nr 9 (27) październik

2014

Mie

sięc

znik

Mie

sięc

znik

Mie

sięc

znik

Mie

sięc

znik

nr 9 (27) nr 9 (27) październik październik

nr 9 (27) nr 9 (27) październik październik październik

Mie

sięc

znik

Mie

sięc

znik

Mie

sięc

znikPolak

Mały

Październik

2 nr 9 (27) październik 2014 * Polak Mały

Kochani, znów się spotykamy. Przed Wami kolejny numer Polaka Małego. A to znaczy, że mamy kolejny miesiąc w roku – październik. Jest to dziesiąty miesiąc według używanego w Ukrainie (a także i w Polsce) ka-lendarza gregoriańskiego, który ma 31 dni. Jest to najdłuższy miesiąc w roku kalenda-rzowym, ponieważ wypada w nim zmiana z czasu letniego na czas zimowy. Październik

Październikjest dłuższy o jedną godzinę od pozostałych 31-dniowych miesięcy.

Nazwa miesiąca pochodzi od słowa paź-dzierze. Paździerze są to zdrewniałe części łodyg roślin włóknistych (len, konopie), po-łamane i oddzielone od włókna w procesie przetwarzania słomy lnianej lub konopnej na włókno.

Jesień jest wspaniałą i bardzo hojną go-spodynią. Jej kosze są pełne darów, bogatych w witaminy. Witaminy mają najważniejszy wpływ na funkcje organizmu. Są niezbędne do prawidłowego funkcjonowania naszego organizmu. Klasyfikacja witamin przypomina znany wam alfabet: A, B, C, D itd.

Wybierzmy się po dary do jesiennego sadu i ogrodu.

Jesienią w sadzie wśród pożółkłych liści drzew czerwienią się jabłka i żółcą się gruszki. Piękną gamę jesiennych kolorów dopełniają

śliwki. Spadają na ziemię dojrzałe orzechy. A ile pracy mają jesienią ogrodnicy! Przed na-dejściem przymrozków muszą zebrać wszyst-kie warzywa, wyciąć piękne główki kapusty, wykopać ziemniaki, marchew, pietruszkę, cebulę i buraki. Zebrane owoce i warzywa

są źródłem witamin. Spożywane codziennie zapewniają nam zdrowie. Latem i jesienią zjadamy najczęściej świeże warzywa i owoce z naszych ogrodów i sadów. Zimą i wczesną wiosną jemy dużo przetworów owocowo-wa-rzywnych, przygotowanych jesienią przez ro-dziców i dziadków lub wyprodukowanych w zakładach przetwórstwa owocowo-warzywne-go. A jakie zapasy na zimę macie w swoich domach?

BABCIA KAZIA

Polak Mały * nr 9 (27) październik 2014 3

Czerwone jabłuszko na gałązce wisi,Zerwijże go Jasiu, dajże go Marysi.

Powiedzenie ludowe

Oto jesień na portrecie.na jesiennym śpi bukiecie.Wcale oczu nie otwiera,chociaż szyszka ją uwiera,choć ją kasztan kłuje w nos – taki już jesieni los!

Dorota Gellner

PORTRET JESIENI

Potrzebne Wam będą: białe winogrona, gruszka, wykałaczki, dwa goździki i czarna oliwka (lub czar-ne winogrono).

Za pomocą małego nożyka obierz grusz-kę do połowy.

Wetknij w grusz-kę goździki tworząc oczy, a za pomocą wykałaczki przyczep oliwkę jako nos.

Wykałaczkami prze-bijaj winogrona – tak, żeby kolce wystawały,

a dłuższą część wbij w gruszkę ze skór-ką.

