i drugim slučajevima.

Popis državne imovine obavlja Komisija obrazovana od strane starješine organa.

Aktom o obrazovanju Komisije, određuje se rok u kojem se popis ima obaviti i rok

za dostavljanje izvještaja o izvršenom popisu sa popisnim listama.

Podaci o popisu pokretnih i nepokretnih stvari unose se u popisne liste

pojedinačno u naturalnim iskazima (bliži naziv, vrsta i opis stvari), na osnovu

utvrđenog stvarnog stanja i u novčanim iskazima na osnovu knjigovodstvenog

stanja. Nakon fizički izvršenog naturalnog popisa imovine, komisija upoređuje

stvarno stanje nađeno po popisu sa knjigovodstvenim stanjem iskazano u

naturalnom i vrjednonosnom iznosu.

Popisne liste su knjigovodstvena dokumenta, čiju vjerodostojnost potpisima

potvrđuju članovi popisne komisije.

Podaci o popisu prirodnog bogatstva, dobara u opštoj upotrebi i predmeti

istorijsko-dokumentarne, umjetničke i kulturne vrijednosti i druga imovinska prava

kojima raspolaže Crna Gora, odnosno opština, unose se u obrascima „PS-2 i

NS-2“ na osnovu utvrđenog stvarnog stanja i u novčanim iskazima na osnovu

procjene njihove vrijednosti od strane ovlašćenog procjenjivača.

U komisiju za popis, odnosno identifikaciju prirodnih bogatstva, dobra u opštoj

upotrebi i predmeta istorijsko-dokumentarne, umjetničke i kulturne vrijednosti i

druga imovinska prava, određuju se stručna lica. Popisne liste se sačinjavju u tri

istovjetna primjerka koje potpisuju predśednik, članovi komisije i lice zaduženo za

stvari koje se popisuju.

18

Nakon popisa Komisija sačinjava izvještaj o popisu na osnovu popisnih lista koje

predaje starješini organa.

Izvještaj o popisu sadrži: stanje stvari, knjigovodstveno stanje, utvrđene razlike

(manjkovi i viškovi), predlog za otpis pojedinih stvari koje su izgubile vrijednost,

primjedbe i mišljenja zaposlenih koji rukuju pokretnim stvarima.

Starješina organa na osnovu izvještaja Komisije i priloženih popisnih lista

odlučuje o prihvatanju izvještaja o izvršenom popisu i odlučuje o načinu

rješavanja razlika na pokretnim stvarima, čija je knjigovodstvena vrijednost do

3.000€.

Starješina organa dostavlja knjigovodstvu organa, izvještaj o izvršenom popisu,

sa popisnim listama i rješenje o načinu rješavanja razlika na pokretnim stvarima,

čija je knjigovodstvena vrijednost do 3.000€, radi usklađivanja knjigovodstvenog

stanja sa stvarnim stanjem

3.2. Računovodstvo izdataka

Saglasno Pravilniku o jedinstvenoj klasifikaciji računa za budžet Republike,

budžete vanbudžetskih fondova i budžete opština i Međunarodnim

računovodstvenim standardima za javni sektor, budžet Republike, vanbudžetski

fondovi i budžeti opština vode knjigovodstvenu evidenciju imovine (klasa 0 i klasa

1), obaveza (klasa 2), kapitala (klasa 3), izdataka (klasa 4) i primitaka (klasa 7).

Imovina se vodi kao nefinansijska i finansijska. Nefinansijska imovina vodi se u

okviru klase 0 i sadrži dvije kategorije:

01 Nefinansijska imovina u stalnim sredstvima

02 Nefinansijska imovina u zalihama

Nefinansijska imovina u stalnim sredstvima obuhvata grupe konta na kojim se

evidentira sledeća imovina:

011 Infrastruktura opšteg od značaja

012 Lokalna infrastruktura

013 Građevinski objekti

014 Zemljište i

015 Oprema

19

3.2.1. Utvrđivanje amortizacije

Utvrđivanje amortizacije materijalne i nematerijalne imovine propisano je

Pravilnikom o razvrstavanju materijalne i nematerijalne imovine po grupama i

metodama za utvrđivanje amortizacije budžetskih i vanbudžetskih korisnika.

Saglasno ovom pravilniku, amortizaciji podliježe materijalna i nematerijalna

imovina čiji je vijek trajanja duži od jedne godine i čija vrijednost prelazi 1.000 €,

osim zemljišta i umjetniških djela koji se ne amortizuju. Utvrđivanje amortizacije

materijalne i nematerijalne imovine vrši se primjenom propisanih amortizacionih

stopa na nabavnu vrijednost, korišćenjem proporcionalne metode, na obrascu

koji je odštampan uz navedeni Pravilnik.

3.2.2. Primjer knjiženja nabavki i plaćanja opreme

1. Nabavljena je računarska oprema i dobavljač je ispostavio fakturu u iznosu od

8.000,00€.

2. Potrošačka jedinica podnijela je zahtjev Trezoru za plaćanje u iznosu od

8.000,00€.

3. Trezor je, po zahtjevu, platio dobavljaču dio obaveze u iznosu od 5.000,00€.

Knjiženje kod potrošačke jedinice i kod Trezora treba sprovesti na sljedeći način:

Knjiženje u glavnoj knjizi Trezora vrši se adekvatno knjiženjima u potrošačkoj

jedinici.

20

3.2.3. Primjer knjiženja materijala

1) Na osnovu dozvoljene potrošnje potrošačka jedinica nabavila je raznog

kancelarijskog materijala u iznosu od 5.000€ (po fak. br. 24 iznos od 4.000

eura i fak. br. 18 iznos od 1.000€).

2) Potrošačka jedinica dostavila je Trezoru zahtjev za plaćanje u iznosu od

5.000€.

3) Zahtjev za plaćanje Trezor je izvršio u iznosu od 4.000€.

S obzirom na to da je zahtjev za plaćanje realizovan u iznosu od 4.000€.

neizmirena obaveza prema dobavljačima po osnovu izdataka za kancelarijski

materijal iznosi 1.000€.

4) Potrošačka jedinica na osnovu trebovanja izdala je u upotrebu materijala u

iznosu od 3. 000€.

Knjiženje kod potrošačke jedinice i kod Trezora:

Nakon sprovedenih knjiženja salda na kontima se pokazuju sledeća stanja: na

kontu 021-1 zalihe kancelarijskog materijala iznose 2.000,00€, što odgovara

stanju kapitala (konto 320); na kontu neplaćene obaveza prema dobavljaču koji

se vodi kod potrošačke jedinice (konto 213-1-1) saldo je «0» jer potrošačka

jedinica podnošenjem zahtjeva za plaćanje Trezoru nije više u obavezi prema

dobavljaču, već je obaveza za plaćanje prenešena na Ministarstvo finansija -

Trezor. Neplaćena obaveza prema dobavljaču koja se vodi u Trezoru (konto 213-

1-2) iznosi 1.000€.

Knjiženja u glavnoj knjizi Trezora sprovode se istovjetno kao kod potrošačke

jedinice.

21

3.2.4. Postupak obračuna i knjiženja zarade, poreza i doprinosa

Obračun zarada državnih službenika i namještenika vrši se u skladu sa:

1. Zakonom o državnim službenicima i namještenicima ("Službeni list Crne

Gore", br. 50/08......86/09);

2. Zakonom o radu ("Službeni list Crne Gore", br. 49/08), koji se primijenjuje na

prava i dužnosti namještenika, ako Zakonom o državnim službenicima ili

posebnim zakonom nije drukčije određeno;

3. Zakonom o zaradama državnih službenika i namještenika ("Službeni list Crne

Gore" br. 86/09);

4. Zakon o zaradama i drugim primanjima državnih javnih funkcionera ("Službeni

list Crne Gore" br. 33/08......07/10);

5. Zakon o zaradama i drugim primanjima nosilaca pravosudnih i ustavnih

funkcija ("Službeni list Crne Gore" br. 36/07......53/07);

6. Zakon o porezu na dohodak fizičkih lica ("Službeni list Republike Crne Gore"

br. 65/01.......86/09);

7. Zakon o doprinosima za obavezno socijalno osiguranje ("Službeni list Crne

Gore" br. 13/07.......86/09);

8. Opšti kolektivni ugovor ("Službeni list Republike Crne Gore" br. 43/03 i 65/10);

9. Upustvo za obraćun zarada ("Službeni list Crne Gore" br 05/11)

10. Sporazum o utvrđivanju obračunske vrijednosti koeficijenta i startnog dijela

zarade u bruto iznosima ("Službeni list Crne Gore" br. 80/2010 )

11. Uredba o naknadama i drugim primanjima državnih službenika i

namještenika ("Službeni list Republike Crne Gore" br. 24/05........70/06);

12. Uredba o načinu preračunavanja postojećih neto zarada u bruto zarade

("Službeni list Republike Crne Gore" br. 34/02);

13. Uputstvo o načinu obračunavanja i plaćanja poreza i doprinosa („Sl. list RCG”

br. 81/06 i „Sl. list CG” br. 4/10)

14. Odluka o visini otpremnine državnih službenika i namještenika ("Službeni list

Crne Gore" br. 23/10);

Zakonom o zaradama državnih službenika i namještenika reguliše se način

utvrđivanja zarada državnih službenika i namještenika, i to:

22

1. struktura zarade;

2. platni razredi i koeficijenti;

3. raspoređivanje u platne razrede;

4. utvrđivanje fiksnog dijela zarade i donošenje rješenja;

5. posebna zarada i varijabilni dio zarade;

6. minimalna zarada;

7. pravo na naknadu troškova i

8. druga primanja.

Na zarade, naknade i druga primanja državnih službenika, odnosno

namještenika primjenjuju se opšti propisi o radu (Zakon o radu) u pogledu pitanja

koja, ovim zakonom nijesu regulisana i Opštim kolektivnim ugovorom.

Utvrđivanje fiksnog dijela zarade, državnih službenika, odnosno namještenika

zavi od složenosti, odgovornosti, značaja i uslova rada, pa zavisno od ovih

kriterijuma sva su radna mjesta razvrstavna u trideset osam platnih razreda

izraženih u koeficijentima.

Utvrđivanje fiksnog dijela zarade. Zarada državnog službenika, odnosno

namještenika utvrđuje se pojedinačnim aktom državnog organa ili organa uprave

u kojem je zapslen službenik, odnosno namještenik i rješenja ministra finansija o

fiksnom dijelu zarade.

Visina fiksnog dijela zarade državnih službenika i namještenika utvrđuje se

množenjem koeficijenta predviđenog za platni razred u kome je razvrstano

njegovo zvanje sa vrijednošću koeficijenta koju za fiskalnu godinu utvrđuje Vlada.

Cijena rada kojom je množen pripadajući koeficijent u 2011.godini iznosila je 60€.

Zarada urvrđena na ovaj način uvećavana je po osnovu radnog staža saglasno

Opštem kolektivnom ugovoru. Državnom službeniku, odnosno namješteniku

pripada dodatak na zaradu u skladu sa Opštim kolektivnim ugovorom.

Rješenjem ministra finansija utvrđuje se fiksna zarada državnih službenika i

namještenika zaposlenih u organima državne uprave, na osnovu odluke

starješine organa o raspoređivanju državnih službenika ili namještenika u platni

razred na osnovu kojeg se određuje visina koeficijenta.

23

Izmjenama i dopuna Opšteg kolektivnog ugovora („Sl. list Crne Gore" br. 65/10)

propisan je način utvrđivanja mimimalne zarade, osnovne zarade i obračunske

vrijednosti kojeficijenta.

Minimalna zarada zaposlenog za standardni radni učinak i puno radno vrijeme za

prosječno 176 h u mjesecu ne može biti niža od 30% prosječne zarade u Crnoj

Gori u prethodnom polugodištu. Na osnovu prosječne plate koja je iznosila u

prvom polugodištu 2010. godine od 702 € minimalna bruto zarada iznosi 210,60

€ (702 x 30% = 210,60 €), a neto 142 €.

Obračunska vrijednost koeficijenta u bruto iznosu (neto najniža cijena rada,

porez na dohodak i doprinosi na teret zaposlenog) i startni dio zarade (koju čini

topli obrok i 1/12 regresa za korišćenje godišnjeg odmora), za prosječno 176 h u

mjesecu, utvrđuje se posebnim sporazumom između potpisnika kolektivnog

ugovora.

Sastavni dio bruto zarade su i primanja koja su prema propisima čija je primjena

bila u 2010. godini iznosili: naknada za mjesečni topli obrok u bruto iznosu 27,50

€ odnosno 18,43 € neto, a 1/12 regresa za godišnji odmor od 165 € bruto iznosa

mjesečno iznosi bruto 13,75 € odnosno 9,16 € neto.

Sporazum o utvrđivanju obračunske vrijednosti koefijenta i startnog dijela zarade

u bruto iznosu potpisan je između potpisnika kolektivnog ugovora 24. 12. 2010.

godine i objavljen je u ("Službeni list Crne Gore" br.80/10).

