1

BAB SATU

PENDAHULUAN

1.0 Pengenalan

Bahasa Arab merupakan salah satu daripada tiga bahasa utama yang

memainkan peranan penting dalam sejarah dan peradaban manusia. Pengkaji

sejarah telah menambah dua lagi bahasa menjadikan kesemuanya lima bahasa

utama yang telah memberi sumbangan besar dalam sejarah perkembangan

tamadun manusia. Bahasa tersebut ialah bahasa Cina Kuno, bahasa Sanskrit,

bahasa Latin, bahasa Greek dan bahasa Arab. Walau bagaimanapun hanya

bahasa Arab yang masih digunakan dan terus berkembang sehingga kini ( Abd.

Razak, 2007).

Bahasa Arab juga merupakan bahasa yang tidak asing kepada orang Melayu

beragama Islam. Ini kerana ianya telah menjadi bahasa pengantar kepada

Pendidikan Agama Islam di Malaysia sejak sekian lama dahulu. Pendidikan

Islam yang menggunakan bahasa Arab sebagai bahasa pengantar diajar oleh

mubaligh-mubaligh Arab yang berdagang di Tanah Melayu masa itu. Masjid,

surau dan rumah-rumah tok guru adalah menjadi tempat di mana ilmu agama ini

diajar. Pendidikan pada masa itu tidaklah dijalankan secara formal dan

sistematik dengan sistem silibus yang seragam. Silibus adalah berasaskan

kepada Al-Quran, Sunnah dan Hadith. (KPM, 1997).

Bahasa Arab sebagai bahasa ilmu utama umat Islam telah mendapat sambutan

hangat di kalangan anak-anak orang Melayu untuk mempelajarinya. Mengikut

2

perangkaaan yang dikeluarkan oleh JAPIM melalui laman resminya

http://www.japim.edu.my/bkpim/bakbsm_bm.htm sehingga 31 Disember 2003,

jumlah murid yang mempelajari bahasa Arab Komunikasi di peringkat menengah

ialah seramai 84,651 orang murid di 538 buah sekolah seluruh negara. Angka ini

termasuk juga bilangan murid yang belajar di sekolah-sekolah Agama Negeri

(SAN) dan Agama Rakyat (SAR).

Memandangkan sambutan baik masyarakat terhadap bahasa Arab, sistem

pendidikan aliran agama telah diperluaskan lagi. Di peringkat sekolah, kerajaan

bercadang untuk memperluaskan aliran agama di semua sekolah menengah

kebangsaan. Ini memberikan peluang pelajar mengambil bidang agama dan

bidang lain mengikut pilihan. Pelajar akan mengambil mata pelajaran bahasa

Arab sebagai teras dan elektif lain seperti Tasawwur, syariat dan sebagainya

(Berita Harian, Mei 20.1998).

Kurikulum bahasa Arab telah diperkenalkan secara rasmi oleh Kementerian

Pendidikan pada 1 Januari 1977 seiring dengan penubuhan Sekolah Menengah

Kebangsaan Agama (SMKA) di Malaysia. Dalam tempoh empat tahun pertama

penubuhan SMKA, kurikulum bahasa Arab adalah didasarkan kepada prosedur

peperiksaan mata pelajaran ini yang sedia ada di Lembaga Peperiksaan

Malaysia. Selepas itu pada tahun 1981, Bahagian Pendidikan Islam (sekarang

dikenali sebagai Jabatan Pendidikan Islam dan Moral yang disingkatkan dengan

JAPIM) telah menggubal dua buah sukatan pelajaran bahasa Arab; satu sukatan

untuk SMKA dan satu lagi untuk Sekolah Berasrama Penuh.

3

Selaras dengan pelaksanaan Kurikulum Bersepadu Sekolah Menengah (KBSM)

pada tahun 1989, Kurikulum bahasa Arab juga digubal semula. Sukatan

pelajaran bahasa Arab ini, dilaksanakan di semua SMKA, KAA dan SBP mulai

tahun 1991. Pada peringkat awal, namanya kekal dengan bahasa Arab

sehinggalah pada 12 Jun 1991, Jawatankuasa Kurikulum Pusat (JKP) telah

memutuskan supaya nama bahasa Arab diubah kepada Bahasa Arab

Komunikasi. Selain daripada itu Jawatankuasa Kurikulum Pusat juga meluluskan

mata pelajaran baru iaitu Bahasa Arab Tinggi dan dilaksanakan mulai tahun

1992. (JAPIM, 2007 )

Kurikulum bahasa Arab di negara ini terus berkembang apabila pada tahun 2000

Kementerian pelajaran Malaysia telah sekali lagi membuat semakan terhadap

kurikulum tersebut (Zawawi Ismail et al. 2005). Perubahan–perubahan yang

berlaku terhadap kurikulum bahasa Arab menunjukkan penilaian telah dibuat

terhadap keberkesanan kurikulum yang diguna pakai sebelumnya (Mohd Zainul

Ariffin, 2007).

1.1 Latar Belakang Pendekatan Komunikatif

Kemahiran bertutur dengan menggunakan bahasa Arab Fushah adalah salah

satu kemahiran yang harus dikuasai oleh semua pelajar yang mempelajari mata

pelajaran Bahasa Arab Komunikasi dan mesti menjadi kemahiran utama yang

mesti dicapai oleh setiap pelajar. Sukatan Pelajaran Bahasa Arab Komunikasi

(BAK) yang diajar di sekolah menengah menyatakan dengan jelas bahawa

Kurikulum BAK dengan jelas menghendakkan pengajaran Bahasa Arab

menggunakan pendekatan komunikatif. (KPM, 2001).

4

Guru-guru memainkan peranan penting dalam memastikan hasrat kurikulum

BAK ini tercapai. Menurut Muhammad Azhar dan Hassan Basri (2005),

pengajaran yang dilaksanakan mengikut prinsip-prinsip pendekatan komunikatif

yang baik akan melahirkan pelajar yang dapat menguasai bahasa Arab dari segi

sistem bahasa dan juga kemahiran berbahasa. Bagi memastikan kehendak

kurikulum ini tercapai, Kementerian Pelajaran telah mengadakan latihan khusus

kepada guru-guru bahasa Arab di dalam dan luar negara termasuk di Arab Saudi

dan Sudan. Pada tahun 1984 Kementerian Pelajaran (pada ketika itu

Kementerian Pendidikan) dengan kerjasama The Islamic Educational, Scientific

and Cultural Organization (ISESCO) telah menganjur beberapa siri kursus dalam

perkhidmatan bagi guru-guru bahasa Arab. Melalui kursus-kursus tersebut guru-

guru bahasa Arab mula didedahkan dengan pendekatan komunikatif dalam

pengajaran bahasa Arab (JAPIM, 2007).

Usaha yang dilaksanakan oleh kementerian untuk meningkatkan kualiti

pengajaran guru-guru bahasa Arab adalah termasuk dalam usaha kerajaan

untuk meningkatkan kualiti perkhidmatan awam. Mengikut Najib (1996), kualiti

dalam pengurusan perkhidmatan pendidikan merupakan satu agenda penting

memandangkan sumber manusia memainkan peranan utama dalam

pembangunan sesebuah negara.

Pengenalan dan pelaksanaan Kurikulum Bersepadu Sekolah Menengah (KBSM)

telah membawa satu perubahan yang penting terhadap rupa bentuk serta corak

pengajaran dan pembelajaran bahasa Arab. KPM telah memperkenalkan

sukatan baru yang dikenali dengan nama Bahasa Arab Komunikasi. Matlamat

5

Bahasa Arab Komunikasi bertujuan agar pelajar boleh menguasai kecekapan

berbahasa sebagai medium berkomunikasi yang berkesan di samping

meningkatkan penghayatan nilai-nilai murni (KPM 1992).

Sehubungan dengan itu peranan guru dalam bilik darjah turut berubah. Guru

berperanan sebagai perancang, pembimbing, dan pemudah cara. Malah

pengajaran dan pembelajaran lebih berfokuskan pelajar (Abdul Rashid Ali 1993).

Aspek penting yang ditekankan dalam pendidikan Bahasa Arab Komunikasi

dalam KBSM ialah kecekapan berkomunikasi dengan berkesan secara lisan dan

bertulis. Penekanan kepada aspek kemahiran berkomunikasi menunjukkan suatu

kesedaran di kalangan para pendidik bahasa Arab di Negara ini tentang

kepentingan kecekapan komunikatif dalam pengajaran bahasa Arab.

Suatu perkara yang harus diakui bahawa guru-guru yang mengajar bahasa Arab

adalah dari kalangan guru-guru yang terlatih yang mana merupakan para

graduan dalam dan luar Negara. Banyak kursus dalam perkhidmatan telah

dianjur oleh KPM untuk guru-guru bahasa Arab. Melalui kursus-kursus tersebut

para guru bahasa Arab didedahkan dengan konsep baru dalam pengajaran dan

pembelajaran bajasa Arab. Bahasa Arab secara beransur-ansur telah teralih

kepada pendekatan komunikatif (KPM 1992).

1.2 Pernyataan Masalah

Bahasa Arab sering kali dianggap sebagai bahasa yang sukar untuk dipelajari

dan jauh sekali dapat dituturkan dalam suasana persekolahan; terutamanya

dalam suasana kehidupan yang sebenar melainkan dalam situasi yang amat

terhad. Pengajaran dan pembelajaran bahasa Arab hanya berbentuk

6

pemindahan dan penerimaan pengetahuan; lebih mementingkan aspek

pengajaran nahu dan struktur bahasa serta tidak menitik beratkan aplikasi

komunikasi. Fenomena ini mewujudkan suasana pembelajaran yang tidak

merangsang pelajar untuk menggunakan bahasa Arab bagi tujuan komunikasi.

Masalah ini ditambahkan dengan sistem pendidikan pada masa kini yang terlalu

berorientasikan peperiksaan (Marsis Muhamad Nasir 1998).

Akhirnya apa yang telah berlaku semenjak sekian lama di dalam bilik darjah

akan terus berlaku di mana fokus pengajaran guru hanya untuk menyediakan

pelajar bagi tujuan lulus dalam peperiksaan tanpa mempedulikan penguasaan

pelajar terhadap kemahiran komunikasi. Ini menyebabkan sebahagian sahaja

kemahiran bahasa yang mampu dikuasai oleh pelajar. Menurut Mohd Zainul

Ariffin (2007), pelaksanaan program pengajaran dan pembelajaran bahasa Arab

Komunikasi yang dilaksanakan disekolah lebih berbentuk komunikasi sehala dan

berpusatkan guru. Situasi ini tidak menepati falsafah pengajaran melalui

pendekatan komunikatif. Kajian Mohamad Ibrahim (1999) di dalam Zawawi

Ismail et al. (2005), juga mendapati semua objektif bahasa Arab KBSM tidak

dapat dicapai sepenuhnya kecuali kemahiran membaca sahaja.

Mengikut Wan Zahid (1993), majoriti masih berpendapat bahawa pelajar yang

dihasilkan di sekolah dan institusi pengajian tinggi negara tidak mampu

memenuhi pengisian wawasan 2020 dan aspirasi negara ke alaf teknologi

maklumat. Justeru itulah disarankan agar pihak yang berkaitan dengan

pembangunan dan perkembangan pendidikan lebih peka dengan keperluan dan

perubahan sejagat. Untuk itu mengikut Harun (1996), perkhidmatan pendidikan

harus berani menghadapi anjakan paradigma. Nilai dan kepercayaan harus

7

dicabar dan seterusnya menyingkirkan mana-mana faktor yang menghalang

penambahbaikan kualiti.

Berdasarkan teori-teori pemerolehan dan pembelajaran bahasa, terdapat

pelbagai pendekatan pengajaran dan pembelajaran Bahasa Arab Komunikasi

dan Bahasa Arab Tinggi boleh dilaksanakan di sekolah. Namun begitu,

pendekatan komunikatif dicadangkan untuk dilaksanakan di sekolah kerana sifat

dan tujuan bahasa itu sendiri ialah untuk berkomunikasi dengan Pencipta,

manusia dan alam (JAPIM, 2007). Menurut Paul Rowan (2006), cara terbaik

pembelajaran bahasa untuk tujuan menguasai kemahiran bercakap dan

mendengar ialah melalui pelaksanaan aktiviti bercakap dan membaca secara

langsung di dalam bilik darjah.

Melalui pendekatan komunikatif ini, usaha pembinaan minda merentas kurikulum

seperti yang dihasratkan oleh Kementerian Pelajaran diharapkan dapat dicapai.

Menurut Wan Mohd Zahid (1997) aspek pembinaan minda merentas kurikulum

masih kurang menonjol walaupun ia merupakan matlamat yang perlu ditekankan

dalam Kurikulum Bersepadu Sekolah Menengah (KBSM) dan Kurikulum Baru

Sekolah Rendah (KBSR). Ini kerana secara umumnya, 95 % proses pengajaran

dan pembelajaran masih berpusat kepada guru dan hanya 5 % membabitkan

interaksi pelajar. Kelemahan ini tidak sewajarnya berlaku dalam bidang

pendidikan yang kegiatan utamanya memerlukan aspek kemahiran berfikir serta

pengembangan minda.

Pelaksanaan ujian lisan bahasa Arab dalam peperiksaan PMR dan SPM yang

bermula pada tahun 2005 merupakan kemuncak manifestasi kepentingan

8

komunikasi lisan dan penguasaan kemahiran bercakap dan mendengar di

kalangan pelajar. Semua pelajar yang mengambil kertas bahasa Arab mesti

mengambil ujian lisan yang menjadi sebahagian daripada kertas ini. Kegagalan

dalam ujian lisan boleh menjejaskan gred pencapaian para pelajar di peringkat

PMR dan SPM.

Pendekatan komunikatif adalah pendekatan yang melihat bahasa perlu diajar

melalui komunikasi. Oleh itu guru akan mewujudkan situasi sebenar dalam bilik

darjah dan meminta pelajar melakukan main peranan, simulasi, interaksi sebenar

dan lain-lain aktiviti komunikatif. Dengan ini pelajar dapat mempelajari bahasa

yang sesuai di dalam pelbagai bentuk situasi. Melalui aktiviti komunikatif pelajar

akan menggunakan bahasa untuk melakukan pelbagai tugas komunikasi dan

dapat menggunakan bahasa tersebut untuk interaksi sosial dengan orang lain

(Muhammad Azhar dan Hassan Basri, 2005).

