Prawo w życiu Prawo w życiu społecznymspołecznym

Definicja PrawaDefinicja Prawa Prawo – zespół norm Prawo – zespół norm postępowania postępowania ustanowionych lub ustanowionych lub uznanych przez państwo, uznanych przez państwo, których przestrzeganie jest których przestrzeganie jest zagwarantowane zagwarantowane przymusem państwowym.przymusem państwowym.

W skład systemu źródeł prawa w Polsce wchodzą:

Źródła prawa stanowionegoŹródła prawa stanowionego

Źródła prawa uznanegoŹródła prawa uznanego

W znikomym zakresie prawa zwyczajowegoW znikomym zakresie prawa zwyczajowego

Ogół źródeł prawa RP jest podzielony na

Źródła powszechnie obowiązującego prawa Źródła powszechnie obowiązującego prawa

Źródła prawa mające charakter wewnętrznyŹródła prawa mające charakter wewnętrzny

Źródła powszechnie obowiązującego prawa:

Konstytucja

Ustawa

Ratyfikowana umowa międzynarodowa

Rozporządzenia

Źródła prawa mające charakter wewnętrzny:

Uchwały Rady Ministrów

Zarządzenia Prezesa Rady Ministrów

Zarządzenia ministrów

KonstytucjaKonstytucja jest najważniejszym prawem RP. Jej przepisy stosuje się bezpośrednio. jest najważniejszym prawem RP. Jej przepisy stosuje się bezpośrednio. Wszystkie organy władzy publicznej, państwowej i samorządowej działają na podstawię i Wszystkie organy władzy publicznej, państwowej i samorządowej działają na podstawię i w granicach konstytucji. obowiązuje zasada, że organy te mogą czynić tylko to, na co w granicach konstytucji. obowiązuje zasada, że organy te mogą czynić tylko to, na co pozwala im prawo.pozwala im prawo.

Ustawa jest to akt prawotwórczy uchwalany przez Sejm i Senat, ogłaszany przez Prezydenta RP. Ustawa dochodzi do skutku w procesie ustawodawczym.

Etapy procesu ustawodawczego

Inicjatywa ustawodawcza- czyli prawo zgłaszania do Sejmu projektów ustaw, przysługuję posłom( grupie przynajmniej 15 posłów) i komisją sejmowym, Senatowi, Prezydentowi RP, Radzie Ministrów, oraz wyborcom w liczbie co najmniej 100tyś.

Debata w Sejmie i Senacie nad projektami ustaw – toczy się tylko na plenarnych posiedzeniach.

Podpisanie ustawy przez Prezydenta- podpisaniem i ogłoszeniem ustawy zarządza Prezydent. Prezydent ma obowiązek odmówić podpisania ustawy gdy ta jest niezgodna z konstytucja, ma również prawo do odmowy podpisania ustawy i przekazania jej do ponownego rozpatrzenia przez Sejm jest to tak zwane prawo veta. Po ponownym jednak uchwaleniu ustawy musi ją podpisać w ciągu 7dni i zarządzić jej ogłoszenie.

Trzecią pozycję w hierarchii źródeł prawa w Polsce zajmują ratyfikowane umowy międzynarodowe. Ratyfikacji dokonuje Prezydent RP.

Odróżnia się umowy ratyfikowane za uprzednią zgodą umieszczoną w ustawię a ratyfikowane przez Prezydenta tylko na wniosek rządu. Zarówno ratyfikacja umowy międzynarodowej jak i jej wymówienie wymaga uprzedniej zgody wyrażonej w ustawię.

Ratyfikowana umowa międzynarodowa po jej ogłoszeniu w dzienniku Ustaw RP stanowi część krajowego porządku prawnego i jest bezpośrednio stosowna, chyba że jej stosowanie jest uzależnione od wydania ustawy.