Saglasno navedenom Sporazumu obračunska vrijednost koeficijenta u bruto

iznosu na mjesečnom nivou iznosi 90 €.

Startni dio zarade, na mjesečnom nivou, u bruto iznosu u skladu sa navedenim

Sporazumom i Uputstvom za obračun bruto zarade ne može biti manji:

- od 55% od obračunske vrijednosti koeficijenta (55% od 90 = 49,50 €) za

period 01.01.2011.godine do 30.06.2011.godine;

- od 60% obračunske vrijednosti koeficijenta za period 01.07.2011.godine do

31.12.2011.godine (54,00 €);

- od 65% obračunske vrijednosti koeficijenta za period 01.01.2012.godine do

30.06.2012.godine (58,50 €);

- od 70% obračunske vrijednosti koeficijenta za period 01.07.2012.godine do

31.12.2012.godine (63,00 €).

24

Osnovna zarada ne može biti niža od iznosa dobijnog množenjem obračunske

vrijednosti koeficijenata i koeficijenta složenosti grupe poslova.

Zarada zaposlenog u bruto iznosu za puno radno vrijeme od 176 h saglasno čl. 3

Upustva za obraćun zarada utvrđuje se po sljedećoj formuli:

Zarada = Startni dio zarade + Koeficijent složenosti uvećan za minuli rad x

Obračunska vrijednost koeficijenta.

Zarada za radno vrijeme manje od 176 časova u mjesecu obračunava se po

formuli:

Startni dio zarade+Koef. složen. uvećan za minuli rad x Obrač. vrijednost koeficijenta Broj radnih sati

Zarada=------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

176

Dajemo primjer obračuna zarade saglasno novom Opštem kolektivnom ugovoru

za namještenika IV razvstan u platni razred 29 sa koeficijentom 3,77 i radnim

stažom 14 godina po kom osnovu se uvećava koeficijenat složenosti za 8% na

ime minulog rada, službenik je ostvario 168 h (imao je 8h neopravdanih) :

startni dio zarade najmanje iznosi = 90 x 55% = 49,50 €

49,50 + (3,77 x 108) x 90 x 168

zarada= ---------------------------------------------------= 399,40 € bruto zarada.

176

Neto zarada se dobija: 399,40/1,492531 = 267,60€ ili kada se od bruto zarade

oduzme porez i doprinosi koji padaju na teret zapslenog.

Uvećanje zarade. Korektivni koeficijent zarade su: za uvećanje od 40% za

prekovremeni rad, koeficijenat je 1.4, isplata 70% koeficijenat je 0.7 itd.

Broj sati se koriguje odnosno povećava za prkovremeni rad, noćni rad i rad u

državne praznike. Prekovremeni rad se povećva primjenom koeficijenta 1.4, za

vrijeme praznika rada uvećavaju se za 150% odnosno za koeficijenat 2.5.

Primjera radi namještenik je ostvario 20 prekovremenih sati koji se povećavaju

za 40% odnosno primjenom koeficijenta 1.4 dobijamo da je prekovremeni rad 28

h. U ovom primjeru redovno radno vrijeme od 176 h treba povećati za 28h

(20x1.4) prekovremenog rada pa ukupno ostvareni radni sati u mjesecu iznose

204 h (176+28)

25

Ovom prilikom dajemo primjer uvećanja zarada po osnovu prekovremenog rada,

naprimjer namješteničk čije radno mjesto sa koeficijentom složenosti 3, uvećanje

za minuli rad 5% i odrađenih 20 h prekovremenog rada. Do obračunate zarade

može doći na dva načina, pa će mo ovom prilkom prezentirati jedan i drugi način:

3 x 1.05 x 90 x 20 x 1,4

I. Zarada za prekovremeni rad = ---------------------------------- = 45,00 €

176

Ukupna zarada = 49,50 + (3 x 1.05 x 90) + 45,00 0 = 378,00 €

49,50 +(3 x 1.05 x 90) x (176+20 x 1.4)

II. Ukupna zarada = ------------------------------------------------------ = 378,00 €

sa prekovremeni rad 176

Dodatak na zaradu. U skladu sa čl.10 Izmjena i dopuna Opšteg kolektivni

ugovora zarada zaposlenog uvećava se po času najmanje:

- 40% za ....... .................... rad noću (izmedju 22 sata i 6 sati narednog dana);

- 150% za ...........................rad na dan državnog ili vjerskog praznika;

- 40% za .............................prekovremeni rad;

Zarada zaposlenog uvećava se za svaku započetu godinu radnog staža:

- do 10 godina .......................................................... 0,5%

- od 10-20 godina .................................................... 0,75%

- preko 20 godina 1,00 %

Doprinosi na bruto zaradu obračunavaju se na osnovu Zakona o doprinosima za

obavezno socijalno osiguranhe, a način obračuna poreza i doprinosa propisan je

Uputstvo o načinu obračunavanja i plaćanja poreza i doprinosa (“Sl. list RCG” br.

81/06 i “Sl. list CG” br. 4/10).

26

Pregled stopa doprinosa za socijalno osiguranje

Vrsta doprinosa Stopa na teret

zaposlenog

Stopa na teret

poslodavca

Doprinos za penzijsko invalidsko osiguranje 15% 5,5%

Doprinos za zdravstveno osiguranje 8,5% 3,8%

Doprinos za osiguranje od nezaposlenosti

Fond rada

Prevencija radne invalidnosti i rehabilitacije

0,5%

0,5%

0,2%

0.2%

Bruto zarada se pretvara u neto zaradau primjenom koeficijenta 1,492532. Ovaj

keficienat dobija se na osnuvu formule:

100

Koeficijent= ---------------------------- X 100 = 1,492532

100-(9+15+8,5+0,5)

Kao što formula pokazuje bruto zaradu čini neto zaradu, porez (9%) i doprinosi

koji padaju na teret zaposlenog: doprinos za penzijsko invalidsko osiguranje

(15%), doprinos za zdravstveno osiguranje (8.5%) i doprinos za osiguranje od

nezaposlenosti (0,5%). U datom primjeru bruto zarada od 378,00€ dijeli se sa

koeficijentom od 1,492532 x 100 i dobija se neto zarada od 253,26€.

Bruto zarada čini i osnovicu za plaćanje doprinosa koji padaju na teret

poslodavca i to: doprinos za penzijsko invalidsko osiguranje (5,5%), doprinos za

zdravstveno osiguranje (3,8%), doprinos za osiguranje od nezaposlenosti (0,5%),

fond rada 0,20% i 0,2% za prevenciju radne invalidnosti i rekreaciju zaposlenih.

Pored poreza na zarade obračunava se i plaća se prirez na porez. Osnoviza za

plaćanje prireza jeste obračunati porez, po stopi za Podgoricu i Cetine 15% a za

ostale opštine 13%.

Odluka o zasnivanju radnog odosa može se donijeti ako je:

– radno mjesto utvrđeno aktom o unutrašnjoj organizaciji i sistematizaciji;

– radno mjesto slobodno;

– državni organ za to mjesto obezbijedio sredstva.

27

Primjer za obračun i knjiženje obračuna i isplate zarada, poreza i doprinosa

1. Potrošačka jedinica obračunala je bruto zarade za februar mjesec tekuće

godine u iznosu od 45.400€. Struktura bruto zarade je sledeća:

– neto zarada (45.400,00 : 1,492532) ......................................... 30.418,10 €

– obaveza za porez (45.400,00 x 9%).......................................... 4.086,00 “

a) doprinosi na teret zaposlenog

– obaveza za PIO (45.400,00 x 15%)......................................... 6.810,00 „

– obaveza za zdravstveno osiguranje........................................... 1.725,20 „

– obaveza za osiguranje od nezaposlenosti................................. 227,00 „

Ukupni doprinosi na teret zaposlenog.......................................... 10.896,00 „

b) doprinosi na teret poslodavca

– doprinos za PIO (45.400,00 x 5,5%).......................................... 2.497,00 „

– doprinos za zdravstveno osiguranje.......................................... 2.724,00 „

– doprinos za osiguranje od nezaposlenosti................................. 227,00 „

– fond rada.................................................................................... 90,80 „

– prevencija radne invalidnosti I rehabilitacije................................ 90,80 „

Ukupni doprinosi na teret poslodavca............................................ 5.629,60 „

c) opštinski prirez........................................................................... 61,30 “

2. Trezor je isplatio neto zaradu i sve poreze i doprinose za potrošačku jedinicu.

Na osnovu datih podataka sprovedeno je sledeće knjiženje, obračunatih i

isplaćenih zarada, poreza i doprinosa. Doprinosi su u primjeru knjiženi

jednom stavkom, kao zbir doprinosa na teret zaposlenog i doprinosa na teret

poslodavca. U praksi je obaveza knjiženja doprinosa po vrstama tj. analitički.

Knjiženja: duguje potražuje

1) 411- 1 Zahtjev za plaćanje neto zarada............................30.418,10

211-1 Obaveza po osnovu zahtjeva za neto zarade..............30.418,10

411-2 Zahtijev za plaćanje poreza na zarade.......................4.086,00

211-2 Obaveza po osnovu poreza na zarade..........................4.086,00

411-3 Zahtjev za plaćanje doprinosi na teret zaposlenog...10.896,00

211-3 Obaveza po osnovu doprinosa na teret zaposlenog....10.896,00

28

411-4 Zahtjev za plaćanje doprinosa na teret poslodavca.....5.629,60

211-4 Obaveza po osnovu dopr. na teret poslodavca.............5.629,60

411-5 Zahtjev za plaćanje opštinskog prireza..............................61,30

211-5 Obaveza po osnovu opštinskog prireza.............................61,30

Za zahtijevanu potrošnju po osnovu neto zarada, poreza i doprinosa na teret

zaposlenih i poslodavca

2) 411-1 Izdaci za isplaćene neto zarada..................................30.418,10

411-1 Zahtijev za plaćanje neto zarade................................30.418,10

211-1 Obaveze za neto zarade.............................................30.418,10

111- Konsolidovani račun Trezora za isplatu neto zarade....30.418,10

411- 2 Izdaci za isplaćeni porez na neto zaradu......................4.086,00

411-2 Zahtijev za plaćanje poreza...........................................4.086,00

211-2 Obaveze za poreze.........................................................4.086,00

111- Konsiolidovani raču Trezoraza isplatu poreza.................4.086,00

Za isplaćenu neto zaradu i porez

------------------------------------------------------------------------------------------------------------

411-3 Izdaci za isplaćane doprinose na teret zaposlenog....10.896,00

411-3 Zahtjev za plaćanje doprinosi na teret zaposlenog.....10.896,00

211-3 Obaveza po osnovu doprinosa na teret zaposlenog...10.896,00

111- Konsiolidovani raču Trezora za isplatu doprinosa ........10.896,00

411-4 Izdaci za isplaćane doprinose na teret poslodavca.......5.629,60

411-4 Zahtjev za plaćanje doprinosa na teret poslodavca......5.629,60

211-4 Obaveza po osnovu doprinosa na teret poslodavca......5.629,60

111- Konsiolidovani raču Trezora za isplatu doprinosa...........5.629,60

411-5 Izdaci za isplaćani opštinski prirez.......................................61,30

411-5 Zahtjev za plaćanje opštinskog prireza.............................61,30

211-5 Obaveza po osnovu opštinskog prireza...............................61,30

111- Konsiolidovani raču Trezora za isplatu opšt. Ptireza............61,30

Za isplaćene doprinose i prirez na porez

------------------------------------------------------------------------------------------------------------

29

U primjeru je dat slučaj kada je istovremeno isplaćena ukupno obračunata neto

zarada i svi porezi i doprinosi, te iz tih razloga na kontu 211 – obaveze za

doprinose i na kontu 411 – zahtijevana potrošnja za bruto platu (neto uvećana za

poreze i doprinose), nema salda koji bi pokazao neizmirene obaveze.

3.2.5. Primjer knjiženja izdataka za tekuće održavanje

1. Potrošačka jedinica na osnovu odobrenih i rezervisanih sredstava u budžetu

ugovorila je tekuće održavanje zgrade (opravka, krečenje i sl.) u iznosu od

18.000 €.

2. Dobavljač je nakon izvršenih radova ispostavio fakture u iznosu od 18.000€,

koje su ovjerene od strane glavnog finansijskog službenika.

Potrošačka jedinica podnijela je zahtjev za plaćanje Trezoru na iznos od 18.000

€.

3. Trezor je na osnovu zahtjeva potrošačke jedinice izvršio plaćanje obaveze

prema dobavljaču u iznosu od 15.000 €.

Analiza proknjiženih konta u ovom primjeru pokazuje da rashodi za tekuće

održavanje evidentirani na dugovnoj strani konta 414 iznose 15.000 eura (jer se

izdaci iskazuju na gotovinskoj osnovi), kao i da neplaćene obaveze prema

dobavljačima iznose 3.000 €, što pokazuje saldo na kontu 214 – obaveze za

plaćanje prema dobavljaču po osnovu tekućeg održavanja.