Proses pengajaran yang dilaksanakan tanpa berasaskan teori dan perancangan

yang teliti bukan sahaja akan menjadikan seseorang pelajar gagal untuk

menguasai kemahiran-kemahiran bahasa, tetapi menggambarkan kekurangan

penguasaan guru terhadap aspek ilmu dan pedagogi bahasa tersebut. Mengikut

Osman Khalid (2000), tahap penguasaan kemahiran berbahasa Arab di

kalangan pelajar adalah semakin menurun dan di bawah paras jangkaan yang

patut ada pada mereka. Kesimpulan yang dinyatakan oleh Osman Khalid ini

adalah didasarkan kepada pengalaman belasan tahun beliau dan rakan-rakan

sebagai pemeriksa kertas bahasa Arab sama ada di peringkat PMR, SPM dan

STPM dan juga sebagai tenaga pengajar bahasa Arab di Fakulti Pengajian

Islam, UKM.

9

1.3 Persoalan Kajian

Kajian yang dijalankan ini diharapkan dapat menjawab persoalan-persoalan

berikut :

1.3.1 Pendekatan Komunikatif

i. Adakah pendekatan komunikatif dalam pengajaran

Bahasa Arab Komunikasi memberi kesan terhadap

pencapaian pelajar ?

ii. Adakah aktiviti komunikatif yang dilaksanakan oleh guru

lebih berkesan berbanding dengan pendekatan biasa yang

lazim diamalkan oleh guru bahasa Arab di dalam kelas?

1.3.2 Kepercayaan pelajar terhadap pencapaian lisan

i. Adakah terdapat perbezaan pencapaian antara gender

pelajar ?

ii. Adakah status sosio-ekonomi keluarga mempengaruhi

pencapaian pelajar?

iii. Adakah pencapaian mata pelajaran bahasa di peringkat

UPSR mempengaruhi pencapaian pelajar?

10

1.3.3 Persepsi Guru

i. Apakah persepsi guru terhadap pendekatan komunikatif ?

ii. Apakah persepsi guru terhadap pendekatan pengajaran

mereka ?

1.3.4 Pencapaian Keseluruhan Pelajar

i. Adakah terdapat perbezaan min markah ujian pra dan

ujian pos.

1.4 Objektif Kajian

Kajian ini dilakukan bertujuan untuk melihat kesan pendekatan

komunikatif terhadap pencapaian lisan di kalangan pelajar bahasa Arab

Komunikasi. Secara khususnya objektif kajian ini adalah seperti berikut :

i. membandingkan kesan pendekatan komunikatif dengan

pendekatan yang lazim diamalkan oleh guru bahasa Arab.

ii. mengenalpasti perbezaan pencapaian ujian lisan pelajar dalam

kumpulan kawalan dengan kumpulan eksperimen.

iii. mengenalpasti persepsi guru terhadap pendekatan komunikatif

dalam pengajaran mereka.

iv. Mengenalpasti perbezaan pencapaian pelajar dari segi :

a. gender

11

b. status sosial-ekonomi

c. pencapaian cemerlang mata pelajaran UPSR

v. Membandingkan min pencapaian sebelum dan selepas

pengajaran.

1.5 Hipotesisi Kajian

Kajian yang dilakukan ini bertujuan untuk menguji hipotesis utama seperti

berikut :

Ho 1 : tidak terdapat perbezaan yang signifikan antara min pencapaian

kumpulan eksperimen dan kawalan.

Ho 2 : tidak terdapat perbezaan yang signifikan antara min pencapaian

keseluruhan pelajar lelaki dan perempuan dalam ujian lisan.

Ho 3 : tidak terdapat perbezaan yang signifikan antara latar belakang sosio –

ekonomi keluarga dengan min pencapaian keseluruhan pelajar.

Ho 4 : tidak terdapat perbezaan yang signifikan antara min skor peningkatan

markah keseluruhan dengan pencapaian UPSR bahasa.

Ho 5 : Tidak terdapat perbezaan yang signifikan di antara min markah ujian

pra dengan min markah ujian pos.

Ho 6 Tidak terdapat perbezaan yang signifikan antara kepelbagaian aktiviti

komunikatif dengan min pencapaian keseluruhan pelajar.

12

: tidak terdapat perbezaan yang signifikan antara persepsi pendekatan

biasa dengan pencapaian keseluruhan pelajar.

1.6 Kerangka Konseptual Kajian

Satu rangka konseptual diperlukan untuk memandu kajian ini supaya menjurus

kepada tujuan dan matlamat kajian. Untuk tujuan itu, Rajah 1.0 dibentuk supaya

kajian kesan pendekatan komunikatif lebih terarah kepada matlamat kajian.

Kajian kesan pendekatan komunikatif terhadap pencapaian pelajar adalah

berasaskan kepada pemboleh ubah tidak bersandar, teori pendekatan

komunikatif dan pemboleh ubah bersandar berdasarkan kerangka seperti rajah

1.0 di bawah.

13

PELAJAR

LATAR BELAKANG IBUBAPA

STATUS SOSIO - EKONOMI

GURU

Rajah 1.0 : Kerangka Konseptual Kajian

PEMBOLEH UBAH TIDAK

BERSANDAR

PEMBOLEH UBAH BERSANDAR

P

E

N

D

E

K

A

T

A

N

K

O

M

U

N

I

K

A

T

I

F

PENCAPAIAN PELAJAR

14

1.7 Kepentingan Kajian

Sukatan pelajaran Bahasa Arab Komunikasi yang mula diperkenalkan pada

tahun 1991 menyarankan penggunaan pendekatan komunikatif dan pengajaran

dan pembelajaran. Tujuan utama pengajaran Bahasa Arab Komunikasi

berasaskan pendekatan komunikatif supaya para pelajar dapat menggunakan

bahasa Arab dengan baik secara lisan dan penulisan dalam pelbagai situasi.

Kajian yang akan dijalankan cuba meninjau sejauh mana pendekatan

komunikatif dilaksanakan oleh guru dalam pengajaran Bahasa Arab dan

kesannya terhadap peningkatan kemahiran komunikasi di kalangan pelajar.

Dapatan dari kajian ini diharapkan akan dapat membantu pelbagai pihak untuk

mengambil langkah-langkah yang perlu untuk meningkatkan kualiti pengajaran

guru dan meningkatkan kemahiran pelajar dalam berkomunikasi.

Kajian yang dijalankan ini diharapkan dapat membantu Jabatan Pelajaran,

Pejabat Pelajaran Daerah, Pentadbir sekolah dan guru bahasa Arab khususnya

untuk mengenal pasti punca kegagalan pelajar untuk menguasai kemahiran-

kemahiran bahasa dan seterusnya memperolehi keputusan cemerlang dalam

mata pelajaran Bahasa Arab Komunikasi pada peringkat PMR. Kajian ini juga

diharapkan dapat memberi imformasi berguna tentang keberkaitan pemilihan

pendekatan pengajaran guru dengan penguasaan kemahiran bertutur di

kalangan pelajar dan pencapaian mereka di dalam peperiksaan.

Melahirkan para guru yang mempunyai visi yang bersesuaian dengan hasrat

negara adalah merupakan misi penting Bahagian Pendidikan Guru, KPM. Ianya

telah dinyatakan secara jelas dalam falsafah pendidikan guru iaitu untuk

15

melahirkan guru yang mempunyai wawasan dan dapat mentafsir serta memupuk

aspirasi dan matlamat yang ingin dicapai oleh negara. Ini amat penting dalam

melahirkan masyarakat Malaysia yang bersatu padu, progresif dan dinamik

(BPG, 1982).

Kajian ini juga diharapkan dapat dijadikan panduan kepada organisasi

pendidikan khususnya Jabatan Pendidikan Islam dan Moral (JAPIM), selaku

pihak yang bertanggungjawab secara lansung kepada pendidikan bahasa Arab

untuk merangka perancangan dan strategi pengajaran alternatif bagi

meningkatkan penguasaan pelajar terhadap kemahiran-kemahiran bahasa

khususnya kemahiran bertutur samada diperingkat rendah mahupun menengah.

Mengikut Bennet (1992), tanpa strategi sesebuah organisasi pendidikan tidak

berkeyakinan untuk mengambil peluang mahupun mengekang ancaman bagi

memastikan segala matlamat yang dirancang oleh organisasi tercapai.

1.8 Batasan Kajian

Memandangkan masa kajian serta sumber yang terhad, kajian ini hanya

melibatkan sebuah sekolah menengah di daerah Seberang Perai Utara yang

mempunyai Kelas Aliran Agama (KAA) sahaja. Kajian ini akan hanya melibat

pelajar tingkatan 1 kelas KAA di Sekolah Menengah Kebangsaan Permatang

Tok Jaya.

Selain daripada itu, kajian ini juga hanya memfokuskan kepada kesan

pencapaian lisan yang hanya menguji kemahiran mendengar dan bertutur. Ini

kerana kemahiran-kemahiran ini merupakan merupakan kemahiran yang diuji

dalam ujian lisan bahasa Arab PMR bermula tahun 2005.

16

Penekanan dalam kajian ini juga turut diberikan kepada aspek kefahaman

konsep pendekatan komunikatif, pendedahan kepada pengetahuan pendekatan

komunikatif, pelaksanaan prinsip pendekatan komunikatif, pendedahan kepada

pengetahuan pendekatan komunikatif, pelaksanaan prinsip-prinsip pendekatan

komunikatif, masalah pengajaran menggunakan pendekatan komunikatif,

cadangan bagi mengatasi masalah tersebut dan kesan terhadap peningkatan

kemahiran komunikasi dalam bahasa Arab di kalangan pelajar.

1.9 Definisi Istilah

1.9.1 Kesan

i. Konseptual

Berdasarkan Kamus Dewan (2005), kesan membawa maksud tanda

yang ditinggalkan oleh sesuatu bekas. Ianya juga membawa maksud

sesuatu samada kebaikan atau keburukan yang timbul daripada sesuatu

kejadian, perbuatan, tindakan dan lain-lain. Sementara itu Kamus Oxford

(1998) pula mentakrifkan kesan sebagai satu perubahan yang

merupakan satu hasil atau akibat daripada satu tindakan atau sebab lain.

Ia juga membawa maksud takat di mana sesuatu perkara itu berjaya atau

terlaksana.

ii. Operasional

Perkataan kesan yang dimaksudkan dalam kajian ini ialah perubahan dari

segi kemampuan pelajar untuk berkomunikasi dengan menggunakan

17

medium bahasa Arab. Ianya dapat diukur berdasarkan penilaian lisan

yang dijalankan pada akhir sesuatu proses pengajaran dan pembelajaran

di dalam bilik darjah. Penilaian yang dilakukan akan menggunakan

konstrak tatabahasa dan kosa kata, sebutan, intonasi dan nada, fasih dan

bermakna serta bertatasusila.

1.9.2 Pendekatan

i. Konseptual

Mengikut Kamus Dewan (2005), pendekatan membawa maksud kaedah,

cara, langkah dan sebagainya yang diambil untuk memulakan dan

melaksanakan tugas. satu cara berurusan dengan sesuatu. Kamus

Oxford (1998) pula mentakrifkan pendekatan sebagai satu cara

berurusan dengan sesuatu atau satu cadangan awal atau permintaan.

Pendekatan pengajaran merupakan haluan atau aspek yang digunakan

untuk mendekati atau memulakan proses pengajaran sesuatu isi

pelajaran, sesuatu mata pelajaran atau beberapa mata pelajaran atau

sesuatu kemahiran. (http://www.teachersrock.net/pdkt.htm diakseskan

pada 15.03.2007)

ii. Operasional

Dalam kajian ini, pendekatan dimaksudkan sebagai satu kaedah dan cara

yang dilaksanakan oleh guru bahasa Arab untuk mencapai tujuan

pembelajaran melalui aktiviti pengajaran dan pembelajaran yang telah

18

dirancang terlebih dahulu. Ianya bermula sebaik sahaja ucapan salam

dan bacaan doa sehinggalah tamat tempoh pengajaran guru tersebut.

1.9.3 Pendekatan Komunikatif

i. Konseptual

Mengikut Kamus Dewan (2005), pendekatan membawa maksud kaedah,

cara, langkah dan sebagainya yang diambil untuk memulakan dan

melaksanakan tugas. Komunikatif pula bermaksud sedia atau dapat

berhubung untuk mengadakan komunikasi atau menyampaikan sesuatu

maksud. Hasil daripada gabungan perkataan pendekatan dan komunikatif

membawa maksud kaedah perhubungan secara komunikasi untuk

menyampaikan sesuatu maksud. Muhammad Azhar dan Hassan Basri

(2005) mendifinasikan pendekatan komunikatif sebagai satu pendekatan

dalam pengajaran bahasa yang melihat bahasa itu perlu diajar melalui

cara komunikasi.

Kamaruddin (1998), mentakrifkan pendekatan komunikatif sebagai

pendekatan yang berpusatkan kepada bentuk-bentuk komunikatif seperti

meminta maaf, bercerita, melapor, menyampaikan maklumat dan lain-lain

lagi yang diperlukan dan berlaku dalam amalan masyarakat. Pendekatan

ini menekankan kepada bagaimana menyerapkan bentuk-bentuk

pendekatan gramatikal yang bertujuan komunikatif.

19

ii. Operasional

Pendekatan komunikatif dalam kajian ini merujuk kepada segala aktiviti

pengajaran guru dan pembelajaran murid sama ada yang melibatkan

interaksi guru dengan pelajar atau pelajar dengan pelajar yang

menggunakan bahasa Arab sebagai medium untuk menyampaiakn apa

sahaja maklumat yang berkaitan dengan proses pengajaran dan

pembelajaran.

1.9.4 Pencapaian

i. Konseptual

Peningkatan prestasi yang ditunjukkan atau hasil yang diperolehi selepas melalui

satu proses pengajaran dan pembelajaran. Pencapaian boleh dilihat dalam

bentuk markah, perubahan tingkah laku, sikap dan lain-lain. Menurut Kamus

Dewan (2005), pencapaian adalah apa yang telah dicapai, diperolehi atau

dihasilkan.

ii. Operasional

Dalam kajian ini, pencapaian adalah markah yang diperolehi oleh para pelajar

dalam ujian lisan selepas pengajaran menggunakan aktiviti pendekatan

komunikatif untuk kumpulan eksperimen dan pengajaran yang lazim digunakan

oleh guru bahasa Arab untuk kumpulan kawalan.

20

1.9.5 Bahasa Arab Komunikasi

i. Konseptual

Mengikut Kamus Dewan (2005), bahasa ialah sistem bunyi suara yang

dipakai sebagai alat perhubungan dalam lingkungan satu kelompok manusia.

Arab pula bermaksud bangsa yang berasal dari semenanjung besar barat

daya Asia. Dengan ini bahasa Arab ialah bahasa yang dituturkan oleh

bangsa ini yang merupakan bahasa al-Quran.