Prawo do wydawania rozporządzenia maja:

PrezydentPrezydent

Rada MinistrówRada Ministrów

Prezes Rady MinistrówPrezes Rady Ministrów

Poszczególni ministrowiePoszczególni ministrowie

Krajowa Rada Radiofonii i TelewizjiKrajowa Rada Radiofonii i Telewizji

Rozporządzenie może być wydane przez wskazany organ na podstawię może być wydane przez wskazany organ na podstawię szczegółowego upoważnienia zawartego w ustawię i w celu wykonania szczegółowego upoważnienia zawartego w ustawię i w celu wykonania ustawy. Upoważnienie określa organ właściwy do wydania rozporządzenia i ustawy. Upoważnienie określa organ właściwy do wydania rozporządzenia i zakres spraw przekazanych do uregulowania w rozporządzeniu oraz wytyczne zakres spraw przekazanych do uregulowania w rozporządzeniu oraz wytyczne dotyczące treści rozporządzenia.dotyczące treści rozporządzenia.

Akty prawa miejscowego wydawane są przez organy samorządu terytorialnego wydawane są przez organy samorządu terytorialnego oraz przez terenowe organy administracji rządowej. Obowiązują one na obszarze oraz przez terenowe organy administracji rządowej. Obowiązują one na obszarze działania tych organów. Mogą być wydawane na podstawię i w granicach upoważnień działania tych organów. Mogą być wydawane na podstawię i w granicach upoważnień zawartych w ustawię. Aktami tego rodzaju są:zawartych w ustawię. Aktami tego rodzaju są:

Rozporządzenia wojewodówRozporządzenia wojewodów

Uchwały w referendum gminnymUchwały w referendum gminnym

Uchwały rad gminnychUchwały rad gminnych

Uchwały zarządów gminyUchwały zarządów gminy

Akty te dotyczą planowania przestrzennego, budżetu gminnego, statutu gminnego czy Akty te dotyczą planowania przestrzennego, budżetu gminnego, statutu gminnego czy jej organów.jej organów.

Rodzaje prawaRodzaje prawa

Wewnętrzne: Wewnętrzne: Zewnętrzne:Zewnętrzne:-konstytucyjne --konstytucyjne -międzynarodowemiędzynarodowe-administracyjne-administracyjne-cywilne-cywilne-rzeczowe-rzeczowe-pracy-pracy-finansowe-finansowe-rodzinne-rodzinne-karne-karne

Prawo konstytucyjne - to zespół norm prawnych Prawo konstytucyjne - to zespół norm prawnych określających ustrojowe zasady funkcjonowania określających ustrojowe zasady funkcjonowania państwa, treść i sposoby zagwarantowania praw państwa, treść i sposoby zagwarantowania praw obywatelskich, sposób tworzenia prawa.obywatelskich, sposób tworzenia prawa.

Prawo administracyjne – normy prawne regulujące Prawo administracyjne – normy prawne regulujące organizację administracji publicznej, jej zadania i organizację administracji publicznej, jej zadania i zasady działania oraz określa wzajemne prawa i zasady działania oraz określa wzajemne prawa i obowiązki między administracją publiczną a obowiązki między administracją publiczną a podmiotami znajdującymi się na zewnątrz niej.podmiotami znajdującymi się na zewnątrz niej.

Prawo cywilne – prawo dotyczące obywateli Prawo cywilne – prawo dotyczące obywateli państwa, ich stosunków majątkowych oraz państwa, ich stosunków majątkowych oraz własności intelektualnej.własności intelektualnej.

Prawo rzeczowe – reguluje instytucje własności Prawo rzeczowe – reguluje instytucje własności oraz inne formy korzystania z rzeczy.oraz inne formy korzystania z rzeczy.

Prawo pracy – reguluje stosunki pracy Prawo pracy – reguluje stosunki pracy podporządkowanej, świadczonej przez jedną przez jedną podporządkowanej, świadczonej przez jedną przez jedną osobę na rachunek drugiego podmiotu oraz norm osobę na rachunek drugiego podmiotu oraz norm regulujących inne stosunki społeczne ściśle związane z regulujących inne stosunki społeczne ściśle związane z występowaniem w pracy.występowaniem w pracy.

Prawo finansowe – określa stosunki społeczne Prawo finansowe – określa stosunki społeczne powstające w związku z gromadzeniem i powstające w związku z gromadzeniem i wydatkowaniem środków pieniężnych.wydatkowaniem środków pieniężnych.

Prawo rodzinne – reguluje stosunki prawne w rodzinie Prawo rodzinne – reguluje stosunki prawne w rodzinie zarówno niemajątkowe, jej istnienie i funkcjonowanie, zarówno niemajątkowe, jej istnienie i funkcjonowanie, stosunki wewnątrz rodziny jak i z osobami trzecimi.stosunki wewnątrz rodziny jak i z osobami trzecimi.