3.2.6. Primjer knjiženja izdataka za kamate

1. Za namjenski uzeti kredit banka je dostavila potrošačkoj jedinici obračun

kamata u iznosu od 7.300 €. Obračun kamate ovjeren je od strane glavnog

finansijskog službenika.

30

2. Potrošačka jedinica podnijela je zahtjev Trezoru za plaćanje obračunate

kamate u iznosu od 7.300 €.

3. Trezor je realizovao (platio) podneseni zahtjev za plaćanje kamate u iznosu od

7.300 €.

Knjiženje:

Knjiženja u glavnoj knjizi Trezora izvršit će se na istovjetan način kao i kod

potrošačke jedinice, što omogućava međusobno usaglašavanje.

3.2.7. Evidencija subvencija

Izdaci za subvencije knjiže se na kontu 417 – subvencije. Na ovom kontu se

iskazuju zahtjevi za plaćanje i plaćanja koja se odnose na izdatke koji imaju za

cilj razvoj određenih djelatnosti, održavanje cijena proizvoda na nivou

adekvatnom kupovnoj snazi potrošača tih proizvoda, olakšanje uvoza stranih

proizvoda i favorizovanje izvoza domaćih proizvoda.

Primjer

1. Na osnovu rezervisanih sredstava u budžetu, potrošačka jedinica podnijela je

zahtjev Trezoru za isplatu subvencija u iznosu od 35.000 €.

2. Trezor je isplatio na ime subvencija 30.000 €.

31

Knjiženje:

U ovom primjeru istovjetan je način knjiženja u potrošačkoj jedinici i u glavnoj

knjizi Trezora.

Dati primjer pokazuje knjgovodstveno stanje da izdaci - rashodi po osnovu

subvencija iznose 30.0000 €, jer se izdaci iskazuju na gotovinskoj osnovi, a

neplaćene obaveze po osnovu subvencije iznosi 5.000 €.

3.2.8. Evidencija transfera

Transferi institucijama, pojedincima, nevladinom sektoru i javnom sektoru

iskazuju se kao izdaci kod isplatioca i evidentiraju se u okviru konta grupe 431

dok ih primaoci evidentiraju kao primitke na kontu grupe 742 – transferi.

U okviru konta grupe 431 – transferi evidentiraju se mjesečna ili kvartalna

odobravanja potrošnje, zahtjevi za plaćanje i plaćanje bez odgovarajućeg

činjenja protivusluge, a koji su vezani za transakcije između učesnika u javnoj

potrošnji, nosilaca javne potrošnje, nevladinog sektora i pojedinaca, pod uslovom

da nemaju komercijalni karakter. Ova vrsta izdataka predstavlja dio transfernih

izdataka, koji predstavljaju širu kategoriju i obuhvataju sva plaćanja sa

karakterom socijalnih davanja, kao na primjer: transferi Republičkom fondu PIO,

transferi Republičkom fondu za zdravstveno osiguranje, transferi Zavodu za

zapošljavanje, transferi za zdravstvenu zaštitu, transferi opštinama i sl. Transferi

mogu biti definisani kao zakonska obaveza ili mogu biti namijenjeni pokriću

deficita pojedinih učesnika u javnoj potrošnji.

32

4. Računovodstvo javnih prihoda

Pravilnikom o poreskom knjigovodstvu uređuje se način vođenja

knjigovodstvenih evidencija o porezima, doprinosima, naknadama i drugim

javnim prihodima, i način sastavljanja završnog poreskog računa, od strane

Poreske uprave. Sastavni dio ovog Pravilnika je i računski plan za knjiženje

javnih prihoda. Računski plan se sastoji od računa po vrstama prihoda, koji su

grupisani u tri klase, i to:

1. klasa „1” računi novčanih sredstava koji su analitički razvrstani prema

srtukturi javnih prihoda (porezi, akcize, doprinosi, naknade, kamate na

poreze, novčane kazne i sl.);

2. klasa „3” računi obveznika javnih prihoda (uključujući i račune depozita).

U okviru ove klase analitički se knjiže zaduživanja i odobravanja poreskog

obveznika prema vrsti poreza, i

3. klasa „7“ računi javnih prihoda,.U okviru nje se analitički evidentiraju

utvrđeni i naplaćeni porezi i doprinosi po vrstama.

4.1. Primjer knjiženja poreza na dodatu vrijednost

1. Mjesečna prijava koju je podnijelo preduzeće „M. M.” po osnovu poreza na

dodatu vrijednost (PDV) iznosi 22.000 €.

2. Preduzeće je uplatilo na ime PDV-a u korist glavnog računa Trezora iznos

od 18.000 €.

3. Poreska uprava je izvršila prenos (pražnjenje) sredstava sa računa PDV-a

u korist konsolidovanog računa Trezora u iznosu od 18.000 €.

Knjiženje u Poreskoj upravi:

33

Knjiženja u glavnoj knjizi Trezora:

Knjiženja sprovedena u Poreskoj upravi i u glavnoj knjizi Trezora daju sliku o

utvrđenoj poreskoj obavezi (PDV), naplaćenim poreskim prihodima, stanju

nenaplaćenih poreskih potraživanja i stanju novčanih sredstava po osnovu

naplaćenih poreza koja se vode u Trezoru. Kontrola tačnosti sprovedenih

knjigovodstvenih transakcija obezbijeđena je primjenom dvojnog knjigovodstva.

Primjra radi, dugovni promet na kontu 715 – porez na dodatu vrijednost, koji se

vodi u Poreskoj upravi, treba da odgovara potražnom prometu konta 711-4 –

porez na dodatu vrijednost, koji se vodi u glavnoj knjizi Trezora.

5. Donošenje, upravljanje i izvršenje budžeta

Budžetsko poslovanje predstavlja sprovođenje propisane procedure koja se

odnosi na planiranje budžeta, trošenje budžetskih sredstava i naplatu javnih

prihoda.

5.1. Priprema i donošenje budžeta

Budžet Države je procjena godišnjih primitaka i izdataka, za koje Skupština Crne

Gore donosi zakon za perid fiskalne godine.

Izdaci bužeta čini tekući budžet, kapitalni budžet, date pozajmice i kredite, otplata

dugova, garancija i obaveza iz prethodnih godina i ostale isplate, u skladu sa

zakonom.

Tekući budžer čini izdaci za bruto zarade, rashodi za materijal i usluge, tekuće

održavanje, kamate, rente, subvencije i ostale izdatke. Kapitalni izdaci

obuhvataju izdatke za nabavku opreme i investiciono ulaganje u finansijsku i

nefinansijsku imovinu.

34

Primitke čine porezi i doprinosi, carine, takse, naknade, koncesije, primici od

prodaje imovine, primici od otplate kredita, pozajmice ikrediti i drugi primici u

skladu sa zakonom.

Planiranje budžeta Države zasniva se na projekcijama ekonomskog razvoja,

makroekonomske stabilnosti, ekonomskoj politici, na zakonima i drugim

propisima.

Vlada do 31. marta tekuće godine određuje strateške proritete ekonomske

politike za narednu fiskalnu godinu.

Ministar finansija priprema i u aprilu dostavlja Vladi izvještaj o realizaciji

makroekonomske i fiskalne politike za tekuću godinu i predlaže ciljeve i

smjernice, na osnovu kojih planira glavne kategorije primitaka i izdataka sa

procjenom za naredne tri fiskalne godine. Na osnovu odluke Vlade o ciljevima i

smjernicama fiskalne politike, Ministarstvo finansija, u maju tekuće fiskalne

godine, izdaje stručno uputstvo za pripremanje budžeta potrošačkih jedinica i

budžeta lokalne samouprave za narednu fiskalnu godinu.

Stručno uputstvo sadrži i bitne ekonomske parametre, postupke i rokove za

pripremu budžeta, kao i okvirne iznose izdataka za svaku potrošačku jedinicu, na

osnovu kojih ona samostalno planira svoje izdatke.

Potrošačka jedinica, u postupku planiranja budžeta, podnosi zahtjev Ministarstvu

finansija za dodjelu budžetskih sredstava do kraja jula tekuće godine za narednu

fiskalnu godinu. Zahtjev se temelji na djelatnosti koju obavlja potrošačka jedinica,

vodeći računa o realnim potrebama, potrošnji u prethodnom periodu i

racionalnom korišćenju budžetskih sredstava.

Ministrarstvo finansija, na osnovu procjene primitaka i dostavljenih zahtjeva od

strane potrošačkih jedinica za dodjelu budžetskih sredstava, izrađuje nacrt

Zakona o budžetu Crne Gore, kojim utvrđuje izdatke po vrstama za potrošačke

jedinice i strukturu primitaka. Ukoliko računica prilikom izrade budžeta pokaže

deficit, neophodno je utvrditi izvore njegovog pokrića.

Nacrt Zakona o budžetu države Ministarstvo finansija dostavlja Vladi u oktobru, a

predlog Zakona o budžetu države utvrđuje Vlada i u novembru ga dostavlja

Skupštini Crne Gore.

35

Po pravilu, Zakon o budžetu države Skupština Crne Gore usvaja do 31.

decembra, međutim ukoliko u ovom roku Skupština ne donese Zakon o budžetu,

ministar finansija do njegovog donošenja potrošačkim jedinicama mjesečno

odobrava sredstva do iznosa od 1/12 stvarnih izdataka u prethodnoj fiskalnoj

godini.

5.2. Izvršenje i upravljanje budžetom

Izvršenje budžeta je faza u kojoj potrošačke jedinice koriste odobrena sredstva

kako bi se sprovele politike koje su utvrđene zakonom o budžetu. Za izvršenje

budžeta saglasno čl. 30 Zakona o budžetu odgovoran je ministar finansija.

Potrošačke jedinice sredstva utvrđene zakonom o budžetu koriste po dinamici

koju je odobrio ministar finansija.

Ministar finansija u skladu sa čl. 31 Zakona o budžetu, sredstva određena

godišnjim Zakonom o budžetu Crne Gore, odobrava potrošačkim jedinicama

izdavanjem varanta. Varant je pismeno odobrenje portiščkim jedinicama, za

određeni vremenski period npr. za jedan ili tri mjeseca, izdato od strane ministra

finansija, kojim se daje dozvola za potrošnju državnog novca do odobrenog

iznosa.

Samo u okviru odobrenih sredstava potrošačke jedinice sklapaju ugovorene

obaveze i isplaćuju sredstva za utvrđene obaveze kao što su lična primanja

(zarade i dr.), tekuće izdatke (materijal, robe i usluge) ili isplate za kapitalne

izdatke. Vlada između potrošačkih jedinica može vršiti preusmjeravanje

sredstava utvrđenih zakonom o budžetu u visini od 10% od ukupno planiranih

srestava potrošačke jedinice. Potrošačke jedinice mogu uz odobrenje

Ministarstva finansija preusmjeravati odobrena sredstva po programima i

pojedinim izdacima u visini od 10% od sredstava utvrđenih zakonom o budžetu

države. Sredstva odobrena potrošačkim jedinicama mogu se koristiti do 31.

decmbra fiskalne godine. Zahtjevi za plaćanje potrošačkih jedinica primljeni prije

31. Decembra tekuće fiskalne godine mogu se platiti do 15. januara naredne

fiskalne godine. Neplaćene ugovorene obaveze u tekućoj fiskalnoj godini

realizuju se iz sredstava odobrenih za narednu fiskalnu godinu.

36

Pored redovnih izdataka koje su po vrsti i strukturi predviđene zakonom o

budžetu postoje izdaci za hitne i nepredviđene slučajeve koji se isplaćuju iz

stalne i tekuće budžetske rezerve.

Budžetska rezerva po pravilu se ne planira po potrošačkim jedinicama, već kao

jedna stavka na nivou budžeta države. Ministar finansija na osnovu zahtjeva

potrošačkih jedinica odlučuje o korišćenju sredstava tekuće i stalne budžetske

rezerve, uz prethodnu saglasnost Vlade.

Isplata izdataka za potrebe potrošačkih jedinica vrši se preko konsolidovanog

računa trezora. Konsolidovani račun trezora su svi računi na kojima se

evidentira državni novac, a koji se vodi u Ministarstvu finansija – Državnom

trezoru.

Potrošnja državnog novca vrši se na osnovu dokumentacije koja je kontrolisana

od strane odgovornih finansijskih službenika.

5.2.1. Službenici za finansije

Prema Zakonu o budžetu i Uputstvu o radu Državnog trezora, službenici za

finansije odgovorni su za zakonito (pravilno) i ekonomično trošenje državnim

novca. Službenici za finansije su:

glavni službenik za finansije ili službenik za odobravanje,

službenik za ovjeravanje,

službenik za ovlašćivanje,

službenik za kontrolu zahtjeva za plaćanje,

službenik za transfer prihoda,

blagajnik.

