Podstawa programowa z komentarzami - tom 7

Podstawa programowa z komentarzami

Tom 7. Edukacja artystyczna w szkole podstawowej, gimnazjum i liceum muzyka, plastyka, wiedza o kulturze, historia muzyki, historia sztuki, jzyk aciski i kultura antyczna, zajcia artystyczne

Szanowni Pastwo, Niniejszy tom jest czci omiotomowej publikacji powiconej nowej podstawie programowej wychowania przedszkolnego oraz ksztacenia oglnego w szkoach podstawowych, gimnazjach i liceach. Sposb wdraania nowej podstawy programowej ksztacenia oglnego w szkoach przygotowujcych do zawodu bdzie tematem odrbnej publikacji. Kady tom powicony jest odrbnej grupie zaj. Zawiera on wszystkie fragmenty podstawy programowej dotyczce tych zaj oraz komentarze ekspertw, pozwalajce lepiej zrozumie intencje twrcw podstawy. Poniewa poszczeglne tomy adresowane s do rnych grup nauczycieli, w kadym tomie powtrzono czci wstpne odpowiednich zacznikw podstawy programowej, skierowane do wszystkich nauczycieli. Wdraaniu w szkoach i przedszkolach nowej podstawy programowej towarzysz jeszcze inne zmiany w prawie owiatowym. Tych zmian, porzdkujcych edukacyjn rzeczywisto od wrzenia 2009 r. jest sporo: to m.in. zmieniona ustawa o systemie owiaty, nowe rozporzdzenie o ramowych planach nauczania (obowizujce w szkoach publicznych), nowe rozporzdzenie o kwalikacjach nauczycieli, nowe zadania dla nauczycieli, wynikajce ze zmian w Karcie Nauczyciela, a take kolejne podwyki pac nauczycieli. Dlatego kady tom zawiera take pewne informacje oglne, zwizane ze zmianami programowymi i organizacyjnymi wchodzcymi do polskich szk, wynikajcymi z tych nowelizacji. Wszystkie te zmiany maj uczyni polsk szko bardziej skuteczn, przyjazn i nowoczesn. Nowa podstawa programowa jest efektem zbiorowej reeksji duego zespou uczonych, metodykw, nauczycieli oraz pracownikw systemu egzaminacyjnego. W swoich pracach zesp ten korzysta z dowiadcze oraz dorobku twrcw wczeniejszych podstaw, w tym z projektu podstawy, ktry powsta w Instytucie Spraw Publicznych w 2005 roku. W trwajcych niemal trzy miesice publicznych konsultacjach aktywnie uczestniczyy setki respondentw. Twrcy podstawy wspierali si przy jej doskonaleniu dziesitkami zamwionych recenzji najznamienitszych gremiw i towarzystw naukowych. Szczegln rol w pracach zespou odegrali uczeni, ktrzy podjli trud koordynowania prac nad poszczeglnymi obszarami tematycznymi podstawy programowej: prof. dr hab. Edyta Gruszczyk-Kolczyska edukacja przedszkolna i wczesnoszkolna, prof. dr hab. Sawomir Jacek urek jzyk polski i edukacja artystyczna, dr Magdalena Szpotowicz jzyki obce nowoytne, dr hab. Jolanta Choiska-Mika edukacja historyczna i obywatelska, prof. dr hab. Ewa Bartnik edukacja przyrodnicza, prof. dr hab. Zbigniew Semadeni edukacja matematyczna i techniczna, prof. dr hab. Wojciech Przybylski wychowanie zyczne i edukacja dla bezpieczestwa. Wszystkim uczestnikom tych prac skadam niniejszym serdeczne podzikowanie. Kada szkoa otrzyma co najmniej dwa wydrukowane komplety wszystkich tomw tej publikacji. Dalsze egzemplarze mona pobra ze strony www.reformaprogramowa.men.gov.pl. Na tej stronie mona te znale szereg informacji pomocnych przy organizowaniu zreformowanej szkolnej rzeczywistoci, m.in. dotyczcych stosowania nowych ramowych planw nauczania. Jest tam take dostpny wykaz wszystkich podrcznikw dopuszczonych do uytku szkolnego, zgodnych z now podstaw programow. Licz, e wszystko to pomoe nam razem zmienia polsk szko na lepsze. Katarzyna Hall Minister Edukacji Narodowej

Spis treci I. Cz oglna O potrzebie reformy programowej ksztacenia oglnego Zbigniew Marciniak ............... Cz wstpna podstawy programowej dla szkoy podstawowej ......................................................... Cz wstpna podstawy programowej dla gimnazjum i liceum ......................................................... II. Cz szczegowa Muzyka Podstawa programowa edukacja muzyczna klasy IIII ........................................................ Zalecane warunki i sposb realizacji ............................................................................................ Podstawa programowa muzyka klasy IVVI ......................................................................... Zalecane warunki i sposb realizacji ........................................................................................... Podstawa programowa muzyka gimnazjum .......................................................................... Zalecane warunki i sposb realizacji ........................................................................................... Komentarz do podstawy programowej przedmiotu muzyka Magdalena Radziejowska .................................................................................................... Plastyka Podstawa programowa edukacja plastyczna klasy IIII ........................................................ Podstawa programowa plastyka klasy IVVI ....................................................................... Zalecane warunki i sposb realizacji ........................................................................................... Podstawa programowa plastyka gimnazjum ........................................................................ Zalecane warunki i sposb realizacji ........................................................................................... Komentarz do podstawy programowej przedmiotu plastyka Wojciech Czapski, Kinga apot-Dzierwa ............................................................................................................... Wiedza o kulturze Podstawa programowa wiedza o kulturze liceum ................................................................. Zalecane warunki i sposb realizacji ........................................................................................... Komentarz do podstawy programowej przedmiotu wiedza o kulturze Iwona Kurz .............................................................................................................................. Historia muzyki Podstawa programowa historia muzyki liceum ..................................................................... Zalecane warunki i sposb realizacji ............................................................................................ Komentarz do podstawy programowej przedmiotu historia muzyki Magdalena Radziejowska .................................................................................................... 52 56 57 47 49 50 38 40 41 42 43 44 25 27 28 31 32 34 35 7 15 19

Historia sztuki Podstawa programowa historia sztuki liceum ...................................................................... Jzyk aciski i kultura antyczna Podstawa programowa jzyk aciski i kultura antyczna liceum ......................................... Zalecane warunki i sposb realizacji ........................................................................................... Komentarz do podstawy programowej przedmiotu jzyk aciski i kultura antyczna Barbara Strycharczyk, Elbieta Wolanin ........................................................................... Zajcia artystyczne Podstawa programowa zajcia artystyczne gimnazjum i liceum ......................................... Zalecane warunki i sposb realizacji ........................................................................................... Komentarz do podstawy programowej przedmiotu zajcia artystyczne Wojciech Czapski, Kinga apot-Dzierwa, Magdalena Radziejowska .......................... III. Opinie o podstawie programowej Uchwaa Rady Gwnej Szkolnictwa Wyszego ......................................................................... Uwagi Konferencji Rektorw Akademickich Szk Polskich ..................................................... 70 71 65 67 68 60 63 64 58

Uwaga: Rozdziay, ktrych tytuy s drukiem pochyym przedstawiaj odpowiednie fragmenty rozporzdzenia Ministra Edukacji Narodowej z dnia 23 grudnia 2008 r. w sprawie podstawy programowej wychowania przedszkolnego oraz ksztacenia oglnego w poszczeglnych typach szk, opublikowanego w dniu 15 stycznia 2009 r., w Dzienniku Ustaw Nr 4, poz. 17.

O POTRZEBIE REFORMY PROGRAMOWEJ KSZTACENIA OGLNEGOZbigniew MarciniakSzkole sprzyja stabilno. Czasem jednak okolicznoci zewntrzne sprawiaj, e rozwizania przyjte w obrbie systemu edukacji przestaj by skuteczne wbrew staraniom nauczycieli oraz uczniw. Zachodzi wtedy potrzeba zaprojektowania i wdroenia zmian, ktre zapewni lepsze efekty ksztacenia. Z tak sytuacj mamy obecnie do czynienia. Na pierwszy rzut oka nie ma problemu. Najzdolniejsi polscy uczniowie odnosz spektakularne sukcesy: wygrywaj wiatowe zawody informatyczne, co roku przywo nagrody z prestiowego Europejskiego Konkursu Modych Naukowcw oraz medale z midzynarodowych olimpiad przedmiotowych. Moemy by take zadowoleni z pilnoci polskich uczniw: nasz kraj ma aktualnie (2009) najniszy w Europie odsetek uczniw, ktrzy porzucaj szko przed jej ukoczeniem. Co wicej, Polska jest postrzegana na arenie midzynarodowej jako kraj, ktry odnis ogromny sukces edukacyjny: wprowadzenie gimnazjw, czyli wyduenie o rok powszechnego i obowizkowego ksztacenia oglnego przynioso zdecydowan popraw efektw ksztacenia w grupie uczniw najsabszych fakt ten zosta wiarygodnie potwierdzony przez midzynarodowe badania OECD PISA przeprowadzone w latach 2000, 2003 oraz 2006 na reprezentatywnej grupie 15-letnich uczniw. Problem ujawnia si jednak ju w pierwszych tygodniach nauki zarwno w szkoach ponadgimnazjalnych, jak i wyszych. Nauczyciele i wykadowcy czsto ze zgroz konstatuj, e dua cz ich uczniw (studentw) ma fundamentalne braki w wyksztaceniu, uniemoliwiajce pynne kontynuowanie procesu nauczania. Powszechnie panuje opinia, e efekty pracy polskiej szkoy znacznie si pogorszyy. Pocztek XXI wieku przynis zjawisko bezprecedensowego wzrostu aspiracji edukacyjnych modych Polakw. Jeszcze kilka lat temu tylko okoo 50% uczniw z kadego rocznika podejmowao nauk w szkoach umoliwiajcych zdawanie matury. Dzi (2009), po ukoczeniu gimnazjum, takie szkoy wybiera ponad 80% uczniw. Spord nich okoo 80% z powodzeniem zdaje matur i w znakomitej wikszoci przekracza progi uczelni. W rezultacie co drugi Polak w wieku 1924 lata studiuje, za liczba studentw w Polsce, w cigu zaledwie kilku lat, wzrosa a piciokrotnie. Konsekwencj takiego stanu rzeczy jest obecno w szkoach koczcych si matur, a pniej w murach wyszych uczelni, duej grupy modziey, ktra dawniej koczya swoj edukacj na poziomie zasadniczej szkoy zawodowej. W szczeglnoci, z powodw czysto statystycznych, obniy si redni poziom uzdolnie populacji modych ludzi, aspirujcych do zdobycia wyszego wyksztacenia.

Dlaczego w polskich szkoach podstawowych, gimnazjach i liceach nastpi zmiany?

Co si stao?

7O POTRZEBIE REFORMY PROGRAMOWEJ KSZTACENIA OGLNEGO

System edukacji zarwno owiata, jak i szkolnictwo wysze nie mog pozosta obojtne wobec tak istotnej zmiany. Zaoenie, e ponad 80% rocznika potra skutecznie i rwnie szybko nauczy si tego wszystkiego, co byo zaplanowane dla zdolniejszych 50%, jest rdem paradoksu: pomimo nie mniejszego ni dawniej wysiku wkadanego przez nauczycieli oraz zwikszonego zainteresowania uczniw zdobyciem wyszego wyksztacenia, polskiej szkole nie udaje si osign satysfakcjonujcych efektw ksztacenia.

Co mona zrobi?

Moliwe s dwa zasadniczo rne rozwizania tego problemu. Pierwsze z nich polega na zachowaniu systemu edukacji w niezmienionym ksztacie i podniesieniu poprzeczki przy rekrutacji do szk koczcych si matur oraz na studia. Wtedy jednak nastpi drastyczne obnienie odsetka modziey uzyskujcej wyksztacenie wysze. Rozwizanie to zostao powszechnie odrzucone w krajach demokratycznych, ktre znalazy si wczeniej w podobnej sytuacji. W pastwach, w ktrych decyzje kluczowe dla spoecznoci lokalnych oraz w skali pastwa podejmuje si w drodze gosowania, dbao o poziom wiedzy najsabiej wyksztaconych obywateli jest rwnie wana jak ksztacenie elit. Dlatego zwycia pogld, e o poziomie wyksztacenia wspczesnego spoeczestwa wiadczy nie tyle redni, co minimalny akceptowalny poziom wyksztacenia. Konsekwentnie zachca si modych ludzi do jak najduszego korzystania z usug systemu edukacji i ustawia si na ich drodze kolejne progi agodnie narastajcych wymaga. Przykadem takiej polityki jest tzw. Proces Boloski, w zamyle rozkadajcy studia na wikszoci kierunkw na dwa etapy: atwiejszy i bardziej masowy etap licencjacki oraz nastpujcy po nim bardziej wymagajcy etap magisterski. Inn moliw odpowiedzi na problem zaspokojenia zwikszonych aspiracji modego pokolenia jest odpowiednio zaprojektowana reforma programowa. Planujc t reform, naley uwzgldni jeszcze jedn wan okoliczno. Dzi szkoa usiuje dwukrotnie zrealizowa peny cykl ksztacenia oglnego: po raz pierwszy w gimnazjum i po raz drugi w szkole ponadgimnazjalnej, koczcej si matur. Zapewne wbrew intencjom autorw starej podstawy programowej, praktyka zatara rnic midzy tymi cyklami. Potwierdzenia tej tezy dostarcza porwnanie podrcznikw gimnazjalnych z podrcznikami licealnymi dla poziomu podstawowego: dla wielu przedmiotw trudno dostrzec midzy nimi istotn rnic. To zapewne wpyw tradycji: przy bardzo oglnie sformuowanej podstawie programowej wielu nauczycieli zarwno gimnazjalnych, jak i licealnych odruchowo wypenia j tradycyjnym zakresem treci nauczania uksztatowanym w czasach, gdy zrby wiedzy oglnej budowalimy w czteroletnich liceach usiuj pomieci te treci w trzyletnim cyklu edukacyjnym. To moe si uda tylko w najzdolniejszych klasach w pozostaych skutkuje to zbyt pospiesznym, a std powierzchownym omawianiem kolejnych tematw.

