PHN NG MNG XNG
PHN NG MNG XNG
Phn ng mng xng xy ra khi v xng phn ng vi mt trong nhiu tn thng.
U, nhim trng, chn thng, mt s thuc v mt s bnh khp c th nng cao mng
xng t v xng v hnh thnh cc dng phn ng mng xng khc nhau (hnh 1A, 1B,
1C, 1D, 1E, 1F, 1G, 1H, 1I). Hnh thi phn ng mng xng c xc nh bi cng
, tnh xm ln v thi gian ca tn thng bn di. Hn na, mngxng tr em thng
hot tnh hn v t dnh vi v xng hn so vi ngi ln. V vy, phn ng mng xng c
th xy ra sm hn v c tnh xm nhp hn ngi ln.
Hnh 1A. Cc phn nhm khc nhau ca phn ng mng xng xm ln v khng xm
ln. Cc s ch ra phn ng mng xng mng (A), c (B)
Hnh 1C. Cc phn nhm khc nhau ca phn ng mng xng xm ln v khng xm
ln. Cc s ch ra phn ng mng xng: dy khng u (C), c vch (D)
Hnh 1E. Cc phn nhm khc nhau ca phn ng mng xng xm ln v khng xm
ln. Cc s ch ra phn ng mng xng l (v hnh) (E), vung gc/tc dng
ngc(hair-on-end) (F)
Hnh 1G. Cc phn nhm khc nhau ca phn ng mng xng xm ln v khng xm
ln. Cc s ch ra phn ng mng xng: nh mt tri (sunburst) (G), mt t chc
(H).
Hnh 1I. Cc phn nhm khc nhau ca phn ng mng xng xm ln v khng xm
ln. Cc s ch ra phn ng mng xng: tam gic Codman (I).
Hnh 2A. Phn ng mng xng c (u xng dng xng-osteoid osteoma). Hnh X
quang nghing thy phn ng mng xng trn lng, dy v xng pha trc phn di
xng i (mi tn).
Hnh 2B. Phn ng mng xng c (u xng dng xng-osteoid osteoma). Hnh CT
axial thy nidus thu quang trung tm (mi tn) v phn ng mng xng dy (u
mi tn).
CC KIU PHN NG MNG XNG
C s chng lp nhm ln v thut ng m t phn ng mng xng trong y vn. Ngi
ta phn loi v thut ng cc dng lin tc so vi gin on, mt lp vi nhiu lp,
cc phn nhm xm nhp v khng xm nhp. Trong vic nh gi phn ng mng xng, mc
tiu chnh l nhn ra s hin din hn l phn nhm c hiu v c s chng lp ng k
trong cc nhm bnh dn n hai dng chnh ca phn ng mng xng: xm nhp v khng
xm nhp. Trong nhiu trng hp, khng th xc nh trn X quang qui c l bnh l
lnh hay c. Qu trnh bnh l gy tch t nhanh ca xng b kt li sau mt thi
gian ngn c th to ra phn ng mng xng xm nhp, trong khi qu trnh bnh t
mnh v tin trin chm hn to ra hnh nh khng xm ln (bng 1 v cc hnh 1A,
1B, 1C, 1D, 1E, 1F, 1G, 1H, 1I ).
BNG 1: Cc kiu phn ng mng xng
Khng xm ln
Mng
c
Dy khng u
C vch
Xm ln
To l (v hnh)
C gai
Vung gc/Tc dng ngcnh mt tri
Mt t chc
Tam gic Codman
Mc d c s chng lp ng k, i khi cc phn nhm phn ng mng xng c th gi
mt s bnh. V d, phn ng mng xng c l mt dng khng xm nhp ch yu gp trong
cc qu trnh bnh din tin chm, lnh tnh. Gy xng lnh, u xng dng xng v
vim xng ty xng c th tt c u c phn ng mng xng c v c dng phin dy hoc
mng (hnh 2A, 2B).
Trong phn nhm phn ng mng xng dng l, hnh thnh nhiu l xng mi xung
quanh v xng, to ra hnh nh dng l hoc v hnh (hnh 3). Ngi ta cho rng
cc chu k lun phin nhau ca tn thng xng nhanh v chm dn n hnh thnh cc
l ng tm. Tuy nhin, cc nghin cu gn y gi rng nhiu l hnh thnh do s iu
bin ca cc l nguyn bo si m mm k cn, pht sinh kh nng to xng v cho ra
cc l xng mi. C ch c ngh khc l cc l xng mi bong ra khi v xng, l thng
tng bn trong b kch thch hnh thnh l xng mi bn di. Hnh nh dng l nhn
thy nhiu tn thng gm sarcoma, vim xng ty xng v u nguyn bo sn
(chondroblastoma).
Hnh 3. Phn ng mng xng dng bong v hnh (vim xng ty xng)Hnh X quang
thng cho thy phn ng mng xng dng l (mi tn) dc theo v xng i.Hnh 4.
Phn ng mng xng kiu tc dng ngc (hair-on-end) (sarcoma Ewing). Hnh X
quang nghing cng chn thy cc tua gai xng ta ra vung gc vi v xng (mi
tn).
Hnh 5. Phn ng mng xng kiu tc dng ngc (hair-on-end) (Vim xng mn).
Hnh axial CT xng b vai cho thy cc tua gai (mi tn) xut pht dc theo v
xng b vai pha sau.(Ngun:Katz L, New Haven, CT).