Sementara itu mengikut Nik Hassan Basri (2005) bahasa ialah kebolehan

semulajadi manusia yang berupa satu sistem simbol bunyi suara yang

arbitrari, yang dipersetujui dan digunakan oleh sekelompok manusia untuk

berkomunikasi. Perkataan komunikasi pula seperti yang ditakrifkan oleh Ee

Ah Meng (1996) ialah merupakan proses penyampaian mesej, samada lisan

atau bertulis. Sekiranya mesej yang dihantar oleh penyampai dapat difahami

maksudnya oleh penerima, maka komunikasi berkesan telah pun berlaku.

ii. Operasional

Bahasa Arab dalam kajian ini merujuk kepada satu mata pelajaran elektif

yang diajar kepada pelajar di SMK Agama dan Kelas Aliran Agama (KAA) di

Sekolah Menengah Kebangsaan bermula dari tingkatan satu hingga

tingkatan tiga. Jumlah jam yang diperuntukkan untuk pengajaran mata

pelajaran ini secara formal ialah selama 4 jam seminggu.

21

1.10 Rumusan

Dalam bab ini penyelidik menerangkan secara ringkas latar belakang pengajaran

bahasa Arab di Malaysia dan juga sejarah pendekatan komunikatif yang

diamalakan dalam pengajaran dan pembelajaran bahasa Arab Komunikasi.

Kajian ini dijalankan berdasarkan pernyataan masalah yang timbul iaitu

kelemahan yang masih wujud dalam pencapaian bahasa Arab di kalangan para

pelajar khususnya dalam penguasaan kemahiran bertutur. Persoalan-persoalan

yang ditimbulkan telah membawa kepada penetapan objektif dan kepentingan

kajian yang dilakukan ini.

Sementara itu hipotesisi yang dinyatakan oleh penyelididk diharapkan dapat

menyelesaikan beberapa permasalahan yang berkaitan di antara pemboleh

ubah-pemboleh ubah. Penyelidik juga telah menghadkan batasan kajian dari

segi tempat dan fokus kajian supaya ianya tidak bersifat terlalu umum. Kajian ini

akan dijalankan di dua buah sekolah dan hanya melihat kesan pencapaian lisan

sahaja. Bagi menjelaskan tajuk kajian pula penyelidik telah menjelaskan definisi

frasa yang membentuk tajuk kajian secara konseptual dan operasional. Ini

dilakukan supaya konsep dan istilah yang digunakan dapat difahami dengan

jelas dan tidak timbul lagi sebarang kesamaran.

22

BAB 2

SOROTAN LITERATUR

2.0 Pendahuluan Kemahiran bertutur dengan menggunakan bahasa Arab Fushah adalah salah

satu kemahiran yang harus dikuasai oleh semua pelajar yang mempelajari mata

pelajaran Bahasa Arab Komunikasi dan mesti menjadi kemahiran utama yang

mesti dicapai oleh setiap pelajar. Sukatan Pelajaran Bahasa Arab Komunikasi

(BAK) yang diajar di sekolah menengah menyatakan dengan jelas bahawa

Kurikulum BAK dengan jelas menghendakkan pengajaran Bahasa Arab

menggunakan pendekatan komunikatif. Menurut Abd. Rahim (1999),

pendekatan ini masih lagi diragui dan tidak difahami oleh sebahagian besar guru

bahasa Arab di Malaysia. Hal ini menyebabkan mereka tidak mempunyai

keupayaan untuk melaksanakan pengajaran bahasa Arab mengikut kaedah dan

pendekatan yang disarankan dan terus bertahan dengan kaedah tradisional.

Kemantapan penguasaan guru terhadap pedagogi pengajaran dan pembelajaran

sesuatu yang bermakna. Ini kerana mengikut Esah Sulaiman (2004) aktiviti

pengajaran dan pembelajaran adalah aktiviti yang tidak dapat dipisahkan dengan

penguasaan kemahiran pedagogi. Ianya akan menjadikan pengajaran guru itu

berkesan dan pengajaran yang berkesan akan membantu murid-murid

memahami mata pelajaran dengan lebih mudah dan menjadikan ianya

menyeronokkan. Mengikut Dick & Reiser (1989) di dalam

http://www.tutor.com.my/tutor/motivasi/artikel/pendidikan pembelajaran berkesan

adalah pembelajaran yang menyeronokkan. Keseronokan belajar adalah sesuatu

23

yang diharapkan oleh semua golongan guru terhadap pelajar-pelajarnya.

Keseronokan membawa implikasi pelajar tertarik dan berminat hendak belajar,

manakala guru pula mempunyai strategi yang boleh mendorong pelajar-

pelajarnya memberi tumpuan serta mengambil bahagian yang menyeluruh dalam

proses pengajaran pembelajaran.

2.1 Tujuan Kemahiran Komunikatif

Mengikut Margie S Berns (1984), fungsi bahasa adalah untuk berinteraksi dan

ianya adalah meliputi interaksi interpersonal dan interaksi dalam hubungan

dengan masyarakat. Oleh kerana itu pembelajaran bahasa perlu melihat

penggunaan atau fungsi bahasa dalam kedua-dua konteks iaitu linguistik dan

kemasyarakatan. Mengikut Teori Konstruktivisme Sosial yang telah

diperkenalkan oleh Lev Semenovich Vygotsky (1962), bahasa ( ucapan dan

tulisan ) yang digunakan semasa berinteraksi memainkan peranan yang amat

penting sebagai alat komunikasi bagi membina dan memperkembang

pengetahuan dan pengalaman. Ini kerana menurut L.S Vygotsky (1978) lagi,

perkembangan dalam diri kanak-kanak berlaku dua kali iaitu pada peringkat

masyarakat dan pada peringkat diri sendiri. Kedua-dua peringkat perkembangan

ini akan membolehkan berlaku dan terbentuknya pemikiran pada tahap tinggi

(high order thinking) dan intrapersonal

(http://planet.time.net.my/KLCC/azm01/teori/ Teori_Pembudayaan_Sosial. htm

diakseskan pada 22.01.2007 ).

Berdasarkan teori di atas, interaksi komunikasi sosial berperanan penting dalam

membina pengetahuan dalam minda pelajar. Ini kerana interaksi sosial

24

merupakan salah satu persekitaran semula jadi yang dialami oleh individu-

individu yang normal. Berdasarkan kepentingan interaksi komunikatif dalam

pembelajaran murid, guru haruslah mewujudkan aktiviti komunikatif yang

berbentuk interaksi sosial di kalangan para pelajar dengan pelajar, pelajar

dengan guru dalam proses pengajaran dan pembelajaran. Dengan demikian,

seorang guru itu dapat membantu kanak-kanak yang mula mengikuti pendidikan

formal melengkapkan serta memperbaiki pengetahuan tidak formal yang telah

terbina sebelum ini. Menurut Ginsburg & Baron ( 1993), satu pendekatan yang

berguna haruslah boleh merangsang secara spontan, minat dan penglibatan

kanak-kanak dalam persekitaran yang semula jadi dan menolong mereka

memperkembang dan melengkapi pengetahuan yang tidak formal.

Sementara itu Koehler dan Prior (1993) pula menegaskan bahawa interaksi guru

dan pelajar adalah sesuatu yang penting semasa proses pengajaran dan

pembelajaran. Ini adalah didasarkan kepada dapatan kajiannya bahawa ramai

responden bersetuju bahawa proses pengajaran dan pembelajaran boleh

berlaku tanpa buku teks, papan tulis, atau bahan manipulatif, tetapi proses

pembelajaran hanya akan berlaku untuk beberapa orang pelajar sahaja

sekiranya interaksi pelajar dengan guru dan rakannya dihapuskan. Interaksi

pelajar dengan guru dan rakan sebayanya merupakan ’nadi’ kepada

terlaksananya proses pengajaran dan pembelajaran. Oleh itu, interaksi sosial

antara guru dan pelajar, pelajar dengan pelajar, secara individu atau

berkumpulan kecil merupakan satu proses komunikasi yang harus diwujudkan di

dalam bilik darjah pengajaran dan pembelajaran.

25

2.2 Proses Pelaksanaan Komunikasi lisan

Perlaksanaan komunikasi lisan dalam proses pengajaran dan pembelajaran

mempunyai struktur-struktur tertentu dengan fungsi dan konteks tersendiri.

Kecekapan guru memanipulasikan struktur-struktur tersebut akan mempengaruhi

kualiti komunikasi mereka dan pebelajaran murid. Kajian tentang pelaksanaan

komunikasi lisan terdiri daripada dua perspektif iaitu komunikasi lisan dalam

pengajaran dan penggunaan struktur komunikasi lisan ( Mehan, 1979; Cazden,

1988).

Komunikasi lisan dalam pengajaran bermula apabila guru melakukan inisiasi

dengan mengemukakan soalan rangsangan untuk menggalakkan pelajar

berkomunikasi (Steinberg 1985; Cazden 1988). Guru berfungsi sebagai

pembimbing, pemudah cara serta pendorong kepada pelajar (Breen dan Candlin

1980). Guru harus mengurangkan bercakap tetapi banyak mendengar dan

membimbing serta menggalakkan pelajar berinteraktif secara aktif. Pelajar akan

lebih bersemangat untuk menggunakan bahasa yang dipelajari kerana mereka

diberi peluang seluas-luasnya untuk berkomunikasi (Larsen-Freeman 1986).

Guru juga mestilah sentiasa memikirkan strategi pengajaran yang sesuai untuk

meningkatkan penguasaan bahasa pelajar. Antara strategi yang sesuai

dilakukan ialah mempraktikkan aktiviti seperti perbualan, perbincangan,

syarahan dan ucapan (Safiah Osman, 1996). Hammer J (1983) telah

menyenaraikan lima tugas yang patut dimainkan oleh guru yang menggunakan

pendekatan komunikatif :

i. Sebagai pengawal perjalanan pembelajaran pelajar.

26

ii. Sebagai penilai dan membetulkan kesalahan pelajar.

iii. Sebagai pengurus pembelajaran pelajar.

iv. Sebagai pembina rangsangan semasa melaksanakan tugas

pengajaran.

v. Sebagai peserta; menawarkan bantuan bila diperlukan oleh

pelajar.

2.3 Matlamat Pendekatan Komunikatif

Menurut Hymes (1972), matlamat pengajaran bahasa secara komunikatif ialah

untuk mencapai apa yang diistilahkan sebagai “kecekapan komunikatif”

(communicative competence). Canale dan Swain (1980) bersetuju bahawa

kemahiran berkomunikasi (communicative competence) adalah penting difahami

dan ia adalah kemahiran yang diperlukan dalam proses berkomunikasi dan ini

boleh dihasilkan sekiranya proses pembelajaran berlaku di dalam situasi yang

sebenar (real).

Richards dan Rodgers (1991) menyarankan dua matlamat pendekatan

komunikatif dalam pengajaran bahasa:

i. Untuk menjadikan kemahiran berkomunikasi sebagai matlamat

pengajaran bahasa; dan

ii. Untuk memperkembangkan cara pengajaran kemahiran yang

melambangkan saling berkaitan antara bahasa dan proses

komunikasi.

27

Sebagai rumusan dapatlah dikatakan bahawa pengajaran bahasa secara

komunikatif lebih menekankan aspek pengetahuan tentang peraturan

menggunakan sesuatu bahasa di samping tatabahasa yang betul. Ia juga

berkaitan dengan apa yang seseorang itu perlu dengan bahasa yang hendak

diucapkan. Dengan lain perkataan, tujuan pendekatan komunikatif ialah untuk

membuka peluang seluas-luasnya kepada para pelajar menggunakan bahasa

yang betul yang mempunyai nilai-nilai komunikasi yang tinggi di dalam bilik

darjah. Dengan ini juga pelajar dapat membaca dan memahami ayat-ayat

bahasa asing (bahasa Arab) di samping dapat menyelesaikan berbagai masalah

bahasa berkomunikasi yang sering kali diberikan kepada mereka.

2.4 Elemen-elemen Komunikatif

Komunikasi adalah suatu proses yang membabitkan penyampai dan penerima

yang menyampaikan dan menerima maklumat dan menghasilkan kesan.

Mengikut Verderber (1977) komunikasi adalah satu proses mengongsi makna

yang dilakukan melalui proses pengiriman dan penerimaan baik secara sengaja

ataupun sebaliknya.

Oleh kerana itu, mengikut Chomsky (1957) di dalam Mohd Shaarani (2004)

komunikasi akan berlaku apabila penutur dan pendengar memiliki dua perkara

penting, iaitu kemampuan dan pengucapan. Kemampuan yang dimaksudkan

berada dalam otak yang berupaya merumus dan menghasilkan kalimat yang

tidak terbatas banyaknya. Dengan lain perkataan kemampuan adalah

pengetahuan penutur mengenai bahasanya dan pengucapan pula adalah unsur

yang berada di luar dan dapat diertikan sebagai bunyi–bunyi yang dilafazkan.

28

Bunyi-bunyi ini mempunyai makna dan dapat difahami oleh pendengarnya.

Kemampuan menghasilkan pengucapan atau-pun bunyi-bunyi inilah yang

menghasilkan pertuturan iaitu ayat-ayat yang didengar oleh pendengar melalui

telinga ke otak dan diulangi apabila sipendengar bertutur.

Berdasarkan skema laku-ucapan ini jelas menunjukkan setiap komunikasi adalah

dilakukan oleh dua orang tertentu. Ianya dapat dilihat seperti yang diringkaskan

melalui rajah 2.1 di bawah :

Penutur Pendengar

Pemberi Penerima

Rajah 2.1 : Elemen Komunikasi

Sementara itu Widdowson (1979), telah mengklasifikasikan kemahiran

mendengar dan membaca sebagai kemahiran menerima komunikasi dan

kemahiran bertutur dan menulis adalah kemahiran menyampaikan komunikasi.

Kemahiran mendengar dan bertutur menggunakan media lisan dan kemahiran

menulis dan membaca menggunakan media tulisan.

2.5 Model Aktiviti Komunikatif

Mengikut Littlewood (1981), aktiviti komunikatif dapat dibahagikan kepada dua

peringkata iaitu aktiviti pra komunikatif dan aktiviti komunikati. Aktiviti-aktiviti ini

Mesej/ Maklumat

29

dilaksanakan secara berperingkat seperti rajah 2.2. Pada peringkat aktiviti pra

komunikatif para pelajar dilatih dengan latihan separa kemahiran komunikatif.

Ianya dilakukan secara berulang-ulang melalui pelbagai cara yang bertujuan

untuk memboleh pelajar mempelajari bahasa yang sesuai didalam pelbagai

situasi. Melalui aktiviti komunikatif juga pelajar berpeluang menggunakan bahasa

untuk melakukan pelbagai tugas komunikasi dan menggunakan bahasa untuk

interaksi sosial dengan orang lain.