8EDUKACJA ARTYSTYCZNA W SZKOLE PODSTAWOWEJ, ...

Przedmiotem, na ktrego przykadzie szczeglnie wyranie wida niepowodzenie planu dwukrotnej realizacji trzyletniego cyklu ksztacenia jest historia. W obu cyklach brakuje czasu na realizacj ostatniego chronologicznie dziau historii: w pierwszym na przeszkodzie staje egzamin gimnazjalny; w drugim matura. Prowadzi to do powszechnie dostrzeganej, enujcej niewiedzy uczniw w zakresie najnowszej historii Polski. Inne przedmioty nauczania nie maj struktury chronologicznej, wic ich sytuacja jest faktycznie jeszcze gorsza luki w wiedzy rozkadaj si w sposb przypadkowy.

Na pierwszy rzut oka mogoby si wydawa, e jedyn moliw odpowiedzi na statystycznie niszy redni poziom uzdolnie uczniw w szkoach koczcych si matur, jest obnienie oczekiwa w stosunku do absolwentw. Jest jasne, e wyzwania, ktre postawi przed nimi ycie, nie bd przecie mniejsze ni dzisiaj. Zamiast tego naley potraktowa czas nauki w gimnazjum oraz w szkole ponadgimnazjalnej jako spjny programowo, szecioletni (a w technikum nawet siedmioletni) okres ksztacenia. W okresie tym w pierwszej kolejnoci wyposaymy uczniw we wsplny, solidny fundament wiedzy oglnej, po czym znacznie pogbimy t wiedz w zakresie odpowiadajcym indywidualnym zainteresowaniom i predyspozycjom kadego ucznia. Warto wiedzie, e taka organizacja procesu ksztacenia zostaa zastosowana w podobnych okolicznociach w wielu krajach wiata. Idea ta bya take obecna w tzw. reformie Jdrzejewicza w latach trzydziestych XX wieku. Aby umoliwi wszystkim uczniom solidne opanowanie wsplnego fundamentu wiedzy oglnej, jego realizacja bdzie rozcignita na trzy lata gimnazjum oraz cz czasu nauki kadej szkoy ponadgimnazjalnej. Pozwoli to na wolne od popiechu omwienie wszystkich podstawowych tematw w zakresie klasycznego kanonu przedmiotw. Na przykad, gimnazjalny kurs historii skoczy si na I wojnie wiatowej, za kurs historii najnowszej znajdzie naleny przydzia czasu w szkole ponadgimnazjalnej. Ponadto duszy czas przeznaczony na nauk kadego przedmiotu pozwoli nauczycielom gbiej wej w kady temat. Podczas nauki w liceum lub technikum ucze bdzie kontynuowa a do matury nauk w zakresie obowizkowych przedmiotw maturalnych: jzyka polskiego, jzykw obcych i matematyki. Oprcz tego kady ucze wybierze kilka przedmiotw (moe wybra take spord wymienionych wyej), ktrych bdzie si uczy w zakresie rozszerzonym w znacznie wikszej ni obecnie liczbie godzin. Taka organizacja procesu nauczania pozwoli uczniom w kadym z wybranych przedmiotw osign poziom, ktrego oczekiwalimy od absolwentw licew w latach ich wietnoci. Oprcz tego, w trosce o harmonijny i wszechstronny rozwj, kady ucze liceum o ile nie wybierze rozszerzonego kursu historii a do matury bdzie mia przedmiot historia i spoeczestwo. Zajcia te bd pogbiay wiedz

Co zatem naley uczyni?


uczniw z historii powszechnej w ujciu problemowym oraz rozbudzay ich zainteresowanie losami Polski i Polakw. Podobnie dla uczniw niewybierajcych zaj rozszerzonych z geograi, biologii, zyki czy chemii obowizkowy bdzie przedmiot przyroda, przedstawiajcy w ujciu problemowym syntez wiedzy z nauk przyrodniczych. Zatem, niezalenie od indywidualnych wyborw zaj rozszerzonych, kady licealista bdzie umia odpowiednio wiele zarwno z zakresu nauk humanistycznych, jak i matematyczno-przyrodniczych. Ponadto bdzie posiada istotnie pogbion w stosunku do stanu obecnego wiedz z kilku wybranych przedmiotw.

Jak to opisuje nowa podstawa programowa?

Minister Edukacji okrela zakres celw oraz treci ksztacenia w rozporzdzeniu o podstawie programowej ksztacenia oglnego. Podstawa programowa precyzyjnie okrela, czego szkoa jest zobowizana nauczy ucznia o przecitnych uzdolnieniach na kadym etapie ksztacenia, zachcajc jednoczenie do wzbogacania i pogbiania treci nauczania. Autorzy podstawy dooyli wszelkich stara, by zdeniowany w niej zakres treci by moliwy do opanowania przez takiego ucznia. Poniewa celem reformy programowej jest poprawa efektw ksztacenia, forma podstawy programowej rwnie jest temu podporzdkowana: wiadomoci oraz umiejtnoci, ktre uczniowie maj zdoby na kolejnych etapach ksztacenia wyraone s w jzyku wymaga. Wyodrbniono take, w postaci wymaga oglnych, podstawowe cele ksztacenia dla kadego przedmiotu nauczania. Wskazuj one na umiejtnoci wysokiego poziomu (np. rozumowanie w naukach cisych i przyrodniczych), ktrych ksztatowanie jest najwaniejszym zadaniem nauczyciela kadego przedmiotu. Nowa podstawa programowa przywizuje te bardzo du wag do wychowania, a w szczeglnoci do ksztatowania waciwych postaw uczniw. Poniewa jest to zadaniem kadego nauczyciela, opis ksztatowanych postaw znalaz swoje miejsce we wstpach zacznikw podstawy.

Jak tworzy program wychowawczy szkoy?

Ksztatowanie postaw, przekazywanie wiadomoci oraz rozwijanie umiejtnoci stanowi wzajemnie uzupeniajce si wymiary pracy nauczyciela. Aspekt wychowawczy pracy szkoy powinien by ujty w formie szkolnego programu wychowawczego. Konstruowany w szkole program wychowawczy powinien: by spjny z programami nauczania, uwzgldnia ksztatowanie postaw uczniw, by tworzony z udziaem uczniw, rodzicw i nauczycieli, by osadzony w tradycji szkoy i lokalnej spoecznoci.


Opracowujc program wychowawczy szkoy, naley: uwzgldni wartoci szczeglnie wane dla spoecznoci szkolnej, sformuowa cele, jakie sobie stawiamy, okreli zadania, ktre chcemy zrealizowa, okreli, kto te zadania bdzie realizowa. Punktem wyjcia do tworzenia szkolnego programu wychowawczego powinna by diagnoza problemw wychowawczych wystpujcych w danej szkole. Diagnoza ta moe by oparta na ankietach, wywiadach, rozmowach z uczniami, nauczycielami, rodzicami itp. Wnikliwa i kompetentna analiza zebranych informacji pozwoli zidentykowa zakres zagadnie, ktre powinny koniecznie znale si w szkolnym programie wychowawczym. W przygotowywaniu programu wychowawczego moe by take pomocne okrelenie oczekiwanej sylwetki absolwenta, wyznaczajcej kierunek pracy wychowawczej szkoy. Szkolny program wychowawczy charakteryzowa maj: wypracowane przez spoeczno szkoln wartoci, tradycja szkolna, obyczaje i uroczystoci, zagadnienia lub problemy, ktrych rozwizanie jest najwaniejsze z punktu widzenia rodowiska: uczniw, rodzicw i nauczycieli. Realizacja szkolnego programu wychowawczego, skuteczno stosowanych metod i rodkw, powinna by systematycznie monitorowana.

Podstawa programowa formuuje wymagania edukacyjne wobec uczniw koczcych kolejne etapy ksztacenia. Kady ucze jest oceniany na co dzie, w trakcie caego roku szkolnego przez swoich nauczycieli. Waciwie stosowana bieca ocena uzyskiwanych postpw pomaga uczniowi si uczy, gdy jest form informacji zwrotnej przekazywanej mu przez nauczyciela. Powinna ona informowa ucznia o tym, co zrobi dobrze, co i w jaki sposb powinien jeszcze poprawi oraz jak ma dalej pracowa. Taka informacja zwrotna daje uczniom moliwo racjonalnego ksztatowania wasnej strategii uczenia si, a zatem take poczucie odpowiedzialnoci za swoje osignicia. Ocenianie biece powinno by poprzedzone przekazaniem uczniowi kryteriw oceniania, czyli informacji, co bdzie podlegao ocenie i w jaki sposb ocenianie bdzie prowadzone. Ponadto nauczyciele powinni ustali kryteria, na podstawie ktrych bd ocenia uczniw na koniec roku szkolnego. Musz to robi zgodnie z obowizujcymi przepisami. Wreszcie pod koniec nauki w szkole podstawowej, w gimnazjum oraz w liceum ucze jest poddawany zewntrznej ocenie przeprowadzanej przez pastwowy system egzaminacyjny.

Jak poprzez ocenianie skutecznie motywowa uczniw?


Zarwno ocenianie wewntrzszkolne biece oraz na koniec roku jak i ocenianie zewntrzne odwouje si do wymaga, sformuowanych w podstawie programowej.

Jak ma wyglda edukacja uczniw najmodszych?

Nowa podstawa powica szczegln uwag ksztaceniu dzieci w wieku przedszkolnym oraz najmodszych uczniw. Przypomnijmy, e ju od 2002 r. wszystkie polskie szeciolatki s objte obowizkow edukacj ucz si w tzw. zerwkach. W pierwotnym zamyle zerwki byy zaprojektowane jako zajcia przedszkolne, przygotowujce dzieci do pjcia do szkoy. Jednak wspczesne polskie szeciolatki, podobnie jak ich rwienicy w wikszoci krajw Europy coraz wczeniej wykazuj dojrzao do podjcia nauki oraz du ciekawo poznawcz. Owocuje to tym, e zajcia w oddziaach zerowych w sposb naturalny wkraczaj w obszar zada typowo szkolnych: nierzadko dzieci rozpoczynaj tu nauk czytania, pisania i liczenia. Jednake te fundamentalne dla powodzenia dalszej edukacji procesy powinny by poprzedzone odpowiednim przygotowaniem dziecka w wychowaniu przedszkolnym. Ponadto procesy te wymagaj czasu nauki duszego ni jeden rok nie jest korzystne przerywanie ich, wywoane koniecznoci przejcia dziecka do prawdziwej szkoy i zmian nauczyciela prowadzcego. Dlatego polska szkoa dojrzaa do tego, by obj opiek i nauk take dzieci szecioletnie. Edukacja najmodszych uczniw powinna umiejtnie splata nauk z zabaw, by w agodny sposb wprowadzi ich w wiat szkoy. Ten cel przywieca twrcom nowej podstawy programowej dla pierwszego etapu edukacyjnego oraz podstawy programowej wychowania przedszkolnego, opisujcej jak przedszkole przygotowuje dziecko do podjcia nauki szkolnej.

Jakie nastpi zmiany w organizacji pracy szkoy?