Glavni službenik za finansije ili službenik za odobravanje je odgovorno lice

za zakonito korišćenje sredstava odobrenih potrošačkoj jedinici. Glavni službenik

za finansije je ministar, direktor, odnosno lice postavljeno da rukovodi

potrošačkom jedinicom ili lice pismeno ovlašćeno da obavlja funkciju izvršioca

budžeta. Glavni službenik za finansije odobrava predlog za potrošnju državnog

novca kada utvrdi da je predlog u skladu sa predviđenim sredstvima, to jest da

na poziciji u budžetu ima nepotrošenih sredtava i da se predlog temelji na

37

efikasnoj i srvsishodnoj uporebi državnog novca. Glavni službenik za

odobravanje ne može odobriti plaćanja koja prelaze limit sredstava odobrenih u

budžetu. Prema tome službenik za odobrenje je lice u potrošačkoj jedinici koje

obavlja finansijski zadatak koji se odnosi na funkciju odobravanja predloga ili

zahtjeva za plaćanje državnim novcem

Glavni službenik za finansije u porošaćkoj jedinici ima pravo da rasporedi jednog

ili više državnih službenika da obavljaju dužnost i snose odgovornost u svojstvu

službenika za odobravanje za tu potrošačku jedinicu. Obavještenje o njihovom

raspoređivanju pismeno se dostavlja Trezoru.

Službenik za ovjeravanje je lice u potrošačkoj jedinici koje obavlja finansijski

zadatak, koji se odnosi na funkciju ovjeravanja tačnosti i punovažnosti (istinitosti)

predloga ili zahtjeva za plaćanje državnim novcemi ili tačnosti i istinitosti u

prikupljanju državnim novcem. Službenik za ovjeravanje ovjerava zahtjev za

plaćanje nakon što utvrdi da li je fizičko ili pravno lice izvršilo uslugu ili dostavilo

robu, da li je fizičko ili pravno lice predalo fakturu ili neki drugi prateći dokumenat

koji jasno ukazuje o potrebi plaćanja, da li prateći dokumenat (faktura, račun i sl.)

sadrži podatke o nazivu pravnog ili fizičkog lica kojem se vrši plaćanje za

učinjenu uslugu ili isporučenu robu ili materijal.

Državni službenici koji su u potrošačkoj jedinici raspoređeni na mjesto službenika

za odobravanje ne može obavljati dužnost službenika za ovjeravanje ili

službenika za ovlašćivanje.

Sva plaćanja izdataka koje vrše potrošačke jedinice sa konsolidovanog računa

podnose se na obrascu «zahtjev za plaćanje» kojeg je propisao ministar

finansija. Obrazac „zahtjev za plaćanje“ popunjava se u dva primjerka. Orginal se

predaje Državnom Trezoru radi evudencije u glavnoj knjizi trezora i obrade na

osnovu kojeg se daje nalog za plaćanje sa računa trezora. Drugi primjerak ostaje

potrošačkoj jedinici, kao pismeni dokaz i spaja se sa izvornom dokumentacijom i

služi za knjiženje i potrebe interne i eksterne revizije koja utvrđuje ispravnost i

cjelishodnost poslovnih događaja.

Službenik za ovlašćivanje je lice koje raspoređuje ministar finansija da obavlja

finansijski zadatak koji se odnosi na davanje saglasnosti za isplatu novca sa

držvnog bankarskog računa koji se vodi u Trezoru, nakon provjere da da li ima

38

dovoljno novca na državnom bankarskom računu. Službenik za ovlašćivanje je

po pravilu pomoćnik minista za Trezor.

Službenik za ovlašćenje može odbiti potrošačkoj jedinici nepravilno popunjen

zahtjev za plaćanje ili tražiti provjeru dokumentacije.

Službenik za kontrolu zahtjeva za plaćanje je lice koje raspoređuje pomoćnik

ministra za Trezor. Službenik za kontrolu provjera zahtjeva za plaćanje i zahtjev

za rezervisanje, radi utvrđivanja da li su zahtjevi pravilno popunjeni i potpisani od

ovlašćenih službenika za finansije u u potrošačkoj jedinici i da li je zahtjev za

plaćane evidentiran u glavnoj knizi trezora i da li postoji dovoljno sredstava na

odgovarajućoj stavci budžeta koja su odobrena potrošačkoj jedinici za obavljanje

plaćanja.

Primalac za transfer prihoda je ovlašćeno lice u potrošačkoj jedinici koje

obavlja finansijski zadatak preuzimanja prihoda sa uplatnih računa, njihovo

procesuiranje uz Izjavu primaoca, kao i uplatu gotovine na odgovarajuće uplatne

račune.

Blagajnik je državni službenik za finansije u potrošačkoj jedinici koji obavlja

finansijski zadatak transakcije sa gotovim novcem.

Čuvanje gotovog državnog novca obavlja službenik za finansije - blagajnik.

Pod gotovim državnim novcem u smislu Uputstva o trezorskom poslovanju

podrazumijevamo valute, poštanske marke, novčani nalozi, poštanski nalozi kao i

druga sredstva plaćanja koja se čuvaju u blagajni. Prema Međunarodnim

računovodsrvenim standardima za javni sektor pod gotovinom se podrazumijeva

gotovina u blagajni i depoziti po viđenju i gotovinski ekvivalenti. Pod gotovinskim

ekvivalentom podrazumijevaju se kratkoročna, visokolikvidna ulaganja koja se

brzo pretvaraju u poznate iznose gotovine i koja su podložna zanemarljivom

riziku promjene vrijednosti. Depoziti po viđenju i gotovinski ekvivalenti se sastoje

od salda na računima kod banaka i ulaganja u kratkoročne instrumente tržišta

novca.

Službenik za finansije -blagajnik koji je zadužen za čuvanje državnog novca ne

može da koristi u privatne svrhe ili pozajmljuje, odnosno uzima na pozajmicu

novac za koji je zadužen. Za blagajnu u potrošačkoj jedinici zadužen je samo

jedan službenik za finansije - blagajnik, koji je lično odgovoran za njeno čuvanje i

39

jedini ima pristup novacu u blagajni. Glavni službenik za finansije dužan je da

obezbijedi adekvatne uslove za čuvanje novca radi sprečavanja krađe, gubljenja

ili zloupotrebe. Novac kojim raspolaže potrošačka jedinica a kojim je zadužen

službenik za finansije čuva se u:

- trezoru za novac,

- sefu,

- nezapaljivoj kutiji za novac sa sigurnosnom bravom ili

- nezapaljivoj sigurnosnoj ladici ili ormaru sa specijalnom bravom.

Službenik za finansije koji čuva ključeve trezora za novac, sefa, kutije ili ladice za

novac preduzima mjere predostrožnosti radi sprečavanja njihovog gubljenja ili

krađe. Službenik za finansije koji je zadužen za ključeve može ih predati samo

drugom službeniku koji ga zvanično zamjenjuje na osnovu rješenja starješine

organa.

Prilikom zvanične predaje dužnosti između dva službenika za finansije koji su

zaduženi za čuvanje državnog novca u kasi, finansijski službenici -blagajnici

potpisuju zapisnik o primopredaji dužnosti koji sadrži sve podatke o stanju

gotovine i drugih sredstava plaćanja, markice, mjenice, potvrde ili druge

vrijednosne papire i konstataciju o primopredaji ključevima od kase u kojoj se

čuva novac.

Ukoliko usled nepredviđenih okolnosti, nije moguće izvršiti zvaničnu predaju

dužnosti, glavni službenik za finansije dužan je da omogući brojanje novca uz

prisutstvo svjedoka, sravni staro stanje sa knjigovodstvenom evidencijom i utvrdi

eventualni višak ili manjak novca.

Nadležni službenik za finansije- blagajnik odgovoran je i za čuvanje novca i

prilikom njegovog transporta. Prilikom prenošenja novca, glavni službenik za

finansije dužan je da preduzme mjere predostrožnosti, radi sprečavanja gubljenja

ili krađe novca. U slučaju da je iznos veći od 20.000€ novac prenose najmanje

dva službenika.

Isplata avansa iz državne blagajne, može se izvršiti samo po propisanoj

proceduri. Porošačkoj jedinici može se odobriti isplata određene sume gotovog

novca putem avansa iz državne blagajne. Avans u praktičnom smislu predstavlja

data novčana akontacija slušbeniku ili uplaćeni akreditiv.

40

Imajući u vidu ovako definosan pojam avansa treba razlikovati stalni avans i

posebni avans.

Stalni avans ili akreditiv predstavlja uplaćena manja svota novca koja se

uplaćuje korisniku bužeta koji su po pravilu organizaciona jedinica osnovne

potrošačke jeddinice npr. ekspozitura ili polovnica i nalazi u drugom mjestu u

odnosu na matičnu organizaciju, a služi radi podmirivanja kontinuiranih

finansijskih potreba, koje se ne mogu efikasno obavljati preko uobičajenog

sistema plaćanja. Stalni avansi se po potrebi obnavljaju, a korišćenje u toku

godine se vrši za potreba za koje je novac uplaćen a pravdanje potrošenog

novca se vrši na osnovu vjerodostojne dokumentacije. Najkasnije na kraju godine

se vrši vraćanje nepotrošenih sredstava, jer na kontu stalnih avansa-akreditiva

ne može na kraj godine postojati stanje nepotrošenog novca.

Posebni avansi-akontacije daju se za posebne namjene kao naprimjer date

akontacije za slušbeno putovanje u inostranstvo.

Glavni službenik za finansije podnosi ministru finansija pismeni zahtjev za

davanje stalnog avansa-akreditiva. U zahtjevu se navodi svrha i način korišćenja

stalnog avansa.

Zahtjev za davanje posebnog avansa se podnosi pomoćniku ministra za

državni trezor. Zahtjev za davanje posebnog avansa neće se odobriti ukoliko

podnosilac zahtjeva nije potpisao saglasnost koja se odnosi na njegov pristanak

da mu se avansirani iznos sredstava oduzme od zarade u slučaju ne vraćanja

uzetih sredstava. Ukoliko dobijeni avans nije vraćen u određenom roku, ne

vraćena suma novca će se nadoknaditi oduzimanjem od zarade službenika.

Službenik ili drugo lice koje nije vratilo prethodno dobijeni avans u određenom

roku, ne može dobiti novi avans. Službenik koji je uzeo posebni avans-akontaciju

dužan je da obezbijedi potrebnu dokumentaciju (fakture, račune, priznanice i sl.)

radi pravdanja troškova po osnovu avansa. Pored navedene dokumentacije

službenik ili drugo lice je dužno da podnese i pismeni izvještaj o obavljenom

zadatku ukoliko se radi o službenom putu u zemlji ili inostranstvu.

41

Čuvanje finansijske dokumentacije propisana je Uputstvom o radu Državnog

trezora ( poglavlje XI). Glavni službenik za finansije dužan je da obezbijedi da se

čuva sva računovodstvena dokumentacija i ažurno i uredno vodi evidencija u

potrošačkoj jedinici.

Na osnovu navedenog Uputstva propisani su rokovi za čuvanje finansijskih

izvještaja i dokumentacije:

1. Finansijski izvještaji, računovodstvena dokumentacija potrošačke jedinice na

osnovu koje se vršila potrošnja državnog novca, uključujući i i računovodstvene

obrasce koje propisuje Ministarstvo u cilju ispunjavanja finansijskih zadataka,

čuvaju se najmanje deset godina.

2. Računovodstvena dokumentacija na osnovu koje se sprovodi evidencija u

Glavnoj knjizi Trezora (izjava primaoca, zahtjevi za plaćanje i dr.) čuvaju se

najmanje pet goina;

2. Završni računi Budžeta Crne Gore i završni račun potrošačkih jedinica čuvaju

se najmanje deset godina;

3. Podaci iz Glavne knjige Trezora u elektronskoj formi, iz finansijske baze

podataka, čuvaju se trajno;

4. Dokumentacija u vezi državnog duga čuva se trajno i

5. Platne liste o obračunatim zaradama zaposlenih čuvaju se trajno.

Službenik za finansije, odlaganje ili uništenje finansijske evidencije vrši na

osnovu dobijenog pismenog ovlašćenja glavnog službenika za finansije.

O odlaganju ili uništenju finansijske dokumentacije vodi se registar, koji sadtži:

datum odlaganja ili uništenja finansijske dokumentacije;

opis dokumentacije koja se odlaže ili uništva;

način odlaganja ili uništavanja,

podatke o datim ovlašćenjima za odlaganje ili uništenje;

imena službenika zaduženih za odlaganje ili uništenje finansijske

dokumentacije i druge potrebne podatke.

Ministarstvo finansija dužno je da obezbijedi bezbjednost i nedostupnost

podataka koji se čuvaju u informacionom sistemu Trezora, kao i njihovu

bezbjednost prilikom korišćenja.

42

Potrošačka jedinica dostavlja ministru finansija spesimen potpisa svakog

državnog službenika koji je raspoređen na mjesto službenika za finansije.

Pomoćnik ministra finansija za trezor je odgovoran za vođenje registra o

ovlašćenim i raspoređenim službenicima za finansije.

5.3. Postupak trošenja bužetskih sredstava putem javnih nabavki

Trošenje budžetskih sredstava putem javnih nabavki obezbjeđuje uslove za

ekonomičnu, efikasnu i transparentnu upotrebu javnih sredstava i stvaranja

konkurentnih i ravnopravnih uslova, za sve ponuđače.

