312017. tomi 5, N1

akaki liqokelisaqarTvelos erovnuli bankis makroekonomikisa da statistikis departamentis

makroekonomikuri kvlevebis ganyofilebis ufrosi specialisti

potenciuri zrdis SefasebasaqarTvelos ekonomikisTvis

Sesavali

potenciuri gamoSveba warmoadgens warmoeb­is dones, romelic grZelvadian periodSi

miiRweva ekonomikuri kapitalis sruli dat­virTvis pirobebSi. misi swori da saimedo Se­faseba mniSvnelovania gamoSvebis mimdinare donis potenciurisgan gadaxris gansazRvrisT­vis, rac monetaruli politikis SemuSavebis erT­erTi amosavali wertilia. garda amisa potenciuri gamoSvebis dinamikaze dakvirvebiT SesaZlebelia Sefasdes mis zrdaSi ZiriTadi sawarmoo faqtorebis da maTi produqtiulo­bis wvlili.

potenciuri zrdis dekompozicia sawar­moo faqtorebis mixedviT, saSualebas iZle­va SevafasoT mocemul periodSi ekono­mikis potenciur zrdaSi ra wvlili hqonda TiToeul am faqtors. aRniSnuli analizis Sedegebi sayuradReboa, rogorc monetaruli da fiskaluri, aseve, zogadad, struqturu­li ekonomikuri reformebis gatarebisTvis, raTa sworad Sefasdes ramdenad efeqtianad xdeba sawarmoo faqtorebis aTviseba da ro­gor SeiZleba xeli SevuwyoT grZelvadian ekonomikur zrdas.

potenciuri ekonomikuri zrdisa da misi ganmsazRvreli faqtorebis Sefasebam gansa­kuTrebuli mniSvneloba SeiZina 2008 wlis globaluri finansuri krizisis Semdgom. am periodSi rogorc ganviTarebul, aseve gan­viTarebad qveynebSi dafiqsirda ekonomi­

kuri zrdis mkveTri Seneleba. Sesabamisad, mniSvnelovania gaanalizdes, Tu ramdenad asaxavs es procesebi ekonomikis grZelva­diani potencilis gauaresebas da romeli struqturuli faqtorebia am tendenciaze pasuxismgebeli. aRniSnulma globalurma cv­lilebebma zrdis Senelebis TvalsazrisiT asaxva hpova saqarTvelos ekonomikazec, rom­lis mimdinare zrdis tempi kvlav CamorCe­ba krizisamdel maCvenebels. am pirobeb­Si mniSvnelovania gamovlindes ramdenad arsebiTia globaluri procesebi saqarT­velos ekonomikis potencialis dasaxasiaTe­blad, ramdenad ganapirobebs struqturuli faqtorebi mimdinare zrdis arcTu saxarbie­lo temps da ra RonisZiebebi SeiZleba ga­tardes ekonomikis potenciuri zrdis gasaum­jobeseblad.

literaturis mimoxilva

ekonomikis potenciuri gamoSvebis Sefaseba da misi zrdis dekompozicia aqtiuri ganx­

ilvis Temebia ekonomikur literaturaSi. potenciur zrdaSi sawarmoo faqtorebis wv­lilis Sefasebas gansakuTrebuli yuradRe­ba eTmoba gardamavali ekonomikis mqone qveynebisaTvis, maT mier resursebis gamoy­enebis efeqtianobisa da zrdis პერსპექტივების analizisTvis. amasTanave aranakleb sayu rad­Reboa kvlevebi, romlebic miznad isaxavs Sea­fasos simZlavreebis aTviseba da potenciuri zrdis tendenciebi ganviTarebuli qveyneb­

32 ekonomika da sabanko saqme

potenciuri zrdis Sefaseba

saqarTvelos ekonomikisTvis

isTvis. aRniSnuli sakiTxebis analizi xor­cieldeba Semdeg ZiriTad Teoriul CarCoe­bSi: ekonomikuri zrdis aRricxvis midgoma, paneluri regresiis meTodi da kointegraci­uli analizi.

iradiani (2007) sakuTar naSromSi ekonomi­kuri zrdis aRricxvis meTodze dayrdnobiT cdilobs Seafasos potenciri zrdis ZiriTa­di ganmapirobebeli faqtorebi aRmosavleT evropisa da centraluri aziis gardamavali ekonomikis qveynebSi. warmoebis procesis dasaxasiaTeblad igi iyenebs kob­duglasis sawarmoo funqcias, romelic ekonomikis ga­moSvebas xsnis kapitalis arsebuli maragis, dasaqmebisa da narCenobiTi wevris meSveo­biT. am ukanasknelSi asaxvas hpovebs mravali faqtori, romelic kapitalisa da samuSao Za­lis produqtiulobas ganapirobebs. avtori kob­duglasis sawarmoo funqciis parame­trebs instrumentuli cvladis gamoyenebiT afasaebs, rac garkveulwilad aneitralebs endogenurobis problemas.

aRniSnuli kvlevis Sedegebi miuTiTebs, rom gamoSvebis elastiuroba kapitalis mi­marT gardamavali ekonomikis qveynebSi sa­grZnoblad maRalia vidre es wina kvlevebSi iyo miCneuli da igi 0.4­0.7 farglebSi merye­obs. avtori agreTve askvnis, rom ganxilul qveynebSi potenciuri gamoSvebis zrdaSi yve­laze mniSvnelovani iyo sawarmoo faqtorTa produqtiulobis wvlili, rac erTi mxriv, ganpirobebuli iyo gegmiuri ekonomikidan sabazro sistemaze gadasvlis Semdeg efeq­tianobis zrdiT da seqtorebs Soris resurse­bis gadanawilebis optimizaciiT. meore mxriv, aRniSnul qveynebSi produqtiulobis zr­das xeli Seuwyo teqnologiis mwiri sawyisi donis gamo inovaciebis SedarebiT maRalma zRvrulma ukugebam. da bolos, makroekono­mikurma stabilizaciam da sabazro reformeb­ma agreTve dadebiTi gavlena iqonies zrdaSi sawarmoo faqtorTa produqtiulobis maRal wvlilze.

mi Re bul Se de geb ze day r d no biT, av to ri asa ­bu Tebs, rom gar da ma va li pe ri o dis mi wu ruls, ro de sac aR niS nul qvey neb Si teq no lo gi is do ­

ne da sav lur niS nuls da u ax lov de ba, kon ver­gen ci is pro ces Si miR we u li pro duq ti u lo bis zrda sa ku Tar Tavs amo wu ravs. am etap ze ki met dat vir T vas Se i Zens sa baz ro re for me bis ga ta­re bi Ta da in s ti tu te bis gaZ li e re biT, ag reT ve ka pi ta li sa da sa mu Sao Za lis xa ris xob ri vi ga­um jo be se biT miR we u li zrda.

potenciuri gamoSvebis Sefaseba da misi zrdis dekompozicia warmoadgens kvlevis mTavar sagans hajkovasa da hurvikis (2007) statiaSic, romelic aanalizebs miwodebis mx­aris efeqtianobas CexeTis ekonomikisTvis. aRniSnul kvlevaSi avtorebi gamoTqvamen varauds, rom kob­duglasis sawarmoo fun­qciis standartuli specifikaciiT gamoyeneba konvergenciis procesSi myofi ekonomikisT­vis SesaZloa ar iyos gamarTlebuli. funqci­is standartul formaSi nagulisxmevi mudmivi parametrebi da daSveba sawarmoo faqtorebis konkurentuli bazrebis Sesaxeb ganapirobebs gamoSvebaSi dasaqmebisa da kapitalis wilis mudmivobas. es ukanaskneli ki aramarTl­zomieri daSvebaa gardamavali ekonomikisT­vis, romelsac jer ar miuRwevia grZelvadiani wonasworobisTvis. am daSvebis sawinaaRmde­god metyvelebs empiriuli monacemebic. ker­Zod, CexeTSi dasaqmebis wili gamoSvebaSi sta­bilurad izrdeboda 1995­2005 wlebSi.

imis dasadgenad, Tu ramdenad relevan­turia standartuli kob­duglasis sawarmoo funqcia potenciuri gamoSvebis Sesafaseblad gardamaval ekonomikaSi, avtorebi iyeneben al­ternatiul, ganzogadebul, sawarmoo funqcias da miRebul Sedegebs kob­duglasis SemTxvevas adareben. sabolood, isini askvnian, rom kv­leviT mocul periodSi (1995­2005) kob­dugla­sis funqciiT miRebuli potenciuri gamoSveba aramniSvnelovnad gansxvavdeba ganzogadebu­li SemTxvevisgan. es Sedegi ki imaze miuTiTebs, rom gardamavali ekonomikis qveynebisTvis, rogoric magaliTad saqarTveloa, potenci­uri gamoSvebis Sesafaseblad da misi zrdis de­kompoziciisTvis SeiZleba daveyrdnoT stan­dartul kob­duglasis funqcias.