Od roku szkolnego 2009/2010 rok po roku, przez sze lat poczwszy od pierwszej klasy szkoy podstawowej i pierwszej klasy gimnazjum, wprowadzana jest nowa podstawa programowa ksztacenia oglnego i nowe podrczniki. Oprcz tego wchodz w ycie inne zmiany bardzo istotne dla organizacji pracy szk. Kalendarz wdraania zmian programowych Rok szkolny 2009/2010 2010/2011 2011/2012 I SP II SP III SP Zreformowane nauczanie w klasach I Gimnazjum II Gimnazjum III Gimnazjum Egzamin gimnazjalny dostosowany do nowej podstawy programowej


2012/2013 2013/2014

IVSP V SP VI SP Sprawdzian dostosowany do nowej podstawy programowej

IL II L III L Egzamin maturalny dostosowany do nowej podstawy programowej

IT II T III T

I ZSZ II ZSZ III ZSZ

2014/2015

2015/2016 2016/2017

IV T

I LU II LU

SP szkoa podstawowa, L liceum, T technikum, ZSZ zasadnicza szkoa zawodowa, LU liceum uzupeniajce Rok 2012 pierwsi absolwenci gimnazjum ksztaceni zgodnie z now podstaw programow Rok 2015 pierwsi absolwenci szkoy podstawowej i licew ksztaceni zgodnie z now podstaw programow Nauczyciele na podstawie znowelizowanej Karty Nauczyciela maj obowizek, poza swoim pensum, przepracowa co najmniej jedn godzin tygodniowo z uczniami w sposb wychodzcy naprzeciw ich indywidualnym potrzebom udzielajc im pomocy w przezwycianiu trudnoci, rozwijaniu zdolnoci lub pogbianiu zainteresowa. Najistotniejsz zmian w ramowym planie nauczania jest nieokrelanie liczby godzin tygodniowo w cyklu ksztacenia przeznaczonej na poszczeglne obowizkowe zajcia edukacyjne. Zamiast tego okrelone zostay minimalne oglne liczby godzin przeznaczone na realizacj podstawy programowej z poszczeglnych obowizkowych zaj edukacyjnych w caym cyklu ksztacenia. Dyrektor szkoy odpowiada za to, aby czne sumy godzin w cigu trzech lat zaj z danego przedmiotu byy nie mniejsze ni wymienione w ramowym planie nauczania, a efekty okrelone w podstawie programowej zostay osignite. Dziki takiemu opisaniu godzin nauczania poszczeglnych przedmiotw pojawia si moliwo bardziej elastycznego ni do tej pory planowania roku szkolnego. Dyrektor szkoy moe planowa rok szkolny nierytmicznie, decydujc o rnej organizacji pracy szkoy w niektre dni czy tygodnie. Moliwo nierwnomiernego rozoenia godzin w trakcie roku szkolnego mona wykorzysta rwnie dla zorganizowania caych dni nauki poza szko. Godziny tak zaplanowanych zaj mog by doliczone do czasu pracy uczniw przeznaczonego na konkretny przedmiot oraz do pensum realizowanego przez nauczyciela. Oczywicie doliczamy godziny spdzone z uczniami na faktycznych zajciach dydaktycznych niezalenie od tego, czy byy prowadzone w klasie, czy poza szko ale nie czas dojazdu lub noclegu.


Czas pracy nauczyciela, zarwno w wypadku realizowania tych pojedynczych dodatkowych godzin, wynikajcych z Karty Nauczyciela, jak i wywizywania si z tygodniowego pensum szczeglnie przy zastosowaniu w szkole nierytmicznej organizacji roku szkolnego musi by odpowiednio rozliczany. Wicej wolnoci w organizacji pracy szk oraz wicej odpowiedzialnoci za precyzyjniej opisane efekty kocowe to podstawowe idee wchodzcych zmian.

Jakie i dlaczego zmiany organizacyjne w edukacji artystycznej?

Edukacja artystyczna stanowi wany obszar ksztacenia i dlatego jej realizacji naley powici duo uwagi, poczwszy od edukacji przedszkolnej i wczesnoszkolnej. Dlatego ju na pierwszym etapie edukacyjnym prowadzenie edukacji muzycznej i plastycznej jeli jest taka potrzeba moe by w czci powierzone specjalistom. Na drugim i trzecim etapie edukacyjnym plastyka i muzyka s zajciami obowizkowymi. Na czwartym etapie we wszystkich typach szk ponadgimnazjalnych obowizkowy jest przedmiot wiedza o kulturze. Oprcz tego, w liceach jako przedmiot do wyboru mog by realizowane na poziomie rozszerzonym historia sztuki, historia muzyki oraz jzyk aciski i kultura antyczna. Rnego rodzaju zajcia artystyczne maj by wybierane przez kadego gimnazjalist, aby mg uksztatowa w sobie zamiowanie do jakiej dziedziny sztuki. Bogactwo szkolnej oferty zaj artystycznych powinno by zalene od wielkoci szkoy, osobistych pasji i zamiowa nauczycieli, a take od zgaszanych preferencji uczniw. Rwnie w liceach przewidziano moliwo oferowania zaj artystycznych do wyboru. Zadaniem tak zorganizowanej edukacji artystycznej jest z jednej strony dopenienie edukacji oglnej, a z drugiej strony umoliwienie uzupenienia wyksztacenia w sposb dostosowany do indywidualnych wyborw uczniowskich.


CZ WSTPNA PODSTAWY PROGRAMOWEJ DLA SZKOY PODSTAWOWEJKsztacenie oglne w szkole podstawowej tworzy fundament wyksztacenia szkoa agodnie wprowadza uczniw w wiat wiedzy, dbajc o ich harmonijny rozwj intelektualny, etyczny, emocjonalny, spoeczny i zyczny. Ksztacenie to dzieli si na dwa etapy edukacyjne: 1) I etap edukacyjny, obejmujcy klasy IIII szkoy podstawowej edukacja wczesnoszkolna; 2) II etap edukacyjny, obejmujcy klasy IVVI szkoy podstawowej. Celem ksztacenia oglnego w szkole podstawowej jest: 1) przyswojenie przez uczniw podstawowego zasobu wiadomoci na temat faktw, zasad, teorii i praktyki, dotyczcych przede wszystkim tematw i zjawisk bliskich dowiadczeniom uczniw; 2) zdobycie przez uczniw umiejtnoci wykorzystywania posiadanych wiadomoci podczas wykonywania zada i rozwizywania problemw; 3) ksztatowanie u uczniw postaw warunkujcych sprawne i odpowiedzialne funkcjonowanie we wspczesnym wiecie. Do najwaniejszych umiejtnoci zdobywanych przez ucznia w trakcie ksztacenia oglnego w szkole podstawowej nale: 1) czytanie rozumiane zarwno jako prosta czynno, jako umiejtno rozumienia, wykorzystywania i przetwarzania tekstw w zakresie umoliwiajcym zdobywanie wiedzy, rozwj emocjonalny, intelektualny i moralny oraz uczestnictwo w yciu spoeczestwa; 2) mylenie matematyczne umiejtno korzystania z podstawowych narzdzi matematyki w yciu codziennym oraz prowadzenia elementarnych rozumowa matematycznych; 3) mylenie naukowe umiejtno formuowania wnioskw opartych na obserwacjach empirycznych dotyczcych przyrody i spoeczestwa; 4) umiejtno komunikowania si w jzyku ojczystym i w jzyku obcym, zarwno mowie, jak i w pimie; 5) umiejtno posugiwania si nowoczesnymi technologiami informacyjnokomunikacyjnymi, w tym take dla wyszukiwania i korzystania z informacji; 6) umiejtno uczenia si jako sposb zaspokajania naturalnej ciekawoci wiata, odkrywania swoich zainteresowa i przygotowania do dalszej edukacji; 7) umiejtno pracy zespoowej. Jednym z najwaniejszych zada szkoy podstawowej jest ksztacenie umiejtnoci posugiwania si jzykiem polskim, w tym dbao o wzbogacanie za-

15CZ WSTPNA PODSTAWY PROGRAMOWEJ DLA SZKOY PODSTAWOWEJ

sobu sownictwa uczniw. Wypenianie tego zadania naley do obowizkw kadego nauczyciela. Wanym zadaniem szkoy podstawowej jest przygotowanie uczniw do ycia w spoeczestwie informacyjnym. Nauczyciele powinni stwarza uczniom warunki do nabywania umiejtnoci wyszukiwania, porzdkowania i wykorzystywania informacji z rnych rde, z zastosowaniem technologii informacyjno-komunikacyjnych, na zajciach z rnych przedmiotw. Realizacj powyszych celw powinna wspomaga dobrze wyposaona biblioteka szkolna, dysponujca aktualnymi zbiorami, zarwno w postaci ksigozbioru, jak i w postaci zasobw multimedialnych. Nauczyciele wszystkich przedmiotw powinni odwoywa si do zasobw biblioteki szkolnej i wsppracowa z nauczycielami bibliotekarzami w celu wszechstronnego przygotowania uczniw do samoksztacenia i wiadomego wyszukiwania, selekcjonowania i wykorzystywania informacji. Poniewa rodki spoecznego przekazu odgrywaj coraz wiksz rol zarwno w yciu spoecznym, jak i indywidualnym, kady nauczyciel powinien powici duo uwagi edukacji medialnej, czyli wychowaniu uczniw do waciwego odbioru i wykorzystania mediw. Wanym zadaniem szkoy podstawowej jest take edukacja zdrowotna, ktrej celem jest ksztatowanie u uczniw nawyku dbaoci o zdrowie wasne i innych ludzi oraz umiejtnoci tworzenia rodowiska sprzyjajcego zdrowiu. W procesie ksztacenia oglnego szkoa podstawowa ksztatuje u uczniw postawy sprzyjajce ich dalszemu rozwojowi indywidualnemu i spoecznemu, takie jak: uczciwo, wiarygodno, odpowiedzialno, wytrwao, poczucie wasnej wartoci, szacunek dla innych ludzi, ciekawo poznawcza, kreatywno, przedsibiorczo, kultura osobista, gotowo do uczestnictwa w kulturze, podejmowania inicjatyw oraz do pracy zespoowej. W rozwoju spoecznym bardzo wane jest ksztatowanie postawy obywatelskiej, postawy poszanowania tradycji i kultury wasnego narodu, a take postawy poszanowania dla innych kultur i tradycji. Szkoa podejmuje odpowiednie kroki w celu zapobiegania wszelkiej dyskryminacji. Wiadomoci i umiejtnoci, ktre ucze zdobywa w szkole podstawowej, opisane s, zgodnie z ide europejskich ram kwalikacji, w jzyku efektw ksztacenia1. Cele ksztacenia sformuowane s w jzyku wymaga oglnych, a treci nauczania oraz oczekiwane umiejtnoci uczniw sformuowane s w jzyku wymaga szczegowych. Dziaalno edukacyjna szkoy jest okrelona przez: 1) szkolny zestaw programw nauczania, ktry uwzgldniajc wymiar wychowawczy, obejmuje ca dziaalno szkoy z punktu widzenia dydaktycznego;1

Zalecenie Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 23 kwietnia 2008 r. w sprawie ustanowienia europejskich ram kwalikacji dla uczenia si przez cae ycie (2008/C111/01).


2) program wychowawczy szkoy obejmujcy wszystkie treci i dziaania o charakterze wychowawczym; 3) program prolaktyki dostosowany do potrzeb rozwojowych uczniw oraz potrzeb danego rodowiska, obejmujcy wszystkie treci i dziaania o charakterze prolaktycznym. Szkolny zestaw programw nauczania, program wychowawczy szkoy oraz program prolaktyki tworz spjn cao i musz uwzgldnia wszystkie wymagania opisane w podstawie programowej. Ich przygotowanie i realizacja s zadaniem zarwno caej szkoy, jak i kadego nauczyciela. Obok zada wychowawczych i prolaktycznych nauczyciele wykonuj rwnie dziaania opiekucze odpowiednio do istniejcych potrzeb. Szkoa oraz poszczeglni nauczyciele podejmuj dziaania majce na celu zindywidualizowane wspomaganie rozwoju kadego ucznia, stosownie do jego potrzeb i moliwoci. Uczniom z niepenosprawnociami, w tym uczniom z upoledzeniem umysowym w stopniu lekkim, nauczanie dostosowuje si ponadto do ich moliwoci psychozycznych oraz tempa uczenia si. Podstawa programowa ksztacenia oglnego dla szk podstawowych dzieli si na dwa etapy edukacyjne: I etap edukacyjny obejmujcy klasy IIII szkoy podstawowej edukacja wczesnoszkolna realizowana w formie ksztacenia zintegrowanego oraz II etap edukacyjny, obejmujcy klasy IVVI szkoy podstawowej, podczas ktrego realizowane s nastpujce przedmioty: 1) jzyk polski; 2) jzyk obcy nowoytny; 3) muzyka; 4) plastyka; 5) historia i spoeczestwo; 6) przyroda; 7) matematyka; 8) zajcia komputerowe; 9) zajcia techniczne; 10) wychowanie zyczne; 11) wychowanie do ycia w rodzinie2;2

Sposb nauczania przedmiotu wychowanie do ycia w rodzinie okrela rozporzdzenie Ministra Edukacji Narodowej z dnia 12 sierpnia 1999 r. w sprawie sposobu nauczania szkolnego oraz zakresu treci dotyczcych wiedzy o yciu seksualnym czowieka, o zasadach wiadomego i odpowiedzialnego rodzicielstwa, o wartoci rodziny, ycia w fazie prenatalnej oraz metodach i rodkach wiadomej prokreacji zawartych w podstawie programowej ksztacenia oglnego (Dz. U. Nr 67, poz. 756, z 2001 r. Nr 79, poz. 845 oraz z 2002 r. Nr 121, poz. 1037).

17CZ WSTPNA PODSTAWY PROGRAMOWEJ DLA SZKOY PODSTAWOWEJ

12) etyka; 13) jzyk mniejszoci narodowej lub etnicznej3; 14) jzyk regionalny jzyk kaszubski3.3

Przedmiot jzyk mniejszoci narodowej lub etnicznej oraz przedmiot jzyk regionalny jzyk kaszubski jest realizowany w szkoach (oddziaach) z nauczaniem jzyka mniejszoci narodowych lub etnicznych oraz jzyka regionalnego jzyka kaszubskiego, zgodnie z rozporzdzeniem Ministra Edukacji Narodowej z dnia 14 listopada 2007 r. w sprawie warunkw i sposobu wykonywania przez przedszkola, szkoy i placwki publiczne zada umoliwiajcych podtrzymywanie poczucia tosamoci narodowej, etnicznej i jzykowej uczniw nalecych do mniejszoci narodowych i etnicznych oraz spoecznoci posugujcej si jzykiem regionalnym (Dz. U. Nr 214, poz. 1579).