Oleh kerana pengajaran bahasa melalui pendekatan komunikatif adalah

pendekatan yang menggunakan situasi-situasi kehidupan sebenar yang

memerlukan kepada komunikasi, maka mengikut Ann Galloway (1993), adalah

menjadi tanggungjawab guru mewujudkan satu situasi bahawa pelajar-pelajar

adalah berkemungkinan untuk berjumpa dalam kehidupan sebenar. Keadaan ini

berbeza cara pengajaran bahasa yang menggunakan pendekatan audiolingual

yang bergantung pada pengulangan dan pengajukan. Melalui simulasi-simulasi

kehidupan sebenar yang sentiasa bertukar dari hari ke hari menjadikan pelajar

bermotivasi untuk belajar dan ianya datang daripada keinginan mereka untuk

belajar dalam cara yang bermakna.

Latihan penggunaan bahasa asing yang dipelajari adalah merupakan asas

penting dalam pembelajaran bahasa. Melalui latihan ini pelajar berpeluang untuk

berlatih kemahiran komunikatif, melancarkan sebutan dalam sistem bahasa dan

akhirnya mempunyai kemahiran untuk peringkat seterusnya iaitu aktiviti

komunikatif. Latihan penggunaan bahasa ditumpukan kepada du perkara :

pertama, bentuk linguistk dan kedua, makna yang perlu disampaikan. Walaupun

begitu, pendekatan ini tidak menghalang pembelajaran bahasa asing sekiranya

30

Aktiviti Komunikatif Fungsian Aktiviti Interaksi Sosial

pelajar kurang mahir dalam penguasaan bentuk linguistik, sebaliknya pelajar

digalakkan menggunakan segala perbendaharaan kata yang sedia ada bagi

memindahkan makna dalam penggunaaan bahasa asing pada sesuatu

komunikasi sosial ( Littlewood, 1981).

Aktiviti Struktural

Rajah 2.2 : Aktiviti Komunikatif Modul Littlewood (1981)

Littlewood (1981), seterusnya menambah bahawa latihan-latihan dalam

pendekatan komunikatif mempunyai tujuan-tujuan seperti berikut :

Aktiviti Komunikatif

Aktiviti Prakomunikatif

Aktiviti Spara Komunikatif

31

1. Meluaskan konteks komunikasi pelajar agar mereka dapat memberikan

tumpuan kepada makna tanpa memikirkan kepada bentuk linguistik yang

perlu digunakan.

2. Membantu pelajar meningkatkan kecekapan bahasa yang akan

digunakan.

3. Meningkatkan kebolehan pelajar untuk memilih bentuk bahasa yang

paling sesuai dengan konteks penggunaannya.

2.6 Bentuk dan Struktur Interaksi Komunikatif

Aktiviti komunikatif ialah aktivirti yang menggunakan kemahiran komunikasi

sepenuhnya ketika melakukan sesuatu interaksi. Berdasarkan Modul aktiviti

komunikati Littlewood dalam rajah 2.2, terdapat dua bentuk aktiviti komunikasi

yang boleh digunakan iaitu aktiviti komunikasi fungsian dan aktiviti hubungan

sosial.

Mengikut Littlewood (1981), aktiviti komunikasi fungsian dapat dibahagikan

kepada beberapa aktiviti seperti berikut :

1. Berkongsi maklumat dengan kerjasama yang terkawal. Untuk

melaksanakan aktiviti ini pelajar perlu berkongsi maklumat terhad yang

ada pada mereka seperti mengenalpasti maklumat yang hilang dalam

gambar yang sama tetapi tidak serupa, mencari pasangan yang sama

dari gambar-gambar yang diberikan dan lain-lain lagi. Perkongsian

maklumat ini dilakukan untuk menjayakan tugasan yang diberikan.

32

2. Berkongsi maklumat dengan kerjasama yang tidak terkawal. Dalam

aktiviti ini pelajar perlu melibatkan diri dalam kerjasama sepenuhnya di

kalangan kumpulan pelajar bagi menyelesaikan masalah atau tugasan.

Pelajar perlu berkomuniukasi untuk menyusun corak atau gambar

mengikut arahan yang diberikan.

3. Berkongsi untuk memproses maklumat. Dalam aktiviti ini pelajar perlu

berbincang untuk menilai maklumat bagi menyelesaikan sesuatu masalah

atau tugasan.

4. Aktiviti memproses maklumat. Aktiviti ini memerlukan pelajar mempunyai

maklumat tentang semua fakta. Ini akan merangsang pelajar untuk

berkomunikasi kerana mereka perlu berbincang bagi menilai fakta yang

dikumpul bagi menyelesaikan masalah dan membuat keputusan.

Sementara itu aktiviti interaksi sosial mengikut Littlewood (1981) ialah aktiviti

aktiviti penggunaan bahasa dalam situasi yang hampir menyerupai penggunaan

bahasa sebenar dan ianya boleh dilakukan melalui :

1. Guru menjadikan bilik darjah sebagai persekitaran sosial. Segala

perbualan dalam bahasa perlu dilaksanakan melalui penggunaan dialog

dalam bahasa tersebut.

2. Menyediakan aktiviti simulasi dan main peranan bagi membolehkan

pelajar menggunakan bahasa yang dipelajari.

3. Menyediakan aktiviti permaianan bahasa.

33

4. Menjalankan aktiviti perbincangan dan perbahasan tetang isu-isu

semasa.

Dari segi kriteria aktiviti komunikatif pula, Hammer (2001) telah menggariskan

beberapa kriteria seperti berikut :

1. Tujuan komunikasi. Untuk melakukan komunikasi sebenar dan bukan

untuk mempraktikkan bahasa sahaja. Oleh itu ada jurang maklumat

antara peserta komunikasi.

2. Hasrat komunikasi. Aktiviti hendaklah menimbulkan hasrat untuk

berkomunikasi. Pelajar merasakan mereka benar-benar perlu untuk

berkomunikasi.

3. Kandungan dan bukan struktur. Dalam melaksanakan aktiviti, pelajar

perlu menumpukan perhatian kepada apa yang mereka perkatakan dan

bukan kepada bagaimana mereka memperkatakan.

4. Kepelbagaian struktur bahsa. Aktiviti hendaklah membolehkan pelajar

menggunakan pelbagai bentuk struktur bahasa. Dengan ini pelajar akan

merasa bebas untuk menggunakan apa jua bentuk struktur bahasa yang

menjadi pilihan.

5. Tiada campur tangan guru. Aktivi ini membolehkan pelajar

melaksanakannya sesama mereka. Penilaian guru adalah berasaskan

kepada pencapaian pelajar dalam komunikasi dan bukan penggunaan

bahasa.

34

6. Tiada pengawalan bahan. Aktiviti tidak mengawal bahasa yang akan

digunakan oleh pelajar tetapi pelajar yang memilih sendiri bahasa yang

akan mereka guna.

Rajah 2.3 : Modul Kriteria Aktiviti Komunikatif Hammer (2001)

Sementara Mehan (1979), membahagikan bentuk komunikasi lisan kepada

tiga iaitu arahan, maklumat dan pencukilan bakat. Ketiga-tiga bentuk

komunikasi ini dilaksanakan semasa proses pengajaran dan pembelajaran

dijalankan untuk mencapai objektif pengajaran dan kadar penggunaannya

KRITERIA AKTIVITI

KOMUNIKATIF

Tujuan Komunikasi

Hasrat Komunikasi

Kandungan Bukan Struktur

Kepelbagaian Struktur Bahasa

Tiada Campur Tangan Guru

Tiada Pengawalan Bahan

35

adalah tidak sekata. Ianya bergantung kepada tahap dan kandungan

pengajaran yang sedang dilaksanakan.

2.7 Bentuk Komunikasi Dalam Bilik Darjah

Bentuk komunikasi yang dilaksanakan semasa proses pengajaran dan

pembelajaran dapat diklasifikasikan kepada beberapa bentuk. Mengikut

Mohd Shaarani (2004) di antara bentuk komunikasi dalam bilik darjah ialah :

a. Bilik darjah jenis acuh tak acuh

Komunikasi berlaku secara bebas. Ia tidak menekankan mana-mana

corak ataupun jenis hubungan. Murid tidak dilarang daripada mencabar

pendapat guru dan mereka juga tidak didedahkan kepada maklumat-

maklumat berkaitan dengan penyataan idea-idea secara bebas.

b. Bilik darjah jenis perlindungan

Mengutamakan komunikasi bercorak sosio iaitu murid-murid digalakkan

menyesuaikan diri dan berkawan baik dengan orang lain dengan cara

menjauhkan diri daripada sebarang idea yang kontroversi. Mereka juga

dilarang mengemukakan idea-idea yang bercanggah.

c. Bilik darjah kepelbagaian

Murid-murid digalakkan mencari idea-idea baru dan kerap didedahkan

kepada bahan-bahan yang kontroversi. Dengan cara ini murid-murid

36

dapat membuat keputusan sendiri tanpa bimbang sebarang

percanggahan pendapat dengan mereka akan merosakkan perhubungan.

d. Bilik darjah jenis kesetujuan

Menekankan kedua-dua corak komunikasi (kepelbagaian dan

perlindungan): ketika murid-murid terdedah kepada isu-isu kontroversi,

mereka dikehendaki membentuk konsep yang dipadu dengan bentuk

komunikasi sosio tetapi dilarang melawan pendapat guru supaya tidak

menjejaskan hubungan guru-murid. Pada pandangan si murid, dia patut

belajar daripada idea-idea guru-guru dan menerapkan nilai-nilai yang

sesuai dalam kehidupan mereka.

Berdasarkan kepada pola komunikasi dalam bilik darjah yang telah dikemukakan

oleh Mohd Shaarani (2004), dapatlah dirumuskan bahawa sekurang-kurangnya

terdapat empat bentuk pola komunikasi yang boleh dilakukan oleh seseorang

guru. Mereka boleh memilih mana-mana pola yang sesuai mengikut keadaan

dan masa yang difikirkan perlu semasa melaksanakan proses pengajaran dan

pembelajaran. Ini kerana suasana di dalam kelas dikuasai oleh guru dan

merekalah yang bertanggungjawab mencorakkan bagaimana kelas dan para

pelajarnya harus berfungsi ataupun berkomunikasi semasa proses pengajaran

dan pembelajaran berlangsung.

Walaupun guru mempunyai kebebasan untuk membuat pilihan untuk

melaksanakan pola komunikasi semasa proses pengajaran dan pembelajaran,

tetapi mengikut pengamatan penyelidik, bentuk komunikasi bilik darjah jenis

37

kepelbagaian adalah yang terbaik dan unggul bagi menyediakan kanak-kanak

untuk sebuah masyarakat membangun. Ini kerana mereka diberi kebebasan

untuk menjana idea-idea baru dan dibimbing untuk membuat keputusan. Hal ini

akan melahirkan murid-murid yang lebih tahu keadaan semasa, lebih menonjol

dalam pelajaran, lebih aktif di sekolah dan lebih matang dalam menyuarakan

pendapat.

2.8 Komunikasi Sewaktu Proses Pengajaran

Dalam bilik darjah orang yang terlibat dalam komunikasi ialah guru dan murid.

Komunikasi ini dibahagikan kepada komunikasi murid dengan murid dan guru

dengan murid.

2.8.1 Komunikasi Murid Sesama Murid

Perbualan dan perbincangan sesama murid menghasilkan banyak peluang untuk

menghurai, membuat justifikasi dan berkongsi cara dan idea mereka. Hasil dari

hubungan ini murid boleh bertukar pandangan dan pendapat mereka tentang

sesuatu perkara. Daya tanggapan setiap murid adalah berbeza mengikut tahap

perkembangan kognitif murid di samping dari mana proses pembelajaran yang

telah mereka lalui. Mengikut Mansor dan rakan-rakan (1979) hubungan ini

ditunjukkan dalam bentuk rajah 2.4.

38

Rajah 2.4 Komunikasi Murid Sesama Murid

Merujuk rajah 2.4, Individu A dan Individu B mempunyai pengalaman dan

pembelajaran yang berbeza. Semakin banyak kesamaan dalam pengalaman dan

pembelajaran anatara kedua individu itu, maka semakin mudah proses

komunikasi antara murid. Melalui pengalaman dan pembelajaran yang berbeza

juga akan memudahkan prose pembelajaran antara mereka memandangkan

murid lebih selesa bila bersama dengan rakan sebaya mereka. Oleh itu guru

kena memastikan perhubungan ini diatur dan disusun supaya murid mendapat

manafaat dari proses komunikasi sesama mereka. Aktiviti kumpulan perlu

dititikberatkan supaya murid dapat menggunakan pengalaman mereka untuk

membantu rakan mereka dalam proses pembelajaran.

Individu A Individu B

Lapangan rujuk yang sama yang

memungkinkan

komunikasi antara murid.

39

2.8.2 Komunikasi Guru-Murid

Soal jawab yang mencabar merupakan cara yang berkesan untuk merangsang

pemikiran dan perbincangan serta membolehkan murid terlibat dengan

komunikasi dalam kelas (Karnowaski .L.1995). Hubungan ini membantu dan

memberi ruang kepada murid untuk memperkenalkan idea ,mendapat

maklumbalas tentang pendapat mereka di samping boleh mendengar

pandangan orang lain.Murid mempelajari sesuatu sebagaimana guru belajar dari

murid. Melalui hubungan ini murid boleh memberitahu guru apa yang mereka

tahu dan tidak tahu. Proses ini sebenarnya membina sebahagian daripada

kemahiran komunikasi (Azman, 2001)

Menurut Azman (2001) lagi, semasa berkomunikasi dengan pelajar guru

menggunakan tulisan di papan hitam untuk menjelaskan ideanya dan

berkomunikasi dengan murid. Guru juga menggunakan komunikasi lisan dan

komunikasi secara gerak-geri untuk menjelaskan ideanya.Ketiga-tiga cara di atas

membolehkan guru menyampaikan sesuatu idea apabila berkomunikasi dengan

murid. Bagi memastikan sesuatu idea dan konsep yang disampaikan dengan

berkesan guru sepatutnya mengetahui bila dan bagaimana menggunakan cara

berkomunikasi yang sesuai dengan murid.

2.9 Kajian Pendekatan Komunikatif

2.9.1 Kajian Luar Negara

Pengajaran bahasa secara komunikatif merupakan satu kaedah pengajaran

bahasa asing yang menganggap bahawa bahasa bukan setakat mengkaji dan

menganalisa himpunan perkataan semata-mata, malah bagaimana untuk

40

memahami nilai-nilai komunikasi yang terdapat dalamnya seperti yang diucapkan

oleh penutur atau ditulis oleh penulis (Abdullah Endut 1993).

