PLASTİK SEKTÖRÜNDE ATIK YÖNETİMİ

Yağmur CENGİZ

Çevre Mühendisi

Türk Plastik Sanayicileri AraştırmaGeliştirme ve Eğitim Vakfı

TÜRKİYE VE ÇEVRE MEVZUATI

� Türkiye’de, sanayileşme sürecinde çevresel kirlilik ve atık kontrolü göz ardı edilmiş, bir çevre politikası oluşturulmamıştır.

� Çevre sorunlarının uluslararası platformda gündeme gelmesiyle, ülkemizde de 1983 yılında “Çevre Kanunu” çıkarılmıştır.

� AB tam üyesi olma hedefleri doğrultusunda 21 Aralık 2009’da “Çevre Faslı” açılmış ve AB çevre mevzuatından sorumlu olunmuştur.

SANAYİ KURULUŞLARINDA ATIK YÖNETİMİ

ATIK:

Herhangi bir faaliyet sonucu oluşan, insan ve çevre sağlığına zarar verecek şekilde alıcıortama verilmesi sakıncalı olan her türlümadde.

� Üretim ve kullanım faaliyetleri gerçekleştirilirkenatık üretimi ve atığın zararlılığı önlenmeli ya daazaltılmalıdır.

ATIK YÖNETİMİ ESASLARI

� Farklı türdeki atıklar kaynağında ayrı toplanır.

� Atıklar, atık türüne göre taşımaya yetkili kişilerce taşınır.

� Atıkların, lisanslı geri kazanım ve bertaraf tesisleri dışında yetkisiz kişi, kurum ve kuruluşlar tarafından toplanması, geri kazanılması ve bertaraf edilmesi yasaktır.

� Atık üreticisi; atık yönetiminin her aşamasında atıkların çevre ve insan sağlığına zarar vermesini önleyecek tedbirleri almakla yükümlüdür.

� Atıkların yarattığı çevresel zararlardan atığın sahipleri, taşıyıcıları, geri kazanımcıları ve bertaraf edicileri müteselsilenkusur şartı aranmaksızın sorumludur.

ATIK HİYERARŞİSİ

� Üretim süreci boyunca atığın oluşmasınıönleyen kirlilik önleme yöntemleri uygulanmalı.

� Önleme mümkün değilse en az atık üretecek teknolojilerin geliştirilmesiyle atık minimizasyonu sağlanmalı.

� Oluşan atıklar mümkün ise yeniden kullanılmalı, mümkün değilse bertaraf edilecek atık miktarını en aza indirmek için geri dönüşüm yöntemleri uygulanmalı

� Tüm bu yöntemlerin mümkün olmadığıhallerde atıklar sırasıyla enerji geri kazanımı ve bertaraf işlemine tabi tutulmalı.

Atık Piramidi

HEDEFLENEN ATIK YÖNETİM HİYERARŞİSİ

Atık Yönetiminde HEDEF: Atığı önleyen ve oluşan atığı kaynak olarak kullanan bir geri dönüşüm toplumu oluşturmak

AMBALAJ ATIKLARI

� İlk kez: 30 Temmuz 2004

�Yürürlükten Kaldırılan Yönetmelik: 24 Haziran 2007

�Son yönetmelik: 24 Ağustos 2011

� Piyasaya sürülen ambalajları ve atıklarını kapsar

� Defolu ürünler, fireler, piyasaya sürülmemişambalajlar, üretim artıkları, ambalaj atığı tanımına girmeyen boru, sac levha, demir çelik hurdaları, kumaş atıkları vb. kapsamı dışında

� Tıbbi Atıkların Kontrolü Yönetmeliği kapsamındaki ambalaj atıkların

� Tehlikeli Atıkların Kontrolü Yönetmeliği kapsamındaki ambalaj atıkların

� Atık Yağların Kontrolü Yönetmeliği kapsamındaki ambalaj atıkların

toplanması, taşınması, ayrılması, geri dönüşümü, geri kazanımı ve bertarafı yukarıda belirtilen yönetmelik hükümlerine göre yapılır.

� Bu ambalajların bildirimleri ekonomik işletmeler tarafından 1/1/2013 tarihinden itibaren yapılacaktır.