CZ WSTPNA PODSTAWY PROGRAMOWEJ DLA GIMNAZJUM I LICEUMPo ukoczeniu szkoy podstawowej ucze kontynuuje ksztacenie oglne na III i IV etapie edukacyjnym. III etap edukacyjny realizowany jest w gimnazjum, za IV etap edukacyjny realizowany jest w szkole ponadgimnazjalnej. Ksztacenie oglne na III i IV etapie edukacyjnym, cho realizowane w dwch rnych szkoach, tworzy programowo spjn cao i stanowi fundament wyksztacenia, umoliwiajcy zdobycie zrnicowanych kwalikacji zawodowych, a nastpnie ich pniejsze doskonalenie lub modykowanie, otwierajc proces ksztacenia si przez cae ycie. Celem ksztacenia oglnego na III i IV etapie edukacyjnym jest: 1) przyswojenie przez uczniw okrelonego zasobu wiadomoci na temat faktw, zasad, teorii i praktyk; 2) zdobycie przez uczniw umiejtnoci wykorzystania posiadanych wiadomoci podczas wykonywania zada i rozwizywania problemw; 3) ksztatowanie u uczniw postaw warunkujcych sprawne i odpowiedzialne funkcjonowanie we wspczesnym wiecie. Do najwaniejszych umiejtnoci zdobywanych przez ucznia w trakcie ksztacenia oglnego na III i IV etapie edukacyjnym nale: 1) czytanie umiejtno rozumienia, wykorzystywania i reeksyjnego przetwarzania tekstw, w tym tekstw kultury, prowadzca do osignicia wasnych celw, rozwoju osobowego oraz aktywnego uczestnictwa w yciu spoeczestwa; 2) mylenie matematyczne umiejtno wykorzystania narzdzi matematyki w yciu codziennym oraz formuowania sdw opartych na rozumowaniu matematycznym; 3) mylenie naukowe umiejtno wykorzystania wiedzy o charakterze naukowym do identykowania i rozwizywania problemw, a take formuowania wnioskw opartych na obserwacjach empirycznych dotyczcych przyrody i spoeczestwa; 4) umiejtno komunikowania si w jzyku ojczystym i w jzykach obcych, zarwno w mowie, jak i w pimie; 5) umiejtno sprawnego posugiwania si nowoczesnymi technologiami informacyjno-komunikacyjnymi; 6) umiejtno wyszukiwania, selekcjonowania i krytycznej analizy informacji; 7) umiejtno rozpoznawania wasnych potrzeb edukacyjnych oraz uczenia si; 8) umiejtno pracy zespoowej.

19CZ WSTPNA PODSTAWY PROGRAMOWEJ DLA GIMNAZJUM I LICEUM

Jednym z najwaniejszych zada szkoy na III i IV etapie edukacyjnym jest kontynuowanie ksztacenia umiejtnoci posugiwania si jzykiem polskim, w tym dbaoci o wzbogacanie zasobu sownictwa uczniw. Wypenianie tego zadania naley do obowizkw kadego nauczyciela. Wanym zadaniem szkoy na III i IV etapie edukacyjnym jest przygotowanie uczniw do ycia w spoeczestwie informacyjnym. Nauczyciele powinni stwarza uczniom warunki do nabywania umiejtnoci wyszukiwania, porzdkowania i wykorzystywania informacji z rnych rde, z zastosowaniem technologii informacyjno-komunikacyjnych, na zajciach z rnych przedmiotw. Realizacj powyszych celw powinna wspomaga dobrze wyposaona biblioteka szkolna, dysponujca aktualnymi zbiorami, zarwno w postaci ksigozbioru, jak i w postaci zasobw multimedialnych. Nauczyciele wszystkich przedmiotw powinni odwoywa si do zasobw biblioteki szkolnej i wsppracowa z nauczycielami bibliotekarzami w celu wszechstronnego przygotowania uczniw do samoksztacenia i wiadomego wyszukiwania, selekcjonowania i wykorzystywania informacji. Poniewa rodki spoecznego przekazu odgrywaj coraz wiksz rol, zarwno w yciu spoecznym, jak i indywidualnym, kady nauczyciel powinien powici duo uwagi edukacji medialnej, czyli wychowaniu uczniw do waciwego odbioru i wykorzystania mediw. Wanym celem dziaalnoci szkoy na III i IV etapie edukacyjnym jest skuteczne nauczanie jzykw obcych. Bardzo wane jest dostosowanie zaj do poziomu przygotowania ucznia, ktre uzyska na wczeniejszych etapach edukacyjnych. Zajcia z jzykw obcych nowoytnych prowadzone s na nastpujcych poziomach: 1) na III etapie edukacyjnym: a) na poziomie III.0 dla pocztkujcych, b) na poziomie III.1 na podbudowie wymaga dla II etapu edukacyjnego; 2) na IV etapie edukacyjnym: a) na poziomie IV.0 dla pocztkujcych, b) na poziomie IV.1 dla kontynuujcych nauk: w zakresie podstawowym na podbudowie wymaga poziomu III.0 dla III etapu edukacyjnego, w zakresie rozszerzonym na podbudowie wymaga poziomu III.1 dla III etapu edukacyjnego, c) na poziomie IV.2 dla oddziaw dwujzycznych. Szkoa powinna te powici duo uwagi efektywnoci ksztacenia w zakresie nauk przyrodniczych i cisych zgodnie z priorytetami Strategii Lizboskiej. Ksztacenie w tym zakresie jest kluczowe dla rozwoju cywilizacyjnego Polski oraz Europy.


Wanym zadaniem szkoy na III i IV etapie edukacyjnym jest take edukacja zdrowotna, ktrej celem jest rozwijanie u uczniw postawy dbaoci o zdrowie wasne i innych ludzi oraz umiejtnoci tworzenia rodowiska sprzyjajcego zdrowiu. W procesie ksztacenia oglnego szkoa na III i IV etapie edukacyjnym ksztatuje u uczniw postawy sprzyjajce ich dalszemu rozwojowi indywidualnemu i spoecznemu, takie jak: uczciwo, wiarygodno, odpowiedzialno, wytrwao, poczucie wasnej wartoci, szacunek dla innych ludzi, ciekawo poznawcza, kreatywno, przedsibiorczo, kultura osobista, gotowo do uczestnictwa w kulturze, podejmowania inicjatyw oraz do pracy zespoowej. W rozwoju spoecznym bardzo wane jest ksztatowanie postawy obywatelskiej, postawy poszanowania tradycji i kultury wasnego narodu, a take postawy poszanowania dla innych kultur i tradycji. Szkoa podejmuje odpowiednie kroki w celu zapobiegania wszelkiej dyskryminacji. Wiadomoci i umiejtnoci, ktre ucze zdobywa na III i IV etapie edukacyjnym opisane s, zgodnie z ide europejskich ram kwalikacji, w jzyku efektw ksztacenia1. Cele ksztacenia sformuowane s w jzyku wymaga oglnych, a treci nauczania oraz oczekiwane umiejtnoci uczniw sformuowane s w jzyku wymaga szczegowych. Dziaalno edukacyjna szkoy jest okrelona przez: 1) szkolny zestaw programw nauczania, ktry uwzgldniajc wymiar wychowawczy, obejmuje ca dziaalno szkoy z punktu widzenia dydaktycznego; 2) program wychowawczy szkoy, obejmujcy wszystkie treci i dziaania o charakterze wychowawczym; 3) program prolaktyki dostosowany do potrzeb rozwojowych uczniw oraz potrzeb danego rodowiska, obejmujcy wszystkie treci i dziaania o charakterze prolaktycznym. Szkolny zestaw programw nauczania, program wychowawczy szkoy oraz program prolaktyki tworz spjn cao i musz uwzgldnia wszystkie wymagania opisane w podstawie programowej. Ich przygotowanie i realizacja s zadaniem zarwno caej szkoy, jak i kadego nauczyciela. Szkoa oraz poszczeglni nauczyciele podejmuj dziaania majce na celu zindywidualizowane wspomaganie rozwoju kadego ucznia, stosownie do jego potrzeb i moliwoci. Nauczanie uczniw z niepenosprawnociami, w tym uczniw z upoledzeniem umysowym w stopniu lekkim, dostosowuje si do ich moliwoci psychozycznych oraz tempa uczenia si. Na III i IV etapie edukacyjnym wymaga si od uczniw take wiadomoci i umiejtnoci zdobytych na wczeniejszych etapach edukacyjnych.Zalecenie Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 23 kwietnia 2008 r. w sprawie ustanowienia europejskich ram kwalikacji dla uczenia si przez cae ycie (2008/C111/01).1


Strategia uczenia si przez cae ycie wymaga umiejtnoci podejmowania wanych decyzji poczynajc od wyboru szkoy ponadgimnazjalnej, kierunku studiw lub konkretnej specjalizacji zawodowej, poprzez decyzje o wyborze miejsca pracy, sposobie podnoszenia oraz poszerzania swoich kwalikacji, a do ewentualnych decyzji o zmianie zawodu. cznie III i IV etap edukacyjny zapewniaj wsplny i jednakowy dla wszystkich zasb wiedzy w zakresie podstawowym. Na IV etapie edukacyjnym moliwe jest ponadto ksztacenie w zakresie rozszerzonym o istotnie szerszych wymaganiach w stosunku do zakresu podstawowego. Na IV etapie edukacyjnym przedmioty mog by nauczane w zakresie podstawowym lub w zakresie rozszerzonym: 1) tylko w zakresie podstawowym przedmioty: wiedza o kulturze, podstawy przedsibiorczoci, wychowanie zyczne, edukacja dla bezpieczestwa, wychowanie do ycia w rodzinie, etyka; 2) w zakresie podstawowym i w zakresie rozszerzonym: a) jzyk polski, jzyk obcy nowoytny na poziomie IV.1, matematyka, jzyk mniejszoci narodowej lub etnicznej oraz jzyk regionalny jzyk kaszubski; ucze realizuje zakres podstawowy albo zakres rozszerzony (wymagania szczegowe dla zakresu rozszerzonego obejmuj take wszystkie wymagania szczegowe dla zakresu podstawowego); b) historia, wiedza o spoeczestwie, geograa, biologia, chemia, zyka, informatyka; ucze obowizkowo realizuje zakres podstawowy (zakres rozszerzony stanowi kontynuacj nauczania danego przedmiotu w zakresie podstawowym); 3) tylko w zakresie rozszerzonym przedmioty: historia muzyki, historia sztuki, jzyk aciski i kultura antyczna, lozoa. Szkoa ma obowizek zadba o wszechstronny rozwj kadego ucznia i dlatego dla uczniw, ktrzy wybieraj ksztacenie w zakresie rozszerzonym z przedmiotw matematyczno-przyrodniczych przewidziany jest dodatkowo przedmiot uzupeniajcy historia i spoeczestwo, ktry poszerza ich wiedz w zakresie nauk humanistycznych oraz ksztatuje postawy obywatelskie. Natomiast dla uczniw, ktrzy wybieraj ksztacenie w zakresie rozszerzonym z przedmiotw humanistycznych przewidziany jest dodatkowo przedmiot uzupeniajcy przyroda, ktry poszerza ich wiedz w zakresie nauk matematyczno-przyrodniczych. Szkoa ma obowizek przygotowa uczniw do podejmowania przemylanych decyzji, take poprzez umoliwianie im samodzielnego wyboru czci zaj edukacyjnych. Dlatego na III i IV etapie edukacyjnym uczniowie mog wybra przedmioty uzupeniajce: 1) na III etapie edukacyjnym zajcia artystyczne oraz zajcia techniczne; 2) na IV etapie edukacyjnym zajcia artystyczne oraz ekonomia w praktyce.


Przedmioty nauczane na III i IV etapie edukacyjnym Nazwa przedmiotu Jzyk polski Jzyki obce nowoytne Wiedza o kulturze Muzyka Historia muzyki Plastyka Historia sztuki Jzyk aciski i kultura antyczna Filozoa Historia Wiedza o spoeczestwie Podstawy przedsibiorczoci Geograa Biologia Chemia Fizyka Matematyka Informatyka Wychowanie zyczne Edukacja dla bezpieczestwa Wychowanie do ycia w rodzinie2 Etyka Jzyk mniejszoci narodowej lub etnicznej3 Jzyk regionalny jzyk kaszubski32 Sposb nauczania przedmiotu wychowanie do ycia w rodzinie okrela rozporzdzenie Ministra Edukacji Narodowej z dnia 12 sierpnia 1999 r. w sprawie sposobu nauczania szkolnego oraz zakresu treci dotyczcych wiedzy o yciu seksualnym czowieka, o zasadach wiadomego i odpowiedzialnego rodzicielstwa, o wartoci rodziny, ycia w fazie prenatalnej oraz metodach i rodkach wiadomej prokreacji zawartych w podstawie programowej ksztacenia oglnego (Dz. U. Nr 67, poz. 756, z 2001 r. Nr 79, poz. 845 oraz z 2002 r. Nr 121, poz. 1037). 3 Przedmiot jzyk mniejszoci narodowej lub etnicznej oraz przedmiot jzyk regionalny jzyk kaszubski jest realizowany w szkoach (oddziaach) z nauczaniem jzyka mniejszoci narodowych lub etnicznych oraz jzyka regionalnego jzyka kaszubskiego, zgodnie z rozporzdzeniem Ministra Edukacji Narodowej z dnia 14 listopada 2007 r. w sprawie warunkw i sposobu wykonywania przez przedszkola, szkoy i placwki publiczne zada umoliwiajcych podtrzymywanie poczucia tosamoci narodowej, etnicznej i jzykowej uczniw nalecych do mniejszoci narodowych i etnicznych oraz spoecznoci posugujcej si jzykiem regionalnym (Dz. U. Nr 214, poz. 1579).