Prawo karne – zespół przepisów normujących kwestie Prawo karne – zespół przepisów normujących kwestie odpowiedzialności karnej człowieka za czyny zabronione odpowiedzialności karnej człowieka za czyny zabronione pod groźbą kary kryminalnej.pod groźbą kary kryminalnej.

Prawo międzynarodowe - zespół norm regulujących ogół Prawo międzynarodowe - zespół norm regulujących ogół zdarzeń i faktów, mających miejsce w środowisku zdarzeń i faktów, mających miejsce w środowisku międzynarodowym.międzynarodowym.

Normy prawne są to wypowiedzi jak określone osoby o określonych są to wypowiedzi jak określone osoby o określonych okolicznościach mają się zachować, są zawarte w aktach prawotwórczych okolicznościach mają się zachować, są zawarte w aktach prawotwórczych wydawanych przez organy państwowe, tj. w ustawach, rozporządzeniach itp. wydawanych przez organy państwowe, tj. w ustawach, rozporządzeniach itp. Normy prawne można dzielić według różnych kryteriów my ograniczymy się Normy prawne można dzielić według różnych kryteriów my ograniczymy się tylko do tych najczęściej używanych.tylko do tych najczęściej używanych.

Podział norm prawnych według Podział norm prawnych według stopnia ich mocy prawnejstopnia ich mocy prawnej są to: są to:

Normy konstytucyjneNormy konstytucyjne

Normy ustawoweNormy ustawowe

Normy zawarte w aktach prawotwórczych podporządkowanych ustawięNormy zawarte w aktach prawotwórczych podporządkowanych ustawię

Podział norm ze względu na Podział norm ze względu na zasięg terytorialny ich obowiązywaniazasięg terytorialny ich obowiązywania są to : są to :

Normy wydane przez centralne organy państwaNormy wydane przez centralne organy państwa

Normy wydane przez organy terenoweNormy wydane przez organy terenowe

Podział norm według postępowania, które regulująpostępowania, które regulują są to:

•Normy wyznaczające obowiązek- są to normy zarówno coś nakazujące jak i czegoś zabraniające, przewidują tylko jeden sposób postępowania dla adresata

•Normy nadające uprawnienia- dają adresatowi możliwość wyboru zachowania zgodne z normą sposobu postępowania

•Normy wolnościowe- przyznają adresatowi swobodę działania w jakimś obszarze stosunków społecznych

Podział norm według stopnia ich konkretnościstopnia ich konkretności są to:

Norma konkretna- zawiera pełen opis wymaganego zachowania, adresat wie z niej wszystko

Norma odsyłająca- sama nie reguluje zachowania adresata, wskazują jedynie inne normy według których adresat ma postępować

Norma blankietowa- nie określa pożądanego zachowania również nie odsyła do innej konkretnej normy, sugeruje powstanie nowej normy która określi pożądane zachowanie

Wyróżnia się również takie normy jak:

Normy bezwzględnie obowiązujące-zawiera reguły postępowania obowiązujące bezpośrednia adresatów

Normy względnie obowiązujące- mają zastosowania gdy adresaci nie uregulowani danego zachowania się inaczej

Kontrola prawa, sądy:Kontrola prawa, sądy:

a) Sąd Najwyższya) Sąd Najwyższy b) Sądy Powszechne: b) Sądy Powszechne: - Sąd Apelacyjny - Sąd Apelacyjny - Sąd Okręgowy - Sąd Okręgowy - Sąd Rejonowy - Sąd Rejonowy c) Sądy Administracyjne c) Sądy Administracyjne d) Sądy Wojskowe d) Sądy Wojskowe

Sąd Najwyższy – naczelny organ władzy Sąd Najwyższy – naczelny organ władzy sądowniczej w danym kraju. Głównymi celami są: sądowniczej w danym kraju. Głównymi celami są: rozpoznawanie kasacji wnoszonych od rozpoznawanie kasacji wnoszonych od prawomocnych orzeczeń sądów odwoławczych prawomocnych orzeczeń sądów odwoławczych kończących postępowanie sądowe, podejmowanie kończących postępowanie sądowe, podejmowanie uchwał mających na celu wyjaśnienie przepisów uchwał mających na celu wyjaśnienie przepisów prawnych budzących wątpliwości w praktyce, prawnych budzących wątpliwości w praktyce, stwierdzenie ważności wyborów: do sejmu, senatu, stwierdzenie ważności wyborów: do sejmu, senatu, na prezydenta, a także prawomocności referendum na prezydenta, a także prawomocności referendum ogólnokrajowego i konstytucyjnego. ogólnokrajowego i konstytucyjnego.