Glavni službenik za finansije će se prilikom nabavke proizvoda ili korišćenja

usluga pridržavati odredbi Zakona o javnim nabavkama («Sl. list RCG», br. 46/06

i „«Sl. list CG», br.42/2011. koji stupa na snagu 1. januara 2012. godine) i drugih

propisa, uputstava i procedura koji se odnose na javne nabavke. Ovim zakonom

se propisuju procedure i postupci nabavke roba i usluga i ustupanja izvođenja

radova za obveznike primjene zakona. Ovom prilikom dat će mo samo neka

„osnovna” rješenja data u zakonu, radi lašeg shvatanja zakonske suštine.

Obveznici primjene Zakona o javnim nabavkama su:

1) državni organi, organi jedinice lokalne samouprave, javne službe i drugi

korisnici sredstava budžeta Crne Gore, odnosno budžeta jedinice lokalne

samouprave i drugih javnih prihoda;

2) privredna društva i pravna lica koja vrše poslove od javnog interesa:

- u kojima država, odnosno jedinica lokalne samouprave posjeduje više od

50% akcija, odnosno udjela u privrednom društvu ili pravnom licu;

- u kojima više od polovine članova organa upravljanja tog privrednog

društva, odnosno pravnog lica čine predstavnici državnog organa ili organa

jedinice lokalne samouprave; ili

- u kojima više od polovine glasova u organu upravljanja privrednog

društva, odnosno pravnog lica imaju predstavnici državnog organa ili organa

jedinice lokalne samouprave;

43

3) privredna društva, pravna lica, preduzetnike i fizička lica koji se finansiraju

sa više od 50% iz sredstava budžeta Crne Gore, jedinice lokalne samouprave i

drugih javnih prihoda;

4) privredna društva, pravna lica i preduzetnike koji obavljaju djelatnost u

oblasti vodoprivrede, energetike, rudarstva, telekomunikacija, poštanskih usluga.

Zakonom o javnim nabavkama propisana su osnovna načela javnih nabavk,i i to:

- načelo ekonomičnosti i efikasnosti upotrebe javnih sredstava,

- načelo obezbjeđivanja konkurencije,

- načelo transparentnosti postupka javne nabavke i

- načelo ravnopravnosti ponuđača.

Između ostalog, Zakonom o javnim nabavkama propisan je početak postupka

javnih nabavki i vršenje poslova javnih nabavki.

Naručilac može započeti postupak javne nabavke samo ako je javna nabavka

predviđena do 31. januara tekuće fiskalne godine planom javnih nabavki koji je

dostavljen nadležnom organu radi objavljivanja na portalu javnih nabavki, i ako

su obezbijeđena odgovarajuća sredstva u budžetu.

Naručilac, prije početka postupka nabavke, donosi odluku o pokretanju i

sprovođenju postupka nabavke. Podatke koje treba da sadrži odluka o pkretanju

postupka nabavke propisani su zakonom.

Poslove javnih nabavke može da obavljaja službenik za javne nabavke.

Službenik za javne nabavke može biti samo lice sa visokom stručnom spremom

koje je u radnom odnosu kod naručioca i ima položen stručni ispit za rad na

poslovima javnih nabavki. Službenik za javne nabavke: priprema plan javnih

nabavki, tekst odluke o pokretanju postupka javne nabavke, zahtjev za

dostavljanje ponuda šopingom, predaje zainteresovanim licima tendersku

dokumentaciju, vrši stručno administrativne poslove u realizaciji postupka javne

nabavke, sprovodi postupak javne nabavke šopingom, čuva dokumentaciju, vodi

evidenciju javnih nabavki i priprema i dostavlja izvještaje o sprovedenim

postupcima javnih nabavki starješini, odnosno odgovornom licu naručioca.

Naručilac javnih nabavki je dužan da nadležnom organu dostavi rješenje o

rasporedu službenika za javne nabavke, koji nadležni organ objavljuje na svom

portalu.

44

Postupak javne nabavke može se sprovesti na jedan od sljedećih devet načina:

1) otvoreni postupak;

2) ograničeni postupak;

3) pregovarački postupak sa prethodnim objavljivanjem poziva za javno

nadmetanje;

4) pregovarački postupak bez prethodnog objavljivanja poziva za javno

nadmetanje;

5) okvirni sporazum;

6) konsultantska usluga;

7) konkurs;

8) šoping;

9) neposredni sporazum.

U zavsnosti od procijenjene vrijednosti, zakonodavac je podijelio javne

nabavke u tri vrijdnosna razreda i to:.

- I vrijednosni razred – za javnu nabavku čija je procijenjena vrijednost do

5.000€, sprovodi se postupak neposrednog sporazuma;

- II vrijednosni razred – za javnu nabavku čija procijenjena vrijednost iznosi preko

5.000€ do 25.000€ za nabavku roba i usluga, odnosno preko 5.000€ do 50.000€

za ustupanje izvođenja radova, sprovodi se postupak šopinga;

- III vrijednosni razred – za javnu nabavku čija procijenjena vrijednost iznosi

preko 25.000€ za nabavku roba i usluga, odnosno preko 50.000€ za ustupanje

izvođenja radova, sprovodi se na jedan od sljedećih načina: otvoreni postupak,

ograničeni postupak, pregovarački postupak sa prethodnim objavljivanjem poziva

za javno nadmetanje, pregovarački postupak bez prethodnog objavljivanja poziva

za javno nadmetanje, okvirni sporazum, konsultantska usluga ili konkurs.

Postupak javne nabavke šopingom sprovodi službenik za javne nabavke na

osnovu zahtjeva za dostavljanje ponuda koji se objavljuje na portalu Direkcije za

javne nabavke.

Rok za dostavljanje ponuda šopingom iznosi najmanje 12 dana od dana

objavljivanja na portalu javnih nabavki.

Odluka o izboru najpovoljnije ponude šopingom dodjeljuje se primjenom

kriterijuma najniža ponuđena cijena.

45

Postupak javne nabavke šopingom može da se sprovede najviše jednom

godišnje za jedan predmet javne nabavke.

Postupak javne nabavke sprovodi komisija za otvaranje i vrednovanje ponuda

koju imenuje naručilac istovremeno sa donošenjem odluke o pokretanju

postupka javne nabavke.

U komisiju za otvaranje i vrednovanje ponuda imenuje se neparan broj članova.

Najmanje jedan član komisije za otvaranje i vrednovanje ponuda je diplomirani

pravnik.

U komisiju se moraju imenovati stručnjaci koji posjeduju znanje iz oblasti koja je

predmet javne nabavke.

Najmanje jedan član komisije mora da bude lice zaposleno kod naručioca.

Komisija za otvaranje i vrednovanje ponuda može biti imenovana na period od

godinu dana.

Komisija za otvaranje i vrednovanje ponuda: priprema tendersku dokumentaciju i

tekst poziva za javno nadmetanje odnosno poziva za nadmetanje, daje

pojašnjenja tenderske dokumentacije i poziva za javno nadmetanje odnosno

poziva za nadmetanje, sprovodi javno otvaranje ponuda, odnosno prijava za

kvalifikaciju, vrši pregled, ocjenu i upoređivanje ponuda, sačinjava izvještaj o

otvaranju i vrednovanju ponuda, sačinjava izvještaj o postupku javne nabavke i

predlaže naručiocu odluku o izboru najpovoljnije ponude.

Poslove inspekcijskog nadzora nad sprovođenjem Zakona o javnim

nabavkama i propisa donijetih na osnovu ovog zakona vrši inspektor za javne

nabavke.

Za nepoštovanje procedura javnih nabavki zakonom su propisane prekršajne

kazne za za pravno lice –naručioca i odgovorno lice u pravnom licu ako:

ne evidentira povredu antikorupcijskih pravila, ne sačini službenu zabilješku

ili ne podnese prijavu nadležnim državnim organima radi preduzimanja

mjera.

ne evidentira slučajeve sukoba interesa i o tome bez odlaganja ne

obavijesti nadležni organ;

46

ne objavi na portalu javnih nabavki i ne dostavi podnosiocima prijava odluku

o izboru kvalifikovanih kandidata sa obrazloženjem u roku od pet dana od

dana njenog donošenja;

ne pridržava se uslova i načina javne nabavke utvrđenih ovim zakonom i

tokom fiskalne ili finansijske godine podijeli predmet javne nabavke koja

predstavlja jedinstvenu cjelinu sa namjerom izbjegavanja propisanog

postupka javne nabavke;

ne dostavi nadležnom organu rješenje o rasporedu lica koje je odredio za

vršenje poslova službenika za javne nabavke;

poziv za javno nadmetanje ne objavi na portalu javnih nabavki;

ne objavi na portalu javnih nabavki i ne dostavi ponuđačima odluku o

obustavljanju postupka javne nabavke sa obrazloženjem najkasnije u roku

od tri dana od dana donošenja;

ne objavi na portalu javnih nabavki i ne dostavi ponuđačima odluku o izboru

najpovoljnije ponude;

donese odluku o izboru najpovoljnije ponude bez prethodno sprovedenog

postupka javne nabavke iako je bio dužan da ga sprovede;

ugovor o javnoj nabavci ne dostavi nadležnom organu u roku od tri dana od

dana zaključivanja radi objavljivanja na portalu javnih nabavki;

ne vodi evidenciju sprovedenih postupaka javne nabavke;

ne dostavi izvještaj o sprovedenim postupcima javnih nabavki i zaključenim

ugovorima o javnim nabavkama najkasnije do 28. februara tekuće za

prethodnu godinu;

ne čuva dokumentaciju nastalu u postupku javnih nabavki tri, odnosno pet

godina;

47

6. Finansijski izvještaji

Jedno od najvažnijih područja budžetskog računovodstva, odnosi na praćenje i

pravdanje trošenja državnih sredstava. Praćenje i pravdanje trošenja državnih

sredstava vrši se putem finansijskog izvještavanja. Finansijsko izvještavanje je

krajnji rezultat i zadatak budžetskog računovodstva, a odnosi se na prezentaciju

podataka praćenja i pravdanja trošenja državnih sredstava. Finansijski izvještaji

koji iskazuju izdatke i primitke budžetskih sredstava moraju zadovoljiti sljedeće

zahtjeve:

- osigurati relevantne, pouzdane i blagovremene informacije, potrebne za

donošenje racionalnih ekonomskih, socijalnih i političkih odluka i osigurati

informacije koje će omogućiti efikasnu kontrolu raspolaganja javnim dobrima i

pomoći razvoj finansijskog menadžmenta uvođenjem standarda odgovornosti.

Posebni zahtjevi pri sastavljanju finansijskih izvještaja su: transparentnost,

fleksibilnost, realnost i optimalnost.

Finansijsko izvještavanje propisano je zakonskom regulativom Crne Gore i

Međunarodnim računovodstvenim standardima za javni sektor. Međunarodnim

računovodstvenim standardima koji se odnose na finansijsko izvještavanje u

javnom sektoru su:

MRS JS 1 – Prezentacija finansijskih izvještaja;

MRS JS 2 – Izvještaj novčanih tokova;

MRS JS 6 – Konsolidovani i pojedinačni finansijski izvještaji;

MRS JS 14 – Događaji nakon datuma izvještavanja;

MRS JS 22 – Objelodanjivanje informacija o opštem državnom sektoru;

MRS JS 24 – Prezentacija budžetskoh informacija u budžetskim izvještajima;

Saglasno Pravilniku o načinu sastavljanja i podnošenja finansijskih izvještaja

budžeta, vanbudžetskih fondova i jedinica lokalne samouprave, finansijsko

izvještavanje budžeta Države, potrošačkih jedinica Budžeta, vanbudžetskih

fondovi, budžeta opština i potrošačkih jedinica opštine, vrši se preko sljedećih

izvještaja:

1 - Izvještaj o novčanim tokovima I - ekonomska klasifikacija,

2 - Izvještaj o novčanim tokovima II -funkcionalna klasifikacija,

48

3 - Izvještaj o novčanim tokovima III,

4 - Izvještaj o novčanim tokovima IV,

5 - Izvještaj o neizmirenim obavezama,

6 - Konsolidovani izvještaj potrošačke jedinice koja u svom sastavu ima

javne ustanove,

7 - Izvještaj o konsolidovanoj budžetskoj potrošnji.

8 - Izjava o načinu utroška sredstava nakon isteka fiskalne godine,

9 - Izvještaj o načinu utroška sredstava tekuće budžetske rezerve.

Budžet Crne Gore, potrošačke jedinice, državni fondovi i opštine sačinjavaju

finansijske izvještaje u okvirima Međunarodnih računovodstvenih standarda za

javni sektor na gotovinskoj i modifikovanoj gotovinskoj osnovi izvještavanja o

novčanim tokovima, na obrascima propisanim ovim Pravilnikom.

Budžet Crne Gore, potrošačke jedinice, državni fondovi i opštine sačinjavaju

finansijske izvještaje u skladu sa Pravilnikom o jedinstvenoj klasifikaciji računa za

budžet Republike, budžete vanbudžetskih fondova i budžete opština ("Službeni

list RCG", br. 37/05 i 81/05).