III etap edukacyjny

IV etap edukacyjny zakres zakres podstawowy rozszerzony


Przedmioty uzupeniajce nauczane na III i IV etapie edukacyjnym Nazwa przedmiotu Zajcia artystyczne Historia i spoeczestwo Ekonomia w praktyce Przyroda Zajcia techniczne III etap edukacyjny IV etap edukacyjny

PODSTAWA PROGRAMOWA EDUKACJI WCZESNOSZKOLNEJ W ZAKRESIE MUZYKII etap edukacyjny: klasy IIIIEdukacja muzyczna. Wychowanie do odbioru i tworzenia muzyki: piewanie i muzykowanie, suchanie i rozumienie. Ucze koczcy klas I: konuje piewanki i rymowanki; 2) odtwarza proste rytmy gosem i na instrumentach perkusyjnych; wyraa nastrj i charakter muzyki plsajc i taczc (reaguje na zmian tempa i dynamiki); 3) realizuje proste schematy rytmiczne (tataizacj, ruchem caego ciaa); 4) wie, e muzyk mona zapisa i odczyta; 5) wiadomie i aktywnie sucha muzyki, potem wyraa swe doznania werbalnie i niewerbalnie; 6) kulturalnie zachowuje si na koncercie oraz w trakcie piewania hymnu narodowego.

Treci nauczania klasa I szkoy podstawowej 1) powtarza prost melodi; piewa piosenki z repertuaru dziecicego, wy-

Edukacja muzyczna. Ucze koczcy klas III:

Treci nauczania wymagania 1) w zakresie odbioru muzyki: szczegowe a) zna i stosuje nastpujce rodzaje aktywnoci muzycznej: na koniec piewa w zespole piosenki ze suchu (nie mniej ni 10 utworw klasy III szkoy w roku szkolnym); piewa z pamici hymn narodowy podstawowej gra na instrumentach perkusyjnych (proste rytmy i wzory rytmiczne) oraz melodycznych (proste melodie i akompaniamenty), realizuje sylabami rytmicznymi, gestem oraz ruchem proste rytmy i wzory rytmiczne; reaguje ruchem na puls rytmiczny i jego zmiany, zmiany tempa, metrum i dynamiki (maszeruje, biega, podskakuje), taczy podstawowe kroki i gury krakowiaka, polki oraz innego,

prostego taca ludowego, b) rozrnia podstawowe elementy muzyki (melodia, rytm, wysoko dwiku, akompaniament, tempo, dynamika) i znaki notacji muzycznej (wyraa ruchowo czas trwania wartoci rytmicznych, nut i pauz),

25PODSTAWA PROGRAMOWA EDUKACJA MUZYCZNA KLASY IIII

c) aktywnie sucha muzyki i okrela jej cechy: rozrnia i wyraa rodkami pozamuzycznymi charakter emocjonalny muzyki, rozpoznaje utwory wykonane: solo i zespoowo, na chr i orkiestr; orientuje si w rodzajach gosw ludzkich (sopran, bas) oraz w instrumentach muzycznych (fortepian, gitara, skrzypce, trbka, et, perkusja); rozpoznaje podstawowe formy muzyczne AB, ABA (wskazuje ruchem lub gestem ich kolejne czci); 2) w zakresie tworzenia muzyki: a) tworzy proste ilustracje dwikowe do tekstw i obrazw oraz improwizacje ruchowe do muzyki, b) improwizuje gosem i na instrumentach wedug ustalonych zasad, c) wykonuje proste utwory, interpretuje je zgodnie z ich rodzajem i funkcj.

ZALECANE WARUNKI I SPOSB REALIZACJIEdukacja muzyczna. Oprcz zaj typowo muzycznych zaleca si wczanie muzyki do codziennych zaj szkolnych jako ta tematu przy organizacji aktywnoci ruchowej w celu wyciszenia itp.

PODSTAWA PROGRAMOWA PRZEDMIOTU MUZYKAII etap edukacyjny: klasy IVVI

Cele ksztacenia I. Odbir wypowiedzi i wykorzystanie zawartych w nich informacji. wymagania Ucze poznaje podstawowe pojcia i terminy muzyczne, rozumie ich znaczeoglnenie i wykorzystuje w wykonywaniu i suchaniu muzyki, prowadzeniu rozmw o muzyce oraz poszukiwaniu informacji o muzyce. II. Tworzenie wypowiedzi. Ucze tworzy wypowiedzi wykonuje utwory muzyczne i tace, improwizuje i komponuje proste struktury dwikowe i ukady taneczno-ruchowe, przedstawia cechy i charakter suchanych i wykonywanych utworw sowami lub innymi rodkami ekspresji. III. Analiza i interpretacja tekstw kultury. Ucze interpretuje wykonywane utwory zgodnie z tekstem, charakterem i funkcj. Sucha muzyki, rozpoznaje, rozrnia i omawia jej cechy, przedstawia wasny stosunek do suchanego i wykonywanego repertuaru.

Treci nauczania 1. Odbir wypowiedzi i wykorzystanie zawartych w nich informacji. Ucze: wymagania 1) stosuje podstawowe pojcia muzyczne (melodia, akompaniament, rytm, szczegowedwik, akord, gama, tempo); 2) wykorzystuje w piewie oraz w grze na instrumentach znajomo poj i terminw muzycznych okrelajcych podstawowe elementy muzyki (melodi, rytm, harmoni, agogik, dynamik, artykulacj); 3) odczytuje i zapisuje elementy notacji muzycznej (nazwy siedmiu dwikw gamy oraz ich pooenie na piciolinii, klucz wiolinowy, znaki graczne piciu wartoci rytmicznych nut i pauz, podstawowe oznaczenia metryczne, agogiczne, dynamiczne i artykulacyjne); 4) poprawnie uywa nazw podstawowych instrumentw muzycznych, gosw ludzkich (sopran, alt, tenor, bas) i zespow wykonawczych (np. chr, orkiestra); 5) okrela charakterystyczne cechy polskich tacw narodowych (poloneza, krakowiaka, mazura, kujawiaka i oberka);


6) wymienia nazwy epok w dziejach muzyki i potra wskaza kompozytorw reprezentatywnych dla baroku, klasycyzmu, romantyzmu i muzyki XX w.; 7) korzysta z multimedialnych rde muzyki i informacji o muzyce. 2. Tworzenie wypowiedzi. Ucze: 1) poprawnie piewa z pamici polski hymn narodowy oraz hymn Unii Europejskiej; 2) piewa ze suchu (powtarza wzr lub powtarza i wykonuje z pamici) lub z wykorzystaniem nut (w zespole, solo, a cappella, z towarzyszeniem instrumentu) piosenki z repertuaru dziecicego i popularnego, wybrane pieni patriotyczne, kanony (minimum 10 rnorodnych utworw wokalnych w roku szkolnym); 3) piewa, dbajc o higien gosu (stosuje wiczenia oddechowe, dykcyjne i emisyjne); 4) gra na instrumentach ze suchu i z wykorzystaniem nut (solo i w zespole) melodie, schematy rytmiczne, proste utwory i akompaniamenty (ucze gra na jednym lub kilku instrumentach, do wyboru: dowolny instrument klasyczny lub elektroniczny, np. et prosty, instrument klawiszowy, dzwonki, instrumentarium perkusyjne Orfa); 5) odtwarza ruchem i gestodwikami proste rytmy i schematy rytmiczne, wykonuje kroki, gury i ukady taneczne poloneza i krakowiaka, tacw ludowych (szczeglnie wasnego regionu) oraz podstawowe kroki wybranych tacw towarzyskich; 6) tworzy proste struktury rytmiczne, sygnay dwikowe, swobodne akompaniamenty, prosty dwugos (burdon, nagos), ilustracje dwikowe do scen sytuacyjnych, tekstw literackich i obrazw (samodzielnie i pod kierunkiem nauczyciela); 7) tworzy improwizacje ruchowe do muzyki; 8) tworzy wedug ustalonych zasad improwizacje wokalne i instrumentalne (wiczenie wykonuje samodzielnie i pod kierunkiem nauczyciela z wykorzystaniem instrumentw wskazanych w pkt 4 lub wykonanych przez uczniw); 9) tworzy wypowiedzi o muzyce za pomoc rodkw pozamuzycznych odzwierciedla gracznie cechy muzyki i form muzycznych, rysuje, maluje i ukada teksty do muzyki, opisuje sowami cechy i charakter suchanych utworw.

29PODSTAWA PROGRAMOWA MUZYKA KLASY IVVI

3. Analiza i interpretacja tekstw kultury. Ucze: 1) wiadomie odbiera muzyk sucha (suchanie analityczne, ukierunkowane przez nauczyciela na wybrane cechy utworu) wybranych dzie literatury muzycznej (w caoci lub fragmentw) reprezentatywnych dla kolejnych epok (od redniowiecza do XX w.) oraz dla muzyki jazzowej i rozrywkowej, sucha polskich pieni patriotycznych oraz utworw ludowych w postaci oryginalnej i stylizowanej; 2) rozpoznaje cechy i budow utworu muzycznego okrela nastrj, tempo, dynamik, faktur jednogosow i wielogosow, rozrnia podstawowe formy muzyczne (A, AB, ABA1, rondo, wariacje); 3) rozrnia podstawowe gosy ludzkie (sopran, alt, tenor, bas), rodzaje zespou wykonawczego (solici, orkiestra symfoniczna, rne typy chrw i zespow), okrela grupy instrumentw (strunowe smyczkowe, szarpane, uderzane; dte drewniane i blaszane; perkusyjne) i gwne instrumenty z tych grup; 4) rozpoznaje charakterystyczne cechy polskich tacw narodowych (poloneza, krakowiaka, mazura, kujawiaka i oberka); 5) charakteryzuje wybrane utwory muzyczne wysuchane i omwione na zajciach oraz inne, okrelajc cechy muzyki, ktre decyduj o charakterze utworu; 6) porzdkuje chronologicznie postacie kompozytorw J. S. Bach, W. A. Mozart, L. van Beethoven, F. Chopin, S. Moniuszko, W. Lutosawski; 7) interpretuje (gra i piewa) utwory zgodnie ze wskazwkami wykonawczymi umieszczonymi w nutach oraz wasnym odczuwaniem muzyki.


ZALECANE WARUNKI I SPOSB REALIZACJINauczyciel w realizacji przedmiotu powinien dy do otwierania uczniw na wiat muzyki, rozbudza i wspiera ich muzyczne zainteresowania oraz wskazywa przyjemno, jak daje czynne lub bierne obcowanie z muzyk. Szkoa powinna stwarza warunki do obcowania z yw muzyk poprzez udzia uczniw w koncertach i spektaklach muzycznych, organizowanych w szkole i poza szko oraz do publicznej prezentacji umiejtnoci muzycznych uczniw. Zalecane jest prowadzenie zaj z muzyki w pracowni wyposaonej w: 1) instrumenty muzyczne: perkusyjne, instrumenty klawiszowe (tradycyjne lub elektroniczne), instrumenty dte, instrumenty strunowe; 2) sprzt do odtwarzania, nagrywania i naganiania dwiku, komputer z dostpem do Internetu i oprogramowaniem muzycznym; 3) bibliotek muzyczn (nuty, piewniki, podrczniki) i fonotek. Nauczyciel powinien uwzgldnia predyspozycje muzyczne uczniw i dostosowa do nich wymagania edukacyjne.

31PODSTAWA PROGRAMOWA MUZYKA KLASY IVVI

PODSTAWA PROGRAMOWA PRZEDMIOTU MUZYKAIII etap edukacyjny

Cele ksztacenia I. Odbir wypowiedzi i wykorzystanie zawartych w nich informacji. wymagania Ucze posuguje si podstawowym zasobem poj i terminw muzycznych umoliwiajcym samodzieln i zespoow aktywno wykonawcz, rozumieoglne

nie prostych tekstw i prowadzenie rozmw o muzyce oraz samodzielne poszukiwanie informacji o muzyce. II. Tworzenie wypowiedzi. Ucze tworzy wypowiedzi, wiadomie wybiera ich form i sposb realizacji, posugujc si rnymi mediami (gra, piew, taniec, sowo mwione i pisane, nagranie, narzdzia internetowe). III. Analiza i interpretacja tekstw kultury. Ucze jest wiadomym wykonawc i odbiorc muzyki oraz uczestnikiem kultury muzycznej. Interpretuje wykonywane utwory zgodnie z tekstem, charakterem i funkcj muzyki; sucha muzyki, rozpoznaje i rozrnia jej cechy, przedstawia i uzasadnia wasny stosunek do suchanego i wykonywanego repertuaru.