Sąd apelacyjny – to organ wymiaru sprawiedliwości Sąd apelacyjny – to organ wymiaru sprawiedliwości powołany do rozstrzygania w II instancji spraw z powołany do rozstrzygania w II instancji spraw z zakresu prawa karnego, cywilnego, prawa pracy i zakresu prawa karnego, cywilnego, prawa pracy i ubezpieczeń społecznych z obszaru działania dwóch ubezpieczeń społecznych z obszaru działania dwóch podległych mu sądów powszechnych. Sądy podległych mu sądów powszechnych. Sądy apelacyjne rozpoznają także kwestie szczególne apelacyjne rozpoznają także kwestie szczególne przekazane im bezpośrednio przez ustawę. Są przekazane im bezpośrednio przez ustawę. Są również sądami dyscyplinarnymi dla sędziów.również sądami dyscyplinarnymi dla sędziów.

Sąd okręgowy – sąd powszechny orzekający Sąd okręgowy – sąd powszechny orzekający zarówno w pierwszej i drugiej instancji. Sąd zarówno w pierwszej i drugiej instancji. Sąd okręgowy orzeka jako sąd w pierwszej instancji w okręgowy orzeka jako sąd w pierwszej instancji w sprawach wyraźnie wskazanych przez odpowiednie sprawach wyraźnie wskazanych przez odpowiednie przepisy prawa karnego lub cywilnego. W drugiej przepisy prawa karnego lub cywilnego. W drugiej instancji sąd okręgowy rozpoznaje apelacje i instancji sąd okręgowy rozpoznaje apelacje i zażalenia od orzeczeń wydanych w pierwszej zażalenia od orzeczeń wydanych w pierwszej instancji przez sąd rejonowy.instancji przez sąd rejonowy.

Sąd rejonowy – w polskim systemie wymiaru Sąd rejonowy – w polskim systemie wymiaru sprawiedliwości sąd powszechny powołany do sprawiedliwości sąd powszechny powołany do rozpoznawania wszystkich spraw należących do rozpoznawania wszystkich spraw należących do sądów powszechnych, z wyjątkiem spraw sądów powszechnych, z wyjątkiem spraw przeznaczonych dla sądów wyższej instancji. przeznaczonych dla sądów wyższej instancji.

Sąd administracyjny – to organ państwowy powołany do Sąd administracyjny – to organ państwowy powołany do sprawowania kontroli działalności administracji sprawowania kontroli działalności administracji publicznej oraz rozstrzygania sporów o właściwość publicznej oraz rozstrzygania sporów o właściwość między organami jednostek samorządu terytorialnego i między organami jednostek samorządu terytorialnego i miedzy samorządowymi kolegiami odwoławczymi oraz miedzy samorządowymi kolegiami odwoławczymi oraz sporów kompetencyjnych pomiędzy organami tych sporów kompetencyjnych pomiędzy organami tych jednostek a organami administracji rządowej. Sądami jednostek a organami administracji rządowej. Sądami administracyjnymi są: wojewódzkie sądy administracyjne administracyjnymi są: wojewódzkie sądy administracyjne oraz Naczelny Sąd Administracyjny.oraz Naczelny Sąd Administracyjny.

Sąd wojskowy – sąd wyłączony spod sądownictwa Sąd wojskowy – sąd wyłączony spod sądownictwa powszechnego ze względu na szczególne kategorie powszechnego ze względu na szczególne kategorie podmiotowe (sprawcy) i przedmiotowe (określone podmiotowe (sprawcy) i przedmiotowe (określone sprawy). Działalność sądów wojskowych jest z reguły sprawy). Działalność sądów wojskowych jest z reguły ograniczona do przestępstw popełnionych przez ograniczona do przestępstw popełnionych przez żołnierzy podczas czynnej służby wojskowej, polega żołnierzy podczas czynnej służby wojskowej, polega nadzorowi orzeczniczemu sądów najwyższych. nadzorowi orzeczniczemu sądów najwyższych.