CexeTis ekonomikis potenciuri gamoSve­bisa da mis zrdaSi sawarmoo faqtorebis wv­

332017. tomi 5, N1

lilis Sefasebis Semdeg hajkova da hurviki warmoadgenen miRebuli Sedegebis saintereso interpretacias. avtorebi asabuTeben, rom ga­moSvebaSi dakvirvebadi sawarmoo faqtoris wvlilis zrda mxolod maSinaa efeqtiani, rodesac mas Tan axlavs narCenobiTi wevriT Sefasebuli sawarmoo faqtorebis produqti­ulobis zrda. am mtkicebis kvalobaze avtore­bi askvnian, rom 1995­2000 wlebSi, roca poten­ciuri zrda mxolod kapitaliT sazrdoobda, xolo dasaqmebisa da produqtiulobis wv­lili umniSvelo iyo, ekonomikis miwodebis mxare araefeqtianobiT xasiaTdeboda. rac Seexeba 2001­2005 wlebis periods, rodesac sawarmoo faqtorTa produqtiulobis stabi­lurad maRal wvlils Tan axlda kapitalisa da dasaqmebis mzardi kontribucia potenci­uri gamoSvebis zrdaSi, avtorebi miuTiTeben, rom ekonomikis miwodebis mxare efeqtianad funqcionirebda da resursebis gamoyenebac axlos iyo optimalurTan.

potenciuri gamoSvebis dasaxasiaTeblad sawarmoo funqciis gamoyenebas aramizanSe­wonilad miiCneven Seixi da moudadi (2004). isini eWvqveS ayeneben, rogorc agregirebu­li sawarmoo funqciis koncefcias, aseve umu­Sevrobis bunebrivi donis cnebas. avtorebi ekonomikis potencialis aRsawerad eyrdno­bian simZlavreebis aTvisebis midgomas da gan­martaven kapitalis eknomikur utilizacias, rogorc gamoSvebis dones, romelic miiRweva kapitalis ekonomikurad sasurveli doziT, maqsimaluri mogebis Sesabamisi datvirT­vis pirobebSi. am gansazRvrebis Sesabamisad, arsebobs grZelvadiani kavSiri potenciur gamoSvebasa da kapitalis maragebs Soris, romelic kointegraciis meTodiT SeiZle­ba daxasaiTdes. es ukanaskneli ori erTi da imave rigis arastacionalur process Soris grZelvadaini urTierTkavSiris aR­sawerad gamoiyeneba. potenciuri gamoSveb­is დასახასიათებლად am meTodis gamoyenebis kidev erTi upiratesobaa is, rom igi iyenebs monacemebs mxolod erTi sawarmoo faqto­ris, kapitalis maragis Sesaxeb.

kointegraciis gziT ekonomikuri TanamS­romlobisa da ganviTarebis (OECD) jgufis

qveynebisTvis potenciuri gamoSvebis Se­fasebis Semdeg avtorebi miRebul Sedegebs adareben saerTaSoriso monetaruli fondis alternatiul kvlevebs, romlebic potenci­uri gamoSvebis Sesafaseblad sawarmoo fun­qciis midgomas eyrdnoba. Sedarebis Sedegad vlindeba, rom kvlevaSi moculi ganviTare­buli qveynebisTvis kointegraciis gziT Se­fasebuli potenciuri gamoSveba SesamCnevad gansxvavdeba sawarmoo funqciiT miRebuli Sefasebisgan. metic, kapitalis potenciur ga­moSvebasTan Tanafardoba, rac kapitalis efeqtianobis Sebrunebuli sididea, ufro gluv traeqtorias misdevs kointegraciis meTodis gamoyenebisas, vidre sawarmoo fun­qciis SemTxvevaSi. es garemoeba potenciuri gamoSvebis Sefasebisas kointegraciis meTo­dis upiratesobas amJRavnebs, vianidan kapita­lis produqtiuloba teqnologiuri progre­sis Tanmdevia da samarTliania vivaraudoT, rom mas moklevadiani ryevebi naklebad unda axasaiTebdes.

miuxedavad kointegraciis meTodis aR­niSnuli upiratesobisa potenciuri gamoSve­bis Sesafaseblad misi gamoyeneba moiTxovs kapitalis maragisa da gamoSvebis sakmarisi raodenobis saimedo monacemebs (minimum 20­25 weli), raTa gamoikveTos maT Soris grZelvadiani urTierTkavSiri. samwuxarod, gardamavali ekonomikis qveynebSi, rogor­icaa saqarTvelo, sakmarisi xangrZlivobis monacemebis ar arseboba am meTods araxelmi­sawvdoms xdis.

imnaiSvili (2010) sadiskusio naSromSi saqarTvelos mTliani Sida produqtis po­tenciuri donis Sesafaseblad iyenebs ram­denime alternatiul meTods. maT Sorisaa HP filtri, kalmanis filtri, sawarmoo fun­qcia da veqtoruli avtoregresia. rogorc avtori miuTiTebs, monacemTa simwirisa da aradakvirvebadi cvladebis arsebobis gamo Sedegebi maRali sizutiT ar xasiaTdeba, Tum­ca aRsaniSnavia, rom gamoyenebuli alterna­tiuli meTodebi msgavs Sedegebs iZleva da Sefasebuli sxvaoba potenciur da faqtobriv gamoSvebas Soris kargad aRwers inflaciis dinamikas.

34 ekonomika da sabanko saqme

potenciuri zrdis Sefaseba

saqarTvelos ekonomikisTvis

potenciuri gamoSvebis donis kidev erTi alternatiuli Sefaseba წარმოდგენილია sa-qar Tvelos erovnuli bankis monetaruli politikis angariSSi (2012). aRniSnuli Se­faseba iyenebs simZlavreebis aTvisebis me­Tods da efuZneba gamoSvebis donesa da ka­pitalis marags Soris grZelvadian kavSirs. kvlevis Sedegebis mixedviT 2008­2009 wlebSi faqtobrivi gamoSveba potenciurs CamorCeba; 2010­2012 wlebSi ki igi saSualod potenciuris donezea.

potenciuri zrdis Sefasebisa da sawarmoo faqtorebis mixedviT misi dekompoziciis Sem­degi etapia im faqtorebis gamovlena da ana­lizi, romlebic ekonomikis zrdis potencials zRudavs. hausmani, rodikisa da velasko (2008) TavianT naSromSi „ekonomikuri zrdis diag­nostika“ ayalibeben analizis CarCos, romel­Sic potenciuri zrdis Seferxeba vlindeba kerZo investiciebisa da samewarmeo aqtivobis SemcirebaSi. es ukanaskneli Tavis mxriv Sei­Zleba ganpirobebuli iyos rogorc dabali ukugebiT, aseve dafinansebis maRali xarjebiT. TiToeuli maTgani ki ierarqiulad daiyvane­ba konkretul zrdis Semaferxebel faqtore­bze. aRniSnuli meTodis upiratesobaa maqsi­maluri Tavsebadoba adgilobriv pirobebTan, Tumca zrdis SemzRudavi faqtorebis gamovle­na teqnikurad sakmaod rTuli amocanaa ur­TierTkavSirebisa da mravalganzomilebiani amonaxsnebis arsebobis gamo.

zrdis diagnostikis meTodologia saqa­rTvelos SemTxvevisTvis TavianT kvlevaSi gamoiyenes babiCma da fiunfcigma (2012). zrdis SemzRudveli faqtorebis analizis Sedegad, maT daaskvnes, rom saqarTvelos SemTxveva­Si ekonomikur zrdas aferxebs ara imdenad adaminuri kapitalis da infrastruqturis arajerovani ganviTareba, aramed politikur da instituciur stabilurobasTan, regionul konfliqtebTan da kanonis uzenaesobasTan dakavSirebuli sakiTxebi. avtorebi amave kv­levaSi axdenen saqarTvelosTvis potenci­uri zrdis dekompozicias sawarmoo funqciis meTodiT da askvnian, rom 2004­2009 wlebSi potenciuri gamoSvebis zrdas umeteswilad sawarmoo faqtorTa produqtiuloba gan­

apirobebda. kapitalis wvlili iyo umniSvne­lo, xolo samuSao Zalis ­ uaryofiTi.

saqarTvelosTvis potenciuri zrdis de­kompozicia aseve mocemulia msoflio bankis mimoxilvaSi (2013). warmodgenili Sedegeb­is mixedviT 1999­2012 wlebSi zrdis mTavari ganmsazRvreli sawarmoo faqtorTa produq­tiulobaa, Tumca babiCis da fiunfcigis (2012) Sedegebisgan gansxvavebiT zrdaSi kapitalis wvlili ufro maRalia, samuSao Zalis ki ­ umniSvnelo, magram dadebiTi.

2008 wlis msoflio ekonomikuri krizi­sis Semdgom potenciuri zrdis Semcirebis kvalobaze araerTi kvleva mieZRvna am Sem­cirebis mizezebs. saerTaSoriso monetaruli fondis 2015 wlis ekonomikuri mimoxilvis mixedviT krizisis Semdgom periodSi poten­ciuri zrdis tempi Semcirda rogorc ganvi­Tarebad, aseve ganviTarebul qveynebSi.

ganviTarebul qveynebSi krizisis Semdgom periodSi potenciuri zrda saSualod 0.5 procentuli punqtiT dabali iyo wina perid­Tan SedarebiT, rac ZiriTadad investiciebis Semcirebul nakadebs da Sesabamisad zrda­Si kapitalis dabal wvlils asaxavs. ganvi­Tarebad qveynebSi kidev ufro didia sxvaoba krizisamde da krizisis Semdgom potenciur zrdaSi da igi 2 procentul punqts utolde­ba. am SemTxvevaSi zrdis Senelebis ZiriTad mizezad gvevlineba sawarmoo faqtorTa pro­duqtiulobis Semcirebuli wvlili potenci­ur zrdaSi.

saerTaSoriso monetaruli fondis prog­noziT 2015­2020 wlebisTvis ganviTarebul qveynebSi potenciuri zrda aCqardeba inves­ticiebis zrdisa da gamoSvebis gajansaReb­is kvalobaze, Tumca krizisamde maCvenebels veRar miaRwevs. ganviTarebadi qveynebis SemTxvevaSi ki mosaldnelia potenciuri zrdis tempis kidev ufro Seneleba, rasac gan­apirobebs demografiuli faqtorebi (mosax­leobis dabereba), struqturuli SezRudvebi da rac yvelaze mniSvnelovania teqnologi­uri ganviTarebis donis daaxloeba ganvi­Tarebul qveynebTan.