Potrošačke jedinice budžeta Države, potrošačke jedinice budžeta koje u svom

sastavu imaju jedinice (institucije, ustanove, centrale i sl.), budžeti opština i

potrošačke jedinice opština, pripremaju i dostavljaju kvartalne i godišnje

izvještaje.

Godišnji finansijski izvještaj dostavljaju Ministarstvu finansija potrošačke

jedinice budžeta Države na obrascima 3 i 4. do 31. marta tekuće godine za

prethodnu godinu.

Budžet države sasrtavljaju godišnje finansijske izvještae na obrascima 1, 2, 5, 7,

8, 9. Opštine dostavljaju izvještaje Ministarstvu finansija najkasnije do 31. marta

tekuće godine za prethodnu godinu na obrascima propisanim Pravilnik o naćinu

dostvljanja i sadržaju podataka o prihodima, rashodima i budžetskom

zaduživanju jedinica lokalne samouprave.

Kvartalne finansijske izvještaje dostavljaju Ministarstvu finansija potrošačke

jedinice budžeta, državni fondovi i opštine, najkasnije do 15. u prvom mjesecu

narednog kvartala tekuće godine za prethodni kvartal.

49

6.1. Izvještaj o novčanim tokovima po ekonomskoj klasifikaciji

Izvještaj po ekonomska klasifikacija je prikaz primitaka i prihoda

sistematizovanim po vrstama, te rashoda i izdataka prema ekonomskoj namjeni

razvrstani u klase, kategorije, grupe, sintetiku i analitiku.

Izvještaj o novčanim tokovima po ekonomskoj klasifikaciji izrađuju kvartalno i na

kraju godine budžet Države i budžeti opština.

Pod novčanim tokom podrazumijevamo razliku između primitaka i novčanih

izdataka razvrstani po propisanoj strukturi u određenom vremenskom periodu.

Izvještaj o novčanim tokovima po ekonomskoj klasifikaciji struktutruiran je po

podbilansima, tako imamo novčani tok koji pokazuje razliku između tekućih

prihoda (primitaka) i tekućih izdataka, novčani tok po osnovu investicija koji

predstavlja razliku između primitaka od prodaje imovine i kapitalnih izdataka i

novčani tok po osnovu finansiranja koji predstavlja razliku između pozajmica i

uzetih kredita i otplate kredita. Nakon ovako izvršenog bilansiranja na kraju

Izvještaj o novčanim tokovima po ekonomskoj klasifikaciji iskazuje se stanje

gotovine na kraju perioda. Stanje gotovine iskazano u Izvještaju o novčanom

toku I po ekonomskoj klasifikaciji treba da odgovara stanju novčanih sredstava

koja se vode na konsolidovanom računu kod Centralne banke.

U nastavku teksta se daje primjer izrade Izvještaja o novčanim tokovima po

ekonomskoj klasifikaciji:

50

Izvještaja o novčanim tokovima I – ekonomska klasifikacija:

(1) IZVJEŠTAJ O NOVČANIM TOKOVIMA I ekonomska klasifikacija Godina 2010.

Period 01.01- 31.12

R/B NOVČANI TOK – EKONOMSKA KLASIFIKACIJA Plan Izvršenje u

uporednom periodu

prethodne godine

Izvršenje u

narednom periodu

tekuće godine1 2 3 4 5

PRIMICI 1 Tekući prihodi (1.1+1.2+1.3+1.4+1.5) 3.015.000,0 3.116.000,00 3.168.000,00 1.1 Porezi 2.950.000,0 3.050.000,00 3.100.000,00 1.2 Doprinosi 1.3 Takse 20.000,00 18.000,00 19.000,00 1.4 Naknade 30.000,00 31.000,00 28.000,00 1.5 Ostali prihodi 15.000,00 17.000,00 21.000,00

2 Primici od otplate kredita 25.000,00 3 Donacije i transferi 13.000,00 12.600,00 12.600,00 3.1 Donacije 5.000,00 4.500,00 4.800,00 3.2 Transferi 8.000,00 8.100,00 7.800,00

I Ukupni primici (1+2+3) 3.053.000,0 3.128.600,00 3.180.600,00 IZDACI

4 Tekući izdaci 2.285.000,0 2.293.000,00 2.286.000,00 4.1 Bruto zarade i doprinosi na teret poslodavca 1.200.000,0 1.195.000,00 1.198.000,00 4.2 Ostala lična primanja 50.000,00 51.000,00 49.500,00 4.3 Rashodi za materijal i usluge 800.000,00 810.000,00 805.000,00 4.4 Tekuće održavanje 150.000,00 152.000,00 149.000,00 4.5 Kamate 30.000,00 35.000,00 33.000,00 4.6 Renta 25.000,00 23.000,00 24.000,00 4.7 Subvencije 18.000,00 16.000,00 17.000,00 4.8 Ostali izdaci 12.000,00 11.000,00 10.500,00

5 Transferi za socijalnu zaštitu 533.000,00 525.600,00 526.300,00 5.1 Prava iz oblasti socijalne zaštite 450.000,00 446.000,00 448.000,00 5.2 Sredstva za tehnološke viškove 20.000,00 18.000,00 19.000,00 5.3 Prava iz oblasti penzijskog i invalidskog osiguranja 30.000,00 29.000,00 28.000,00 5.4 Ostala prava iz oblasti zdravstvene zaštite 15.000,00 14.500,00 13.500,00 5.5 Ostala prava iz oblasti zdravstvenog osiguranja 18.000,00 18.100,00 17.800,00

6 Transferi institucijama, pojedincima, nevladinom i 180.000,00 176.000,00 178.000,00 7 Pozajmice i krediti 35.000,00 34.000,00 34.000,00 8 Otplata garancija 60.000,00 62.000,00 58.000,00 9 Rezerve 20.000,00 21.000,00 19.000,00

II Ukupno izdaci (4+5+6+7+8+9+10) 3.158.000,0 3.149.600,00 3.144.300,00III Neto novčani tok (I–II) -60.000,00 17.000,00 79.300,00

NOVČANI TOK PO OSNOVU INVESTICIJA 10 Primici od prodaje nefinansijske imovine 11 Primici od prodaje finansijske imovine 220.000,00 230.000,00 280.000,00 12 Kapitalni izdaci 80.000,00 75.000,00 120.000,00

IV Neto novčani tok po osnovu investiranja 140.000,00 155.000,00 160.000,00 NOVČANI TOK PO OSNOVU FINANSIRANJA 13 Pozajmice i krediti 80.000,00 82.000,00 85.000,00 14 Otplata kredita 60.000,00 58.000,00 62.000,00 15 Otplata obaveza iz prethodnih godina 45.000,00 38.000,00 43.000,00

V Neto novčani tok po osnovu finansiranja -25.000,00 -14.000,00 -20.000,00

VI Povećanje / smanjenje gotovine (III+IV+V) 55.000,00 158.000,00 219.300,00 VII Gotovina na početku perioda 20.000,00 VIII Gotovina na kraju perioda (VI + VII) 55.000,00 158.000,00 219.300,00

51

U cilju lakšeg razumijevanja izrade Izvještaja o novčanim tokovima na osnovu

ekonomske klasifikacije u nastavku teksta dajemo Uputstvo za popunjavanje

izvještaja:

U kolone 3, 4 i 5 unose se podaci koji su evidentirani na sledećim kontima:

– red. br. 1.1 grupa 711 - porezi (ostvareni porezi na dohodak fizičkih lica, porez

na dobit pravnih lica, porez na imovinu, porez na dodatu vrijednost, akciza, porez

na međunarodnu trgovinu i transakcije, lokalni porezi i ostali republički prihodi);

– red. br. 1.2 grupa 712 - doprinosi (ostvareni doprinosi za PIO, zdravstveno

osiguranje, osiguranje od nezaposlenosti i ostali doprinosi);

– red. br. 1.3 grupa 713 - takse (ostvareni prihodi od administrativnih taksi,

sudskih taksi, boravišnih taksi, registracionih taksi, lokalnih komunalnih taksi i

ostalih taksi);

– red. br. 1.4 grupa 714 - naknade (ostvareni prihodi od naknada za korišćenje

dobara od opšteg interesa, naknada za korišćenje prirodnih dobara, ekoloških

naknada, naknada za priređivanje igara na sreću, naknada za uređenje i

korišćenje građevinskog zemljišta, naknada za izgradnju i održavanje lokalnih

puteva i drugih javnih objekata od opšteg značaja, naknade za puteve i ostale

naknade);

– red. br. 1.5 grupa 715 - ostali prihodi (ostvareni prihodi od kapitala, novčane

kazne i oduzete imovinske koristi, prihodi koje organi ostvare vršenjem svoje

djelatnosti, samodoprinos i ostali prihodi);

– red. br. 2 grupa 731 - primici od otplate kredita;

– red. br. 3 grupa 741+742 - donacije i transferi (transferi predstavljaju ostvarene

novčane iznose koji pripadaju korisniku na osnovu zakona, i za koje ne postoji

obaveza činjenja protivusluge, odnosno takvi prilivi nemaju komercijalni karakter.

Transferi u sistemu javne potrošnje mogu biti iz budžeta Republike,

vanbudžetskih fondova i budžeta opština.);

– red. br. 4.1. grupa 411 - bruto zarade i doprinosi na teret poslodavca;

– red. br. 4.2. grupa 412 - ostala lična primanja (izdaci za topli obrok, naknada za

godišnji odmor, zimnicu, prevoz, otpremninu i sl.);

– red. br. 4.3. grupa 413 - rashodi za materijal i usluge;

– red. br. 4.4. grupa 414 - izdaci za tekuće održavanje;

52

– red. br. 4.5. grupa 415 - izdaci za kamate;

– red. br. 4.6. grupa 416 - izdaci za rentu;

– red. br. 4.7. grupa 417 - izdaci za subvencije;

– red. br. 4.8. grupa 418 - ostali izdaci (izdaci za komunalne naknade, kazne,

takse i ostalo);

– red. br. 5.1. grupa 421 - izdaci po osnovu prava iz socijalne zaštite (dječji

dodaci, boračko-invalidska zaštita, materijalno obezbjeđenje porodice,

porodiljska odsustva, tuđa njega, ishrana djece u predškolskim ustanovama i

izdržavanje štićenika u domovima);

– red. br. 5.2. grupa 422 - izdaci za tehnološke viškove (garantovane zarade,

otpremnine za tehnološke viškove, dokup staža, naknada nezaposlenim licima i

ostalo);

– red. br. 5.3. grupa 423 - prava iz oblasti penzijskog i invalidskog osiguranja

(starosna penzija, invalidska penzija, porodična penzija, naknade za pogrebne

troškove, naknade za tjelesno oštećenje, naknade zaposlenim invalidima rada i

ostale naknade);

– red. br. 5.4. grupa 424 - ostala prava iz oblasti zdravstvene zaštite (liječenje

van Crne Gore);

– red. br. 5.5. grupa 425 - ostala prava iz zdravstvenog osiguranja (ortopedske

sprave i pomagala, naknada za bolovanje preko 60 dana, naknade za putne

troškove osiguranika)

– red. br. 6 grupa 431 - transferi institucijama, pojedincima, nevladinom sektoru i

javnom sektoru (transferi javnim institucijama – za zdravstvenu zaštitu, za

obrazovanje, institucijama kulture, transferi nevladinim organizacijama, transferi

političkim partijama, transferi pojedincima, transferi Republičkom fondu

penzijskog i invalidskog osiguranja, transferi Republičkog fonda za zdravstveno

osiguranje, transferi Zavoda za zapošljavanje, transferi opštinama, transferi

javnim preduzećima);

– red. br. 7 grupa 451 - pozajmice i krediti;

– red. br. 8 grupa 462 - otplata garancija;

– red. br. 9 grupa 471 + 472 + 473 - izdaci iz tekuće budžetske rezerve, stalne

budžetske rezerve i ostale rezerve;

53

– red. br. 10 grupa 721 - primici od prodaje nefinansijske imovine;

– red. br. 11 grupa 722 - primici od prodaje finansijske imovine – prodaja akcija,

prodaja ostalih hartija od vrijednosti;

– red. br. 12 grupa 441 - kapitalni izdaci;

– red. br. 13. grupa 751 - pozajmice i krediti;

– red. br. 14 grupa 461 – otplata duga po osnovu otplate kredita;

– red. br. 15 grupa 463 - otplata obaveza iz prethodnih godina.

Gotovina na kraju perioda iskazana pod VII Izvještaja o novčanim tokovima treba

da odgovara saldu na žiro računu kod poslovnih banaka pod 31.12. tekuće

godine. U datom prijeru na konsolidovanom računu Trezora stanje gotovine na

31.12. 2010. treba da iznosi 219.300,00€.

6.2. Izvještaj o novčanim tokovima potrošačkih jedinica

Potrošačke jedinice budžeta dostavljaju Ministarstvu finansija kvartalne i godišnji

finansijske izvještaje o novčanim tokovima na obrascu 3 i 4.