Dng tua gai l dng phn ng mng xng xm nhp gm hai phn nhm tc dng
ngc v nh mt tri. Cc gai ca xng hnh thnh vung gc vi b mt mng xng
trong phn nhm tc dng ngc (hnh 4 v 5), gi nhiu n sarcoma Ewing. Cc
gai dng dng ca xng mi hnh thnh dc theo cc knh mch mi v cc di x (cc
si Sharpey). Trong phn ng mng xng thuc phn nhm nh mt tri, cc gai
xng mi ta ra theo kiu phn ly thay v vung gc vi v xng (hnh 6A, 6B,
6C) mt hnh nh thng lin quan vi sarcoma xng thng thng.
Hnh 6A. Phn ng mng xng nh mt tri (sunburst) (sarcoma to xng bin
chng bnh Paget lu ngy).X quang th i ch ca xng i cho thy phn ng mng
xng dng nh mt tri v xm nhp mt t chc (mi tn).
Hnh 6B. Phn ng mng xng nh mt tri (sunburst) (sarcoma to xng bin
chng bnh Paget lu ngy).Hnh axial T2W MRI (B) v axial CT (C) cho thy
dy v xng lan rng (u mi tn) v khi m mm ln (mi tn) xuang quang thn
xng i.
Hnh 6C. Phn ng mng xng nh mt tri (sunburst) (sarcoma to xng bin
chng bnh Paget lu ngy).Hnh axial T2W MRI (B) v axial CT (C) cho thy
dy v xng lan rng (u mi tn) v khi m mm ln (mi tn) xung quanh thn xng
i.Tam gic Codman to ra khi mt phn mng xng bong khi v xng do u, m
hoc xut huyt mt b (hnh 7). Dng phn ng mng xng xm nhp ny thng thy
trong sarcoma xng v i khi gp trong nhim trng v di cn.
Hnh 7. Tam gic Codman (ung th tin lit tuyn). X quang thng phn xa
xng i cho thy b mng xng (mi tn mng) bong ra khi v xng (u mi tn) v
tr di cn c xng (mi tn dy). (Ngun:Katz L, New Haven, CT).
CHN ON PHN BIT PHN NG MNG XNGi cng v chn on phn bit phn ng mng
xng c trnh by bng 2.
BNG 2: Chn on phn bit phn ng mng xng
Vim khp
Vim khp vy nn
Vim khp phn ng
Chuyn ha
Bnh xng khp phi ph i
Bnh u chi tuyn gip (thyroid acropathy)
Bm sinh
Chng dy da vim mng xng
(pachydermoperiostosis)
Phn ng mng xng s sinh
Chn thng
Gy stress
Gy xng
Thuc
Chng nhim fluor (fluorosis)
Bnh tha vitamin A
Prostaglandin
U
Sarcoma xng
Sarcoma Ewing
U nguyn bo sn
U ht bch cu a acid
U xng dng xng
Leukemia v lymphoma
Nhim trng
Di truyn
Bnh Caffey
Mch mu tr tnh mch
Vim khp vy nn
Vim khp vy nn l bnh l khp ct sng huyt thanh m tnh vi cc bin i
vim lin quan n da v khp. Tng sinh xng l mt c im quan trng ca vim
khp vy nn, v vim mng xng xy ra dc theo thn xng ngn tay. Ban u phn
ng mng xng phong ph v mn. Sau n tr nn trng thnh vo xng mi c, gy ra
hnh nh rng thn xng (hnh 8). Du hiu X quang ph gm long xng quanh
khp, sng m mm, mt sn v mn b xng.
Hnh 8. Vim khp vy nn. Hnh X quang bn tay thng thy phn ng mng xng
dy, c dc theo t gn ngn tay gia (mi tn). Mn b mt xng thy u ca t ngn
gia v xa (u mi tn).
Vim khp phn ng
Vim khp phn ng l mt bnh khp ct sng huyt thanh m tnh khc, c th xy
ra sau nhim trng sinh dc (Chlamydia trachomatis, Neisseria
gonorrheae) hoc nhim trng ng tiu ha (cc chng Salmonella, Shigella,
hoc Campylobacter). Phn ngh mng xng khu tr to ra, kh phn bit vi vim
khp vy nn, nhng thng nh hng n chi di (nh xng gt v xng bn chn). Phn
ng mng xng c th dn n hnh thnh xng mn dc theo thn v hnh xng.
Chng dy da vim mng xngChng dy da vim mng xng l mt ri lon di
truyn nhim sc th thng tri c c im l dy r rt da ca cc chi mt v s. N
cn c gi l bnh khp xng ph i nguyn phtv khng do nguyn nhn th pht nh
bnh phi. Chng dy da vim mng xng l mt bnh t gii hn thng nh hng n tr
v thnh nin v tin trin mt vi nm trc khi n nh. Phn ng mng xng i xng v
ton th ha trong chng dy da vim mng xng c xu hng pha trn vi v xng v
lin quan ch yu n u xa ca xng quay, tr, xng chy v xng mc.
Phn ng mng xng sinh l tr s sinh
Phn ng mng xng sinh l tr s sinh thng i xng v xy ra tr nh di 6
thng v thng khong gia 1 n 4 thng tui. S pht trin nhanh ca tr nh v
mng xng t dnh cht c th gy ra du hin ny. Hnh nh thng thng l phn ng
mng xng mng, mt lp (