352017. tomi 5, N1

meTodologia

vinaidan potenciuri gamoSveba aradakvirev­badi sididea, mis Sesafaseblad gamoiyeneba

rogorc struqturuli aseve ekonometrikuli meTodebi. saqarTvelos ekonomikis SemTx­vevaSi, Tu gaviTvaliswinebT monacemTa sim­wires da gardamavali periodisTvis damax­asiaTebel ryevebs, struqturuli midgomis gamoyeneba ufro saimedo Sedegebs mogvcems.

ekonomikis gamoSvebis mimdinare donis dasaxasiaTeblad gamoyenebulia kob­dugla­sis sawarmoo funqcia Semdegi specifikaciiT:

(1)

sadac gamoSvebis mimdinare donea, axasiaTebs qveyanaSi dasaqmebulTa raode­nobas, ki aRwers kapitalis marags moce­muli periodis dasawyisSi. narCenobiTi wevria, romelic sawarmoo faqtorTa mim­dinare produqtiulobas gamoxatavs da sa­kuTar TavSi moicavs rogorc teqnologiur, aseve resursebis swori ganTavsebiT miRweul efeqtianobas. masSi Tavmoyrilia yvela is faqtori, romlebic kapitalisa da samuSao Za­lis efeqtianobas ganapirobebs. da sawar­moo funqciis parametrebia, romlebic ga­moSvebis, Sesabamisad, kapitalisa da samuSao Zalis mimarT ელასტიურობას gviCvenebs.

sawarmoo funqciis specifikacia (1) iTval­iswinebs Semdeg daSvebebs: kapitali da sam­uSao Zala xasiaTdeba klebadi zRvruli pro­duqtiulobiT , xolo warmoeba ­ masStabis mudmivi ukugebiT . parametris mniSvenlobad aRebulia 0.4 irid­ianis (2007) kvlevaze dayrdnobiT, romelic gardamavali ekonomikis qveynebs moicavs. aqve unda aRiniSnos, rom kapitalisa da Sromis konkurentuli bazrebis pirobeSi sawarmoo funqciis da parametrebi mTlian Semosav­lebSi, Sesabamisad, kapitaluri da SromiTi Semosavlebis wilebs gansazRvravs. svaniSvi­lis (2015) kvlevis mixedviT 2003­2015 wlebSi kapitaluri Semosavlebis wili mTlian Se­

moasvlebSi saSualod 40%­is farglebSi iyo, rac SesabamisobaSia aRniSnuli parametri­saTvis Cven mier SerCeul mniSvnelobasTan. Tumca rogorc avtori miuTiTebs, SromiTi SemosavlebisTvis TviTdasaqmebulTa Se­mosavlebis mikuTvneba kapitaluri Semosav­lebis wilis SefasebaSi cdomilebas iwvevs, radgan TviTdasaqmebulTa Semosavlebis garkveuli nawili kapitalur Semosavlebs Seadgens. amgvarad, samarTliania vivarau­doT, rom kapitaluri Semosavlebis wili da Sesabamisad sawarmoos funqciis parametri SesaZloa 0.4­s aRematebodes. am SesaZle­blobis gasaTvaliswineblad mocemul kvle­vaSi mivmarTavT sensitiurobis analizsa da Sedegebs vafasebT parametris ufro didi mniSvnelobisTvisac.

vinaidan kapitalis maragis regularu­li aRricxva ar xdeba (igi aradakvirvebadi sididea), saWiroa movaxdinoT misi Sefase­ba. kapitalis maragis Sefasebis erT­erTi გავრცელებული midgomaa mudmivi marageb­is meTodi1, romelic uSvebs, rom kapitalis maragi izrdeba masSi ganxorcielebuli inves­ticiebis Sesabamisad. kapitalSi ganxorciel­ebuli investicia mudmivad rCeba maragSi da mflobels uzrunvelyofs Sesabamisi momsax­urebiT. Tumca am momsaxurebis moculoba droTa ganmavlobaSi mcirdeba maragebis cve­Tis kvalobaze. amgvarad, mudmivi maragebis meTodis mixedviT kapitalis maragi mocemu­li periodis dasawyisSi damokidebulia wina periodis dasawyisSi arsebul maragze, cveTis koeficientsa da wina periodSi ganxorciele­bul investiciebze:

(2)

sadac kapitalis cveTis koeficientia, xo lo kapitalSi ganxorcielebuli inves­ticiebis moculobas gamoxatavs. maSasadame, sawyisi maragis codnis SemTxvevaSi formu­la (2)­is meSveobiT SesaZlebelia kapitalis maragis droiTi mwkrivis Sefaseba. sawyisi maragis Sesafaseblad mocemul kvlevaSi vi­yenebT berlemanisa da veselhoftis (2014)

1 Perpetual Inventory Method.

36 ekonomika da sabanko saqme

potenciuri zrdis Sefaseba

saqarTvelos ekonomikisTvis

midgomas (aRniSnuli midgoma da kapitalis maragis droiTi mwkrivis Sefasebis deta­luri procedura warmodgenilia danarTi 1­Si).

kapitalis maragis droiTi mwkrivis Ses­afaseblad investiciebis mniSvnelobad vi­RebT mocemul periodSi mTliani kapitalis formirebas2 (2010 wlis mudmiv fasebSi). cve­Tis koeficients ki miniWebuli aqvs 5%­iani mniSvneloba gardamavali ekonomikis qveyneb­isTvis Catarebuli kvlevis Sesabamisad3.

kapitalis maragis Sefasebis Semdeg (1) gan­tolebidan SegviZlia SevafasoT sawarmoo faqtorTa mimdinare pruduqtiuloba. Semdeg etapze ki ganvsazRvravT potenciur gamoSve­bas:

(3)

sadac potenciur gamoSvebas warmoadgens. misi done damokidebulia sawarmoo faq torTa produqtiulobis trendze ( ), kapitalis maragsa ( ) da potenciur dasaqmebaze ( ). literaturaSi potenciuri dasaqmeba gaigive­bulia dasaqmebis donesTan, romelic infla­ciaze wnexis armqone umuSevrobis (NAIRU) pirobebSi miiRweva4. Tumca, vinaidan saqarT­velos SemTxvevaSi aRniSnuli indikatori ara Sefasebuli5, potenciuri dasaqmebis Ses­afaseblad gamoyenebulia dasaqmebis terndi.

rogorc sawarmoo faqtorTa produqtiu­lobis, aseve dasaqmebis trendi damokidebu­lia SerCeuli filtris meTodologiaze. winamdebare analizSi gamoyenebulia kal­manis filtri, romelic saSualebas iZleva Teoriulad dasabuTebuli struqturuli ka­vSirebisa da empiriuli monacemebis safuZv­elze Sefasdes aradakvirvebadi sidideebi, rogorebicaa sawarmoo faqtorTa produqti­ulobis trendi da potenciuri gamoSveba.

Sedegebi

kapitalis maragis Sefaseba

diagrama 1­ze gamoaxulia mudmivi maragebis meTodiT Sefasebuli kapitalis mTlian

Sida produqtTan Tanafardoba, igive kapita­lis koeficienti, romelic gviCvenebs qveya­naSi erTi erTeuli gamoSvebis sawarmoeblad saWiro kapitalis moculobas. rogorc dia­gramidan ikveTeba, kapitalis koeficienti ar xasiaTdeba gamokveTili meryeobiT, rac Ses­abamisobaSia ekonomikur TeoriasTan da kapi­talis maragis miRebuli Sefasebis sandoobaze metyvelebs.

berlemanisa da veselhoftis (2014) kvlevis Tanaxmad, bolo or aTwleulSi SeiniSne­ba qveynebs Soris kapitalis koeficienteb­is daaxloebis Zlieri tendencia 3­is toli globaluri saSualosken. maRali Semosav­lis mqone qveynebSi ki kapitalis koeficein­ti saSualod 3.5­s utoldeba, rac gvaZlevs safuZvels vivaraudoT, rom swored es niSnu­li warmoadgens kapitalis mSp­sTan Tanafar­dobis mdgrad mdgomareobas. saqarTvelos SemTxvevaSi globalur saSualoze dabali kapitalis koeficienti adgilobriv warmoe­baSi kapitaltevadi teqnologiebis simwireze miuTiTebs da kapitalSi Semdgomi investire­biT potenciuri zrdis gaumjobesebis SesaZle­blobaze metyvelebs.

potenciuri gamoSvebis Sefaseba

kapitalis maragis Sefasebis Semdeg kalman­is filtris meTodologiiT Sefasda poten­ciuri gamoSveba. Sesabamis struqturul mod­elSi aRiwera rogorc (1) da (3) gantolebebiT mocemuli igiveobebi, aseve kapitalisa da dasaqmebis traeqtoriebi. models dakvirve­bad sidideebad gadaeca kvartaluri sixSiris

2 wyaro: saqarTvelos statistikis erovnuli samsaxuri, 2016.3 Iradian, G. (2007). Rapid Growth in Transition economies: Growth-accounting approach. IMF Working Paper.4 Hajkova, D., & Hurnik, J. (2007). Cobb-Douglas Production Function: The Case of Converging Economy, Czech Journal of Economics and Finance, 57, no.9-10.5 NAIRU­s Sefaseba struqturuli modelis agebas da parametrebis maqsimaluri dasajerisobis meTodiT Sefasebas moi­Txovs, rac mniSvenlovnad scdeba warmodgenili kvlevis areals. Tumca igi saintereso Temaa samomavlo kvlevebisaTvis.

372017. tomi 5, N1

dasaqmebisa da sezonurad Sesworebuli mSp­is droiTi mwkrivebi (wyaro: saqstati, 2016). miRebuli potenciuri gamoSvebis kvartaluri Sefaseba warmodgenilia diagrama 2­ze.

diagramidan naTlad Cans, rom 2006­2007 wlebis ekonomikur aRmavlobas, rasac Tan axlda potenciur gamoSvebaze maRali faq­

tobrivi mTlaini Sida produqti, 2008­2009 wlebis recesia mohyva uaryofiTi mSp­is ge­piT. is faqti, rom diagramaze warmodgenili dinamika ადეკვატურად asaxavs saqarTvelos ekonomikis bolodroindel meryeobebs, kidev erTxel adasturebs SerCeuli meTo­disa da modelis gamoyenebuli specifikaciis sandoobas.