U nastavku teksta dat je primjer izrade Izvještaja o novčanim tokovima III, koji

dostavljaju potrošačke jedinice budžeta, sa uputstvom za popunjavanje:

54

IZVJEŠTAJ O NOVČANIM TOKOVIMA III Godina

2010.

Period

01.01-31.12

Redni

broj

Novčani tok-ekonomska klasifikacija

Plan

Izvršenje u

uporednom

periodu

prethodne godine

Izvršenje za

navedenom

periodu tekuće

godine

1 2 3 4 5

1. Primici 322.000 326.400 327.480

1.1 Opšti prihodi 300.000 305.000 304.500

1.2 Namjenski prihodi 20.000 19.500 21.000

1.3 Prihodi od djelatnosti 2.000 1.900 1.980

1.4 Donacije

1.5 Krediti

Ukupni primici ( 1.1+1.2+1.3+1.4+1.5) 322.000 326.400 327.480

2. Izdaci 322.000 323.820 323.820

2.1 Tekući izdaci 300.000 301.920 296.600

2.1.1 Bruto zarade i doprinosi na teret poslodavca 245.000 242.000 243.000

2.1.2 Ostala lična primanja 12.000 17.500 11.800

2.1.3 Rashodi za materijal i usluge 33.000 32.500 32.000

2.1.4 Tekuće održavanje 8.000 7.900 7.800

2.1.5 Kamate 800 810 820

2.1.6 Renta

2.1.7 Subvencije 1.200 1.210 1.180

2.1.8 Ostali izdaci

2.2 Transferi za socijalnu zaštitu

2.3 Transferi institucijama, pojedincima, nevladinom

i javnom sektoru

2.4 Kapitalni izdaci 22.000 21.900 21.850

2.5 Pozajmice i krediti

2.6 Otplata dugova

2.7 Rezerve

Ukupni izdaci (2.1+2.2+2.3+2.4+2.5+2.6+2.7) 322.000 323.820 323.820

55

Uputstvo za popunjavanje izvještaja o novčanim tokovima III

U kolone 3, 4 i 5 na strani primitaka unose se sledeći podaci:

– redni broj 1.1 – opšti prihodi – redovna sredstva budžeta Crne Gore odnosno

budžeta opštine koja koristi potrošačka jedinica.

– redni broj 1.2 – namjenski prihodi – prihodi koje ostvari budžet Crne Gore

odnosno budžet opštine, a koje u skladu sa zakonom koristi potrošačka jedinica

namjenski za obavljanje određene djelatnosti

– redni broj 1.3 prihodi od djelatnosti – prihodi koje potrošačka jedinica ostvari

sopstvenom djelatnošću

– redni broj 1.4 donacije – prihodi ostvareni od donacija namijenjenih potrošačkoj

jedinici

– redni broj 1.5 krediti – ostvareni primici za koje postoji obaveza vraćanja sa

odgovarajućom kamatom.

U kolone 3, 4 i 5 na strani izdataka unose se podaci koji su evidentirani na

sledećim kontima, saglasno Pravilniku o jedinstvenoj klasifikaciji računa za

budžet Republike, budžete vanbudžetskih fondova i budžete opština (“Sl. list

RCG”, br. 37/05 i 81/05):

– red. br. 2.1 kategorija 41

– red. br. 2.1.1 grupa 411

– red. br. 2.1.2 grupa 412

– red. br. 2.1.3 grupa 413

– red. br. 2.1.4 grupa 414

– red. br. 2.1.5 grupa 415

– red. br. 2.1.6 grupa 416

– red. br. 2.1.7 grupa 417

– red. br. 2.2 kategorija 42

– red. br. 2.3 kategorija 43

– red. br. 2.4 kategorija 44

– red. br. 2.5 kategorija 45

– red. br. 2.6 kategorija 46

– red. br. 2.7 kategorija 47

56

Opšti prihodi koji se iskazuju u Izvještaj o novčanim tokovima potrošačkih

jedinica, predstavljaju odobrena sredstva iz budžeta Crne Gore namijenjena

isplatama tekućih izdataka

6.3. Izvještaj o neizmirenim obavezama

Izvještaj o neizmirenim obavezama mjesečno i na kraju godine dostavljaju

Ministarstvu finansija potrošačke jedinice budžeta Republike, vanbudžetski

fondovi, opštine i potrošačke jedinice opština na obrascu 4, koji dajemo u prilogu.

Obrazac 4

IZVJEŠTAJ O NEIZMIRENIM OBAVEZAMA Godina 2010.

Redni

broj

Opis Stanje obaveza na

dan 31.12.

prethodne godine

Stanje obaveza na

kraju izvještajnog

perioda

1 2 3 4

1 Obaveze za tekuće izdatke (1.1+1.2+1.3) 43.000,00 42.600,00

1/1 Obaveze za bruto zarade i doprinose na teret poslodavca 35.000,00 36.000,00

1.2 Obaveze za ostala lična primanja 2.000,00 2.100,00

1.3 Obaveze za ostale tekuće izdatke 6.000,00 4.500,00

2 Obaveze po osnovu transfera za socijalnu zaštitu

3 Obaveze za transfere institucijama, pojedincima,

nevladinom i javnom sektoru 1.400,00 1.500,00

4 Obaveze za kapitalne izdatke 15.000,00 17.000,00

5 Obaveze po osnovu pozajmica i kredita 8.000,00 7.000,00

6 Obaveze po osnovu otplate dugova 2.500,00 3.000,00

7 Obaveze iz rezervi

8 Stanje na kraju godine (1+2+3+4+5+6+7) 69.900,00 71.100,00

Uputstvo za popunjavanje izvještaja o neizmirenim obavezama.

U kolone 3 i 4 unose se podaci koji su evidentirani na sledećim kontima:

– red. br. 1 kategorija 21 tekuće obaveze,

– red. br. 1.1 grupa 211 obaveze za bruto zarade i doprinose na teret poslodavca

– red. br. 1.2 grupa 212 obaveze za ostala lična primanja

57

– red. br.1.3 = grupa 213 obaveze za rashode za materijal i usluge + grupa 214

tekuće obaveze + grupa konta 215 obaveze za kamate + grupa 217 obaveze za

subvencije + grupa 218 obaveze za ostale izdatke,

– red. br. 2 kategorija 22 obaveze po transferima za socijalnu zaštitu,

– red. br. 3 kategorija 23 obaveze za transfere institucijama, pojedincima,

nevladinom i javnom sektoru,

– red. br. 4 kategorija 24 obaveze za kapitalne izdatke,

– red. br. 5 kategorija 25 obaveze po osnovu otplate duga, izuzimajući grupu 263

otplata obaveza iz prethodne godine,

– red. br. 7 kategorija 27 obaveze iz rezervi.

Navedeni izvještaj sastavlja se na bazi knjigovodstvene evidencije koja pokazuje

stanje neizmirenih obaveza po strukturi, na kraju fiskalne godine

6.4. Izvještaj o konsolidovanoj javnoj potrošnji

Izvještaj o konsolidovanoj javnoj potrošnji izrađuje se na nivou Države i

predstavlja ukupnu javnu potrošnju čiji su izvori finansiranja porezi, lokalni porezi,

doprinosi, takse, naknade i ostali prihodi. Godišnji finansijski izvještaj o

konsolidovanoj javnoj potrošnji izrađuje se i za potrebe budžeta opštine i

vanbudžetskih fondova.

U cilju lakšeg shvatanja načina izrade Izvještaja o konsolidovanoj javnoj potrošnji

prezentiramo primjer sa predposravljenim ciframa.

58

Obrazac 7

Godina 2010

Period 01.01-31.12

IZVJEŠTAJ O KONSOLIDOVANOJ JAVNOJ POTROŠNJI

Računi OPIS Plan

I z v r š e nj e

Prethodna

godina Tekuća godina

7 PRIMICI 11.191.000 10.903.000 11.857.000

71 Tekući prihodi 9.431.000 9.170.000 9.720.000

711 Porezi 6.301.000 6.130.000 6.497.000

7111 Porez na dohodak fizičkih lica 1.900.000 1.850.000 1.960.000

7112 Porez na dobit pravnih lica 320.000 310.000 329.000

7113 Porez na imovinu 280.000 280.000 297.000

7114 Porez na dodatu vrijednost 1.300.000 1.250.000 1.325.000

7115 Akcize 1.501.000 1.450.000 1.537.000

7116 Porez na međunarodnu trgovinu i transakcije 350.000 330.000 350.000

7117 Lokalni porezi 400.000 380.000 402.000

7118 Ostali republički porezi 250.000 280.000 297.000

712 Doprinosi 2.300.000 2.230.000 2.364.000

7121 Doprinosi za penzijsko i invalidsko osiguranje 1.250.000 1.210.000 1.283.000

7122 Doprinosi za zdravstveno osiguranje 850.000 840.000 890.000

7123 Doprinosi za osiguranje od nezaposlenosti 200.000 180.000 191.000

7124 Ostali doprinosi

713 Takse 250.000 245.000 360.000

7131 Administrativne takse 20.000 17.000 18.000

7132 Sudske takse 30.000 35.000 37.000

7133 Boravišne takse 140.000 135.000 243.000

7134 Registracione takse 10.000 8.000 9.000

7135 Lokalne komunalne takse 31.000 27.000 29.000

7136 Ostale takse 19.000 23.000 24.000

714 Naknade 300.000 290.400 407.000

7141

Naknade za korišćenje dobara od opšteg

interesa 80.000 75.000 80.000

7142 Naknade za korišćenje prirodnih dobara 60.000 55.000 157.000

7143 Ekološke naknade 40.000 37.000 39.000

7144 Naknade za priređivanje igara na sreću 80.000 78.000 83.000

59

7145 Naknade za korišćenje građevinskog zemljišta 20.000 22.000 23.000

7146

Naknade za uređivanje i izgradnju građevinskog

zemljišta 10.000 13.000 14.000

7147

Naknada za izgradnju i održavanje lokalnih

puteva 5.000 5.100 5.400

7148 Naknada za puteve 3.000 3.100 3.300

7149 Ostale naknade 2.000 2.200 2.300

715 Ostali prihodi 280.000 275.000 291.000

7151 Prihodi od kapitala 180.000 175.000 185.000

7152 Novčane kazne i oduzete imovinske koristi 40.000 35.000 37.000

7153

Prihodi koje organi ostvaruju vršenjem svoje

djelatnosti 60.000 65.000 69.000

7154 Samodoprinosi

7155 Ostali prihodi

73

Primici od otplate kredita i sredstva

prenešena iz prethodne godine 770.000 760.000 806.000

731 Primici od otplate kredita 700.000 695.000 737.000

732 Sredstva prenešena iz prethodne godine 70.000 65.000 69.000

4 IZDACI 10.889.000 10.777.800 11.524.500

41 Tekući izdaci 5.450.000 5.424.800 5.850.300

411 Bruto zarade i doprinosi na teret poslodavca 5.261.000 5.238.600 5.552.900

4111 Neto zarade 3.200.000 3.190.000 .3.381.000

4112 Porez na zarade 428.000 425.000 451.000

4113 Doprinosi na teret zaposlenog 1.132.000 1.125.000 1.192.600

4114 Doprinosi na teret poslodavca 437.000 435.000 461.300

4115 Opštinski prirez 64.000 63.600 67.000

412 Ostala lična primanja 25.000 24.800 26.000

413 Rashodi za materijal i usluge 75.000 74.500 179.000

414 Tekuće održavanje 23.000 22.600 24.000

415 Kamate 13.000 12.500 13.200

416 Renta 18.000 17.700. 18.700

417 Subvencije 19.000 18.400 19.500

418 Ostali izdaci 16.000 15.700 16.600

42 Transferi za socijalnu zaštitu 1.468.000 1.420.000 1.505.000

421 Prava iz oblasti socijalne zaštite 510.000 505.000 535.000

422 Sredstva za tehnološke viškove 250.000 217.000 230.000

60

423

Prava iz oblasti penzijskog i invalidskog

osiguranja 620.000 615.000 652.000

424 Ostala prava iz oblasti zdravstvene zaštite 20.000 18.000 19.000

425 Ostala prava iz oblasti zdravstvenog osiguranja 68.000 65.000 69.000

43

Transferi instit., pojedincima, nevladinom i

javnom sektoru 498.000 487.000 516.000

431 4311 Transferi javnim institucijama 220.000 215.000 228.000

431 4312 Transferi nevladinim organizacijama 80.000 78.000 83.000

431 4313 Transferi pojedincima 26.000 25.000 26.000

431 4317 Transferi opštinama 150.000 148.000 157.000

431 4319 Transferi javnim preduzećima 22.000 21.000 22.000

44 Kapitalni izdaci 1.843.000 1.840.000 1.950.000

441 Kapitalni izdaci 1.843.000 1.840.000 1.950.000

45 Pozajmice i krediti 360.000 355.000 376.000

46 462 Otplata garancija 270.000 268.000 284.000

463 Otplata obaveza iz predhodnih godina (dio) 148.000 145.000 154.000

47 Rezerve 82.000 79.000 84.000

Suficit/Deficit +290.000 -88.800 +5.900

Finansiranje 5.000 4.000 4.200

Domaće finansiranje -60.000 -59.000 -62.500

75 751 7511 Pozajmice i krediti iz domaćih izvora 350.000 345.000 366.000

46 461 4611 Otplata dugova 380.000 376.000 398.000

463 4630

Promjena (smanjenje) neto obaveza iz

predhodnog perioda 30.000 28.000 30.000

Inostrano finansiranje 65.000 63.000 67.000

Krediti i hartije od vrijednosti

75 751 7512 Pozajmice i krediti iz inostranih izvora 425.000 418.000 443.000

46 461 4612 Otplata dugova 360.000 355.000 376.000

74 741 Donacije 40.000 38.000 40.000

72 Prihodi od prodaje imovine 110.000 108.000 114.000

74 742 Transferi 65.000 64.000 68.000

Povećanje/smanjenje depozita 302.000 125.000 232.500

U __________ Lice odgovorno

za sastavljanje izvještaja Ovlašćeno lice

_________________ __________

61

6.5. Iskazivanje suficita i deficita

Suficit i deficit budžeta predstavlja razliku između primitaka i izdataka. Saglasno

čl. 16. Zakona o budžetu kod utvrđivanja suficita, odnosno deficita vrši se

umanjenje upkupnih primitaka i izdatakai to na sljedeći način:

1.Primici – (pozajmice+primljeni transferi +donacije + prihodi od prodaje imovine)

2. Izdaci – (otplata glavnice u zemlji i inostranstvu + promjena neto imovine iz

prethodnih godina)

3. Suficit =1>2

4. Deficit=1<2

U skladu sa ovakvim zakonskim rješennjem u datom primjeru iskazan je suficit i

to prema planu u iznosu od 290.000€ u prethodnoj godini ostvaren je deficit od

88.000€, a u tekućoj godini ostvaren je suficit u iznosu od 5.900€.