EKONOMİK İŞLETMELER

Tedarikçi

PiyasayaSüren

Ambalaj Üreticisi

EKONOMİK İŞLETME

AMBALAJ ÜRETİCİSİ

� Ambalajı üreten veya ithal edenler

Kullanıcı Kodu ve Şifre Almak

EK-4 Ambalaj Üreticisi Müracaat Formunu Doldurmak

Doldurulan Formu Şubat ayı sonuna kadar İl Müdürlüğünegöndermek

Satışta ambalaj kullanıldığında EK-5 Piyasaya Süren Müracaat Formunu doldurmak ve göndermek

ATIK AMBALAJ YAZILIM PORTALI

TEDARİKÇİLER

o Ambalaj üreticisi olmayıp piyasaya sürenlere ambalaj tedarik edenler

o Piyasaya sürenler adına fason üretim yapanlar,

Kullanıcı Kodu ve Şifre Almak

EK-6 Ambalaj Tedarikcisi Müracaat Formunu Doldurmak ve Şubat ayı sonuna kadar İl Müdürlüğüne göndermek.

PİYASAYA SÜRENLER

� Ürünü ambalaj ile paketleyenler,

� Üretici tarafından piyasaya sürülmemesi durumunda ambalajın üzerinde adını, ticari markasını kullananlar,

� Üreticinin Türkiye dışında olması halinde üretici tarafından yetkilendirilen temsilciler veya ithalatçılar

PİYASAYA SÜREN YÜKÜMLÜLÜKLERİ

Kullanıcı Kodu ve Şifre Almak

EK-5 Piyasaya Süren Müracaat Formunu doldurmak veŞubat ayı sonuna kadar İl Müdürlüğüne göndermek

EK-5 PSMF’nu elektronik yazılım programına kayıt olduğuyıldan başlayarak bildirimde bulunmadığı yılları da doldurmak

Geri kazanım hedeflerini sağlamak, belgelemek ve belgeleme dosyasını göndermek (3000 kg)

Atık Cinsine Göre Yıllık Geri Kazanım Hedefi

Geri kazanım yükümlülüklerini yerine getirmek için;� Ürün ambalajlarına depozito uygulamak� Belediye ile sözleşme yapmak� Yetkilendirilmiş Kuruluş ile anlaşmak

BELGELENDİRME

� Depozito yöntemini tercih eden piyasaya sürenler, topladığıambalaj miktarı, yıllık geri kazanım hedeflerini sağlamak şartıyla belgelendirme yükümlülüğünden muaftır.

� Yetkilendirilmiş kuruluşa üye olmayan piyasaya sürenler ile yetkilendirilmiş kuruluş; toplama-ayırma, geri dönüşüm ve geri kazanım ile ilgili olarak gerçekleştirdikleri çalışmalara ait belgeleri her yıl Şubat ayı sonuna kadar sunar.

� Ambalaj atıklarının kaynağında ayrı toplanmasına yönelik çalışmalar sözleşme yapılan belediyelerin ambalaj atıklarıyönetim planları kapsamında gerçekleştirilir.

� Yurt içinde piyasaya sürdüğü ambalajların toplamı yıllık 3000 kg ve 3000 kg altında kalan işletmeler belgeleme yükümlülüğünden muaftır. (Bildirimlerini yapmak zorundadır)

GERİ KAZANIM HEDEFLERİNE ULAŞILAMAMASI

� Belgelendirilmeyen miktarın % 10 fazlası bir sonraki yıl için uygulanan geri kazanım hedefine karşılık gelen miktara eklenir,

� İkinci ve daha sonraki yıllarda öngörülen hedeflere ulaşamazlarsa eksik kalan miktarın % 10 fazlası tekrar bir sonraki yıl için uygulanacak miktara eklenir,

� Atık Ambalaj Sistemine kaydolunan yıl itibariyle 3 yıl üst üste hedeflere ulaşılamazsa, toplanması gereken miktar tekrar bir sonraki yıla % 10 fazlası ile aktarılır ve Çevre Kanunu uyarınca idari yaptırım uygulanır,

� 10 yıl içinde öngörülen hedeflere 5 kez ulaşılamazsa, ürünlerin ambalajlarına depozito uygulanır.