Kiedy połowa gruszki pokryje się „kolca-mi”, jeż jest gotowy :) Smacznego!

dladzieci.pl

Zrób to samJeż to zwierzak, który kojarzy się z jesienią. Przez kolce i dziką naturę nie nadaje się do trzymania w domu. Ale możecie za pomocą owoców i wykałaczek wyczarować deser in-spirowany kolczastym stworzonkiem. Zobaczcie wykonanie krok po kroku.

nr 9 (27) październik 2014 * Polak Mały4

Każdy z was już poznał nauczycieli w swojej szkole. A co wiecie o ich pracy? Czy zastanawialiście się, jak przebiega ich dzień pracy? Jest to jeden z tych zawodów, które wymagają sporych poświęceń.

Dla nauczyciela dzień pracy nie kończy się wraz z przekroczeniem progu szkoły. W domu czeka na niego stos kartkówek i wy-pracowań do sprawdzenia. A przygotowanie materiału do kolejnej lekcji? Wszystko to wy-maga dużego nakładu pracy.

Wybitny pedagog Wasyl Suchomłyńskyj pisał: „Pamiętaj, nie ma w świecie trudniej-szej, bardziej wyczerpującej pracy od pracy pedagoga. Nauczyciel to taki sam człowiek jak twoja mama, twój tata. Wchodząc do klasy, twój nauczyciel często – zapamiętaj to! – zmuszony jest zapomnieć o własnych kłopotach, skierować swoje myśli na to, żeby w klasie panowała głębia rozumu i prostota pomysłu, żebyś mógł lekko i swobodnie my-śleć”.

Czy pamiętamy o tym? Przyznajmy się – nie zawsze potrafimy docenić ich pracę. To

przynajmniej raz w roku, w dniu ich święta, okażmy im swoją wdzięczność i szacunek! Bądźmy dla nich mili!

W Polsce 14 października to Dzień Edu-kacji Narodowej. Potocznie dzień ten jest zwany Dniem Nauczyciela.

Podobna okazja funkcjonuje również w innych państwach świata, choć w odmien-nych terminach. Na Ukrainie na przykład wypada ona w pierwszą niedzielę paździer-nika, w Czechach 28 marca, w Hiszpanii 27 listopada, zaś w Meksyku 15 maja. Ponadto UNESCO (pol. Organizacja Narodów Zjedno-czonych do spraw Oświaty, Nauki i Kultury) w 1994 roku wprowadziło również Świato-wy Dzień Nauczyciela, którego data została ustalona na 5 października.

BABCIA KAZIAMądrość ludowa1. Pamiętaj! Zdobędziesz wiedzę – świata zobaczysz więcej.2. Nie mów „nie potrafię”, ale mów – „na-uczę się”.3. Nauka to potęgi klucz.

Nauczyciel

Polak Mały * nr 9 (27) październik 2014 5

Wszyscy znamy takie warzywo jak ziem-niak. A czy wiecie, że ziemniak pochodzi z Ameryki Południowej, a pierwsze wieści o nim dotarły do Europy wraz z odkryciem przez Kolumba Wyspy Hispanioli (1493r.)? Miesz-kańcy tej wy-spy odżywiali się korzenia-mi i owocami r o s n ą c y m i pod małymi krzaczkami. Inne dokumenty mówią, że bulwy ziemnia-ków dotarły do Europy w 1560–1570 latach. Przesłano je królowi hiszpańskiemu Filipo-wi II, a ten część bulw ofiarował papieżowi. Papież podzielił się nimi z kardynałem nider-landzkim, kardynał dał je dostojnikowi świec-kiemu, a ten – botanikowi. Uczony bulwy za-sadził i tak najpierw ziemniak był ciekawost-ką botaniczną, ozdobą ogrodów i włosów pięknych dam.