დიაგრამა 1.კაპიტალის მარაგის მშპ-სთან თანაფარდობა საქართველოს ეკონომიკისთვის (1996-2015).

wya ro: ავტორის გამოთვლები

მლნ.

ლარ

ი (2

010 წლ

ის ფასებში

)

ფაქტობრივი გამოშვება (სეზონურად შესწორებული)პოტენციური გამოშვება

1,500

2,500

3,500

4,500

5,500

6,500

7,500

დიაგრამა 2.potenciuri da faqtobrivi gamoSveba saqarTveloSi (1996 kv.1 ­2016 kv.2).

wya ro: ავტორის გამოთვლები

38 ekonomika da sabanko saqme

potenciuri zrdis Sefaseba

saqarTvelos ekonomikisTvis

mocemuli diagramis mixedviT aseve cxa­di xdeba, rom 2014 wlis meore kvartlidan faqtobrivi gamoSveba CamorCeba potenciur dones da arsebuli sxvaoba gaRrmavebis ten­dencias avlens. rogorc cnobilia ekonomi­kuri Teoriidan, susti mimdinare gamoSve­ba ZiriTadad moTxovnis mxares arsebuli faqtorebiTaa ganpirobebuli, maSin roca po­tenciuri gamoSvebis dones miwodebis mxares mdgomi faqtorebi gansazRvravs.

vinaidan am kvlevis fokusi potenciuri ga­moSveba da misi gaumjobesebis gzebia, analizs swored potenciuri zrdis dekompoziciiT gan­vagrZobT sawarmoo faqtorebis mimarT. dia­grama 3­ze warmodgenilia sawarmoo faqtor­Ta produqtiulobis, kapitalisa da dasaqmebis wvlili potenciur zrdaSi wlebis mixedviT. kvleviT moculi periodis ganmavlobaSi (1997­2015) sawarmoo faqtorTa produqtiulobis wvlili potenciur zrdaSi saSualod 2.58 pro­centuli punqti iyo, kapitalis kontribuciac 2.58 p.p.­s Seadgenda, dasaqmebaze ki mxolod 0.31 procentuli punqti modioda.

diagramidan naTeli xdeba potenciur zrda­Si sawarmoo faqtorTa kontribuciebis di namika bolo ocwleulis ganmavlobaSi. 90­iani wleb­is miwuruls ekonomikis potenciuri zrdis

mTavar mamoZravebels sawarmoo faq torTa produqtiuloba warmoadgenda, romelic eta­pobrivad adgils uTmobda kapitals. dasaqme­bis wvlili ki umniSvnelo iyo.

situacia mkveTrad icvleba 2000­iani wleb­is dasawyisidan, rodesac sawarmoo faqtor­Ta produqtiulobis wvlili iwyebs mkveTr zrdas, rasac Tan axlavs kapitalis kontri­buciis matebac. dasaqmebis wvlili ki kvlav umniSvneloa da 2006­2007 wlebSi uaryofiTic ki xdeba. aRniSnuli dinamika SeiZleba aix­snas am periodSi gatarebuli sabazro da in­stituciuri reformebiT, ramac investiciebis mkveTr zrdas misca biZgi da ekonomikis Ses­amCnevad gaumjobesebul potencialSi aisaxa. dasaqmebis umniSvenlo da zog SemTxvevaSi uaryofiTi wvlili ki SeiZleba aixsnas erTi mxriv daxasiaTebul periodSi sajaro struq­turebSi resursebis optimizaciis Tanmxlebi samuSao adgilebis SemcirebiT, xolo meore mxriv samuSao Zalis produqtiulobis zrdis xelSemwyobi investiciebis naklebobiT.

potenciuri zrdis suraTi kvlav Seicvala 2008 wlis globaluri finansuri krizisisa Sem­deg. am periodSi sawarmoo faqtorTa produq­tiulobis wvlilis etapobriv Semcirebas Tan daerTo zrdaSi kapitalis kontribuciis mkv­

-1

0

1

2

3

4

5

6

7

8

პრო

ცენტ

ულ

ი პუ

ნქტ

ი პო

ტენ

ციუ

რ ზ

რდ

აში

საწარმოო ფაქტორთა პროდუქტიულობა კაპიტალი დასაქმება

დიაგრამა 3.potenciuri gamoSvebis zrdis dekompozicia saqarTveloSi (1997­2015).

wya ro: ავტორის გამოთვლები

392017. tomi 5, N1

eTri dacema, rac ZiriTadad Semcirebuli in-vesticiebis gamovlineba iyo. 2011 wlidan iwyeba ekonomikis potencialis gajansaRebis procesi, rac gamoixateba potenciur zrdaSi kapitalis wvlilis Tanmimdevruli matebiT. 2013 wlidan ki zrdis tendencia mieca sawarmoo faqtorTa produqtiulobis kontribuciasac. rac Seexeba samuSao Zalas, misi wvlili ukanasknel wlebSi 0.4 procentuli punqtis farglebSi narCundeba.

rogorc literaturis mimoxilvaSi aRin-iSna, potenciur zrdaSi sawarmoo faqtorTa kontribuciebis traeqtoriiT SegviZlia vims-jeloT sawarmoo procesSi maTi gamoyenebis efeqtianobaze. diagrama 4-ze warmodgenilia potenciur zrdaSi sawarmoo faqtorTa pro-duqtiulobis, kapitalisa da dasaqmebis wv-lilebis traeqtoriebi.

diagramidan irkveva, rom 2003-2007 wlebSi kapitalis wvlilis zrdasTan erTad izrde-boda sawarmoo faqtorTa produqtiulobis kontribuciac, rac am periodSi kapitalis efeq-tian utilizaciaze miuTiTebs. rac Seexeba kri-zisis Semdgom periods, diagramaze naTlad Cans, rom 2010 wlis dasawyisidan, ekonomikis

gajansaRebis procesSi, zrdaSi kapitalis wvli-lis matebas Tan ar axlda sawarmoo faqtorTa produqtiulobis zrda. es ki mianiSnebs imaze, rom aRniSnul periodSi ganxorcielebul eqs-tensiur investiciebs Tan ar sdevda teqnolo-giuri codnis aqtiuri transferi an generireba. bunebrivia, aseT pirobebSi kapitalis utiliza-cia ver CaiTvleba efeqtianad. amasTan, 2014-2015 wlebis ganmavlobaSi sawarmoo faqtorTa produqtiulobis wvlilis mkveTri zrda am TvalsazrisiT optimizmis safuZvels iZleva.

saboloo jamSi, gamoikveTa, rom krizisis Semdgom periodSi saqarTvelos ekonomikaSi SeiniSneba dadebiTi tendeciebi gajansaReb-is kuTxiT, rac potenciur zrdaSi kapitalisa da dasaqmebis kontribuciebis Tanmimdevrul zrdaSi gamoixateba. Tumca, meore mxriv, zrda ar SeiniSneba sawarmoo faqtorTa produq-tiulobis wvlilSi. es SeiZleba mianiSnebdes rogorc adgilobrivi warmoebis procesSi resursebis araefeqtian ganTavsebaze, aseve teqnologiuri inovaciebis danergvis tempis Senelebaze. garda amisa, igi SeiZleba agreTve asaxavdes e.w. „wamoweviTi zrdis“6 potencial-is amowurvas.

საწარმოო ფაქტორთა პროდუქტიულობა კაპიტალი დასაქმება

პრო

ცენტ

ულ

ი პუ

ნქტ

ი პო

ტენ

ციუ

რ ზ

რდ

აში

-0.5

0.0

0.5

1.0

1.5

2.0

2.5

3.0

3.5

4.0

4.5

1997

კვ1

1997

კვ4

1998

კვ3

1999

კვ2

2000

კვ1

2000

კვ4

2001

კვ3

2002

კვ2

2003

კვ1

2003

კვ4

2004

კვ3

2005

კვ2

2006

კვ1

2006

კვ4

2007

კვ3

2008

კვ2

2009

კვ1

2009

კვ4

2010

კვ3

2011

კვ2

2012

კვ1

2012

კვ4

2013

კვ3

2014

კვ2

2015

კვ1

2015

კვ4

დიაგრამა 4.potenciur zrdaSi sawarmoo faqtorTa wvlilebis traeqtoria (1997 kv.1–2016 kv.2).

wya ro: ავტორის გამოთვლები

6 wamoweviTi zrda (catch-up growth) ekonomikur literaturaSi gamoiyeneba im mkveTri zrdis periodis aRsawerad, romelic axasiaTebs susti sawyisi pirobebis mqone ekonomikas warmatebuli sabazro reformebis gatarebis SemTxvevaSi.