AMBALAJ ATIK YÖNETİMİ

� Diğer atıklardan ayrı olarak oluştuğu yerde biriktirilmeli

� Çevre lisanslı / GFB’li Toplama Ayırma Tesisleri veya istenmesi halinde belediyenin toplama sistemine verilmeli

� OSB yönetimlerinin Çevre lisanslı/GFB’li TAT kurmasıhalinde OSB’de bulunan sanayi işletmeleri OSB’nin sistemine verilebilir.

BEDELSİZ ŞARTI KALKTI..!

KONTAMİNE AMBALAJLAR

Tehlikeli maddelerin kalıntılarını içeren plastik varil, metal varil, bidon ve tenekeler, Atık Listesinde; “15 01 10 Tehlikeli maddelerin kalıntılarınıiçeren ya da tehlikeli maddelerle kontamineolmuş ambalajlar” (M)koduyla muhtemel tehlikeli atık olarak yer almaktadır.

KONTAMİNE AMBALAJLAR

� Kontamine IBC tankları, plastik varil ve bidonlar, Tanker Temizleme Tesisleri Tebliğikapsamında temizleme belgesi almış tesislere gönderilmeli

� Tekrar kullanılamayacak durumda olanlar tehlikeli atık olarak değerlendirilmelidir.

ÖRNEKLER

� Hidrolik Yağ, Bor Yağı, Motor yağı vb boş kapları

� Laboratuarda kullanılan kimyasalların boş kapları

� Kimyasal malzeme kalıntısı içeren IBC tanklar, plastik ya da sac variller.

TEHLİKESİZ ATIKLAR

17 Haziran 2011’de yayınlanan “Bazı Tehlikesiz Atıkların Geri Kazanımı Tebliği”ne göre;

� Atık Yönetimi Genel Esaslarına İlişkin Yönetmeliğin EK-IV’ünde(*) ile işaretlenmemiş atıklar tehlikesiz atıktır.

� Üretim artıkları, çapaklar,

� Yanık plastikler

� Defolu ürünler,

� Kırık camlar,

� Atık metal talaşı(kalıphanelerden kaynaklanabilir)

Kırılarak tekrar kullanılabilir olan tehlikesiz atıklar (ör. defolu plastik ürünler) tesis içerisinde değerlendirilir. Mümkün olmaması durumunda lisanslı geri gazanım tesislerine gönderilir.

TEHLİKESİZ ATIK ÜRETİCİSİ� 3 yıllık Tehlikesiz Atık Yönetim Planı

hazırlanıp onaylatılmalıdır.� Tehlikesiz Atık geçici depolama alanı

(en fazla 1 yıl)(Tehlikesiz atık ibaresi ve atık kodu)

� Bildirim zorunluluğu (2013 Mart)� Çevre lisanslı/GFB’ li tesislere

verilmelidir.

� Bildirim zorunluluğu 2013 den sonra başlayacağından metal hurdalar dışındaki tehlikesiz atıkların 1/1/2013 tarihine kadar lisans şartıaranmaksızın toplama-ayırma tesislerine ve geri kazanım tesislerine gönderilmesi mümkündür.

� Metal hurdaların ise 1/1/2015 tarihine kadar lisans şartı aranmaksızın toplama-ayırma ve geri kazanım tesislerine veya doğrudan ergitme tesislerine gönderilmesi mümkündür.

TEHLİKELİ ATIKLAR

� Kanserojen,

� Toksik,

� Patlayıcı,

� Tutuşabilen,

� Korozif,

� Tahriş edici vb. özelliklerinden dolayıinsan sağlığı ve çevre bakımından risk teşkil eden atıklar

TEHLİKELİ ATIKLAR

� Tüm atıklar, Atık Yönetimi Genel Esaslarına İlişkin Yönetmeliğin Ek-6’sında bulunan atık listesine göre altıhaneli atık koduna sahiptir.

� Bu atık listesinde yer alan kesin tehlikeli atıklar (A), tehlikeli atık olması muhtemel olanlar da (M) ile işaretlenmiştir.