Rozpoczęcie lekcji zwiastuje:jaskółka• syrena alarmowa• dzwonek•

Na matematykę przydadzą się:ekierka, cyrkiel, ołówek•

luneta, linijka, dłu-• gopis

kapcie, zebra, wi-• delec

Na biologii uczymy się o:budowie maszyn• żywych organizmach• planetach•

Inaczej na nauczyciela mówi się:belfer• sufler• surfer•

14 października obchodzi się:Dzień Książki• Dzień Dziecka• Dzień Nauczyciela•

Uczeń odpowiedzialny za zbiórkę klaso-wych pieniędzy to:

skarbona• skarbnik• bakier•

Pomiędzy lekcjami jestprzerwa• konserwa• w-f•

Na panią od polskiego mówi się:pani poloniaczka• pani polonczynka• pani polonistka•

Zimowa przerwa w nauce:furie• ferie• wakacje•

dladzieci.pl

Szkolny kwizDla wielu dzieci zaczął się czas szkoły. Oznacza to nowe obowiązki, wyzwania i ciekawe przygody. Z tej okazji przygotowaliśmy dla was kwiz związany ze szkołą, nauką iii... zobaczcie sami!

Ciekawostka!

Ziemniak

nr 9 (27) październik 2014 * Polak Mały6

Las opustoszał. Nie słychać już śpiewu ptaków, które w większości odleciały, jedynie wszędobylskie sikoreczki śmigały po drze-wach, popiskując czasami. Kolory latających latem motyli przejęły liście na drzewach, które tak samo, powolutku, majestatycznie sfruwa-ły na trawę. Ale ciepłe jesienne dnia sprawia-ły, że spacery po lesie były bardzo przyjemne. Jeszcze gdzie nie gdzie można było znaleźć poziomki, które kwitły praktycznie do pierw-szych przymrozków. Niestety już nie wszyst-kie owoce nabierały słodyczy i rozgrzanego słońcem aromatu.

Jednak Piotruś z Azorkiem lubili te space-ry po jesiennym lesie. Głównie Piotruś zbie-rał grzyby, a Azorek starał się wywąchiwać je spod opadłych liści. Strumyk szemrał cicho, bo po suchym lecie poziom wody obniżył się znacznie. Piotruś lubił obserwować zwierzę-ta, które korzystając z ostatnich ciepłych i su-chych dni spieszyły uzupełnić zapasy na zimę. Oto wiewiórki skakały z gałęzi na gałąź, coraz to niosąc do dziupli orzeszki laskowe z krza-

ków, które rosły nad brzegiem strumienia. A to grzyby do swych dziupli, żeby im zima nie była straszna.

Rodzina dzików, która zimowe zapasy odkłada pod skórą, ryła ziemię pod dębami. Opadłe żołędzie były ich przysmakiem i da-wały dobrą warstwę tłuszczyku.

Gdzieś pod krzakami przemknął jeż. Bez tradycyjnych jabłuszek na igłach – jeże nie jedzą jabłek, bo są gryzoniami i ich podsta-wowym pożywieniem są małe ssaki, dżdżow-

Jesienny lasbajka

Polak Mały * nr 9 (27) październik 2014 7

nice, ślimaki i owady. Nie robią też zapasów na zimę.

– A tak ładnie wygląda jeż z jabłusz-kiem na grzbiecie na obrazku. Taki rodzinny i opiekuńczy – westchnął Piotruś i poszedł dalej podpatrywać zwierzęta.

Żubry i jelenie podjadały jeszcze nie zu-

pełnie zwiędniętą trawę – ich główne danie. Czasami żubry zapędzały się w zarośla jeżyn i obgryzały co młodsze pędy, a jelenie nie gardziły młodymi gałązkami, szczególnie ga-łązkami olchy.

– Jak dobrze, że przygotowaliśmy z tatą dużo siana – pomyślał Piotruś. Będziemy mieli

czym dokarmiać te piękne zwierzęta. – Trzeba by jeszcze przygotować trochę marchwi i bura-ków. Zawsze urozmaicą im zimową dietę.

Na polance dojrzeli rodzinkę borsuka, która korzystała z ciepłych promieni słońca, a młode borsuczątka baraszkowały w trawie.

– Te mają dobrze. Na zimę zasypiają w norce i dobrze im się śpi w mrozy – mruknął

do siebie Piotruś. – Ale też muszą odłożyć so-bie trochę tłuszczyku.

Nagle, gdy dochodzili do strumienia, gdzie rozlewa się on na niewielkiej polance, Azorek zaczął kręcić się nerwowo.