Treci nauczania 1. Odbir wypowiedzi i wykorzystanie zawartych w nich informacji. Ucze: wymagania 1) odczytuje i stosuje w praktyce podstawowe sposoby zapisu muzyki, koszczegowe rzysta z programw komputerowych sucych do nagrywania i przetwarzania dwiku; 2) okrela i rozrnia podstawowe gatunki klasycznej muzyki wokalnej, wokalno-instrumentalnej i instrumentalnej, wybrane rodzaje muzyki jazzowej, rozrywkowej i etnicznej; 3) rozrnia i klasykuje na podstawie rde dwiku instrumenty muzyczne oraz rodzaje zespow wykonawczych; 4) stosuje podstawowe terminy dotyczce chronologii epok w historii muzyki i wskazuje kompozytorw reprezentatywnych dla kolejnych epok; 5) charakteryzuje wybrane tace rnych narodw; 6) zna instytucje kultury muzycznej (miejsca wykonywania rnych rodzajw muzyki); 7) wykorzystuje rda informacji o muzyce (sowniki i encyklopedie muzyczne, Internet).


2. Tworzenie wypowiedzi. Ucze: 1) gra lub piewa (forma aktywnoci muzycznej powinna by dostosowana do moliwoci i zainteresowa ucznia i realizowana przede wszystkim w zespole) ze suchu (powtarza wzr lub powtarza i odtwarza wzr z pamici) oraz z nut piosenki modzieowe i turystyczne, pieni historyczne, patriotyczne, ludowe oraz popularne melodie i tematy z literatury muzycznej, akompaniamenty do piosenek, kanony i proste melodie dwugosowe; dba o higien gosu; 2) taczy wykonuje podstawowe kroki i gury taneczne wybranych tacw; 3) tworzy wokalne i instrumentalne wypowiedzi dwikowe o rnych funkcjach (np. akompaniament instrumentalny do piosenek, ilustracje muzyczne do treci literackich i plastycznych, wasne melodie), improwizuje (np. melodie do podanego tekstu samodzielnie lub pod kierunkiem nauczyciela, solowo lub w zespole); 4) wypowiada si o muzyce opisuje typowe cechy epok w dziejach muzyki i cechy suchanych utworw, charakteryzuje estetyk utworu i jego wykonanie. 3. Analiza i interpretacja tekstw kultury. Ucze: 1) wiadomie odbiera muzyk rozpoznaje cechy utworu muzycznego (rodzaje faktury muzycznej: jednogosow i wielogosow, wybrane formy muzyki wokalnej i instrumentalnej); 2) okrela rnorodne funkcje muzyki uytkowej i artystycznej; 3) rozpoznaje w utworach rytmy polskich tacw narodowych oraz popularnych tacw towarzyskich; 4) rozpoznaje aparat wykonawczy muzyki wokalnej, instrumentalnej i wokalno-instrumentalnej (orkiestra, zesp kameralny, solista, chr, rodzaje gosw eskich i mskich oraz instrumenty orkiestrowe); 5) ocenia i wartociuje muzyk oraz jej wykonanie, uzasadniajc swoje pogldy, dostrzega warto muzyki ludowej, wartociuje rne kierunki muzyki jazzowej i rozrywkowej modzieowej; 6) porzdkuje chronologicznie epoki muzyczne, przyporzdkowujc im reprezentatywnych dla nich kompozytorw oraz utwory muzyczne wysuchane i omwione na lekcjach; 7) wybiera sposb wykonania utworu (ruchem, wokalnie lub na instrumencie) i jego interpretacji.

33PODSTAWA PROGRAMOWA MUZYKA GIMNAZJUM

ZALECANE WARUNKI I SPOSB REALIZACJINauczyciel w realizacji przedmiotu powinien dy do otwierania uczniw na wiat muzyki, rozbudza i wspiera ich muzyczne zainteresowania oraz wskazywa przyjemno, jak daje czynne lub bierne obcowanie z muzyk. Szkoa powinna stwarza warunki do obcowania z yw muzyk poprzez udzia uczniw w koncertach i spektaklach muzycznych, organizowanych w szkole i poza szko, oraz do publicznej prezentacji umiejtnoci muzycznych uczniw. Zalecane jest prowadzenie zaj z muzyki w pracowni wyposaonej w: 1) instrumenty muzyczne: perkusyjne, instrumenty klawiszowe (tradycyjne lub elektroniczne), instrumenty dte, instrumenty strunowe; 2) sprzt do odtwarzania, nagrywania i naganiania dwiku, komputer z dostpem do Internetu i oprogramowaniem muzycznym; 3) bibliotek muzyczn (nuty, piewniki, podrczniki) i fonotek.

KOMENTARZ DO PODSTAWY PROGRAMOWEJ PRZEDMOTU MUZYKAMagdalena RadziejowskaPodstawa programowa nakada na nauczyciela obowizek zrealizowania wszystkich zawartych w niej treci i wyksztacenia zakadanych umiejtnoci ucznia, lecz nie narzuca programu nauczania, rozkadu materiau i kryteriw oceniania. Nauczyciel muzyki, przedmiotu rozwijajcego zdolnoci i kompetencje artystyczne nie tylko moe, lecz musi kierowa si w wyborze programu moliwociami, uzdolnieniami i zainteresowaniami konkretnej grupy uczniw, z ktr pracuje oraz wasnymi moliwociami wykonawczymi i przygotowaniem do zawodu. Autorzy programw powinni tworzy je z myl o pracy nauczyciela z grup uczniw o silnie zrnicowanych predyspozycjach muzycznych. Dotyczy to w jednakowym stopniu wszystkich etapw edukacyjnych. Zaoeniem nadrzdnym, celem priorytetowym dla twrcw programw i nauczycieli powinna by taka realizacja przedmiotu, by uczniowie otrzymali nie tylko wskazane w podstawie programowej wiedz i umiejtnoci, lecz take zostali rozbudzeni i zachceni do samodzielnego uczestnictwa w kulturze muzycznej. Rol nauczyciela jest przede wszystkim otworzenie ucznia na pikno muzyki, na potrzeb obcowania z muzyk, na przyjemno, jak ona niesie oraz na uwiadomienie obecnoci muzyki w yciu czowieka kadej kultury, kadej grupy spoecznej i kadego czasu historycznego. Szczeglnie wane jest, by ucze dowiadcza radoci z muzykowania, a nie doznawa wstydu zwizanego z niedoskonaoci wykonania. W nauczaniu przedmiotu szczeglne znaczenie posiada aktywno muzyczna nauczyciela, ktry musi umie gra i piewa, prowadzi zesp muzyczny, inspirowa twrcz aktywno uczniw. Zatem program nauczania naley tworzy i wybiera take pod ktem umiejtnoci muzycznych nauczyciela, by mg on wasnym wykonaniem dawa uczniom wzr do powtarzania i naladowania.

W realizacji podstawy programowej naley zwrci uwag na nastpujce elementy: 1. Wiadomoci teoretyczne wynikaj z aktywnoci muzycznych, ktre stanowi podstaw realizacji przedmiotu. 2. Ucze opanowuje umiejtnoci muzyczne i obowizkowy repertuar, naladujc nauczyciela.

I etap edukacyjny: klasy IIII

35KOMENTARZ DO PODSTAWY PROGRAMOWEJ PRZEDMIOTU MUZYKA

3. Forma aktywnoci muzycznej ucznia powinna by elastycznie dostosowana do indywidualnych predyspozycji kadego dziecka. 4. Realizacja zaj powinna umoliwia rozwijanie aktywnoci twrczej oraz rozwijanie kompetencji spoecznych takich jak wspdziaanie, wspodpowiedzialno, umiejtno prezentacji osigni indywidualnych i osigni grupy, penienie rnorodnych funkcji w grupie. 5. Wymagania edukacyjne i kryteria oceniania powinny uwzgldnia rnorodno uzdolnie muzycznych uczniw oraz przede wszystkim stosunek do przedmiotu.

II etap edukacyjny: klasy IVVI

II etap edukacyjny ze wzgldu na obligatoryjno przedmiotu i liczb godzin przeznaczonych na jego realizacj posiada kluczowe znaczenie dla wyksztacenia postawy ucznia wobec muzyki oraz jego przyszego uczestnictwa w kulturze muzycznej. Tym samym, ze szczegln trosk naley zadba o odpowiedni ilo pozytywnych dowiadcze muzycznych uczniw, jako dozna estetycznych oraz rozbudzenie potrzeby obcowania z muzyk. W realizacji podstawy programowej naley zwrci uwag na nastpujce elementy: 1. W programach nauczania i w metodach ich realizacji naley zachowa przewag aktywnoci muzycznych nad przyswajaniem wiedzy z teorii i historii muzyki, ktra powinna by cile skorelowana z poznawanymi utworami muzycznymi. 2. Ucze opanowuje umiejtnoci muzyczne i obowizkowy repertuar przez naladowanie nauczyciela oraz samodzielnie, wykorzystujc posiadane umiejtnoci. 3. Forma aktywnoci muzycznej ucznia moe by elastycznie dostosowana do indywidualnych predyspozycji kadego dziecka. 4. Realizacja zaj powinna umoliwia rozwijanie aktywnoci twrczej oraz rozwijanie kompetencji spoecznych, takich jak wspdziaanie, wspodpowiedzialno, umiejtno prezentacji osigni indywidualnych i osigni grupy, penienie rnorodnych funkcji w grupie, umiejtno oceny i wyboru, tolerancja dla gustw i upodoba oraz tradycji kulturowych odmiennych od wasnych. 5. Naley ksztaci umiejtno rozmawiania o muzyce, formuowania ocen i sdw, uzasadniania wyborw dy, by ucze potra powiedzie, dlaczego podoba mu si lub nie podoba dany rodzaj muzyki, konkretny utwr lub wykonawca. 6. Wymagania edukacyjne i kryteria oceniania powinny uwzgldnia rnorodno uzdolnie muzycznych uczniw. W ocenie naley w rwnym stopniu bra pod uwag stosunek do przedmiotu, posiadan


wiedz i umiejtnoci, jak i indywidualne osignicia artystyczne. Nie naley ocen dyskryminowa uczniw o mniejszych zdolnociach muzycznych. W realizacji podstawy programowej naley zwrci uwag na nastpujce elementy: 1. W programie nauczania naley zachowa rwnowag midzy teori i histori muzyki a praktyk muzyczn. 2. W programie nauczania i w jego realizacji naley uwzgldni konieczno uporzdkowania i poszerzenia elementarnej wiedzy o muzyce w jej rozwoju historycznym. 3. W doborze repertuaru wykonawczego (piew, gra, taniec) naley uwzgldnia zainteresowania uczniw; w pracy nad repertuarem naley dy do wzmocnienia i utrwalenia pozytywnych dozna zwizanych z muzyk. 4. Naley przygotowa ucznia do samodzielnego korzystania ze rde wiedzy o muzyce oraz tradycyjnych i medialnych rde muzyki. 5. Naley rozwija umiejtno wartociowania (oceniania) zjawisk muzycznych, rzeczowego uzasadniania sdw i upodoba, z zachowaniem szacunku i tolerancji dla sdw i upodoba odmiennych oraz dla innych kultur i tradycji muzycznych. 6. Wymagania edukacyjne i kryteria oceniania powinny uwzgldnia przede wszystkim umiejtno posugiwania si posiadan wiedz, stosunek do przedmiotu oraz indywidualne osignicia artystyczne, z zachowaniem zasady niedyskryminowania uczniw o mniejszych zdolnociach muzycznych.

III etap edukacyjny: gimnazjum

37KOMENTARZ DO PODSTAWY PROGRAMOWEJ PRZEDMIOTU MUZYKA

PODSTAWA PROGRAMOWA EDUKACJI WCZESNOSZKOLNEJ W ZAKRESIE PLASTYKII etap edukacyjny: klasy IIII

Treci nauczania Edukacja plastyczna. Poznawanie architektury, malarstwa i rzeby. Wyraanie klasa I szkoy wasnych myli i uczu w rnorodnych formach plastycznych. Przygotowanie do korzystania z medialnych rodkw przekazu. Ucze koczcy klas I: podstawowej1) wypowiada si w wybranych technikach plastycznych na paszczynie i w przestrzeni; posuguje si takimi rodkami wyrazu plastycznego, jak: ksztat, barwa, faktura; 2) ilustruje sceny i sytuacje (realne i fantastyczne) inspirowane wyobrani, bani, opowiadaniem, muzyk; korzysta z narzdzi multimedialnych; 3) wykonuje proste rekwizyty (np. lalk, pacynk) i wykorzystuje je w maych formach teatralnych; tworzy przedmioty charakterystyczne dla sztuki ludowej regionu, w ktrym mieszka; 4) rozpoznaje wybrane dziedziny sztuki: architektur (take architektur zieleni), malarstwo, rzeb, grak; wypowiada si na ich temat.