Kontrola konstytucyjności – kontrola zgodności norm Kontrola konstytucyjności – kontrola zgodności norm prawnych niższego rzędu z konstytucją. W Polsce prawnych niższego rzędu z konstytucją. W Polsce organem sądownictwa konstytucyjnego jest Trybunał organem sądownictwa konstytucyjnego jest Trybunał Konstytucyjny. Kompetencje TK:Konstytucyjny. Kompetencje TK:- badanie zgodności ustaw i ratyfikowanych umów - badanie zgodności ustaw i ratyfikowanych umów międzynarodowych z Konstytucją międzynarodowych z Konstytucją - badanie zgodności ustaw z ratyfikowanymi umowami - badanie zgodności ustaw z ratyfikowanymi umowami międzynarodowymi, których ratyfikacja wymagała międzynarodowymi, których ratyfikacja wymagała uprzedniej zgody wyrażonej w ustawieuprzedniej zgody wyrażonej w ustawie- badanie zgodności umów międzynarodowych z - badanie zgodności umów międzynarodowych z ustawamiustawami- rozpatrywanie skarg konstytucyjnych - rozpatrywanie skarg konstytucyjnych - rozstrzyganie sporów między kompetencyjnych - rozstrzyganie sporów między kompetencyjnych pomiędzy centralnymi konstytucyjnymi organami pomiędzy centralnymi konstytucyjnymi organami państwapaństwa- orzekanie zgodności Z Konstytucją celów lub - orzekanie zgodności Z Konstytucją celów lub działalności partii politycznychdziałalności partii politycznych- uznawanie przejściowej niemożności sprawowania - uznawanie przejściowej niemożności sprawowania urzędu przez Prezydenta Rzeczypospolitej i powierzenie urzędu przez Prezydenta Rzeczypospolitej i powierzenie Marszałkowi Sejmu tymczasowego wykonywania Marszałkowi Sejmu tymczasowego wykonywania obowiązków Prezydentaobowiązków Prezydenta- rozpatrywanie pytań prawnych skierowanych przez - rozpatrywanie pytań prawnych skierowanych przez sądy.sądy.

Normy prawne obowiązujące w danym państwie tworzą system prawny. Są uporządkowane według przyjętych zasad. Do systemu prawa stale przybywają nowe normy. Inne są z niego wyłączane. System prawa ma charakter dynamiczny.

Na system prawa danego państwa w danym momencie historycznym składają się obowiązujące w nim normy prawne w ich wzajemnym powiązaniu, z punktu widzenia cech wspólnych i cech je różnicujących.

O strukturze systemu prawa decydują:

Stosunki społeczne

Stosunki ekonomiczne

Stosunki polityczne

Cechy systemu prawnego:

Niesprzeczność

Zupełność

Polska i większość krajów europejskich posiada system prawa stanowionego. Najważniejszym źródłem prawa w tym systemie jest konstytucja, to ona stoi najwyżej w hierarchii prawa w tym systemie.

W krajach anglosaskich obowiązuje inny system prawny, ponieważ w krajach tych źródłem prawa jest prawo zwyczajowe przykładem może być Wielka Brytania gdzie jest prawo zwyczajowe wywodzące się z tak zwanego rodzimego prawa powszechnego.

Bibliografia:Bibliografia:

- Mraian Ciepaj , Podstawy wiedzy o prawie, ISSN - Mraian Ciepaj , Podstawy wiedzy o prawie, ISSN 0860-9004, Politechnika Opolska0860-9004, Politechnika Opolska-- A. Łopatka, Prawoznawstwo, wydawnictwo PWN A. Łopatka, Prawoznawstwo, wydawnictwo PWN Warszawa 2000Warszawa 2000- J. Jabłonska- Bonca, Podstawy prawa dla - J. Jabłonska- Bonca, Podstawy prawa dla ekonomistów, PWN Warszawa 2000ekonomistów, PWN Warszawa 2000