– Oho! – pomyślał Piotruś. – Chyba coś zwąchał.

I faktycznie gdy wysunęli się na polan-kę, zobaczyli jak misio stoi w wodzie i stara się łapą złapać rybę. On też musi się najeść do syta, zanim zaśnie.

– Chodź, Azorku. Nie będziemy mu pło-szyć ryb. Niech sobie nałapie – powiedział cichutko Piotruś do swego przyjaciela.

Powoli, idąc przez las, napełnili koszyk podpieńkami, które w tym roku obrodziły, były mięsiste, na grubych nóżkach.

– Będzie wspaniały sos do ziemniacz-ków, prawda Azorku? – powiedział do pie-ska Piotruś – Szkoda, że ty tego nie jesz. Ale mama dla ciebie też przygotuje coś smacz-nego.

Na te słowa Azorek zaczął węszyć, czym tak apetycznie pachnie, bo już zbliżali się do domu, a spacer po jesiennym lesie dobrze im obu zrobił.

KRZYSZTOF SZYMAŃSKI

nr 9 (27) październik 2014 * Polak Mały8

Przygody Koziołka Matołka (fragmenty)

Gdy odpoczął, poszedł dalej. Aż tu wszystkim herold głosi,Że bal będzie u królewny, Najjaśniejszej, pięknej Zosi.

A kto z gości na tym balu, Najpiękniejszą pieśń zaśpiewa, Będzie królem i dostanie Berło ze złotego drzewa.

„Będę królem! – krzyknął kozioł. – Śpiewam piękniej niż słowiki!” I czym prędzej zaplótł brodę W bardzo zgrabne warkoczyki.

Każdy cudne śpiewał pieśni. Czy bogaty, czy ubogi,Lecz gdy nasz koziołek beknął,Wszyscy w krzyk i dalej w nogi!

„Ach, ty trąbo jerychońska! – Tak królewna gniewna rzecze. – Niech go kucharz stąd zabierzeI na rożnie niech upiecze!”

Straszną byłby zginął śmiercią,Ale patrzcie! Kozioł zmyka,Bo gdy kucharz w ogień dmuchał,On się przebrał za kuchcika.Kornel Makuszyński, Marian Walentynowicz,

Przygody Koziołka Matołka

Polak Mały * nr 9 (27) październik 2014 9

nr 9 (27) październik 2014 * Polak Mały10

Na straganie w dzień targowytakie słyszy się rozmowy:„Może pan się o mnie oprze, pan tak więdnie, panie koprze”.„Cóż się dziwić, mój szczypiorku,leżę tutaj już od wtorku!”Rzecze na to kalarepka:„Spójrz na rzepę – ta jest krzepka!”Groch po brzuszku rzepę klepie:„Jak tam, rzepo? Coraz lepiej?”„Dzięki, dzięki, panie grochu,jakoś żyje się po trochu.Lecz pietruszka – z tą jest gorzej – blada, chuda, spać nie może”.„A to feler” – westchnął seler.Burak stroni od cebuli, a cebula doń się czuli:„Mój buraku, mój czerwony,czybyś nie chciał takiej żony?”Burak tylko nos zatyka:„Niech no pani prędzej zmyka,ja chcę żonę mieć buraczą,bo przy pani wszyscy płaczą”.„A to feler” – westchnął seler.Naraz słychać głos fasoli:„Gdzie się pani tu gramoli?!”„Nie bądź dla mnie taka wielka” – odpowiada jej brukselka.„Widzieliście, jaka krewka!” – zaperzyła się marchewka.„Niech rozsądzi nas kapusta!”„Co, kapusta?! Głowa pusta?!”A kapusta rzecze smutnie:„Moi drodzy, po co kłótnie,po co wasze swary głupie,wnet i tak zginiemy w zupie!”„A to feler!” – westchnął seler.