Kajian pendekatan komunikatif dalam amalan pengajaran bahasa telah dilakukan

oleh ramai penyelidik dan telah bermula sejak tahun 60-an lagi. Diantara

penyelidik yang telah melaksanakan kajian ini ialah Frust dan Amidon (1967),

Amidon dan Flanders (1967), Flanders (1970), Sinclair dan Gumper (1973),

Brown (1987), Brumfit & Johnson(1979), Hymes(1972), Nattinger(1984),

Nunan(1987& 1989), Richards & Rodgers(1986), Rossner(1988),

Savingnon(1983), White(1989), Yalden (1983), (Hymes(1972) dan Littlewood

(1981).

Kajian pada peringkat awal tentang pendekatan komunikatif adalah tertumpu

kepada pengurusan pengajaran dan pembelajaran. Sementara kajian dan tulisan

tahun 70-an pula lebih tertumpu kepada percakapan guru dan pelajar (Flanders,

1970; Sinclair & Coulthard, 1975; Mehan 1979). Kajian komunikasi lisan oleh

para sarjana sekitar tahun 80-an seperti Cazden (1986) dan Arends (1998) pula

banyak meninjau penglibatan pelajar dalam aktiviti kumpulan dan sesi soal

jawab. Hasil kajian Cadzen menyimpulkan komunikasi lisan pelajar berlaku

dengan lebih aktif melalui aktiviti kumpulan berbanding semasa pengajaran guru.

Ini kerana pelajar lebih banyak mendengar penerangan guru daripada terlibat

secara langsung dalam aktiviti pengajaran dan pembelajaran.

Kajian-kajian sekitar tahun 90-an pula seperti kajian Ann Galloway (1993),

Pearson dan fernandez (1994), Braidi (1995), Polio dan Gass(1998) lebih

berfokus kepada struktur komunikasi lisan di dalam bilik darjah. Mereka juga

41

mengkaji hubungan antara komunikasi lisan guru dengan pelajar, peranan

komunikasi lisan dalam pengajaran dan juga bentuk-bentuk komunikasi lisan

yang berlaku.

Mengikut Ann Galloway (1993), pendekatan komunikatif dalam pengajaran

bahasa adalah satu pendekatan yang lahir hasil daripada ketidakpuasan hati

para pendidik dan ahli bahasa dengan audiolingual dan tatabahasa terjemahan

dalam pengajaran bahasa asing. Mereka berpendapat, pendekatan yang

diamalkan selama ini tidak menjadikan pembelajaran para pelajar berlaku

secara realistik dan bahasa yang lengkap. Hasilnya mereka tidak tahu

bagaimana untuk menggunakan ungkapan dan bahasa komunikasi sosial yang

sesuai bagi sesuatu bahasa yang mereka pelajari. Kegagalan ini merupakan

satu kerugian bagi seseorang pelajar bahasa.

Menurut Littlewood (1981) pula, pendekatan komunikatif dalam pengajaran

bahasa adalah pendekatan yang memberi perhatian terhadap fungsi sesuatu

bahasa. Ianya memberi penekankan kepada aktiviti-aktiviti komunikatif yang

melibatkan penggunaan bahasa yang betul dalam kehidupan harian. Richards

et.al. (.2003) pula berpandangan, pendekatan komunikatif adalah satu

pendekatan dalam pengajaran bahasa asing atau bahasa kedua yang

menekankan matlamat pembelajaran bahasa untuk kecekapan komunikatif.

Ianya juga bertujuan untuk menjadikan komunikasi sesuatu yang bermakna dan

tumpuan dalam seluruh aktiviti bilik darjah.

42

2.9.2. Kajian Dalam Negara

Di Malaysia, kajian pendekatan komunikatif dalam pengajaran juga telah

dilaksanakan oleh beberapa penyelidik. Di antara mereka ialah Arfah (1981),

Roselan(2003) dan Seman (2005). Kajian Arfah (1981) ini adalah difokuskan

kepada interaksi lisan dalam pembelajaran bahasa Melayu dan dikhususkan

kepada interaksi lisan yang tidak berkesan di antara guru dengan pelajar. Arfah

juga dalam kajiannya ini meninjau komunikasi yang berlaku di antara pelajar

dengan rakan sebaya di luar bilik darjah dan juga dengan ibubapa mereka di

rumah. Berdasarkan analisis perbualan Gumperz dan Herashimchuk(1973) Arfah

telah mengkelaskan perbualan kepada tiga kategori ; iaitu informasi, aktiviti dan

tindak balas negatif. Mengikut Arfah, komunikasi tidak berkesan berlaku apabila

strategi komunikasi yang berbeza digunakan di dalam bilik darjah.

Sementara itu kajian Roselan (2003) difokuskan untuk melihat amalan interaksi

lisan dalam pengajaran bahasa Melayu. Kajian ini ialah kajian kualitatif dan

dilaksanakan di empat buah sekolah berasrama penuh (SBP) yang elit. Melalui

pendekatan psikologi, Roselan menghuraikan amalan interaksi lisan dengan

tujuan untuk memahami rasional responden terhadap persepsi dan amalan

mereka ini. Di samping sebagai alat untuk menilai kefahaman pelajar,

kecekapan interaksi lisan juga akan menambahkan keyakinan pelajar untuk

belajar dan faktor penentu keberkesanan pengajaran.

Hasil kajian Roselan (2003) juga mendapati bahawa masalah kawalan kelas

menyebabkan kurangnya kecenderungan guru untuk melakukan interaksi lisan

secara ekstensif dengan pelajar dan, antara pelajar dengan pelajar. Seterusnya

43

Roselan juga turut meninjau bentuk-bentuk interaksi lisan yang berlaku semasa

pengajaran bahasa Melayu. Di antara bentuk-bentuk interaksi lisan yang menjadi

amalan guru ialah interaksi lisan penerangan, penyoalan, penilaian, kawalan dan

arahan. Selaian daripada itu kajian Roselan mendapati faktor pengalaman

antara faktor yang membolehkan para guru menguasai seni pelaksanaan

interaksi lisan pengajaran ini

Kesimpulan daripada kajian yang dilakukan ini, Roselan (2003) mendapati

perspektif guru terhadap amalan pengajaran masih lagi kekal dalam paradigma

tradisional walaupun mereka telah didedahkan dengan pelbagai teori dan

perspektif pendidikan. Oleh itu usaha untuk merubah perspektif tradisional

terhadap amalan pengajaran di kalangan guru perlu dilakukan dengan

bersungguh-sungguh.

Kajian Seman (2005) juga adalah kajian kualitatif yang difokuskan kepada

komunikasi lisan semasa pengajaran dan pembelajaran Komsas. Dalam kajian

ini, Seman telah menggabungkan model pengajaran Allwright dan Bailey (1991)

dan pendekatan Gumperz dan Herasimchuk (1973) untuk dijadikan satu model

kajian. Kajian kualitatif ini telah menggunakan lima orang responden guru yang

mengajar bahasa Melayu dan lima orang responden pelajar di tingkatan empat.

Kajian ini telah dilaksanakan di dua buah sekolah menengah ; sebuah di Kuala

Lumpur dan sebuah lagi di kawasan Hulu Langat, Selangor.

Dapatan kajian Seman (2005) ini dihuraiakan melalui dua bahagian; bahagian

pertama profil responden dan bahagian kedua ialah tafsiran serta rumusan

bentuk-bentuk interaksi lisan yang telah digunakan oleh responden kajian.

44

Sebanyak lima persoalan telah dilihat oleh Seman dalam kajiannya tentang

interaksi lisan dalam pengajaran Komsas. Persoalan-persoalan tersebut ialah :

i. Bagaimanakah guru dan pelajar menggunakan interaksi lisan

semasa inisasi dalam pengajaran dan pembelajaran Komsas.

ii. Bagaimanakah guru dan pelajar menggunakan interaksi lisan

semasa meminta informasi.

iii. Bagaimanakah guru dan pelajar menggunakan interaksi lisan

semasa menyampaikan informasi.

iv. Bagaimanakah guru dan pelajar menggunakan interaksi lisan

semasa menyampaikan arahan.

v. Bagaimanakah guru dan pelajar menggunakan interaksi lisan

semasa penutupan pelajaran.

Hasil kajian Seman (2005) ini mendapati masalah komunikasi lisan yang berlaku

ialah ianya banyak berfokus kepada guru dan penglibatan pelajar adalah terhad.

Selain daripada itu kekangan peperiksaan juga tururt menjadikan komunikasi

pengajaran guru adalah lebih berfokus kepada peperiksaan. Ini menyebabkan

banyak aspek perbincangan yang dilaksanakan adalah lebih tertumpu kepada

komponenan struktul sesebuah karya. Keadaan ini menjadikan interaksi lisan

hanya berlaku dalam bentuk komunikasi sehala dan pelajar hanya akan

menjawab apabila diminta oleh guru.

Walaupun begitu keadaan yang berlaku, kajian Seman ini mendapati aktiviti

komunikasi lisan telah dilaksanakan mengikut peringkat-peringkat pengajaran

dan pembelajaran dan berkait rapat dengan objektif serta strategi yang

digunakan oleh guru.

45

2.9.3 Kajian Pendekatan Komunikatif Dalam Pengajaran Bahasa Arab

Kajian secara khusus tentang pendekatan komunikatif dalam pengajaran bahasa

Arab masih kurang dilakukan oleh para penyelidik. Di antara mereka yang telah

menjalankan kajian tentang permasalahan dan pendekatan pengajaran bahasa

Arab ialah Sohair Abdel Moneim Sery (1990), Maimun Aqsha Lubis (1991), Ab.

Gani Jalil (1993), Mohd Azhar (2000), Jefriddin Pilus(2001) dan Arman Md.

Rusoff (2004).

Sohair Abdel Moneim Sery (1990) telah membuat kajian tentang masalah-

masalah pengajaran dan pembelajaran bahasa Arab di Sekolah-sekolah

Menengah Kebangsaan Agama dan mencadangkan beberapa cara untuk

mengatasi masalah-masalah itu. Beliau telah memilih 12 buah sekolah di seluruh

Malaysia sebagai sampel kajiannya ini. Beliau telah menggunakan kaedah soal

selidik untuk mengumpulkan data yang diperlukan dalam kajian ini, iaitu :

Pertama soal selidik tentang pendapat guru-guru berhubung dengan pengajaran

Bahasa Arab dan kedua soal selidik tentang pencapaian murid dalam Bahasa

Arab.

Melalui kajian ini, Sohair Abdel Moneim Sery (1990) mendapati pendekatan

komunikatif tidak dilaksankan sepenuhnya oleh para guru. Kaedah campuran

merupakan kaedah yang paling popular digunakan oleh guru-guru yang

mengajar bahasa Arab dan diikuti oleh kaedah terjemahan dan kaedah

menghafal. Walaupun dapatan kajian ini menunjukkan 73 % daripada responden

menyatakan tidak bersetuju penggunaan bahasa Ibunda dalam pengajaran

46

bahasa Arab namun masih ramai lagi guru yang menggunakan kaedah ini. Ini

kerana mereka tidak memiliki pengalaman dan keupayaan yang cukup untuk

mengajar bahasa ini. Kajian ini juga telah mendedahkan kepada kita secara tidak

langsung wujud pertentangan di antara kepercayaan guru terhadap kaedah

mengajar dengan amalan yang mereka laksanakan.

Berdasarkan kajian Sohair Abdel Moneim Sery (1990) juga, majoriti responden

iaitu 73 % yang menjadi sampel kajian ini berpendapat guru mempunyai peranan

penting untuk meningkatkan tahap pencapaian murid-murid dalam Bahasa Arab

di sekolah. Oleh itu ketidakupayaan guru untuk mengajar dan menggunakan

kaedah yang sesuai dalam pengajaran bahasa Arab adalah diantara penyebab

utama kemerosotan tahap pencapaian pelajar dan ketidakmampuan mereka

untuk mencapai tahap kemahiran bahasa pada tahap yang memuaskan.

Sementara itu Maimun Aqsha Lubis (1991) telah memfokuskan kajiannya untuk

membandingkan keberkesanan dua kaedah pengajaran bahasa Arab iaitu di

antara kaedah al-Sam'iyat al-Shafawiyah atau kaedah komunukatif dengan

Kaedah Taqlidiyah atau kaedah tradisional. Kajian ini dilaksanakan kepada

pelajar di Pusat Matrikulasi Universiti Islam Antarabangsa. Kesan keberkesanan

kedua-dua kaedah ini dilihat melalui empat kemahiran bahasa iaitu mendengar,

bertutur, membaca dan menulis. Kaedah al-Sam'iyat al-Shafawiyah atau kaedah

komunikatif digunakan oleh golongan pensyarah yang mempunyai latar belakang

pendidikan TASL (Teaching Arabic as A Second Language), manakala Kaedah

Taqlidiyah pula digunakan oleh golongan pensyarah yang mempunyai latar

belakang pendidikan TAFL (Teaching Arabic as First Language).

47

Untuk memastikan kesahan serta kebolehpercayaan hasil kajian ini, kedua-dua

kumpulan pelajar yang terlibat dalam kajian ini dikawal dari segi jantina, bangsa,

pengetahuan asas bahasa Arab dan latihan bahasa Arab di luar kelas. Hasil

kajian yang telah dijalankan ini menunjukkan kedua-dua kaedah yang

dilaksanakan mempunyai kelebihan tersendiri. Kaedah al-Sam'iyat al-

Shafawiyah atau kaedah komunikatif mengatasi kaedah Taqlidiyah atau

Tradisionsl bagi kefahaman mendengar dan kemahiran bertutur. Sementara itu

kaedah Taqlidiyah (Tradisional) pula mengatasi kaedah al-Sam'iyat al-

Shafawiyah (Komunikatif) bagi kemahiran membaca dan kemahiran menulis.

Hasil kajian ini melahirkan Kaedah Elektik Sistematik yang merupakan gabungan

daripada kedua-dua kaedah yang ada.

Berbanding dengan kajian Sohair Abdel Moneim Sery (1990) dan kajian Maimun

Aqsha Lubis (1991), kajian Jefriddin Pilus(2003) difokuskan untuk melihat

pelaksanaan pendekatan komunikatif dalam pengajaran guru-guru bahasa Arab.

Kajian yang dilaksanakan oleh Jefriddin Pilus (2001) adalah satu kajian kes dan

dilaksanakan di kalangan guru di Sekolah Menegah Agama Persekutuan Labu,

Negeri Sembilan Darul Khusus. Kaedah pengumpulan maklumat telah yang telah

digunakan ialah kaedah Soal Selidik, Skedul pemerhatian dan Skedul Temu bual

9 orang responden yang mengajar Bahasa Arab Komunikasi telah dijadikan

sampel dalam kajian ini.