40 ekonomika da sabanko saqme

potenciuri zrdis Sefaseba

saqarTvelos ekonomikisTvis

mTlianobaSi potenciuri gamoSvebis sa­Sualo zrdis tempma saqarTveloSi krizisis Semdgom periodSi 4.5% Seadgina, rac 2.8 pro­centuli punqtiT CamorCeba krizisamde maCven­ebels. am mxriv saqarTvelo gamonakliss ar warmoadgens. aRsaniSnavia, rom globaluri finansuri krizisis Semdeg potenciuri zrdis tempebi Semcirebulia rogorc ganviTarebul, aseve ganviTarebad da gardamavali ekono­mikis qveynebSi. aRniSnuli tendecia gaanali­zebulia saerTaSoriso monetaruli fondis ekonimikur mimoxilvaSi, romlis mokle Se­jamebac CanarTis saxiTaa warmodgenili.

zemoT moyvanili potenciuri zrdis dekom­poziciidan (ix. diagrama 2) cxadi xdeba, rom saqarTvelos SemTxvevaSic krizisis Semdgom periodSi potenciuri zrdis Seneleba imave mizezebiT iyo ganpirobebuli, rac sxva gan­viTarebadi qveynebisTvis: kerZod, 2009 wlis Semdeg sawarmoo faqtorTa produqtiulobis saSualo wvlili potenciur zrdaSi 2 pro­centul punqts Seadgenda, rac 1.5 procentuli punqtiT Camouvardeba krizisamdel maCven­ebels. es tendencia SeiZleba aixsnas erTi mx­riv adgilobrivi ekonomikis teqnologiuri konvergenciiT, rac produqtiulobis zrdis am damatebiT wyaros zRudavs. meore mxriv igi SeiZleba miuTiTebdes krizisis Semdgom pe­

riodSi ekonomikaSi resursebis araefeqtian ganTavsebaze.

analizis Sedegebis Sedareba alternati­uli kvlevebis daskvnebTan warmodgenilia diagrama 5­ze. Tuki SedarebisTvis aviRebT saqarTvelos erovnuli bankis wina kvlevis (2012) Sedegebs, produqtiulobis wvlili potenciur zrdaSi Semcirebulia, kapitalis kontribucia ­ gazrdili, xolo dasaqmebis ­ TiTqmis ucvleli. saSualod, moyvanili kv­levebis Sedegebis SejerebiT, 1996­2015 wlebis ganmavlobaSi produqtiulobis wvlili po­tenciur zrdaSi iyo 4.1 procentuli punqti, ka­pitalis ­ 1.3 pp, xolo samuSao Zalis ­ ­0.2 pp.

bolo etapze, rogorc meTodologiis naw­ilSi aRiniSna, saWiroa mocemuli kvlevis Sede­gebis sensitiurobis analizi sawarmoo funqci­is α parametris ufro didi mniSvnelobisTvis, rasac kapitalis maragis mimarT gamoSvebis donis ufro maRali elastiuroba da mTlian SemosavlebSi ufro maRali kapitaluri Se­mosavlebis wili Seesabameba. rogorc cxrili 1­dan irkveva, Tuki α parametris mniSvnelobas 0.6­mde gavzrdiT, kvleviT moculi periodis ganmavlobaSi kapitalis maragi gaxdeba po­tenciuri zrdis ganmsazRvreli dominanturi faqtori. am SemTxvevaSi kapitalis saSualo

-2

-1

0

1

2

3

4

5

6

7

8

საწარმოო ფაქტორთა

პროდუქტიულობა

პრო

ცენტ

ულ

ი პუ

ნქტ

ი

კაპიტალი დასაქმება

საშუალო

მიმდინარე (1997 2015)

სებ (1998-2012)

აისეტი (1996-2009)

მსოფლიო ბანკი (1996-2012)

სსფ (1996-2006)

დიაგრამა 5.Sedareba wina kvlevebis SedegebTan.

wya ro: ssf; msoflio banki; ekonomikis saerTaSoriso skola ISET, saqarTvelos erovnuli banki

412017. tomi 5, N1

wvlili sawarmoo faqtorTa produqtiulo­bis kontribucias saSualod 2.2­jer aRemateba, rac sakmaod ararealisturi Tanafardobaa gardamavali tipis ekonomikisTvis, romelic wamoweviTi zrdis procesSi imyofeba. Sesabamis­ad, ar gvaqvs safuZveli eWvi SevitanoT sawar­moo funqciis α parametris validurobaSi.

potenciuri zrdisgaumjobesebis gzebi

vinaidan potenciuri zrda ganmartebis Tanaxmad warmoadgens ekonomikur zrd­

is grZelvadian niSnuls, romelic miiRweva sawarmoo resursebis srulad datvirTvis pirobebSi. moklevadian periodSi faqtobri­

vi zrdis gadaxras potenciuridan biznes cikl­Tan dakavSirebuli meryeobebi ganapirobebs, rasac Tan axlavs saawrmoo faqtorebis aram­dgradi tempebiT datvirTva.

mas Semdeg, rac struqturuli midgomis ga­moyenebiT raodenobrivad SevafaseT potenci­uri zrdis tempi saqarTvelos ekonomikisTvis, saWiroa Sesabamisi sawarmoo faqtorebis im maxasiaTeblebis gansazRvra, romlebic saSua­lo da grZelvadian periodSi zrdis aseTi maCveneblis misaRwevadaa aucilebeli.

potenciur zrdaSi sawarmoo faqtoreb­is kontribuciis analizs viwyebT kapitalis maragiT, romlis moculobasac gantoleba (2)­is Sesabamisad investiciebis nakadi da cve­

sawarmoo faqtoris wvlili potenciur zrdaSi

(procentuli punqti)

sabaziso

(α = 0.4)

alternatiuli

(α = 0.6)

sawarmoo faqtorTa produqtiuloba 2.8 1.7

kapitali 2.8 3.8

dasaqmeba 0.3 0.2

cxrili 1.sawarmoo faqtorebis saSualo wvlili potenciur zrdaSi sawarmoo funqciis parametris alternatiuli mniSvnelobebisTvis.

wya ro: ავტორის გამოთვლები

ფაქტობრივი გამოშვების ზრდაში კაპიტალის ნულოვანი წვლილის შესაბამისი

0

5

10

15

20

25

30

35

40

ინვე

სტიც

იები

ს მშ

პ-სთ

ან თ

ანაფ

არდ

ობა

(%)

დიაგრამა 6.investiciebis mSp­sTan Tanafardoba (1996­2015).

wya ro: saqstati; avtoris gamoTvlebi

42 ekonomika da sabanko saqme

potenciuri zrdis Sefaseba

saqarTvelos ekonomikisTvis

Tis koeficienti gansazRvravs. diagrama 6­ze warmodgenilia investiciebis mSp­sTan Tana­fardobis faqtobrivi da potenciur zrda­Si kapitalis nulovani wvlilis Sesabamisi mniSvnelobebi. es ukanaskneli Seesabameba in­vesticiebis im moculobas, romelic saWiroa kapitalis arsebuli maragis cveTis kompen­saciisTvis. Sesabamisad, igi investiciebis mSp­sTan is minimaluri Tanafardobaa, rac poten­ciur zrdaSi kapitalis arauaryofiT wvlils ganapirobebs.

rogorc diagramidan irkveva, kvleviT moculi periodis ganmavlobaSi investicieb­is faqtobrivi Tanafardoba gamoSvebasTan yovelTvis aRemateboda aRniSnul minimalur dones, Tu ar CavTvliT 2009 wels, roca igi am minimums gauTanabrda. imis gaTvaliswinebiT, rom krizisamde periodSi (2003­2007) inves­ticiebis mSp­sTan Tanafardoba saSualod 30%­is farglebSi meryeobda da 2014 wlidan igi kvlav daubrunda am dones, samarTliania vivaraudoT rom investiciebis es Tanafar­doba iqneba mdgradi konvergenciis period­Si. investiciebis mdgradi nakadis gansazRvris Semdeg Sefasda misi Sesabamisi kapitalis maragis wvlili potenciur zrdaSi.

potenciur zrdaSi kapitalis wvlilsa da investiciebis gamoSvebasTan Tanafardobas Soris damokidebulebis Sefaseba detalurad aRwerilia danarTi 2­Si. Sefasebis Sedege­

bi miuTiTebs, rom 2015 wlisTvis aRniSnuli damokidebuleba wrfivTan miaxloebulia: investiciebis mSp­sTan Tanafardobis zrdas 5 procentuli punqtiT Tan axlavs gamoSveb­is zrdaSi kapitalis wvlilis saSualod 0.75 procentuli punqtiT zrda.

aRniSnuli damokidebuleba raodenobri­vad warmodgenilia cxrili 2­Si.

rogorc cxrilidan irkveva, investicieb­

is mSp­sTan Tanafardobis mdgrad 30%­ian maCvenebels, saSualod, potenciur zrdaSi kapitalis 2.5 procentul punqtiani wvlili Seesabameba. Tumca aseve gasaTvaliswinebe­lia, rom erovnuli danazogebis done araa sakmarisi investiciebis am Tanafardobis mis­aRwevad. 2014­2015 wlebSi saqarTveloSi dana­zogebis done saSualod 19% iyo7. Sesabamisad, aseT pirobebSi potenciur zrdaSi kapitalis 2.5 procentul punqtiani wvlili moiTxovs wliurad mimdinare angariSis 11%­ian defi­cits, rogorc investiciebis dafinansebis gare wyaros. cxadia, rom mimdinare angariSis deficitis es mniSvneloba ver SenarCundeba grZelvadian periodSi. Sesabamisad, potenci­ur zrdaSi kapitalis 2.5 procentul punqtiani mdgradi wvlilis misaRwevad saWiroa erTi mxriv reinvestirebis, xolo meore mxriv danazogebis stimulireba, rac Tavis mxriv adgilobrivi kapitalis bazris ganviTarebas moiTxovs.

investiciebis mSp-sTan Tanafardoba (%)gamoSvebis zrdaSi kapitalis wvlili

(procentuli punqti)

15 0.27

20 1.02

25 1.77

30 2.50

35 3.23

40 3.95

45 4.66

cxrili 2.Sefasebuli damokidebuleba investiciebis mSp­sTan Tanafardobasa da gamoSvebis zrdaSi kapitalis wvlils Soris 2015 wels.

wya ro: ავტორის გამოთვლები

7 wyaro: saqarTvelos erovnuli bankis statistikuri monacemebi.