Treci nauczania Edukacja plastyczna. Ucze koczcy klas III: wymagania 1) w zakresie percepcji sztuki: szczegowe a) okrela swoj przynaleno kulturow poprzez kontakt z wybranyna koniec mi dzieami sztuki, zabytkami i z tradycj w rodowisku rodzinnym, klasy III szkoy szkolnym i lokalnym; uczestniczy w yciu kulturalnym tych rodopodstawowej wisk, wie o istnieniu placwek kultury dziaajcych na ich rzecz,b) korzysta z przekazw medialnych; stosuje ich wytwory w swojej dziaalnoci twrczej (zgodnie z elementarn wiedz o prawach autora); 2) w zakresie ekspresji przez sztuk: a) podejmuje dziaalno twrcz, posugujc si takimi rodkami wyrazu plastycznego jak: ksztat, barwa, faktura w kompozycji na paszczynie i w przestrzeni (stosujc okrelone materiay, narzdzia i techniki plastyczne), b) realizuje proste projekty w zakresie form uytkowych, w tym suce ksztatowaniu wasnego wizerunku i otoczenia oraz upowszechnianiu kultury w rodowisku szkolnym (stosujc okrelone narzdzia i wytwory przekazw medialnych);


3) w zakresie recepcji sztuki: a) rozrnia takie dziedziny dziaalnoci twrczej czowieka jak: architektura, sztuki plastyczne oraz inne okrelone dyscypliny sztuki (fotograka, lm) i przekazy medialne (telewizja, Internet), a take rzemioso artystyczne i sztuk ludow, b) rozpoznaje wybrane dziea architektury i sztuk plastycznych nalece do polskiego i europejskiego dziedzictwa kultury; opisuje ich cechy charakterystyczne (posugujc si elementarnymi terminami waciwymi dla tych dziedzin dziaalnoci twrczej).

PODSTAWA PROGRAMOWA PRZEDMIOTU PLASTYKAII etap edukacyjny: klasy IVVI

Cele ksztacenia I. Odbir wypowiedzi i wykorzystanie zawartych w nich informacji percepcja sztuki. wymagania oglne II. Tworzenie wypowiedzi ekspresja przez sztuk.III. Analiza i interpretacja tekstw kultury recepcja sztuki.

Treci nauczania 1. Odbir wypowiedzi i wykorzystanie zawartych w nich informacji percepcja sztuki. Ucze: wymagania szczegowe 1) okrela swoj przynaleno kulturow poprzez kontakt z wybrany-

mi dzieami sztuki, zabytkami i tradycj w swoim rodowisku lokalnym i regionalnym, a take uczestniczy w yciu kulturalnym tego rodowiska (zna placwki kultury dziaajce na jego rzecz);

2) korzysta z przekazw medialnych oraz stosuje ich wytwory w swojej dziaalnoci twrczej (zgodnie z elementarn wiedz o prawach autora). 2. Tworzenie wypowiedzi ekspresja przez sztuk. Ucze: 1) podejmuje dziaalno twrcz, posugujc si podstawowymi rodkami wyrazu plastycznego i innych dziedzin sztuki (fotograka, lm) w kompozycji na paszczynie i w przestrzeni (stosujc okrelone materiay, narzdzia i techniki waciwe dla tych dziedzin sztuki); 2) realizuje projekty w zakresie form uytkowych, w tym suce ksztatowaniu wizerunku i otoczenia czowieka oraz upowszechnianiu kultury w spoecznoci szkolnej i lokalnej (stosujc take narzdzia i wytwory multimedialne). 3. Analiza i interpretacja tekstw kultury recepcja sztuki. Ucze: 1) rozrnia okrelone dyscypliny w takich dziedzinach jak: architektura, sztuki plastyczne oraz w innych dziedzinach sztuki (fotograka, lm) i przekazach medialnych (telewizja, Internet); 2) rozpoznaje wybrane dziea architektury i sztuk plastycznych nalece do polskiego i europejskiego dziedzictwa kultury oraz opisuje ich funkcje i cechy charakterystyczne na tle epoki (posugujc si podstawowymi terminami i pojciami waciwymi dla tych dziedzin sztuki).


ZALECANE WARUNKI I SPOSB REALIZACJINauczyciel w realizacji przedmiotu powinien dy do rozwijania mylenia twrczego uczniw oraz poprzez odpowiednio dobrane metody przygotowywa ich do uczestnictwa w kulturze i do stosowania nabytych umiejtnoci w yciu codziennym. Szkoa powinna stwarza moliwoci czynnego uczestnictwa uczniw w kulturze, w wystawach i wydarzeniach artystycznych, organizowanych w szkole i poza szko. Zalecane jest odpowiednie wyposaenie pracowni w rodki dydaktyczne, w tym reprodukcje dzie sztuki. Nauczyciel powinien uwzgldnia moliwoci uczniw i dostosowa do nich wymagania edukacyjne.

PODSTAWA PROGRAMOWA PRZEDMIOTU PLASTYKAIII etap edukacyjny: gimnazjum

Cele ksztacenia I. Odbir wypowiedzi i wykorzystanie zawartych w nich informacji percepcja sztuki. wymagania oglne II. Tworzenie wypowiedzi ekspresja przez sztuk.III. Analiza i interpretacja tekstw kultury recepcja sztuki.

Treci nauczania 1. Odbir wypowiedzi i wykorzystanie zawartych w nich informacji percepcja sztuki. Ucze: wymagania szczegowe 1) uczestniczy w kulturze poprzez kontakt z zabytkami i dzieami sztuki wspczesnej, majc poczucie zwizku ze rdziemnomorskim dziedzictwem kultury i tradycj narodow, szanujc jednoczenie odrbnoci innych krgw kulturowych (zna wybrane krajowe i zagraniczne placwki kultury i instytucje artystyczne); 2) korzysta z przekazw medialnych oraz stosuje ich wytwory w swojej dziaalnoci (przestrzegajc podstawowych zasad prawa autorskiego dotyczcych ochrony wasnoci intelektualnej). 2. Tworzenie wypowiedzi ekspresja przez sztuk. Ucze: 1) podejmuje dziaalno twrcz, posugujc si rodkami wyrazu sztuk plastycznych, innych dziedzin sztuki (fotograka, lm) i elementami formy przekazw medialnych, w kompozycji na paszczynie oraz w przestrzeni rzeczywistej i wirtualnej (stosujc okrelone materiay, narzdzia i techniki waciwe dla tych dziedzin sztuki i przekazw medialnych); 2) realizuje projekty w zakresie sztuk wizualnych, w tym suce przekazywaniu informacji dostosowanej do sytuacji komunikacyjnej oraz uczestnictwu w kulturze spoecznoci szkolnej i lokalnej (stosujc take narzdzia i wytwory mediw rodowiska cyfrowego). 3. Analiza i interpretacja tekstw kultury recepcja sztuki. Ucze: 1) rozrnia style i kierunki architektury i sztuk plastycznych oraz umieszcza je w odpowiednim porzdku chronologicznym i w centrach kulturotwrczych, ktre miay zasadnicze znaczenie dla ich powstania; 2) rozpoznaje wybrane dziea architektury i sztuk plastycznych nalece do polskiego i europejskiego dziedzictwa kultury, postrzegajc je w kontekcie miejsca tradycji we wspczesnej kulturze, a take opisuje zwizki zachodzce midzy nimi (posugujc si terminologi z zakresu danej dziedziny sztuki).


ZALECANE WARUNKI I SPOSB REALIZACJINauczyciel w realizacji przedmiotu powinien dy do rozwijania mylenia twrczego uczniw i poprzez uczestnictwo w zajciach przygotowa ich do wiadomego udziau w kulturze oraz do stosowania nabytej wiedzy w innych dziedzinach ycia. Szkoa powinna stwarza moliwoci czynnego uczestnictwa uczniw w kulturze poprzez ich udzia w wystawach staych i czasowych organizowanych przez muzea i instytucje kulturalne, uczestnictwo w wanych wydarzeniach artystycznych organizowanych w szkole i poza szko oraz stwarza warunki do prezentacji ich wasnej twrczoci i do upowszechniania kultury plastycznej. Szkoa powinna stwarza warunki do realizacji zaj poprzez odpowiednie wyposaenie pracowni w rodki dydaktyczne, takie jak: reprodukcje dzie sztuki na rnych nonikach oraz zestawy narzdzi medialnych z oprogramowaniem. Nauczyciel powinien uwzgldnia moliwoci uczniw i dostosowa do nich wymagania edukacyjne.

KOMENTARZ DO PODSTAWY PROGRAMOWEJ PRZEDMIOTU PLASTYKAWojciech Czapski, Kinga apot-DzierwaPodstawa programowa przedmiotu plastyka jest opisana za pomoc wymaga oglnych oraz wymaga szczegowych. Wymagania oglne wyznaczaj zasadnicze cele ksztacenia. S to: 1. Odbir wypowiedzi i wykorzystywanie zawartych w nich informacji percepcja sztuki. 2. Tworzenie wypowiedzi ekspresja przez sztuk. 3. Analiza i interpretacja tekstw kultury recepcja sztuki. Wymagania szczegowe precyzuj zakres treci ksztacenia, ktre su osigniciu oglnych celw ksztacenia. Podstawa programowa plastyki uwzgldnia te europejskie zalecenia dotyczce kompetencji kluczowych. Wrd kompetencji kluczowych rozwijanych na zajciach plastycznych, na szczegln uwag zasuguje wiadomo kulturowa, obejmujca: poczucie zwizku z tradycj narodow (w tym postawa szacunku i tolerancji wobec jej rnorodnoci), przekonanie o koniecznoci uczestnictwa w yciu kulturalnym, wyraanie siebie poprzez rodki rozwijajce predyspozycje twrcze (na podstawie wiedzy pozwalajcej na posugiwanie si nimi w innych sferach aktywnoci), docenianie znaczenia estetyki w yciu codziennym, znajomo najwaniejszych dzie stanowicych o dziedzictwie kultury (jako umiejtno przyswajania sobie wartoci i operowania symbolami), posugiwanie si jzykiem sztuki. Podstawa programowa przedmiotu plastyka powica te sporo uwagi mediom. Korzystanie z mediw w sferze kultury jest koniecznoci, gdy s nonikiem zmian w sposobie uczestnictwa w kulturze i w jej upowszechnianiu. Stosowane tu narzdzia, konstruowane na podstawie technologii medialnych, wnosz interaktywn formu tworzenia i udostpniania dzie sztuki i zjawisk artystycznych oraz umoliwiaj ich nieograniczon multiplikacj w przestrzeni wirtualnej w wymiarze globalnym.


Dlatego korzystanie z mediw wymaga zdobycia elementarnej wiedzy i umiejtnoci w zakresie odbioru przekazw medialnych, w tym oceny ich treci i form kierowanych za porednictwem telewizji i Internetu. Wymaga take ksztatowania waciwych zachowa uczniw, w tym poszanowania prawa do wasnoci intelektualnej w zwizku z wykorzystywaniem przez nich przekazw i wytworw medialnych. Podstawa programowa przedmiotu plastyka opiera si na zaoeniu, i ksztacenie w tej dziedzinie edukacji to proces nauczania-uczenia si, podczas ktrego ksztatuj si postawy twrcze nastawione na nabywanie wiedzy i umiejtnoci, ktry powinien prowadzi do wychowania czowieka innowacyjnego, uczestniczcego w kulturze i w jej upowszechnianiu. W procesie tym wzorcem osobowym jest sprawca rozwizujcy problemy w toku mylenia twrczego, a najwysz rang przypisuje si wiedzy i umiejtnociom proceduralnym, typu wiem jak. Wanym czynnikiem tego procesu jest transfer, polegajcy na tym, e nabywanie wiedzy i umiejtnoci w jednej dziedzinie wpywa na ich nabywanie w innej sferze aktywnoci ucznia, czyli na przenoszeniu tego, czego uczy szkoa na sytuacje poza ni. Istotn rol w tym procesie, szczeglnie na I i II etapie edukacji, peni spostrzeganie znacze i sensu odbieranych poj oraz budowanie wyobrae ich postaci wizualnych, wykraczajcych poza posiadane informacje. Mona to osign, rozwijajc mylenie twrcze, na ktre skadaj si operacje umysowe o charakterze: a) dywergencyjnym (rozbienym, indukcyjnym, heurystycznym), polegajcym na poszukiwaniu logicznych moliwoci, zaoe wymagajcych sprawdzenia; jest to rozpatrywanie wielu pomysw ze wszystkich moliwych punktw widzenia; b) konwergencyjnym (zbienym, dedukcyjnym, algorytmicznym), polegajcym na poszukiwaniu logicznych koniecznoci, ktre musz by okrelane dokadnie; jest to wybr spord wielu pomysw jednego koniecznego kierunku dziaania. Realizacja podstawy wymaga stworzenia odpowiednich warunkw do prowadzenia zaj dydaktycznych, odpowiedniego wyposaania pracowni plastycznej w sprzty i rodki dydaktyczne: w zestawy pomocy wprowadzajce wiedz z teorii sztuki o rodkach wyrazu plastyki, innych dziedzin jak fotograka i lm, w postaci pakietw dydaktycznych, pozwalajcych na prowadzenie zaj o charakterze interaktywnym, z zastosowaniem mediw oraz wprowadzajce wiedz z historii sztuki w formie reprodukcji dzie sztuki. Szkoa, zapewniajc wyposaenie niezbdne do realizacji podstawy programowej (w tym szczeglnie te, suce wprowadzaniu elementarnej wiedzy w zakresie rodkw wyrazu plastycznego i wiedzy o sztuce), tworzy warunki