Hasil kajian yang dilaksanakan oleh Jefriddin Pilus (2001), mendapati

penggunaan kaedah komunikatif dalam pengajaran guru bahasa Arab adalah

pada tahap minimum. Puncanya seperti yang dinyatakan dalam dapatan kajian

ini ialah kefahaman para guru terhadap konsep pendekatan komunikatif dalam

48

pengajaran bahasa adalah pada tahap sederhana. Hasil analisis kajian juga

menunjukkan pendedahan guru terhadap konsep pendekatan komunikatif dalam

pengajaran masih tidak mencukupi dan berada di tahap sederhana. Majoriti

reponden menyatakan bahawa masalah utama mereka dalam menggunakan

pendekatan dalam pengajaran mereka ialah kekurangan pengetahuan yang

berkaitan dengan pendekatan komunikatif. Bagi mengatasi masalah yang

dihadapi oleh guru ini, Jefriddin Pilus (2001) ini juga telah mencadangkan agar

tahap pemahaman guru terhadap konsep dan aktiviti pendekatan komunikatif

dipertingkatkan. Ianya dapat dilakukan melalui kursus-kursus jangka pendek dan

jangka panjang, seminar serta pemantauan berterusan dari pihak yang berwajib.

Sementara itu Arman Md. Rusoff (2004) telah mengkhususkan kajiannya untuk

melihat persepsi pelajar terhadap penggunaan pendekatan komunikatif dalam

pengajaran Bahasa Arab Komunikasi. Dalam kajian ini kaedah soal selidik

digunakan untuk mengumpul maklumat daripada 120 orang responden. Mereka

adalah tingkatan empat SMK Agama Mahaad Hamidiah, Kajang yang telah

mengambil mata pelajaran bahasa Arab komunikasi di peringkat Penilaian

Menengah Rendah (PMR). Hasil kajian Arman mendapati bahawa pelaksanaan

aktiviti komunikatif yang dilaksankan oleh para guru adalah pada tahap tinggi.

Namun begitu penglibatan responden dalam aktiviti komunikasi semasa proses

pengajaran dan pembelajaran adalah pada tahap sederhana sahaja.

2.10 Rumusan

Dalam bab ini penyelidik telah menjelaskan secara ringkas pada permulaannya

mengenai kaitan penguasaan guru terhadap ilmu pedagogi dengan kualiti

49

penyampaian dan pengajaran guru. Sebagai sokongan kepada kenyataan ini

penyelidik telah mengemukakan pandangan tokoh-tokoh dari dalam dan luar

negara. Selepas itu penyelidik mula membuat tinjauan tetang perkara-perkara

yang berkaitan dengan kemahiran komunikatif. Ini termasuklah tujuan kemahiran

komunikatif, proses pelaksanaan komunikasi lisan dalam pengajaran, elemen-

elemen, bentuk dan juga struktur komunuikasi lisan.

Penyelidik juga turut meninjau model aktiviti komunikatif dan kriterial pemilihan

aktiviti komunikatif dalam pengajaran bahasa. Seterusnya bagi melihat

kepentingan tajuk pendekatan komunikatif ini, penyelidik telah meninjau kajian-

kajian lepas yang berkaitan dengannya. Ianya dimulakan dengan tinjauan kajian

di luar negara dan diakhiri dengan kajian di dalam negara. Sebagai penutup

kepada sorotan literatur, penyelidik telah memuat tinjauan khusus tentang kajian

pendekatan komunikatif dalam pengajaran dan pembelajaran bahasa Arab.

Walaupun kajian tentang pendekatan komunikatif dalam pengajaran dan

pembelajaran bahasa Arab masih kurang dan difokuskan kepada aspek yang

berbeza, ianya masih lagi dalam topik yang sama iaitu untuk meninjau

pelaksanaan pendekatan komunikatif dalam proses pengajaran dan

pembelajaran.

50

BAB 3

METODOLOGI KAJIAN

3.0 Pendahuluan Bab ini akan membincangkan perkara yang berkaitan dengan reka bentuk kajian,

persampelan kajian, pemboleh ubah, instrumen kajian, alat ukur, prosedur

kajian, prosedur pengumpulan data dan prosedur analisis data.

Kajian ini akan menerangkan kesan pendekatan komunikatif terhadap

pencapaian lisan pelajar bahasa Arab tingkatan 1 berdasarkan pengajaran

modul pendekatan komunikatif yang disediakan oleh penyelidik untuk kumpulan

eksperimen dan pendekatan pengajaran yang lazim digunakan oleh guru untuk

kumpulan kawalan.

3.1 Reka bentuk kajian

Tujuan kajian ini adalah untuk membandingkan kesan pencapaian pelajar untuk

kumpulan eksperimen yang menggunakan pendekatan komunikatif dalam

pengajaran bahasa Arab dengan kumpulan kawalan yang mengikuti pengajaran

guru menggunakan pendekatan lain daripada komunikatif. Kajian ini tidak

dijalankan dalam suasana normal di dalam kelas seperti biasa, dimana pelajar

yang terlibat dipecahkan kepada dua kumpulan dan dilaksanakan pada waktu

petang. Kaedah yang digunakan dalam kajian ini adalah kaedah berbentuk

kuasai eksperimen. Ini kerana kaedah ini sesuai untuk menguji perbandingan

kesan dalam pelbagai situasi di mana teknik sepenuhnya tidak dapat dilakukan

(Neuman,1991), terutamanya dalam situasi sebenar di sekolah. Reka bentuk

51

kajian kuasi eksperimen adalah berdasarkan kumpulan kawalan tidak setara

( Campbell dan stanley, 1963 dan Mohd Majid Konting, 1990).

Kumpulan tidak setara merujuk kepada sekurang-kurangnya kepada salah satu

ciri di antara kumpulan akan mempunyai nilai jangkaan yang berbeza walaupun

sesuatu eksperimen tidak memberi kesan (Cook dan Campbell, 1979). Dalam

kajian ini, faktor yang memberi kesan kepada perbezaan asal antara kumpulan

ialah tahap pencapaian pelajar dalam ujian lisan.

Kumpulan Ujian Pra Pemboleh ubah Ujian Pos

Eksperimen C1 0 C1

Kawalan C1 - C1

C1 : Ujian pra dan ujian pos 0 : Olahan yang diberikan kepada kumpulan eksperimen iaitu modul

Pendekatan Komunikatif Jadual 3.0 : Reka bentuk kajian ” Nonequivalent Control Group Design”

Perbandingan pencapaian lisan pelajar akan dilakukan berdasarkan ujian pos

dan pra bagi kumpulan eksperimen dan kumpulan kawalan. Pelaksanaan ujian

pra dan pos bertujuan untuk mendapatkan kepastian tentang kesan pelaksanaan

modul pendekatan komunikatif bagi kumpulan eksperimen dan pengajaran yang

lazim yang dijalankan guru bagi kumpulan kawalan.

Manakala reka bentuk faktorial kajian yang sesuai ialah reka bentuk faktorial 2 x

2 x 2 x, iaitu dua modul pengajaran x dua jantina x dua status sosio ekonomi.

Tujuan reka bentuk ini ialah untuk melihat kesan pendekatan komunikatif ke atas

52

kumpulan eksperimen berbanding kumpulan kawalan yang menggunakan

pendekatan biasa digunakan oleh guru.

Pemboleh ubah

Bebas

Pemboleh ubah Bersandar

Pendekatan komunikatif

Pendekatan biasa

Status Sosiso Ekonomi

Status Sosiso Ekonomi

L

P L P

Pencapaian lisan

pelajar

Kawalan

eksperimen

Jadual 3.1 : Reka Bentuk Faktorial 2x2x2x2

Tinjauan dijalankan untuk melihat sejauh mana pendekatan komunikatif

dilaksanakan oleh guru dalam pengajaran dan pembelajaran Bahasa Arab di

beberapa buah sekolah menengah terpilih di Seberang Perai. Manakala kajian

bentuk kuasi eksperimen dilakukan untuk melihat sejauh mana penggunaan

pendekatan komunikatif memberi kesan terhadap peningkatan kemahiran

berkomunikasi di kalangan pelajar.

Bagi kaedah tinjauan penyelidik akan menggunakan reka bentuk kajian yang

dicadangkan oleh Wiersman (1992). Reka bentuk kajian tersebut terdiri daripada

langkah-langkah berikut :

53

RAJAH 3.1 : Komponen Reka Bentuk Kajian Diubahsuai Daripada Model Wiersman 1991

Peringkat Persediaan

pasti masalah kajian

Mengkaji bahan yang berkaitan

Mengenal Jangka masa kajian

Menentukan prosedur kajian

Membentuk alat kajian

Kajian Rintis

Imbas muka permasalahan

Membina instrumen

Kajian rintis instrumen

Analisis dapatan kajian

Rombakan

Persediaan Akhir

Menganalisi data

Menginterpretasi data

Menyemak teori

Menulis tesis

Pengumpulan Data

Pemilihan sample

Mengumpul data

54

3.2 Persampelan Kajian Kajian ini dilakukan di Sekolah Menengah Kebangsaan Permatang Tok Jaya

dalam daerah Seberang Perai Utara. Sampel dalam kajian ini adalah terdiri

daripada pelajar tingkatan satu seramai 46 orang yang mempunyai pencapaian

UPSR yang hampir sama. Kelas yang dipilih adalah kelas khas yang dikenali

dengan nama Kelas Aliran Agama (KAA) di sekolah-sekolah menengah

kebangsaan. Bilangan pelajar bagi kedua-dua kelas adalah hampir sama dan

mengandungi kedua-dua jantina; laki-laki dan perempuan. Tujuan penyelidik

memilih sampel dari tingkatan satu ialah kerana mereka tidak terlibat dengan

peperiksaan awam. Ini juga memudahkan penyelidik untuk mendapat kebenaran

daripada pihak pengurusan sekolah dan kerjasama daripada guru yang terlibat.

Berhubung dengan jenis dan cara untuk mendapatkan sampel daripada

populasi, penyelidik seperti Cates (1990) dan Kempthorne dalam Ary, et, al.

(1985) telah membahagikannya kepada dua populasi ; populasi sasaran dan

populasi eksperimen. Untuk memilih kedua-dua bentuk populasi yang telah

dinyatakan di atas, Cates (1990), telah menyarankan kepada penyelidik agar

mengambil kira ciri-ciri dan sifat semula jadi populasi sasaran. Ini kerana

ketepatan pengenalan penyelidik terhadap populasi sasaran akan memudahkan

mereka untuk mengenal pasti satu populasi eksperimen yang akan diperolehi

sampel daripadanya.

Dalam kajian yang dilaksanakan ini, populasi sasaran ialah pelajar tingkatan satu

yang mengambil mata pelajaran bahasa Arab komunikasi sebagai mata

pelajaran elektif. Populasi pula ialah pelajar tingkatan satu yang mempunyai ciri-

55

ciri dan sifat populasi sasaran. Di antara ciri-ciri yang sama yang dimiliki oleh

populasi ialah ; belajar di bawah sekolah kelolaan Kementerian Pelajaran

Malaysia, menggunakan kurikulum dan sukatan pelajaran yang sama,

mempelajari bahasa Arab sebagai mata pelajaran elektif, terdiri daripada pelajar

lelaki dan perempuan, belajar dalam tingkatan yang sama iaitu tingkatan satu,

saiz kelas antara 20-25 orang pelajar dan diajar oleh guru-guru lepasan ijazah.

Daerah

Sekolah

Kumpulan

Jumlah

Jantina

Jumlah Lelaki Perempuan

Seberang

Perai

Utara

SMK Permatang

Tok Jaya

Kawalan 23 9 14

46

Eksperimen 23 9 14

Jadual 3.2 : Sampel Kajian berdasarkan Lokasi dan Jantina

3.3 Pemboleh ubah kajian

Dalam kajian ini, penyelidik menggunakan dua pemboleh ubah; pemboleh ubah

tidak bersandar iaitu pengajaran guru dan pemboleh ubah bersandar iaitu

pencapaian lisan pelajar.

3.3.1. Pemboleh ubah tidak bersandar atau bebas

Pemboleh ubah tidak bersandar atau bebas yang digunakan dalam kajian ini

ialah :

56

i. Pendekatan pengajaran guru. Melalui pendekatan pengajaran guru

dua modul pengajaran digunakan iaitu pendekatan komunikatif untuk

kumpulan eksperimen dan pendekatan biasa untuk kumpulan

kawalan. Kedua-dua modul yang digunakan ini bertujuan untuk

mengkaji tahap penguasaan murid terhadap kemahiran komunikasi

lisan. Pelaksanaan pendekatan komunikatif dalam pengajaran akan

berpandukan modul aktiviti komunikatif yang disediakan oleh

penyelidik dan pendekatan biasa berdasarkan bentuk pengajaran

lazim guru tersebut. Untuk menentukan kesahan pencapaian pelajar,

topik dan masa pengajaran bagi kedua-dua pendekatan ini akan

diselaraskan.

ii. Jantina Pelajar. Responden dalam kajian ini terdiri daripada pelajar

lelaki dan perempuan di sekolah yang dipilih untuk dijadikan lokasi

kajian.

iii. Status sosio-ekonomi. Status sosio-ekonomi yang dilihat dalam

kajian ini ialah pendapatan ibu bapa, pekerjaan dan tahap pendidikan

mereka.

iv. Pencapaian UPSR. Pencapaian mata pelajaran yang dilihat ialah

pencapaian mata pelajaran bahasa iaitu bahasa Melayu dan bahasa

Inggeris.

57

3.3.2 Pemboleh ubah bersandar

Pemboleh ubah bersandar dalam kajian ini ialah pencapaian dalam kedua-dua

ujian; ujian pra dan ujian pos. Pencapaian pelajar dalam kedua-dua ujian ini

hanya diukur berdasarkan pencapaian lisan sahaja. Skema pemarkahan ujian

lisan ini adalah berdasarkan kepada skema pemarkahan yang digariskan oleh

Lembaga Peperiksaan Malaysia dan dilaksanakan oleh guru yang mengajar

mata pelajaran bahasa Arab. Ini kerana ujian lisan di peringkat PMR berstatus

PLBS sahaja.

3.4 Instrumen kajian

Menurut Tuckman (1978), soal selidik dan temu bual merupakan dua cara yang

berkesan untuk mendapatkan maklumat daripada responden selain daripada

membuat pemerhatian terhadap tingkah laku mereka. Soal selidik digunakan

untuk memperoleh maklumat mengenai fakta , kepercayaan, kehendak,

perasaan dan sebagainya (Isaac dan Michael, 1981). Oleh itu dalam kajian ini,

penyelidik akan menggunakan ujian prestasi yang meliputi ujian pra dan ujian

pos, soalan soal selidik, pemerhatian dan temu bual sebagai instrumen kajian.