432017. tomi 5, N1

aRsaniSnavia, rom maRali potenciuri zrdis Sesabamisi investiciebis dafinanseba ver moxdeba mxolod adgilobrivi wyaroe­biT da mimdinare angariSis deficiti, ro­gorc dafinansebis gare wyaro, SeinarCu­nebs Tavis mniSvnelobas. amasTan, mimdinare angariSis deficiti unda SenarCundes iseT doneze, romelic ar gazrdis gare Sokebi­sadmi ekonomikis mowyvladobas. garda ami­sa, mniSvnelovania, rom mimdinare angariSis deficiti umeteswilad dafinansdes pirda­piri ucxouri investiciebiT, romlebic vaW­robadi seqtorebisken iqneba mimarTuli. es erTi mxriv SezRudavs sagareo valdebule­bebis zrdas, xolo meore mxriv adgilobriv warmoebaSi produqtiulobis zrdis met Sesa­Zleblobas Seqmnis.

aqve unda aRiniSnos, rom endogenuri zrd­is Teoriebis mixedviT, kapitalis akumula­cias potenciur zrdaSi Seaqvs damatebiTi wvlilic sawarmoo faqtorTa produqtiu­lobis gaumjobesebis gziT.

rac Seexeba dasaqmebis wvlils potenciur zrdaSi, igi stabilurad dabalia da 2010­2015 wlebis ganmavlobaSi 0.5 procentul punq­tiani niSnulis qvemoT rCeba. bunebrivia, amg­vari dinamika samuSao Zalis araefeqtian gan­Tavsebaze miuTiTebs. miuxedavad imisa, rom ukanasknel wlebSi (2009­2015) umuSevrobis done stabilurad mcirdeba, dasaqmebulTa ganawileba ekonomikis seqtorebis mixedviT mdgradobas inarCunebs. kerZod, saqstatis monacemebis mixedviT, 2015 wlisTvis dasaqme­bulTa xvedriTi wili soflis meurneobasa da masTan dakavSirebul dabali produqtiu­lobis mqone saqmianobebSi 51%­s aRemateba.

rogorc 2016 wlis aziis ganviTarebis xed­vaSia aRniSnuli, dasaqmebulTa stabilurad maRali xvedriTi wili SedarebiT dabali produqtiulobis mqone dargebSi qveyanaSi struqturuli gardaqmnis procesis Seferx­ebaze miuTiTebs. Tavis mxriv, struqturuli gardaqmnis procesis tempi damokidebulia ekonomikuri zrdis tempze, rasac Tan axlavs

44 ekonomika da sabanko saqme

potenciuri zrdis Sefaseba

saqarTvelos ekonomikisTvis

seqtorebis SedarebiTi produqtiulobis zrda da cvlilebebi moTxovnis Semadgen­lobaSi. garda amisa, ekonomikis struqturuli gardaqmnis procesze mniSvnelovan gavlenas axdens saxelmwifo politikis efeqtianoba da sabazro Cavardnebis arseboba.

saqarTvelos SemTxvevaSi struqturu­li gardaqmnis xelSewyobisa da am gziT sam­uSao Zalis produqtiulobis amaRlebisTvis mniSvnelovania efeqtiani saxelmwifo poli­tikis gatareba ori ZiriTadi mimarTulebiT. erTi mxriv, es gulisxmobs sabazro reformebs, romlebic xels Seuwyobs dabali efeqtianobis mqone seqtorebSi warmoebis masStabebis zrdas da samuSao Zalis gamoTavisuflebas. meore mx­riv, saWiroa adamianuri kapitalis ganviTareb­is xelSewyoba, raTa gamoTavisuflebulma sam­uSao Zalam SeZlos maRali efeqtianobis mqone dargebSi dasaqmeba.

adamianuri kapitalis ganviTarebis xel Se­wyobis kuTxiT mniSvnelovania saxelmwifos mier gaweuli xarjebi jandacvasa da ganaTle­baze (gansakuTrebiT profesiuli da umaRl­esi ganaTlebis programebze). diagrama 7­ze warmodgenilia ganaTlebasa da jandacvaze gaweuli saxelmwifo xarjebis Tanafardo­

ba mSp­sTan saqarTvelosTvis da veropisa da centraluri aziis Sesadarisi qveynebis jgufebisaTvis.

diagramidan cxadi xdeba, rom 2010­2015 wle­bisaTvis saqarTveloSi rogorc ganaTlebaze, aseve jandacvaze gaweuli saxelmwifo xarjebi mniSvnelovnad CamorCeba evropisa da cen­traluri aziis ganviTarebadi qveynebis saSua­lo maCveneblebs. es ki cxadad miuTiTebs, rom qveyanaSi samuSao Zalis araefeqtiani gan­Tavsebis erT­erTi ZiriTadi mizezi adamia­nur kapitalSi arasaTanado investiciebia.

amrigad, potenciur zrdaSi dasaqmebis wvli­lis gasaumjobeseblad saWiroa ekonomikis struqturuli gardaqmnebis xelSewyoba da amavdroulad adamianuri kapitalis ganvi­Tarebis mxardaWera. es ukanaskneli ki Ses­adarisi qveynebis maCveneblebidan gamom­dinare gulisxmobs rogorc ganaTlebaze, aseve jandacvaze gaweuli saxelmwifo xar­jebis zrdas mSp­is 4%­mde. Tumca, vinaidan struqturuli transformacia sakmaod xan­grZliavi procesia da adamianur kapitalSi ganxorcielebul investiciebsac garkveuli periodi sWirdeba ukugebisTvis, aRniSnuli RonisZiebebis warmatebiT ganxorcielebis

0%

1%

2%

3%

4%

5%

6%

7%

8%

(მშპ-ის %)

აზიაგანათლებაზე გაწეული სახელმწიფო ხარჯები სახელმწიფო ხარჯები

ჯანდაცვაზე გაწეული

(მშპ-ის %)

ევროპა და ცენტრალური

ევროპა და ცენტრალური აზია (მაღალშემოსავლიანი ქვეყნების გარდა)

საქართველო

დიაგრამა 7.ganaTlebasa da jandacvaze gaweuli saxelmwifo xarjebi (2010­2015 wlebis saSualo).

wya ro: saqarTvelos finansTa saministro; msoflio banki

452017. tomi 5, N1

SemTxvevaSic ki ar unda velodoT potenci­ur zrdaSi dasaqmebis kontribuciis mkveTr matebas uaxloes periodSi. samarTliania vi­varaudoT, rom efeqtiani politikis pirobeb­Si grZelvadain periodSi potenciur zrdaSi dasaqmebis wvlili SeiZleba gaizardos 0.75­1 procentul punqtamde.

da bolos, potenciur zrdaSi sawar­moo faqtorTa produqtiulobis wvlilis Semcirebis globaluri tendencia saqarT­velozec aisaxa. Tumca naklebad savaraudoa, rom saqarTvelos SemTxevvaSi amis mTavari ganmapirobebeli iyos teqnologiuri gan­viTarebis donis daaxloeba ganviTarebu­li qveynebis niSnulTan, rac am Semcirebis ZiriTad mizezad saxeldeba swrafad mzard ekonomikebSi. am varaudis safuZvels iZleva qveyanaSi jer kidev farTod gavrcelebuli warmoebis eqstensiuri teqnologiebi sof­lis meurneobisa da mrewvelobis dargebSi. Sesabamisad, saqarTvelos SemTxvevaSi sawar­moo faqtorebis produqtiulobis wvlilis Semcireba ufro metad ganpirobebulia pro­duqtiuli sawarmoo teqnologiebis importi­sa da danergvis dabali tempebiT vidre kon­vergenciis procesiT.

aseT SemTxvevaSi saxelmwifo politika mi­marTuli unda iyos im faqtorebis gamovlen­isa da aRmofxvrisken, romlebic SesaZloa aferxebdes maRalproduqtiuli teqnolo­giebis importisa da danergvis process. azi­is ganviTarebis xedvaSi (2016) es faqtorebi ori ZiriTadi tipis sabazro CavardnebTanaa dakavSirebuli. pirveli moiazrebs garegan efeqtebs, romlebic axal teqnologiebsa da sawarmoo procesebSi investirebisas gan­apirobeben gansxvavebas kerZo da sazoga­doebriv ukugebas Soris. vinaidan inovatori sakuTar Tavze iRebs axali teqnologiis danergvasTan dakavSirebul riskebs, xolo investiciis warmatebis SemTxvevaSi bazarze Semodian sxva monawileebi da amcireben mis mogebas, sawyisi investicia SeiZleba saerTod ar ganxorcieldes, Tuki inovators ar eqneba SesaZlebloba garkveuli periodis ganmav­lobaSi SezRudos konkurencia. meore tip­is sabazro Cavardna ki ukavSirdeba infor­

maciis asimetriulobas sakredito bazarze. araxelsayreli SerCevisa da moraluri sa­frTxis problemebis gamo naklebganviTare­buli sakredito bazrebi ver uzrunvelyofen momgebiani inovaciuri da teqnologia tevadi proeqtebis saTanado dafinansebas. Sedegad viRebT teqnologiebSi arasakmaris inves­ticiebs.

aRniSnuli sabazro Cavardnebis aRmosafx­vrelad aucilebelia pirvel rigSi Sesabamisi sakanonmdeblo da instituciuri bazis momza­deba inteleqtualuri sakuTrebis dacvisa da misi vaWrobis sferoebSi. amasTan, informaci­is asimetriulobis pirobebSi mniSvnelova­nia saxelmwifos Tanamonawileba inovaciuri proeqtebis dafinansebaSi. ra Tqma unda, aR­niSnuli RonisZiebebis paralelurad saW­iroa infrastruqturis mudmivi gaumjobeseba da institutebis gamarTuli funqcionirebis uzrunvelyofa, raTa sainvesticio garemo iyos konkurentuli da Seesabamebodes inves­torTa moTxovnebs.

miRebul Sedegebze dayrdnobiT SegviZlia warmovadginoT saqarTvelosTvis potenci­uri mTliani Sida produqtis grZelvadaini zrdis alternatiuli scenarebi. aRniSnuli scenarebi vrceldeba momdevno 10­15 weli­wadze. am periodis ganmavlobaSi adgilobri­vi ekonomika ganagrZobs ganviTarebul ekono­mikebTan daaxloebis process, romelsac Tan axlavs ukve arsebuli sawarmoo teqnolo­giebis aTvisebiT da institutebis gaZliere­biT miRweuli damatebiTi zrdis potenciali. scenarebs pirobiTad sam kategoriad vajgufe­bT: saSualo, kargi da Zalian kargi.