JAN BRZECHWA

Najwięcej kłopotów gramatycznych mają dzieci z krótkimi i pełnymi formami zaimków: mi, ci, cię, go, mu – mnie, tobie, ciebie, jego, jemu. Szczególnie często po-sługują się młodzi Polacy niepoprawnymi konstrukcjami typu: a mi?, mi to daj, mi się wydaje, mi się należy.

Tymczasem na początku wypowiedzeń można używać tylko pełnych form zaimko-wych, a więc: a mnie?, mnie to daj, mnie się wydaje, mnie się należy, a także tobie ufam, ciebie lubię, jego słuchajcie, jemu wierzcie.

Postacie krótkie powinny się pojawiać po czasownikach: daj mi to, wydaje mi się, należy mi się, ufam ci, lubię cię, słuchajcie go, wierzcie mu. I trzeba tu powiedzieć, że to są najczęstsze, najbardziej typowe uży-cia zaimków w naszym języku.

Nie bójcie się więc owych krótkich form: mi, ci, cię, go, mu (niektórzy dorośli myślą, że są one gorsze, bo krótsze). Pamiętajcie tylko, byście ich nie przenosili na początek zdań.

Wróćmy na koniec do form pełnych. Mu-szą się one jeszcze pojawiać w środku zdań – po czasownikach, gdy są przeciwstawio-ne jakiemuś innemu wyrazowi, np. daj mnie to, a nie Jurkowi; ufam tobie, a nie jemu; lubię ciebie, a nie Janka; słuchajcie jego, a nie Ryśka; wierzcie jemu, a nie Agnieszce.

JAN MIODEK, Nie taki język straszny

Mnie się podoba – podoba mi się

NA STRAGANIE

Polak Mały * nr 9 (27) październik 2014 11

Pismo jest redagowane przez zespół „Kuriera Galicyjskie-go”. Adres do korespondencji: Kurier Galicyjski – Polak Mały, skrytka pocztowa (a/c) nr 80, Iwano-Frankiwsk 76018, Ukraina, абонентська скринька № 80, Івано-Франківськ, Україна, e-mail: kuriergalicyjski@wp.pl, tel.: 0-038 (032) 2531520. Свідоцтво про державну реєстрацію Серія КВ № 18983-7773 Р видане Державною Реєстраційною Службою України 08.06.2012 р. Świadectwo rejestracji: seria KW

nr 18983-7773 R wydane przez Państwową Rejestracyj-ną Służbę Ukrainy 08.06.2012 r. Założyciel i wydawca: Mirosław Rowicki, засновник і видавець М. М. Ровіцкі. Projekt współfi nansowany ze środków Ministerstwa Spraw Zagranicznych RP w ramach konkursu na realizację zada-nia „Współpraca z Polonią i Polakami za granicą” za pośrednictwem fundacji „Wolność i Demokracja”.

Wpisując poziomo słowa-odpowiedzi na zagadki, otrzymacie rozwiązanie krzyżówki na kolorowych polach.

Przyjemnej zabawy!

1. Choć nie szyję nic, jak wiecie,Igieł pełno mam na grzbiecie!

2. Mam rude futerko,W małej dziupli mieszkam,Lubię łuskać szyszkiI schrupac orzeszka.

3. Gruszki i jabłka w sadzie dojrzały,Liście na drzewach pozłaca jesień,Bociany od nas już odleciały,Wrzosy zakwitły, bo to już...

KRZYŻÓWKA1

2

3

4

5

6

4. Choć rąk nie mam,Zginam drzewa,Choć ust nie mam,Pieśni śpiewam.

5. Zieloną noszę koronę,Przed skwarem daję ochronę.

6. Rozbłyska na wschodzie,O zachodzie gaśnie.Kiedy jest południe,To świeci najjaśniej.

Miesięcznik Polak Mały można zaprenumerować na poczcie na Ukrainie!!!KOD PRENUMERATYУКРПОШТА 68416

Cena prenumeraty pocztowej1 miesiąc – 3,50 hrywien

3 miesiące – 10,50 hrywien6 miesięcy – 21,00 hrywien12 miesięcy – 42,00 hrywny