3.4.1 Ujian Prestasi Ujian prestasi digunakan untuk mengukur pencapaian lisan pelajar selepas tamat

sesuatu sesi pengajaran. Ia dilaksanakan sebanyak 2 kali selepas 2 sesi

pengajaran untuk kumpulan eksperimen dan kumpulan kawalan. Soalan yang

dikemukakan adalah berdasarkan format soalan ujian lisan PLBS yang

58

disediakan oleh Lembaga Peperiksaan Malaysia(LPM). Pelaksanaan ujian

prestasi ini dilaksanakan selama 2 bulan. Tempoh ini pada pandangan penyelidik

sudah memadai kerana kajian yang dijalankan selama sekurang-kurangnya 2

minggu menurut Slavin (1983) sudah memadai untuk menentukan kesan

pencapaian pelajar. Penyelidik juga berpendapat, kajian yang terlalu lama akan

mengganggu perjalanan rutin pengajaran guru dan sekolah.

Dalam menyediakan soalan ujian pra dan juga ujian pos, bentuk soalan yang

akan dikemukakan akan dibincangkan oleh penyelidik dengan guru kanan

bidang, guru panitia dan juga guru pakar bahasa Arab. Ianya dilakukan supaya

soalan yang dikemukakan bersesuaian dengan tahap pelajar tingkatan satu dan

kesahan kandungannya dipercayai. Pentadbiran ujian akan dilaksanakan oleh

penyelidik dengan kerjasama guru mata pelajaran tersebut.

3.4.2 Soalan soal selidik Soalan soal selidik yang dikemukakan adalah berkaitan dengan pendekatan

komunikatif dalam pengajaran bahasa Arab komunikasi. Ianya adalah berkaitan

dengan persepsi guru dan persepsi pelajar. Sebahagian besar daripada soalan-

soalan ini diolah sendiri oleh penyelidik dan sebahagian lagi adalah soalan yang

telah diubahsuai daripada beberapa set soalan soal selidik Halim Ahmad (2006),

Yahaya Wan Chik (2003) dan Fakulti Sains dan Teknologi Universiti Pendidikan

Sultan Idris (2007).

Semasa menyediakan soalan-soalan soal selidik ini, penyelidik telah berbincang

dua orang guru bahasa Melayu dan dua orang guru bahasa Arab di tempat

59

penyelidik bertugas. Setelah selesai pembinaan soalan-soalan tersebut, ianya

telah disemak oleh 2 orang pakar bahasa Melayu untuk menilai kesesuaian laras

bahasa dan frasa-frasa yang digunakan. Untuk menilai ketepatan item-item

pula, soalan-soalan ini telah disemak oleh dua orang pakar bahasa Arab. Pakar-

pakar yang dirujuk berpuas hati dengan status soalan yang terdapat dalam set

soal selidik yang akan digunakan untuk kajian rintis nanti.

i. Soal selidik persepsi pelajar Bentuk soalan dalam soal selidik ini dibahagikan kepada 2 bahagian; bahagian A

berkaitan dengan maklumat dan latar belakang murid dan guru dan bahagian B

berkaitan dengan persepsi mereka tentang pendekatan komunikatif dalam

pengajaran bahasa Arab. Antara maklumat latar belakang murid yang ditanya

ialah jantina, bangsa, keputusan bahasa Melayu dan bahasa Inggeris UPSR,

pekerjaan, pendapatan dan tahap pendidikan ibu bapa. Taburan dimensi item

soalan-soalan yang dikemukakan adalah seperti jadual 3.3 di bawah ;

Dimensi soalan Bilangan soalan

Item soalan

Persepsi dan sikap pelajar terhadap pendekatan komunikatif

9 1, 2, 3, 4, 5, 7, 8, 9

Persepsi pelajar terhadap pengajaran guru

16 10, 11, 12,13,14, 15,16, 17, 18, 19, 20, 21, 22, 23, 24, 25,

Penglibatan pelajar dalam aktiviti pengajaran dan pembelajaran

6 26, 27, 28, 29, 30, 31

Komunikasi lisan guru dengan pelajar

9 32, 33, 34, 35, 36, 37, 38, 39, 40

60

Jumlah item

40

Jadual 3.3 : Dimensi soalan soal selidik persepsi dan sikap pelajar

Soal selidik yang disediakan ini akan diberikan kepada semua pelajar yang

menjadi sampel kajian ini iaitu seramai 50 orang. Soalan soal selidik ini akan

diedar selepas kajian dilaksanakan di dalam bilik darjah. Para pelajar akan diberi

masa selama 45 minit untuk untuk menjawab 40 item soalan tersebut dan akan

ditadbir oleh penyelidik sendiri.

Untuk menyemak dan memastikan kesesuaian, kesahan dan kebolehpercayaan

item-item yang dikemukakan, satu ujian rintis telah dijalankan. Ujian yang

melibatkan 20 orang responden telah dilaksanakan di SMK Datuk Haji Ahmad

Said, Sg Dua yang tidak terlibat dalam kajian ini. Para pelajar diperuntukkan

masa selama 45 minit untuk menjawab 40 item soalan dan ditadbirkan oleh

penyelidik sendiri. Keputusan ujian bagi setiap item yang telah dijalankan kajian

rintis ini akan penyelidik nyatakan secara jelas di bawah sub topik kajian rintis

nanti.

Untuk tujuan menganalisis kebolehpercayaan item-item soalan yang telah diuji

dalam kajian rintis ini, model pengukuran Alpha (Cronbach) yang diasaskan

kepada model kekonsistenan dalam (internal consistency) telah digunakan. Hasil

daripada analisis tersebut, nilai Alpha yang diperolehi ialah 0.9560 (lihat lampiran

C : analisis ujian Alpha). Nilai maksimum bagi pekali kebolehpercayaan ialah

bersamaan dengan 1.

61

Berdasarkan hasil analisis nilai Alpha 0.9560 menunjukkan item-item yang

digunakan adalah boleh digunakan untuk kajian ini. Jawapan yang konsisten

yang diberikan oleh responden dalam kajian rintis ini memberi maksud bahawa

alat ukur ini adalah tepat dan boleh dipercayai. Ianya akan memberi nilai ukuran

yang hampir sama dan tidak berubah jika digunakan kepada responden yang

lain dan pada masa yang berlainan.

ii. Soal selidik persepsi guru

Alat kajian untuk melihat persepsi guru pula adalah gabungan daripada soalan

yang diolah sendiri oleh penyelidik dengan soalan soal selidik Fakulti Sains Dan

Teknologi, Universiti Pendidikan Sultan Idris berkaitan dengan persepsi guru

terhadap pengajaran dan pembelajaran sains dalam bahasa Inggeris dan soalan

soal selidik berkaitan dengan interaksi dalam bilik darjah diterjemahkan dan

diubahsuai dari laman http://www.learningparths.org/questionaires. Soalan-

soalan dari set kaji selidik di atas telah diubahsuai supaya bersesuaian dengan

pendekatan pengajaran bahasa Arab.

Soalan soal selidik untuk melihat persepsi guru juga dibahagikan kepada dua

bahagian; bahagian A berkaitan dengan maklumat demografi guru yang meliputi

jantina, umur, pengalaman mengajar, kursus yang pernah dihadiri dan juga

lokasi sekolah. Sementara bahagian B pula adalah soalan-soalan yang berkaitan

dengan persepsi guru terhadap pendekatan komunikatif dan aktiviti-aktiviti yang

berkaitan dengan konsep ini. Taburan dimensi soalan adalah seperti jadual 3.4.

62

Dimensi soalan Bilangan soalan

Item soalan

Perspektif pendekatan

9 1, 2, 3, 4, 5, 6, 7, 8, 9,

Perspektif amalan komunikatif

12 10, 11, 12, 13, 14, 15, 16, 17, 18, 19, 20, 21,

Perspektif pengajaran

14 22, 23, 24, 25, 26, 27, 28, 29, 30, 31, 32, 33, 34, 35

Jumlah item

35

Jadual 3.4 : Dimensi soalan soal selidik persepsi guru

Sampel yang dipilih untuk kajian ini adalah terdiri daripada 15 orang guru yang

mengajar bahasa Arab di sekolah-sekolah menengah di beberapa buah negeri di

Semenanjung Malaysia. Seperti set soalan soal selidik yang dikemukakan

kepada pelajar, set soalan ini juga telah melalui satu ujian rintis untuk tujuan

menyemak dan memastikan kesesuaian, kesahan dan kebolehpercayaan item-

item yang dikemukakan. Ujian yang melibatkan 15 orang responden telah

dilaksanakan kepada guru-guru bahasa Arab dari pelbagai tempat; dua orang

dari Perak, dua orang dari Kelantan, dua orang dari Selangor, dua orang dari

Kedah dan tujuh orang dari Pulau Pinang. Para guru diperuntukkan masa

selama seminggu untuk menjawab 35 item soalan yang telah dihantar melalui e-

mail kepada mereka.

Soalan soal selidik ini juga telah dianalisis menggunakan model Alpha

(Cronbach) yang diasaskan kepada model kekonsistenan dalam (internal

consistency). Hasil daripada analisis tersebut, nilai Alpha yang diperolehi ialah

63

0.8012 (lihat lampiran D : analisis ujian Alpha). Nilai maksimum bagi pekali

kebolehpercayaan ialah bersamaan dengan 1.

Berdasarkan kepada nilai Alpha Cronbach's yang diperolehi daripada kajian

rintis ini adalah tinggi dan hampir menyamai nilai 1; iaitu 0.9560 untuk persepsi

pelajar dan 0.8012 untuk persepsi guru, penyelidik menjangkakan dapatan

dalam kajian sebenar nanti adalah positif. Ini bermakna pendekatan komunikatif

memberi kesan ke atas pencapaian lisan pelajar bahasa Arab Komunikasi.

3.5 Alat Pengukuran Kajian

Alat ukur kajian ialah alat yang digunakan untuk mengumpulkan maklumat

tentang subjek. Dalam kajian yang dilaksanakan ini, alat ukur kajian adalah

merujuk kepada ujian prestasi setiap pelajar. Ini kerana mengikut Cates (1990)

apabila sesuatu kajian itu bermaksud menguji pencapaian subjek dalam bidang

tertentu alat kajian itu selalunya dikenali sebagai ujian.

3.5.1 Ujian Kemahiran Lisan.

Ujian kemahiran lisan yang telah dilaksanakan dalam dua ujian prestasi; ujian

pra dan ujian pos akan dinilai oleh guru bahasa Arab yang telah berpengalaman

menilai calon-calon yang mengambil kertas Bahasa Arab Komunikasi di

peringkat PMR. Untuk memastikan kebolehpercayaan pencapaian pelajar dalam

ujian lisan ini, skala markah yang diguna pakai adalah berdasarkan kepada

skema pemarkahan Lembaga Peperiksaan Malaysia (LPM). Ringkasan kepada

skema pemarkahan adalah seperti jadual 3.6 di bawah.

64

Markah Tahap Pencapaian

51-60 Cemerlang

41-50 Kepujian

30-40 Pencapaian

00-29 Gagal

Jadual 3.5 : Pelaporan pencapaian

Seperti yang telah dinyatakan dalam bab 1, aspek yang dinilai dalam ujian lisan

bagi menguji pencapaian pelajar ialah; aspek kemahiran mendengar dan aspek

kemahiran lisan. Bagi tujuan menguji kemahiran mendengar, tiga teks yang

panjang setiap satu adalah antara 40-50 patah perkataan diperdengarkan

kepada pelajar dan diikuti dengan lima soalan kefahaman. Setiap jawapan yang

tepat diberi dua markah.

Manakala kemahiran lisan pula diuji melalui dua cara; pertama perbualan dan

kedua perihal gambar. Dalam sesi perbualan, para pelajar akan dikemukakan

dua soalan berkaitan tentang diri dan tiga soalan tentang persekitaran. Bagi sesi

perihal gambar pula, pelajar akan dibekalkan dengan sekeping gambar yang

mengandungi suatu situasi. Berdasarkan situasi gambar tersebut pelajar diminta

memperihalkannya dengan lima ayat yang lengkap.

65

Bil Elemen Aspek Skor Kriteria

1.Perbualan

2.Perihal Gambar

1. Perbualan tentang diri dan persekitaran pelajar.

2. Perihal gambar

Cemerlang (3 markah

setiap soalan)

Menepati semua kriteria berikut : -Menyebut perkataan dengan betul

-Menyusun perkataan menjadi ayat yang betul

-Memberi respon dengan tepat.

Kepujian (2 markah

setiap soalan)

Menepati mana-mana dua kriteria di bawah : -Menyebut perkataan dengan betul

-Menyusun perkataan menjadi ayat yang betul

-Memberi respon dengan tepat.

Pencapaian (1 markah

setiap soalan)

Menepati mana-mana satu kriteria di bawah : -Menyebut perkataan dengan betul

-Menyusun perkataan menjadi ayat yang betul

-Memberi respon dengan tepat.

Jadual 3.6 : Skema pemarkahan

66

3.5.2 Kesahan Alat Pengukuran

Konsep kesahan adalah penting bagi setiap alat yang digunakan untuk

mengukur pencapaian subjek dalam sesuatu bidang yang dikaji. Ini kerana

mengikut Cates (1990) kesahan adalah bermaksud setakat mana alat tersebut

boleh melaksanakan fungsinya sebagaimana yang semestinya. Oleh itu, alat

tersebut dianggap sah apabila ia mengukur sesuatu pengukuran yang

sepatutnya diukur.

Dalam kajian ini item-item soalan soal selidik dan ujian prestasi telah dinilai oleh

guru-guru bahasa Arab yang mempunyai pengalaman mengajar dan memeriksa

kertas bahasa Arab di peringkat peperiksaan awam. Kesahan item-item dilihat

dari aspek; pertama kesahan lahir iaitu keadaan alat itu dalam keadaan baik dan

kelihatan betul, kedua kesahan kandungan yang bermaksud alat tersebut

merangkumi kandungan yang bersesuaian dengan kajian penyelidikan dan

ketiga kesahan ramalan yang membawa maksud setakat mana prestasi subjek

akur kepada prestasi yang diramalkan.

3.5.3 Kebolehpercayaan Alat Pengukuran.

Kebolehpercayaan bermaksud ketekalan sesuatu alat untuk melahirkan skor

yang ketara (Cates, 1990). Ini bermaksud bahawa nilai ukuran adalah hampir

sama dan konsisten jika diuji kepada subjek yang berlainan di segi masa dan

tempat. Kestabilan hasil ujian adalah penting kerana skor yang diperolehi

diyakini berpunca daripada sifat peribadi subjek dan tidak dipengaruhi oleh

perkara-perkara lain semasa pelaksanaan sesuatu ujian. Indeks

kebolehpercayaan item ialah bernilai antara 0 hingga 1 pada skala pengukuran

67

yang mempunyai maksud yang hampir sama dengan nilai Alpha Cronbach

(Bond & Fox, 2001).