� Tehlikeli atıkların toplanması, taşınması, geri kazanımı ve bertarafı özel altyapı tesisleriyle mümkün olmaktadır.

TEHLİKELİ ATIKLAR

� Makinelerde kullanılan atık hidrolik yağlar� Kalıphaneden kaynaklanan atık bor yağları,� Forkliftlerden kaynaklanan atık motor yağları

� Atık yağlar ile kontamine olmuş plastik ya da sac varil, tank, bidon (Kontamine ambalaj olarak değerlendirilir, kullanım ömrünütamamlayan kontamine ambalajlar tehlikeli atık olarak bertaraf edilir)

� Tehlikeli atıklar ile kontamine olmuş temizleme bezleri, eldiven vb ekipmanlar

� Atık fluoresan lambalar� Kartuş toner, atıkları� Solvent, silikon vb malzemelerin metal kapları

Atık Yağların KontrolüYönetmeliği

TEHLİKELİ ATIK ÜRETİCİSİ

� 3 Yıllık Tehlikeli Atık Yönetim Planı

� Her yıl TABS’ne atıklarını beyan etme

� Tehlikeli atığı geçici depolama alanı

� Çevre Lisanslı Geri Kazanım / Bertaraf tesislerine atıkları verme

� Ulusal Atık Taşıma Formu düzenleme ve gönderme

TEHLİKELİ ATIK YÖNETİM PLANI

� 3 yılda bir hazırlanır, Çevre ve Şehircilik İl Müdürlüğüne onaylatılır.

� Atık üreticisi işletme bilgileri ve işletmede atık yönetiminden sorumlu kişilerin bilgileri

� Atık kaynakları hakkında bilgi (idari bina, üretim, mekanik atölye vs.)

� Atıkların kodları ve bertaraf yöntemleri

� Bir önceki yıl oluşan atık miktarı göz önüne alınarak gelecek 3 yıl için tahmini atık miktarı

� Kodlarına göre atıkların verildiği lisanslı işletmeye ait bilgiler lisans no vs)

� Bir önceki yıl TABS’ne yapılan beyanların çıktısı

� Bir önceki yıl düzenlenen UATF’ları

� Fabrika yerleşim planı, kapasite raporu, varsa atıksu deşarj ve emisyon izni

TEHLİKELİ ATIK BEYAN SİSTEMİ (TABS)

� Her yıl Mart ayı sonuna kadar bir önceki yılın beyanları TABS üzerinden yapılır.

� Kullanıcı adı ve şifre almak için; http://cevre.cob.gov.tr veya http://www.atikyonetimi.cevreorman.gov.tr adreslerinden firma kaydıyapılır, alınan çıktı ile İl Müdürlüğüne başvurulur.

� Firma genel bilgileri, sektör bilgisi, atık bilgisi, atık yağlara ait bilgiler

� Atık kodu, atık yağ ise kategorisi, atık miktarı, geri kazanım yöntemi, geri kazanım/bertaraf tesisi bilgileri girilir.

� Bilgiler onaylandıktan sonra belirtilen mail adresine gelen onay kodu ile işlem tamamlanır.

� Beyan formunun çıktısı alınır ve 5 yıl saklanır, denetim sırasında ibraz edilmesi zorunludur.

TEHLİKELİ ATIK GEÇİCİ DEPOLAMA

� Fabrika sınırları içinde

� Beton saha üzerine, sağlam, sızdırmaz, emniyetli

� Etrafı ve üstü kapalı,

� Kapısı kilitli ve üzerindetehlikeli atık ibaresi

� Depolanan miktar, atık koduve tarih listesi

� Tehlikeli kimyasal / Tehlikeli Atık Malî Sorumluluk Sigortası

� Atık < 1000 kg/ay 180 gün depo (en fazla 6 ay)� Atık > 1000 kg/ay depolama için izin

ULUSAL ATIK TAŞIMA FORMU

� İl Müdürlüğünden dilekçe ile başvurularak alınır

� Atıklar lisanslı firma tarafından taşınabilir ve UATF olmadan taşınamaz.

� A,B,C,D nüshaları vardır, her taşımada bir form doldurulur.

� D formu(yeşil) atık teslim edilirken üreticide kalır. B formu (pembe) bertaraf tesisinde net miktarlar onaylandıktan sonra üreticiye gönderilir.