saSualo scenaris pirobebSi adgilobri­vi danazogebi Seesabameba regionis saSualo maCvenebelis (mSp­is 23%), xolo mimdinare angariSis deficiti narCundeba mSp­is 7%­is doneze da misi dafinansebis ZiriTad wyaros pirdapiri ucxouri investiciebi warmoad­gens. amrigad, miviRebT investiciebis mSp­sTan 30%­ian Tanafardobas, rac zemoT warmodge­nili Sedegebis mixedviT potenciur zrdaSi kapitalis 2.5 procentul punqtian wvlils uzrunvelyofs. struqturuli gardaqmnebis

46 ekonomika da sabanko saqme

potenciuri zrdis Sefaseba

saqarTvelos ekonomikisTvis

dabali tempi da SezRuduli sabiujeto resur­si adamianuri kapitalis ganviTarebisTvis samuSao Zalis wvlili potenciur zrdaSi 0.5 procentul punqtian maCvenebelze tovebs. sawarmoo faqtorTa produqtiuloba ki po­tenciuri zrdis 1­2 procentul punqtze agebs pasuxs. saboloo jamSi, saSualo scenarSi mi­viRebT 4­dan 5 procentamde potenciuri zrd­is maCvenebels.

kargi scenaris Sesabamisad adgilobrivi danazogebi izrdeba saSualoze dabali Se­mosavlebis mqone qveynebis saSualo maCven­eblamde (mSp­is 28%), mimdianre angariSis deficiti ki umjobesdeba da mSp­is 5%­s Sead­gens, romlic umeteswilad pirdapiri ucx­ouri investiciebiT finansdeba. es mogvcems investiciebis mSp­sTan Tanafardobis 33%­ian maCvenebels, romelic potenciur zrda­Si kapitalis 3 procentul punqtian wvlils ganapirobebs. samuSao Zalis wvlili wina scenaris Sesabamis doneze rCeba (0.5 procen­tuli punqti), vinaidan misi gasaumjobeseba kompleqsur da maRali efeqtianobis mqone reformebTanaa dakavSirebuli. teqnolo­giebis gazrdili xelmisawvdomoba da jansa­Ri instituciuri garemo sawarmoo faqtorTa produqtiulobis wvlils potenciur zrda­Si 1.5­2.5 procentul punqtamde zrdis. sabo­

lood, karg scenarSi potenciuri zrda 5­6 procents aRwevs.

Zalian kargi scenaris SemTxvevaSi poten­ciur zrdaSi kapitalis wvlili wina scenaris analogiuria da 3 procentul punts Seadgens. misi kidev ufro gaumjobeseba mimdinare an­gariSis mdgradobis pirobebSi dakavSirebu­lia adgilobrivi danazogebis mSp­sTan Tana­fardobis 28%­ze ufro maRal maCvenebelTan, rac ararealisturia da arc dasturdeba Ses­adarisi qveynebis gamocdilebiT. efeqtiani struqturuli reformebiT da adamianur kapitalSi mniSvnelovnad gazrdili inves­ticiebiT samuSao Zalis wvlili potenciur zrdaSi 1 procentul punqts aRwevs. inteleqt­ualuri sakuTrebis sferoSi savaWro garemo umjobesdeba. amas Tan axlavs teqnologiebis gazrdili xelmisawvdomoba, finansur se­qtorSi asimetriuli informaciis problemis Semsubuqeba da institutebis kidev ufro efeq­tiani funqcionireba, rac saerTo jamSi sawar­moo faqtorTa produqtiulobis wvlils 2­3 procentul punqtamde aumjobesebs. amrigad, Zalian kargi scenaris pirobebSi miiRweva po­tenciuri zrdis 6­7 procentiani maCvenebeli.

moyvanili scenarebi raodenobrivad Se­jamebulia cxrili 3­Si.

cxrili 3.saqarTvelos potenciuri mTliani Sida produqtis zrdis scenarebi.

wya ro: ავტორის გამოთვლები

saSualo 23% 7% 30% 2.5 0.5 1 – 2 4% – 5%

kargi 28% 5% 33% 3 0.5 1.5 – 2.5 5% – 6%

Zalian kargi

28% 5% 33% 3 1 2 – 3 6% – 7%

sa

wa

rm

oo

fa

qt

or

Ta

p

ro

du

qt

iu

lo

bi

s

wv

li

li

(pr

oc

en

tu

li

pu

nq

ti

)

po

te

nc

iu

ri

zr

da

sa

mu

Sa

o Z

al

is

wv

li

li

(pr

oc

en

tu

li

pu

nq

ti

)

კა

პი

ტა

ლი

ს წ

ვლ

ილ

ი

(პრ

ოც

ენ

ტუ

ლი

პუ

ნქ

ტი

)

ინ

ვე

სტ

იც

იე

ბი

(მშ

პ-ი

ს %

)

მი

მდ

ინ

არ

ეა

ნგ

არ

იშ

ის

დე

ფი

ცი

ტი

(მშ

პ-ი

ს %

)

ად

გი

ლო

ბრ

ივ

ი

და

ნა

ზო

გე

ბი

(მშ

პ-ი

ს %

)

po

te

nc

iu

ri

zr

da

472017. tomi 5, N1

daskvna

warmodgenil kvlevaSi Sefasebulia poten­ciuri gamoSveba da misi zrdis dekompozi­

cia sawarmoo faqtorebis mixedviT. analizi dafuZnebulia kob­duglasis sawarmoo funq­ciasa da არადაკვირვებად sidideebze rogore­bicaa sawarmoo faqtorTa produqtiulobis trendi da potenciuri gamoSveba,romelic iyenebs kalmanis filtrs.

potenciuri gamoSvebis Sefasebis Sedegad gamoikveTa, rom 2014 wlis meore kvartli­dan mimdinare gamoSveba CamorCeba potenci­ur dones da arsebuli sxavoba gaRrmavebis tendenciT xasiaTdeba. aseve gamovlinda, rom krizisis Semdgom periodSi (2009­2015) po­tenciuri zrdis saSualo tempma 4.4%­s Sead­gina, rac 1.5 procentuli punqtiT CamorCeba krizisamdel maCvenebels. potenciuri zrdis dekompoziciam ki aCvena, rom kvleviT mo­cul periodSi (1997­2015) saSualod sawarmoo faqtorTa produqtiulobis wvlili poten­ciur zrdaSi 2.6 procentuli punqtia, kapita­lis saSualo wvlilsac 2.6 procentuli pun­qti Seesabameba, xolo dasaqmeba saSualod potenciuri zrdis mxolod 0.3 procentul punqtze agebs pasuxs.

potenciuri zrdis amxsneli faqtorebis treqtoriebis analizis Sedegad gamovlinda, rom krizisis Semdgom periodSi saqarTvelo­Si potenciuri zrdis Senelebis ZiriTadi miz­

ezi ara imdenad teqnologiuri konvergenci­is procesi, aramed resursebis araefeqtiani ganTavsebaa. Sesabamisad, sawarmoo faqtore­bis produqtiulobis amaRlebis xelSewyo­biT SesaZlebelia potenciuri zrdis maCven­eblis gaumjobeseba. amisaTvis ki saWiroa Tanmimdevruli RonisZiebebis ganxorciel­eba konkretuli mimarTulebebiT. kerZod, mniSvnelovania danazogebis formirebisa da reinvestirebis xelSewyoba potenciur zr­daSi kapitalis wvlilis SesanarCuneblad. aseve aucilebelia adamianuri kapitalis gan­viTarebis mxardaWera ganaTlebasa da jan­dacvaze gaweuli xarjebis zrdiT regionis Ses­adarisi qveynebis Sesabamis niSnulebamde. da bolos, sawarmoo faqtorTa produqtiulo­bis zrdis uzrunvelsayofad mniSvnelovania inovaciuri da teqnologiatevadi proeqtebis mxardaWera. es ki erTi mxriv dafinansebis xelmisawvdomobis gaumjobesebas, xolo meo­re mxriv inteletualuri sakuTrebis dacvis uzrunvelyofas moiTxovs.

saboloo jamSi, imis mixedviT Tu ramdenad gaumjobesdeba potenciuri zrdis ganmapirobe­beli TiToeuli komponenti, warmovadgineT potenciuri mTliani Sida produqtis zrdis sami alternatiuli scenari. saSualo scenar­Si miviReT 5­6 procentiani potenciuri zrdis tempi momdevno 10­15 wlis manZilze, karg sce­nars Seesabameba 6­7 procenti, xolo Zalian kargi scenaris pirobebSi miiRweva 7­8 pro­centiani potenciuri zrda.

48 ekonomika da sabanko saqme

potenciuri zrdis Sefaseba

saqarTvelos ekonomikisTvis

danarTi 1. kapitalis maragis Sefaseba saqarTvelosekonomikisTvis

kapitalis maragis Sesafaseblad gamoy­enebulia mudmivi maragebis meTodi (Per-

petual Inventory Method), romlis mixedviTac kapitalis maragis Rirebuleba mocemuli periodis dasawyisSi utoldeba wina perio­dis narCeni kapitalis Rirebulebisa (cveTis gaTvaliswinebiT) da mocemul periodSi ganx­orcielebuli investiciebis jams:

(A1)

sadac gamoxatavs kapitalis maragis Ri­rebulebas t periodis dasawyisSi, kapitalis cveTis koeficientia, xolo kapitalSi ganx­orcielebuli investiciebis moculobas asax­avs t periodis ganmavlobaSi.

ga mo ye ne bu li li te ra tu ra

• imnaiSvili, a. (2010). saqarTvelos mTliani Sida produqtis potenciuri donis Sefaseba. sadisku­

sio naSromi. saqarTvelos erovnuli banki.

• saqarTvelos erovnuli banki. (2012). aTvisebuli simZlavreebis Sefaseba da potenciuri gamoSve­

bis gansazRvra saqarTvelos ekonomikisTvis. inflaciis mimoxilva. gv. 20­21.