Povećanje ili smanjenje depozita predstavlja razliku između ukupnih primitaka i

ukupnih izdataka.

6.6. Izvještavanje opština o planiranim i ostvarenim prihodima i rashodima i

budžetskom zaduženju

Opštine, saglasno Pravilniku o načinu izvještavanja o planiranim i ostvarenim

prihodima i rashodima i budžetskom zaduživanju, dostavljaju Izvještaji o

planiranim i ostvarenim prihodima budžeta, planiranim i izvršenim rashodima

budžeta i budžetskom zaduženju, opština dostavlja Ministarstvu finansija na

sljedećim obrascima:

1. Izvještaj o planiranim i ostvarenim prihodima, na obrascu POP;

2. Izvještaj o planiranim i ostvarenim rashodima, na obrascu PIR;

3. Izvještaj o budžetskom zaduživanju, na obrascu BUZ i

4. Izvještaj o neizmirenim budžetskim obavezama, na obrascu NEO.

Izvještaj o planiranim i ostvarenim prihodima, na obrascu POP i Izvještaj o

planiranim i ostvarenim rashodima, na obrascu PIR daju kompletnu sliku svih

prihoda i rashoda razvrstanih saglasno Pravilniku o jedinstvenoj klasifikaciji

računa.

62

7. Završni račun budžeta Crne Gore

Završni račun budžeta predstavlja sliku fiskalnog poslovanja Države u pogledu

ostvarivanja primitaka i izdataka u odnosu na plan, koji rezultita ostvarenjem

suficita ili deficita kao i druge podatke predviđene zakonom. Obzirom da su

poslovi vezani za izradu završnog računa složeni i zahtijevaju dužu proceduru

oko pripreme, to završni račun za prethodnu godinu usvaja Skupština Crne Gore

do 31.12. tekuće godine.

Završni račun budžeta Crne Gore sastavlja se u skladu sa čl. 51 Zakona o

budžetu. Zakon propisuje osnovne podatke koje mora da sadrži završni račun

budžeta i to:

– Početno i završno stanje Konsolidovanog računa Trezora,

– Pregled izvršenih odstupanja u odnosu na planirane iznose,

– Izvještaj o uzetim pozajmicama,

– Izvještaj o izdacima budžetskih rezervi,

– Izvještaj o garancijama datim tokom fiskalne godine i

– Izvještaj Državne revizorske institucije.

Procedura izrade i usvajanja završnog računa budžeta takođe je propisama

zakonom. U skladu sa zakonskom obavezom Ministarstvo finansija do 15. maja

priprema nacrt Zakona o Završnom računu budžeta Države.

Do kraja juna Vlada utvrđuje prijedlog Završnog računa budžeta Države i do

kraja septembra dostavlja ga Skupštini Crne Gore. Skupština Crne Gore kao što

je rečeno do kraja tekuće godine usvaja Zakon o Završnom računu budžeta Crne

Gore.

8. Završni račun budžeta opštine

Završni račun budžeta opštine u skladu sa čl. 55 Zakona o finansiranju lokalne

samouprave sadrži:

– Bilans stanja

– Bilans prihoda i rashoda

– Izvještaj o kapitalnim rashodima i finansiranju

63

– Izvještaj o novčanim tokovima

– Izvještaj o izvršenju budžeta – razlika između odobrenih sredstava i izvršenih

– Objašnjenje većih odstupanja između odobrenih sredstava i izvršenih

– Izvještaj o primljenim donacijama i kreditima

– Izvještaj o korišćenju sredstava iz tekuće i stalne budžetske rezerve

– Izvještaj o garancijama datim u toku fiskalne godine

– Izvještaj eksterne revizije o finansijskim izvještajima.

Predlog završnog računa utvrđuje predśednik opštine do kraja maja.

9. Unutrašnja i eksterna revizija u javnom sektoru

9.1. Unutrašnja revizija

Unutrašnja revizija u javnom sektoru uspostavljena je kao što je Zakonom o

sistemu unutrašnjih finansijskih kontrola u javnom sektoru. Unutrašnja revizija u

javnom sektoru ima za cilj unapređenje poslovanja subjekarta i pomaže subjektu

da ostvari svoje ciljeve obezbjeđujući sastematičan, disciplinovan pristup

izvršavanju radnih zadataka i poboljšanju efikasnosti upravljanaja rizikom,

kontrolama i procesima upravljanja.

Poslove unutrašnje revizije obavlju untrašnji revizori koji sunjavaju posebne

uslove predviđeni Uredbom o zvanjima unutrašnjih revizora.

Uredbom o uspostavljanju unutrašnje revizije u javnom sektoru, utvrđuje se način

i kriterijumi za uspostavljanje unutrašnje revizije u javnom sektoru. Saglasno

navedenoj Uredbi sljedeći subjekti u javnom sektoru uspostavljaju posebnu

organizacionu jedinicu za unutrašnju reviziju:

1. Ministarstvo unutrašnjih poslova

2. Ministarstvo odbtane

3. Ministarstvo finansija

4. Ministarstvo vanjskih poslova i evropskih integracija

5. Ministarstvo prosvjete i sporta

6. Ministarstvo kulture

7. Ministarstvo saobraćaja i pomorstva

64

8. Ministarstvo poljoprivrede i ruralnog razvoja

9. Ministarstvo održivog razvoja i turizma

10. Ministarstvo rada i socijalnog staranja

11. Uprava policije

12. Uprava carina

13. Poreska uprava

14. Uprava za nekretnine

15. Zavod za izvršenje krivičnih sankcija

16. Fond penzijskog i invalidskog osiguranja Crne Gore

17. Fond za zdrasveno osiguranje Crne Gore

18. Zavod za zapošljavanje Crne Gor

19. Glavni grad Podgorica.

Pored navedenih subjekata organizacionu jedinicu za unutrašnju reviziju

uspostavljaju i subjekti koji su korisnici budžetskih sredstava , a koji imaju više od

200 zaposlenih, odnosno više od 5.000.000,00€ izdataka.

9.2. Eksterna revizija

Saglasno Zakon o državnoj revizorskoj instituciji, Državna revizorska institucija

kao samostalan i nezavisan državni organ vrši kontrolu kod organa i organizacija

koje upravljaju budžetom i imovinom države i jedinica lokalne samouprave,

fondovima, Centralne banke Crne Gore i drugih pravnih lica u kojima država

učestvuje u vlasništvu, jednom riječju subjekti revizije.

Državna revizorska institucija ispituje pravilnost, efektivnost i efikasnost

poslovanja subjekta revizije.

Ispitivanje pravilnosti, odnosno zakonitosti obuhvata kontrolu usklađenosti

poslovanja sa propisima i opštim standardima prikupljanja javnih prihoda,

finansiranja rashoda, raspolaganja i upravljanja imovinom, izvršavanja obaveza,

knjiženja i dokumentovanja prihoda i rashoda, imovine i upravljanja ekonomskim

poslovima.

Ispitivanjem efektivnosti provjerava se u kojoj su mjeri ostvareni planirani

ciljevi.

65

Ispitivanjem efikasnosti ili ekonomičnost provjerava se da li su ostvareni ciljevi

u obavljanju poslova uz minimalno ulaganje sredstava

Znači, nije zadatak Državna revizorska institucija da vrši samo kontrolu

pravilnosti poslovanja subjekata revizije, već se bavi kontrolom ostvarenih

planiranih ciljeva (efektivnošću), kao i uspješnošću funkcionisanja državnih

organa, državne uprave i privrednih subjekata u kojima država učestvuje u

kapitalu sa aspekta i ekonomičnosti korišćenja i raspolaganja državnim

sredstvima. Nakon izvršene rervizije od strane ovlašćenih državnih revizora

sačinjava se izvještaj kojeg usvaja kolegijum DRI. Izvještaj o reviziji sadrži

utvrđeno činjenično stanje, ocjenu, zaključke i sugestije za otklanjanje

eventualno utvrđenih nedostataka.

Izvještaj o reviziji predstavlja dokumentacionu osnovu za izradu Godišnjeg

izvještaja i davanja stručnih mišljenja i sugestija i preporuka u skladu sa

zakonom. Godišnji izvještaj Državna revizorska institucija dostavlja do 31.

oktobra Skupštini Crne Gore na razmatranje i usvajanje Na osnovu bitnih

činjenica i okolnosti na koje je ukazano u Godišnjem izvještaju DRI, Skupština

odlučuje o predloženim mjerama i roku za njihovo sprovođenje..

66

10. Zaključak

Priručnik Budžetsko računovodstvo, pomoći će kandidatima za polaganje ispita

za državnog revizora da lakše shvate zakonske propise i procedure koji se

odnose na budžetsko računovpdstvo u javnom sektoru. Budžetsko

računovpdstvo predsavlja simbiozu čitavog kompleksa procedura koji se odnose

na upravljanje budžetom u trošenju budžetskih sredstava, knjigovodstveno

praćenje budžetskih transakcija, izradu finansijskih izvještaja i završnog računa i

funkcionisanje unutrašnje i eksterne revizije i kontrole trošenja i naplate

budžetskih sredstava. U cilju što lakšeg razumijevanja cjelokupne ove

problematike urađen je ovaj Priručnik u kojem su dati propisi koji regulišu oblast

budžetskog računovodstva i njihova osnovna rješenja, način vođenja budžetskog

računovodstva i dati su praktični primjeri vođenja knjgovodstva budžetskih

sredstava, budžetskih prihoda i rashoda. Takođe su dati praktični primjeri izrade

finansijskih izvještaja. Smatramo da će korisnici savladavanjem materije date u

ovom Priručniku dobiti osnovne informacije i znanja iz oblasti budžetskog

računovodstva koje će im poslužiti da se u praksi lakše snalaze.

67

Literatura:

1. Upravljanje javnim izdacima (priručnik za zemlje u tranziciji), urednici: Richard

Allen i Daniel Tommasi;

2. Metodologija budžetskog računovodstva, prof. dr. Vera Leko;

3. Budžetski sistem u Crnoj Gori, dr Milan Dabović;

4. Komentar zakona o Državnoj revizorskoj instituciji, Gerd K. Bauer

5. Zakon o budžetu;

6. Zakon o imovini Crne Gore;

7. Zakon o finansiranju lokalne samouprave;

8. Zakonom o sistemu unutrašnjih finansijskih kontrola u javnom sektoru;

9. Zakon o državnoj revizorskoj instituciji;

10. Pravilnik o poreskom knjigovodstvu;

11. Pravilnik o razvrstavanju materijalne i nematerijalne imovine po grupama i

metodama za utvrđivanje amortizacije budžetskih i vanbudžetskih korisnika;

12. Uputstvo o radu državnog trezora;

13. Pravilnjik o jedinstvenoj klasifikaciji računa za budžet Republike, budžete

vanbudžetskih fondova i budžete opština;

14. Pravilnik o načinu pripreme, sastavljanja i podnošenja finansijskih izvještaja

budžeta, vanbučetskih fondova i jedinica lokalne samouprave;

15. Međunarodni računovodstveni standardi za javni sektor;

16. Međunarodni standardi za reviziju u javnom sektoru –INTOSAI standardi.