45KOMENTARZ DO PODSTAWY PROGRAMOWEJ PRZEDMIOTU PLASTYKA

do zaopatrzenia klas w rodki dydaktyczne z moliwoci pozostawiania ich w szkole. Najwaniejszy okres w edukacji plastycznej to ksztacenie dzieci na poziomie elementarnym. Edukacja plastyczna peni na tym poziomie rol integrujc wobec wikszoci dziedzin edukacji, poniewa w tym okresie rozwoju psychicznego, plastyka (obok mowy) staje si dla dzieci podstawow form wypowiedzi i czynnikiem rozwoju mylenia twrczego. Dlatego plastyka powinna by take staym elementem wszystkich zaj dydaktycznych oraz wychowawczych i opiekuczych. Jest to szczeglnie wane, na poziomie wychowania przedszkolnego i nauczania pocztkowego, kiedy u dzieci dokonuje si przeom natury psychicznej i nastpuje intensykacja procesw poznawczych, co sprawia, e wikszo z nich jest gotowa do nauki, ktra staje si stopniowo ich podstawow form dziaalnoci. Ten okres rozwoju psychicznego dzieci nazywa si wiekiem rozumowania ze wzgldu na bardzo due moliwoci rozumienia otaczajcej rzeczywistoci oraz wiekiem ekspresji w zwizku z siln potrzeb wyraania siebie poprzez twrcz dziaalno plastyczn. Rozumowanie staje si wtedy czynnoci poznawcz, a ekspresja plastyczna podstawow form wypowiedzi. Temu okresowi rozwoju dzieci odpowiada stadium ewolucji plastycznej, ideoplastyka i faza schematu nazwana tak, poniewa w tym czasie w twrczoci plastycznej dzieci istotn rol odgrywa schemat. Staje si on reprezentacj: osoby, rzeczy, zjawiska i ich cech przedstawianych w uproszczonej formie symbolicznej. Rozumienie rzeczywistoci i wyraanie siebie poprzez dziaalno twrcz, w formie symbolicznej, staje sie wwczas podstawowym mechanizmem poznawczym. Na tym etapie edukacji treci nauczania powinny narasta w ukadzie spiralnym, tzn. e wiadomoci i umiejtnoci nabyte w danym roku powinny by powtarzane i poszerzane w kolejnym roku, z uwzgldnieniem moliwoci uczniw. Szczeglnie dotyczy to treci wynikajcych z wymaga szczegowych, wskazanych w podstawie programowej edukacji plastycznej. Nauczyciel prowadzcy zajcia plastyki powinien zna podstaw programow wychowania przedszkolnego i podstaw programow ksztacenia oglnego dla szk podstawowych (w zakresie klas IIII).


PODSTAWA PROGRAMOWA PRZEDMIOTU WIEDZA O KULTURZEIV etap edukacyjny tylko zakres podstawowyI. Odbir wypowiedzi i wykorzystanie zawartych w nich informacji.

Ucze odbiera teksty kultury i wykorzystuje informacje w nich zawarte, z uwzgldnieniem specyki medium, w ktrym s przekazywane. II. Tworzenie wypowiedzi. Ucze tworzy wypowiedzi, celowo posugujc si rnymi mediami (sowo mwione i pisane, obraz malarski, fotograczny, lmowy, dwik, widowisko, rodki multimedialne); aktywnie wsptworzy kultur lokaln (szkoy, dzielnicy, miejscowoci). III. Analiza i interpretacja tekstw kultury. Ucze posuguje si pojciem kultury rozumianej jako caoksztat ludzkiej dziaalnoci; analizuje i interpretuje teksty kultury potoczne praktyki kultury, a take dziea sztuki. 1. Odbir wypowiedzi i wykorzystanie zawartych w nich informacji. Ucze: 1) zna dwudziestowieczne dziea reprezentujce rne dziedziny sztuki (literatur, architektur, plastyk, muzyk, teatr, fotogra, lm, sztuk nowych mediw) i dostrzega zwizki pomidzy nimi; 2) wskazuje rne funkcje dziea sztuki (np. estetyczn, komunikacyjn, spoeczn, uytkow, kultow, poznawcz, ludyczn); 3) analizuje temat dziea oraz treci i form w kontekcie jego rnych funkcji, wykorzystujc podstawowe wiadomoci o stylach i epokach z rnych dziedzin sztuki; 4) analizuje lm lub analizuje spektakl teatralny, posugujc si podstawowymi pojciami z zakresu waciwej dziedziny sztuki; 5) charakteryzuje podstawowe media kultury (sowo, obraz, dwik, widowisko); 6) wymienia rne formy mediw kultury (sowo mwione, pismo, ksika, obraz malarski, fotograa, lm, program telewizyjny, spektakl teatralny) oraz uycia (nowe media, media masowe, media interaktywne, multimedia); 7) wyjania, na czym polegaj rne formy kontaktu z kultur (odbir bierny, aktywny, konsumpcja, produkcja, twrczo, uytkowanie, uczestnictwo, animacja); 8) lokuje wytwory kultury (zachowania, zwyczaje, normy moralne, wytwory materialne, dziea sztuki) w kontekcie grup spoecznych, w ktrych s tworzone i odbierane (rodzina, rwienicy, spoeczno lokalna, nard);

Cele ksztacenia wymagania oglne

Treci nauczania wymagania szczegowe

47PODSTAWA PROGRAMOWA WIEDZA O KULTURZE LICEUM

9) samodzielnie wyszukuje informacje na temat kultury w rnych mediach, bibliotekach. 2. Tworzenie wypowiedzi. Ucze: 1) wypowiada si w mowie i w pimie na temat wytworw kultury i ludzkich praktyk w kulturze (zachowa, obyczajw, przedmiotw materialnych, dzie sztuki); 2) wypowiada si na temat dziea sztuki, uywajc poj zarwno swoistych dla poszczeglnych sztuk, jak i wsplnych (forma, kompozycja, funkcja, nadawca, odbiorca, uytkownik, znaczenie, kontekst, medium); 3) przygotowuje prezentacj lub inn form wypowiedzi multimedialnej blog, forum, strona WWW na tematy zwizane z kultur lokaln i regionu lub z szeroko pojtymi problemami kultury wspczesnej; 4) bierze aktywny udzia w szkolnych przedsiwziciach artystycznych, animacyjnych, spoecznych i innych (wystawa, happening, przedstawienie szkolne, gazetka szkolna, kulturalna akcja charytatywna); 5) organizuje proste dziaania o charakterze kulturalnym (spotkanie z twrc kultury, przedsiwzicie artystyczne, prezentacja wasnych zainteresowa, tradycji lokalnej lub regionalnej); 6) okrela swoje zainteresowania, potrzeby i preferencje kulturalne oraz uzasadnia je w dyskusji; 7) dba o ad i estetyk otoczenia, otacza opiek elementy dziedzictwa kulturowego. 3. Analiza i interpretacja tekstw kultury. Ucze: 1) odrnia pojcie kultury rozumianej jako dorobek artystyczny od kultury rozumianej jako caoksztat dorobku ludzkoci, ze zrozumieniem uywa okrele: kulturowy i kulturalny; 2) rozrnienie, o ktrym mowa w pkt 1, stosuje w interpretacji wytworw kultury; 3) odnosi elementy kultury (zachowania, zwyczaje, praktyki, przedmioty materialne, dziea sztuki) do kategorii: czas, przestrze, ciao, grupa spoeczna (rodzina, rwienicy, spoeczno lokalna, nard); 4) interpretuje praktyki kultury z najbliszego otoczenia (klasa, szkoa, dom, osiedle, podwrko, miasto, koci, stadion pikarski); 5) dostrzega i nazywa zwizek midzy dzieem a sytuacj spoeczno-historyczn i obyczajami epoki, w ktrej powstao; 6) posuguje si pojciami: kultura popularna, ludowa, masowa, wysoka, narodowa, zglobalizowana, subkultura w ich waciwym znaczeniu i uywa ich w kontekcie interpretowanych dzie sztuki oraz praktyk kulturowych; 7) wskazuje relacje midzy kulturami: lokaln, regionaln, narodow i europejsk, ujawniajce si w konkretnych dzieach sztuki i praktykach kultury.


ZALECANE WARUNKI I SPOSB REALIZACJIWiedza o kulturze stanowi zwieczenie cyklu ksztacenia artystycznego. Std zaoenie o moliwoci odwoywania si nauczyciela do wiedzy dotyczcej sztuk plastycznych oraz muzyki zdobytej przez ucznia na wczeniejszych etapach edukacyjnych i pooenie nacisku na dziea dwudziestowieczne. Wiedza o kulturze wprowadza now perspektyw i nowy jzyk opisu dziea sztuki jako wytworu kultury rozumianej w sposb caociowy, interpretowanego w ujciu komunikacyjnym i z perspektywy uytkownika kultury. Zadaniem nauczyciela wiedzy o kulturze jest: 1) rozwijanie u ucznia aktywnej postawy i motywowanie do rnych form udziau w kulturze; 2) wprowadzenie ucznia w problemy kultury wspczesnej; 3) wyposaenie ucznia w intelektualne narzdzia umoliwiajce analiz praktyk i wytworw kultury (w tym dzie sztuki) w kontekcie kultury, w ktrej powstaj.

KOMENTARZ DO PODSTAWY PROGRAMOWEJ PRZEDMIOTU WIEDZA O KULTURZEIwona KurzPodstawowe cele stawiane zajciom z wiedzy o kulturze to: wyposaenie uczniw w intelektualne narzdzia umoliwiajce analiz praktyk i wytworw kultury (w tym dzie sztuki) w kontekcie, w ktrym powstaj, wprowadzenie uczniw w problemy kultury wspczesnej, motywowanie uczniw do rnych form aktywnego udziau w kulturze. Wiedza o kulturze stanowi zakoczenie i zwieczenie cyklu ksztacenia artystycznego. Nie sprowadza si jednak do historii sztuki, muzyki czy plastyki. Przedmioty te proponuj bowiem wskie, artystyczne rozumienie kultury. Podstawowym celem zaj z wiedzy o kulturze jest pokazanie szerokiego obszaru kultury, w ktrym yje czowiek. Std zadaniem nauczyciela prowadzcego ten przedmiot nie tyle jest porzdkowanie i uzupenianie wiedzy na temat rnych dzie, stylw i jzykw sztuki, ile na podstawie wiedzy ju przez uczniw nabytej poszerzanie ich rozumienia znanych im artefaktw, zgodnie z antropologicznym rozumieniem kultury, w ktrym obejmuje ona cao ludzkich praktyk i wytworw. Podstawa wprowadza now perspektyw i nowy jzyk opisu dziea sztuki jako wytworu kultury rozumianej w sposb caociowy, interpretowanego w ujciu komunikacyjnym i z perspektywy uytkownika kultury. Co istotne jednak, przedmiotem interpretacji powinny by nie tylko dziea sztuki, lecz take np. praktyki witeczne, zachowania codzienne oraz wytwory nieartystyczne, analizowane zwaszcza w kontekcie podstawowych wymiarw dowiadczenia kultury: czasu, przestrzeni i ciaa jednym sowem, cao ludzkiego udziau w kulturze. Istotny aspekt tego typu interpretacji stanowi wymiar komunikacyjny, wany tak dla rozumienia czowieka jako uczestnika kultury, jak i dla analizy procesw charakterystycznych dla kultury wspczesnej. Std kluczowa rola w podstawie pojcia media, rozumianego jako rne techniki komunikacji, analizowane ze wzgldu na swoje waciwoci i wywierany przez nie wpyw na relacje spoeczne. Podstawa wyrnia media podstawowe jak sowo i obraz ktre nastpnie funkcjonuj za porednictwem rozmaitych mediw technicznych, rodkw przekazu; tyle wane w tym ujciu jest dzieo literackie jak list, telegram lub SMS; utwr lmowy jak zdjcie w rodzinnym albumie lub ikonka na pulpicie komputera. Ujcie to bowiem nie jest wartociujce; jego zadaniem jest opis, analiza i interpretacja spoecznego funkcjonowania mediw i rnych wytworw jako przedmiotu praktyk komunikacyjnych. Warto podkreli, e w powyszym zakresie obecna podstawa programowa precyzuje sformuowania poprzedniej, ktra wprawdzie zakadaa inne ni artystyczne rozumienie pojcia kultura (por. okrelenie kultura regionu,


ktre obejmuje np. obyczaje) oraz szerokie rozumienie pojcia medium (wiat mediw, jzyk mediw, narzdzia medialne), ale nie wyjaniaa tych kategorii. Dodatkowo podstawa wprowadza nowe dziedziny sztuki: wiedza o lmie, wiedza o teatrze oraz sztuka wspczesna na wczeniejszych etapach ksztacenia wystpujce marginalnie w innych przedmiotach, np. w jzyku polskim. S one wskazane do wyboru, zgodnie z przygotowaniem i zainteresowaniami nauczyciela. Zwaszcza w przypadku sztuki wspczesnej nie tyle chodzi o systematyczny wywd, co wskazanie na wybranych, klasycznych przykadach fundamentalnej zmiany, jaka dokonuje si w obiegu dziea sztuki oraz rozumieniu jego znaczenia i funkcji w dwudziestym pierwszym wieku. Istotn rol w obecnej podstawie peni rozpoznanie i praktykowanie rnych form aktywnoci w kulturze. Ich celem jest zachta do przyjmowania aktywnej postawy w rodowisku lokalnym, jakim dla ucznia jest szkoa, ale te na przykad podwrko, miasteczko, dzielnica. Jednoczenie jest to wany element edukacji medialnej, poniewa podstawa sugeruje wizanie dziaalnoci poznawczej z praktykami medialnymi: z wykorzystaniem mediw rnego rodzaju do multimedialnych wypowiedzi oraz dziaa na ywo. Dziki praktycznemu wykorzystaniu nowych mediw uczniowi

Documents

Podstawa programowa z komentarzami - tom 7