• svaniSvili, n. (2015). SromiTi da kapitaluri Semosavlebi. ekonomika da sabanko saqme. 3(3). gv. 26­40.

• Asian Development Bank (2016). Asia’s Potential Growth. Asian Development Outlook. pp. 43-84.

• Babych, Y., & Fuenfzig, M. (2012). An Application of the Growth Diagnostics Framework: The Case of Georgia.

ISET Policy Institute.

• Berlemann, M. & Wesselhoft, J. (2014). Estimating Aggregate Capital Stocks Using the Perpetual Inventory

Method. Review of Economics, 65. pp. 1-34.

• Dybczak, K., Flek, V., Hajkova, D., & Hurnik, J. (2006). Supply-Side Performance and Structure in the Czech Re-

public. Czech National Bank Working Paper Series.

• Hajkova, D., & Hurnik, J. (2007). Cobb-Douglas Production Function: The Case of Converging Economy, Czech

Journal of Economics and Finance, 57, no.9-10.

• Hausmann, R., Rodrik, D., & Velasco, A. (2008). Growth diagnostics. The Washington consensus reconsidered:

Towards a new global governance, 324-355.

• IMF. (2015). Uneven Growth: Short- and Long-Term Factors. World Economic Outlook.

• Shaikh, A. M., & Moudud, J. K. (2004). Measuring Capacity Utilization in OECD Countries: A Cointegration Me-

thod. Working Paper No. 415. The Levy Economic Institute of Bard College.

• The World Bank. (2013). Georgia Rising: Sustaining Rapid Economic Growth. Country economic memorandum.

mocemuli formulis gardaqmniT Segvi­Zlia gamovsaxoT kapitalis maragis zrdis tempi t­dan t+1 periodamde:

(A2)

sadac kapitalis maragis zrdis tem­pia t­dan t+1 periodamde.

(A2)­dan ki SegviZlia CavweroT kapitalis maragis Rirebuleba t periodis dasawyisSi:

(A3)

kapitalis sawyisi maragis Sefaseba swored formula (A3)­zea dafuZnebuli. rogorc formulidan Cans, igi damokidebulia sawy­is periodSi ganxorcielebuli investiciebis moculobaze. biznes ciklebisTvis damaxasi­aTebelma ryevebma ki SeiZleba mogvces sawyis

492017. tomi 5, N1

დიაგრამა T1.kapitalis formirebisa da droiTi trendis regresiuli analizi.

Dependent Variable: LOG_INVEST_D11Method: Least SquaresDate: 10/05/16 Time: 14:46Sample: 1996Q1 2016Q2Included observations: 82

Variable Coefficient Std. Error t-Statistic Prob.

C 6.319855 0.056212 112.4295 0.0000@TREND 0.016104 0.001198 13.43874 0.0000

R-squared 0.693016 Mean dependent var 6.972053Adjusted R-squared 0.689178 S.D. dependent var 0.460689S.E. of regression 0.256841 Akaike info criterion 0.143367Sum squared resid 5.277373 Schwarz criterion 0.202067Log likelihood -3.878038 Hannan-Quinn criter. 0.166934F-statistic 180.5996 Durbin-Watson stat 0.424871Prob(F-statistic) 0.000000

periodSi investiciebis trendidan gadaxri­li mniSvneloba, rac kapitalis sawyisi mara­gis arazust Sefasebamde migviyvans (am SemTx­vevaSi aRmoCndeba, rom kapitalis maragi biznes ciklis mimarT iseTive mgrZnobiarea, rogorc investiciebis moculoba, rac arar­ealisturia). am SesaZlo uzustobis gamosas­woreblad berlemani da veselhofti (2014) investiciebis sawyisi moculobis nacvlad iyeneben log­wrfivi regresiiT Sefasebul investiciebis trendul mniSvnelobas, raTa gamoricxon mimdinare biznes ciklis gavlena kapitalis sawyis maragze.

rac Seexeba kapitalis maragis zrdis temps sawyis periodSi, avtorebi mis miaxloebad imave log­wrfivi regresiiT Sefasebul in­vesticiebis grZelvadiani zrdis temps iReben. amrigad, berlemanisa da veselhoftis (2014) midgomis mixedviT kapitalis sawyisi maragi SeiZleba Sefasdes rogorc:

(A4)

sadac kapitalis maragis sawyisi mniS­vnelobaa, investiciebis moculobis grZel­vadiani zrdis tempi, xolo sawyisi perio­dis investiciebis Sefasebuli mniSvnelobaa Semdegi log­wrfivi regresiidan:

(A5)

saqarTvelos ekonomikisTvis (A5) gan­tolebis Sefaseba ganxorcielda 1996­2016 periodisTvis kapitalis formirebis se­zonurad Sesworebuli da mudmiv fasebSi gamoxatuli kvartaluri monacemebis gamoy­enebiT (wyaro: saqstati, 2016). regresiis Sede­gebi warmodgenilia cxrili (T1)­Si.

rogorc cxrilidan irkveva, gantoleba (A5)­is Sefaseba saqarTvelos ekonomikiTvis Semdegi saxisaa:

(A6)

Sesabamisad, kapitalis formirebis sawyi­si Sefasebuli mniSvneloba 1996 wlis pirve­li kvartlisTvis (2010 wlis mudmiv fasebSi) moicema Semdegnairad:

xolo investiciebis moculobis grZel­vadiani zrdis tempis ( ) Sefasebas ki war­moadgens (A6) gantolebaSi droiTi tren­dis aRmniSvneli cvladis win mdgomi wevri:

50 ekonomika da sabanko saqme

potenciuri zrdis Sefaseba

saqarTvelos ekonomikisTvis

ფაქტობრივი კაპიტალის ფორმირება

შეფასებული კაპიტალის ფორმირება (სეზონურად შესწორებული)

2010

წლის

მუდმი

ვ ფასებში

)(

მლნ.

ლარ

ი diagrama D1.kapitalis faqtobrivi da Sefasebuli formireba (1996­2016).

რეალური კაპიტალის მარაგი

0

10,000

20,000

30,000

40,000

50,000

60,000

70,000

80,000

1996

Q1

1996

Q4

1997

Q3

1998

Q2

1999

Q1

1999

Q4

2000

Q3

2001

Q2

2002

Q1

2002

Q4

2003

Q3

2004

Q2

2005

Q1

2005

Q4

2006

Q3

2007

Q2

2008

Q1

2008

Q4

2009

Q3

2010

Q2

2011

Q1

2011

Q4

2012

Q3

2013

Q2

2014

Q1

2014

Q4

2015

Q3

2016

Q2

მლნ.

ლარ

ი (2

010

წლის

მუდმი

ვ ფასებში

)

diagrama D2. kapitalis Sefasebuli maragi saqarTvelos ekonomikisTvs (1996­2016)

kapitalis formirebis faqtobrivi da Se­fasebuli droiTi mwkrivebi gamosaxulia di­agrama (D1)­ze.

Tu kapitalis wliur cveTis koeficientad aviRebT 5%­s, romelsac kvartaluri cveTis 1.27% Seesabameba, saqarTvelos ekonomikisT­vis kapitalis sawyisi maragis Rirebuleba 1996 wlis pirveli kvartlis dasawyisSi (2010 wlis mudmiv fasebSi) Semdegnairad gamoiTvleba:

Semdegi periodebsTvis ki kapitalis mara­gis mniSvnelobebi daTvlilia (A1) gantoleb­is gamoyenebiT.

sabolood, realuri kapitalis Sefasebu­li droiTi mwkrivi warmodgenilia diagrama (D2)­ze.

512017. tomi 5, N1

danarTi 2. potenciuri gamoSvebiszrdaSi kapitalis wvlilis Sefaseba investiciebi/mSp Tanafardobissxvadasxva mniSvnelobisTvis

kapitalis akumulaciis zogadi gantole­bidan ( ) SegviZlia Cavw­eroT damokidebuleba kapitalis maragis zrdis tempsa ( ) da investiciebis mSp­sTan Tanafardobas ( ) Soris:

(A7)

am ukanasknelidan ki SegviZlia gamovsax­oT potenciuri gamoSvebis zrdaSi kapitalis wvlilis formula, romelic kob­duglasis sawarmoo funqciazea dafuZnebuli:

(A8)

sadac warmoadgens t+1 periodSi po­tenciur zrdaSi kapitalis wvlils.

გამოშვების ზრდაში კაპიტალის შეფასებული წვლილი (2015)

-3

-2

-1

0

1

2

3

4

5

6

0 5 10 15 20 25 30 35 40 45 50

კაპი

ტალ

ის წვლ

ილი ზრდაში

(პროცე

ნტული პუ

ნქტი)

ინვესტიციების მშპ-სთან თანაფარდობა (%)

diagrama D3.Sefasebuli damokidebuleba investiciebis mSp­sTan Tanafardobasa da gamoSvebis zrdaSi kapitalis wvlils Soris 2015 wels.

sabolood, formula (A7)­is SetaniT formula (A8)­Si miviRebT damokidebule­bas mocemul periodSi potenciur zrdaSi kapitalis wvlilsa ( ) da investiciebis mSp­sTan Tanafardobas ( ) Soris:

aRniSnuli damokidebuleba 2015 wlisT­vis warmodgenilia diagrama D3­ze.

rogorc diagramidan Cans, 2015 wels investiciebis mSp­sTan faqtobrivi Tana­fardoba (32%) Seesabameboda gamoSvebis zrdaSi kapitalis 2.6 procentul punqtian wvlils.

aseve cxadi xdeba, rom aRniSnuli damo­kidebuleba wrfivTan miaxloebulia: in­vesticiebis mSp­sTan Tanafardobis zrdas 5 procentuli punqtiT Tan axlavs gamoSve­bis zrdaSi kapitalis wvlisis saSualod 0.75 procentuli punqtiT zrda.