Dalam kajian ini, setiap soalan soal selidik yang digunakan telah dianalisis

dengan menggunakan model Alpha Cronbach dan hanya item yang mempunyai

nilai pada tahap pekali Alpha sekurang-kurangnya 0.65 ke atas sahaja diterima.

Ini bagi memastikan item soalan yang digunakan adalah sesuai dan tepat.

3.5.4 Skala soalan soal selidik

Untuk pengumpulan data, borang soal selidik digunakan untuk mengumpulkan

maklumat sama ada berkaitan dengan sikap kendiri pelajar mahupun persepsi

guru. Soalan yang dikemukakan adalah berbentuk positif dan menggunakan

skala Likert 5 point. Skala yang digunakan adalah seperti berikut :

1 : Sangat Tidak setuju

2 : Tidak Setuju

3 : Tidak Pasti

4 : Setuju

5 : Sangat Setuju

Berdasarkan skala di atas, subjek akan menyatakan sikap mereka terhadap

setiap kenyataan secara jujur dari skala 1 hingga 5. Markah bagi setiap individu

akan ditentukan dengan menjumlahkan nilai-nilai dari setiap item yang diberikan

oleh subjek.

68

3.6 Prosedur Kajian

Prosedur kajian atau cara pelaksanaan kerja yang dilaksanakan oleh penyelidik

dalam melaksanakan kajian. Urutan pelaksanaan kerja yang akan dilaksanakan

oleh penyelidik ialah sebagaimana yang ditunjukkan melalui ringkas dalam rajah

3.1 di bawah.

Rajah 3.1 : Prosedur Kajian

Pelaksanaan kajian

Kenal pasti sampel

Memohon kebenaran USM

Memohon kebenaran EPRD. KPM

Memohon kebenaran JPN

Memohon kebenaran PPD

Memohon kebenaran sekolah

Analisis data

Dapatan kajian

Penjelasan kepada

guru dan pelajar

terlibat

Penjelasan kepada

pihak pentadbiran,

guru kanan bahasa

dab panitia bahasa

Arab.

69

Jadual Perancangan Kerja

MINGGU/ TARIKH AKTIVITI

Januari

- Perjumpaan pertama dengan penyelia projek

penyelidikan - Perbincangan cadangan tajuk.

Februari

- literature di perpustakaan. - Merangka cadangan penyelidikan dan kajian. - Perbincangan rangka cadangan kajian dengan

penyelia.

Mac

]

- Penulisan bab 1 - Perbincangan hasil tulisan penyelidikan bab 1 dengan

penyelia projek. - Pemurnian tulisan penyelidikan bab 1

Mac

- Membuat sorotan kajian tajuk penyelidikan dan teori yang berkaitan.

- Penulisan bab 2.

5

- Perbincangan bab 2 dengan penyelia. - Pemurnian penulisan bab 2.

6

- Perbincangan hasil pemurnian bab 2 dengan penyelia penyelidikan.

- Membuat tinjauan tentang metodologi kajian.

7

]

- Penulisan bab3 - Perbincangan bab 3 dengan penyelia.

8

- Pemurnian bab 3 - Perbincangan hasil pemurnian dengan penyelia.

9

- Perbincangan terakhir dengan penyelia tentang

cadangan projek penyelidikan. - Penulisan lengkap bab 1, bab2 dan bab 3.

10

- Penyerahan draf lengkap penulisan bab 1, bab 2, bab

3, bab4 dan bab 5. - Pemurnian, semakan dan bukukan cadangan projek

penyelidikan.

11

- Penyerahan projek penyelidikan kepada penyelia.

Jadual 3.7 : Perancangan Kerja

70

3.6.1 Prosedur Pemilihan sampel

Pelaksanaan kajian adalah berdasarkan prosedur pemilihan sampel yang dikeluarkan

oleh Bahagian Perancangan dan Kajian Dasar Penyelidikan (EPRD), Kementerian

Pelajaran Malaysia. Setelah menentukan sekolah yang akan dijadikan lokasi kajian,

penyelidik akan memohon kebenaran daripada USM, Bahagian Perancangan dan

Kajian Dasar Penyelidikan (EPRD), Jabatan Pelajaran Pulau Pinang dan Pejabat

Pelajaran Daerah Utara dan Tengah. Setelah mendapat kebenaran dari pihak yang

dinyatakan tadi, penyelidik akan memohon kebenaran secara rasmi daripada pentadbir

sekolah dan meminta persetujuan guru mata pelajaran bahasa Arab tingkatan 1 yang

terlibat dalam kajian ini.

3.6.2 Prosedur Pelaksanaan Kajian

Penyelidik akan melaksanakan kajian ini selama 2 bulan dan dibahagikan kepada 2

fasal. Dalam fasal pertama selama sebulan, kajian yang akan dilaksanakan di SMK

Permatang Tok Jaya akan dilaksanakan pada waktu petang dari jam 2.10 sehingga 3.40

selepas sesi rasmi persekolahan. Ujian pra akan dijalankan pada minggu pertama kajian

Setiap kumpulan akan melalui sesi pengajaran sebanyak 2 kali seminggu selama 2

minggu berturut-turut. Jumlah masa yang diperuntukkan untuk setiap sesi pengajaran

dan pembelajaran ialah 90 minit. Pada minggu keempat ujian pos akan dijalankan.

untuk ujian pra, 90 minit untuk sesi pengajaran dan pembelajaran dan 90 minit untuk

ujian pos.

Setelah fasal pertama selesai, fasal kedua kedua selama sebulan juga akan

dilaksanakan. Pelaksanaan fasal kedua adalah sama seperti pelaksanaan fasala

pertama dari segi tempoh masa pengajaran, ujian pra dan pos serta lokasi kajian.

71

Sepanjang tempoh tersebut penyelidik akan menyelia pelaksanaan sesi pengajaran dan

pembelajaran agar perjalanannya bertepatan dengan modul pendekatan komunikatif

yang disediakan.

Selain daripada itu perbincangan dengan guru-guru yang terlibat juga akan

dilaksanakan bagi memastikan objektif kajian yang dilaksanakan ini tercapai. Soalan kaji

selidik akan diedarkan kepada pelajar untuk menjawabnya setelah tempoh kajian di

sekolah ini tamat. Pada masa yang sama juga penyelidik akan mengedarkan soalan kaji

selidik kepada 30 orang guru di sekitar kawasan Seberang Perai Utara dan Tengah.

3.7 Prosedur Kutipan Data

Pungutan markah bagi ujian akan dilaksanakan sebanyak 2 kali; sekali untuk ujian pra

dan sekali untuk ujian pos. Data daripada ujian pra akan digunakan sebagai petunjuk

pencapaian lisan pelajar sebelum aktiviti pengajaran dan pembelajaran dilaksanakan

untuk kumpulan kawalan dan kumpulan eksperimen. Sementara itu data markah dari

ujian pos pula digunakan membandingkan pencapaian pelajar selepas pengajaran yang

menggunakan pendekatan komunikatif untuk kumpulan eksperimen dan pendekatan

biasa untuk kumpulan kawalan.

Markah yang dikumpulkan ini akan dianalisis dalam bentuk purata dan peratus untuk

tujuan perbandingan peningkatan atau penurunan. Selain daripada itu ianya juga untuk

tujuan perbandingan antara kumpulan iaitu kumpulan kawalan dengan kumpulan

eksperimen.

72

Minggu Kelas Pengajaran dan pembelajaran Masa

1

Eksperimen

Ujian Pra 1 80 minit Kawalan

Eksperimen

Pengajaran 1 80 minit

Kawalan

Eksperimen

Pengajaran 2 80 minit

Kawalan

2

Eksperimen

Pengajaran 3 80 minit

Kawalan

Eksperimen Ujian Pos

80 minit Kawalan

Eksperimen

80 minit Kawalan

3

Eksperimen Ujian Pra 2

80 minit Kawalan

Eksperimen Pengajaran 1

80 minit Kawalan

Eksperimen Pengajaran 2

80 minit Kawalan

4

Eksperimen Pengajaran 3

80 minit Kawalan

Eksperimen Ujian Pos

80 minit Kawalan

Jadual 3.8 : Rangka pelaksanaan kajian dalam kelas

73

3.8 Prosedur Analisis Data

Data yang diperolehi daripada soalan soal selidik akan dianalisis dan diproses dengan

menggunakan perisian komputer SPSS versi 11.5. Statistik deskriptif digunakan untuk

menerangkan demografi sampel kajian. Maklumat seperti sekolah, jantina, keputusan

UPSR, pendapatan, pekerjaan dan tahap pendidikan ibu bapa serta persepsi pelajar

terhadap pendekatan pengajaran guru akan menggunakan jumlah skor, min, peratus

dan kekerapan.

Sementara itu statistik inferensial digunakan bagi mengutip data markah ujian pos. Data

ini akan dianalisis menggunakan teknik ancova bagi melihat perbezaan pencapaian di

antara dua kumpulan; kumpulan kawalan dan kumpulan eksperimen. Ujian t digunakan

untuk melihat perbezaan pencapaian dari segi jantina, sekolah bandar dan luar bandar,

pendapatan dan tahap pendidikan ibu bapa.

Anova dua hala digunakan untuk mengenal pasti kesan pendekatan komunikatif dari

perspektif guru dan kolerasi untuk melihat perhubungan di antara pendekatan

komunikatif dengan pendekatan lain dalam pencapaian lisan pelajar.

3.9 Kajian Rintis

Bagi memastikan kebolehpercayaan soalan dan keberkesanan alat pengukuran, satu

kajian rintis telah dilaksanakan. Seramai 20 orang pelajar tingkatan 1 dari sekolah

Menengah Kebangsaan Datuk Ahmad Said telah dipilih secara rawak mudah sebagai

responden kajian rintis ini. Sebanyak 40 item soalan soal selidik telah digunakan untuk

dijawab oleh responden dalam masa 45 minit.

74

Tujuan kajian ini dijalankan ialah untuk mengenal pasti tahap kefahaman responden

terhadap arahan, kesesuaian bahasa, ayat serta kandungan keseluruhan instrumen

yang digunakan di samping untuk mendapat nilai Cronbach’s Alpha. Hasil daripada

kajian rintis ini, nilai Cronbach’s Alpha ialah 0.9560 iaitu hampir dengan nilai satu (Rujuk

Lampiran C). Dengan ini dapat disimpulkan bahawa alat uji yang digunakan ini

mempunyai kesahan dan kebolehpercayaan serta boleh digunakan dalam kajian ini.

Dimensi soalan

Bil. Item Nilai Alpha

Persepsi dan sikap pelajar terhadap pendekatan komunikatif

9 0.7810

Persepsi pelajar terhadap pengajaran guru

16

0.8940

Penglibatan pelajar dalam aktiviti pengajaran dan pembelajaran

6 0.8894

Komunikasi lisan guru dengan pelajar

9 0.7810

Jumlah item

40 0.9560

Jadual 3.9 : Keputusan Kajian Rintis Soal Selidik Persepsi Pelajar

Sementara itu, soalan soal selidik untuk persepsi guru juga telah penyelidik laksanakan

kajian rintis juga. Seramai 15 orang guru yang mengajar bahasa Arab telah dipilih untuk

menjawab 35 item soalan. Memandangkan kesibukan tugas para guru, mereka telah

75

diberi masa seminggu untuk menjawab dan mengembalikan borang soal selidik kepada

penyelidik. Hasil daripada kajian rintis ini , nilai Cronbach’s Alpha yang diperolehi ialah

nilai 0.7549 iaitu hampir dengan nilai satu.

Setelah meneliti nilai Alpha Cronbach's bagi setiap item, maka penyelidik telah

menggugurkan beberapa item yang nilai yang rendah iaitu item ke empat dalam dimensi

perspektif pendekatan, item ke lapan dan ke dua belas dalam dimensi perspektif amalan

komunikatif dan item ke tiga dalam dimensi perspektif pengajaran. Setelah lima item

digugurkan nilai Alpha Cronbach's telah meningkat kepada 0.8012 (Rujuk Lampiran D).

Item-item yang digugurkan ini akan dilakukan pengubahsuaian terhadap laras bahasa

dan isi kandungannya supaya nilai Alpha Cronbach's meningkat.

Dimensi soalan

Bil. Item Nilai Alpha

Perspektif pendekatan

8 0.6552

Perspektif amalan komunikatif

10 0.7793

Perspektif pengajaran

12 0.5262

Jumlah item

30 0.8012

Jadual 3.10 : Keputusan Kajian Rintis Soal Selidik Persepsi Guru

76

3.10 Rumusan

Tujuan utama penyelidikan ini dijalankan ialah untuk melihat kesan pendekatan

komunikatif terhadap pencapaian lisan pelajar bahasa Arab Komunikasi berbanding

dengan pendekatan-pendekatan lain. Dalam kajian ini penyelidik menggunakan

kaedah kuasi eksperimen yang melibatkan dua kumpulan pelajar; kumpulan

eksperimen dan kumpulan kawalan. Seramai 46 orang pelajar dari Sekolah

Menengah Kebangsaan Permatang Tok Jaya telah dipilih untuk dijadikan subjek

kajian.

Sementara itu pemboleh ubah kajian pula terdiri daripada pemboleh ubah bebas iaitu

gender, sosio-ekonomi dan pencapaian mata pelajaran bahasa UPSR. Manakala

pemboleh ubah bersandar pula ialah pencapaian pelajar dalam ujian lisan.

Teknik pengumpulan data yang digunakan oleh penyelidik ialah teknik pengumpulan

data secara kuantitatif diskriptif. Data statistik yang diperolehi diproses menggunakan

program SPSS 11.5 dengan menggunakan ujian t-test, anova, ancova dan kolerasi.

Bagi mendapatkan data kajian dan menganalisiskannya, satu reka bentuk kajian telah

dirangka oleh penyelidik. Reka bentuk kajian ini dapat diringkaskan seperti rajah 3.11

di bawah.

Berdasarkan kepada nilai pekali Alpha Cronbach's yang menghampiri nilai 1 dalam

kajian rintis yang telah dilaksanakan, penyelidik menjangkakan dapatan yang positif

juga akan diperolehi dalam kajian sebenar nanti. Ini memberi makna bahawa

pendekatan komunikatif memberi kesan kepada pencapaian lisan pelajar bahasa

Arab.

77

Rajah 3.2 : Reka Bentuk Kajian

Penilaian

Kumpulan

Kawalan

Kumpulan

Eksperimen

Pendekatan

Biasa

Pendekatan

Komunikatif

Ujian Pos

Ujian Pra

Analisis Dapatan

ANNOVA

t-test

Soalan Soal

selidik Analisis