� Formlar 3 yıl saklanır ve denetimde ibraz edilir.

ATIK YAĞLAR

� Yetkili laboratuarda analiz yaptırılarak kategorisi belirlenir.

� Geçirimsiz zemin üzerine yerleştirilen kırmızı renkli ve üzerinde “Atık Yağ” ibaresi bulunan tank/konteyner/varil içinde toplanır.

� Farklı kategorilerdeki atık yağlar ayrı kaplarda toplanırlar, bu atık yağlar birbirleriyle ve farklı atıklarla karıştırılmazlar.

ATIK YAĞLAR

� Kategorisine göre lisanslı geri kazanım/bertaraf tesisine UATF düzenlenerek verilir.

� 1. Kategori: Kirleticiler sınır değerin altında - geri kazanım

� 2. Kategori: Lisanslı tesislerde enerji geri kazanımıamacıyla kullanılır

� 3. Kategori: Kirleticiler sınır değerlerin üzerinde-lisanslıtehlikeli atık yakma tesisinde bertaraf edilir.

� Atık Yağların Kontrolü Yönetmeliği EK-2 deki Atık YağBeyan Formu doldurulur.

� Her yıl Şubat ayı sonuna kadar posta ile gönderilir.

� Beyanları Mart ayında TABS üzerinden yapılır.

BİTKİSEL ATIK YAĞ

� Sızdırmaz, iç ve dış yüzeyleri korozyona dayanıklı bidon, konteynır ve tank vb. içinde biriktirme

� Çevre lisanslı taşıyıcılara taşıtma

� Çevre lisanslı geri kazanım/bertaraf tesislerine gönderme

� UATF doldurma ve her taşımadan sonra gönderme

ATIK PİL VE AKÜMÜLATÖRLER

� Diğer atıklardan ayrı toplanır

� Bildirimler TABS’ne yapılır.

� Atık pil toplama kaplarıBelediyeden yada TAP Derneğinden temin edilir.

� Üretimde kullanılan araçlardan çıkan atık akümülatörler, üreticisine teslim edilene kadar fabrika sahası içinde sızdırmaz bir zeminde en fazla 90 gün bekletilir.

ÖMRÜNÜ TAMAMLAMIŞ LASTİK (ÖTL)

� Ömrünü tamamlamış araç,

forklift vb. lastikleri,

yetkili taşıyıcılara

bedelsiz olarak

teslim edilir.

� Yetkisiz kuruluş ve kişilerin

taşıma yapması yasaktır

TIBBİ ATIKLAR

� Diğer atıklardan ayrı toplanır

� Yırtılmaya, patlamaya,taşımaya dayanıklı üzerinde “Uluslararası Biyotehlike”“DİKKAT TIBBİ ATIK”ibaresi olan kırmızı plastik torbalar ile taşınır.

� Bağlı bulunan belediye ile yıllık tıbbi atık alım sözleşmesi yapılır

� Makbuz karşılığı Belediyenin tıbbi atık toplama sistemine verilir

� Makbuz 3 nüsha olarak hazırlanır. 1. nüsha işletmede, 2. nüsha taşıyıcıda, 3. nüsha bertaraf tesisinde kalır. Tüm taraflar tarafından imzalanır.

� Her yıl sonunda o yıla ait veriler İl Müdürlüğüne gönderilir.

CEZALARBildirim ve belge verme yükümlülüğünü yerine getirmemek

9.620 TL

Yönetmeliğe aykırı atık toplamak, taşımak, geçici ve ara depolamak, geri kazanmak, geri dönüştürmek,

tekrar kullanmak, bertaraf etmek38.496 TL

Tehlikeli Atık Mali Sorumluluk Sigortası yaptırmamak 38.496 TL

Yönetmeliğe aykırı tehlikeli atık toplamak, taşımak,

geçici ve ara depolamak, geri kazanmak, geri dönüşüm yapmak,

tekrar kullanmak, bertaraf etmek

160.409 TL ’den 1.604.116 TL ye kadar

TEŞEKKÜRLER

Tel: 0212 425 13 13

yagmur.cengiz@pagev.org.tr