ÜST ÖLÇEK PLANLARIN İZLENMESİ VE DEGERLENDİRİLMESİ ÜZERİNE: KENTSEL VE BÖLGESEL GÖZLEMEVLERİNİN GEREKLİLĞİ

Burak Beyhan

27-28 Kasım 2008

3. Bölgesel Kalkınma ve Yönetişim SempozyumuMersin

Çalışmanın Temel Amacı;

Türkiye’deki üst ölçek planların coğrafi kapsamlarını gözdengeçirerek, söz konusu planların birbiriyle ilişkilendirilmesi, izlenmesive değerlendirilmesi sürecinde yaşanan sorunları ortaya koymak,kentsel ve bölgesel gözlemevlerinin bu süreç içerisinde aktif olarakkullanılabileceğini göstermek.

Çalışmanın Kapsamı;

Çalışma kapsamında, Türkiye’deki üst ölçek planlar, dünyagözlemevleri ve izleme merkezleri deneyimi gözden geçirilerek,Türkiye’deki başlangıç aşamasındaki girişimler ve girişimlerin neaşamada oldukları, kapasiteleri gibi konular değerlendirilecek, kentselve bölgesel planlamanın, kalkınmanın ve yeniden yapılandırmanınçok aktif birer araçları olabilecek gözlemevleri ve izlememerkezlerinin, Türkiye’deki bölge planlama çabalarının bir parçasıolması ve kurumsallaşmasına ilişkin bir takım öneriler geliştirilecektir.Özellikle, yeniden yapılandırma sürecine stratejik girdi sağlayanKentsel Gözlemevleri’nin genel bir değerlendirmesi de yapılacaktır.

Çalışmanın Aşamaları;

• Türkiye’deki üst ölçek planlar ve kapsadıkları coğrafi alanlarıntespiti,

• Planların uygulamasından sorumlu kurumlar ve uyguladıkları izlemeyöntemi, yaşanan sorunlar,

• Dünya gözlemevleri deneyiminin gözden geçirilmesi ve farklıalgılanış biçimlerinin irdelenmesi,

• Türkiye’de önerilen ve gerçekleşmekte olan bölgesel ve kentselgözlemevleri,

• Türkiye’de üst ölçek planlar hesaba katılarak, izlenebilecek yöntemkonusunda, dikkat edilmesi gereken hususlar ve gözlemevlerininüstlenebileceği sorumluluklar, olası örgütlenme biçimlerinin tespitedilmesi,

Türkiye’deki Üst Ölçek Planlar ve Coğrafi Kapsamları

Kamu Yatırımları ile Desteklenen BKP• Güneydoğu Anadolu Projesi (GAP) • Zonguldak Bartın Karabük (ZBK)• Doğu Anadolu Planı (DAP)• Doğu Karadeniz Kalkınma Planı (DOKAP)• Yeşilırmak Havzası Gelişim Planı (YHGP)

Türkiye – AB Mali İşbirliği ile desteklenen BGP• Doğu Anadolu Kalkınma Programı DAKP(MEDA)• Samsun-Kastamonu-Kastamonu (SKE) Düzey II Bölgeleri• Ağrı-Konya-Kayseri-Malatya (AKKM) Düzey II Bölgeleri• Doğu Karadeniz TR90 Düzey II Bölgeleri

DPT’ce Desteklenen Bölgesel Kalkınma Planları (BKP) ve Bölgesel Gelişme Programları (BGP) (DPT, 2008)

GAP

DOKAPYHGP

DAP

ZBK

Bölgesel Kalkınma Planları (BKP)

Doğu Karadeniz Kalkınma Planı (DOKAP)

Doğu Anadolu Planı (DAP)

Yeşilırmak Havzası Gelişim Planı (YHGP)

Zonguldak Bartın Karabük (ZBK)

Güneydoğu Anadolu Projesi (GAP)

Bölgesel Gelişme Programları (BGP)

Samsun, Kastamonu ve Erzurum Düzey 2 BKP (396 Proje) (3)

Ağrı, Kayseri, Konya ve Malatya Düzey 2 BKP (509 Proje) (4)

Doğu Anadolu BKP (309 Proje) (1)

TR 90 Düzey 2 BKP (213 proje) (1)

TRB2

TRC1

TR63

TRA2

TR82

TR83

TR62

TR61

TR41

TR31

TR51TR22

TR32

TR33

TR10

TR42

TR52

TR71

TR72

TR81

TR90

TRA1

TRB1

TRC2TRC3

TR21

TRB2

TRC1

TR63

TRA2

TR82

TR83

TR62

TR61

TR41

TR31

TR51TR22

TR32

TR33

TR10

TR42

TR52

TR71

TR72

TR81

TR90

TRA1

TRB1

TRC2TRC3

TR21

Bölgesel Kalkınma Ajansları

Ajansı Blunmayan Bölgeler (16)İlk Kurulan Ajansları - 2006 (2)

Yeni Kurulan Ajanslar - 2008 (8)

Önceki yaklaşım Yeni yaklaşım

Planlama Programlama ve uygulama

Merkezi yaklaşım ve sahiplenme Yerel toplum, idare ile kamu işbirliğinde sahiplenme

Kamu yatırımları ile desteklenen Kamu, yerel katkı ve diğer kaynaklarla (AB vb.) desteklenen

Pasif koordinasyon ve izleme süreci

Aktif koordinasyon ve izleme süreci

Proje oluşumu ve yönetimini sadece merkezden geliştiren

Program-proje oluşumunu ve yönetimini her düzeyde geliştiren

Yerelin proje oluşturma ve yönetme kapasitesini geliştirme kaygısını ön planda tutmayan

Yerelde proje oluşturma ve yönetme

kapasitesi oluşturan ve yaygınlaştıran

DPT’nin Değişen Yaklaşımı (DPT, 2008)

DPT’nin Uygulamak İstediği İzleme Sistemi (DPT, 2008)

• Proje düzeyinde izleme ve risk yönetimi,• Sadece uygulamanın kontrolü değil aynı zamanda faydalanıcıların

desteklenmesi,• Program, bileşen ve proje düzeyinde performans göstergelerinin

doğru belirlenmesi ve izlenmesi,

• İzleme Ağı Oluşturulması,• Ortak İzleme Rehberi,• İzleme Bilgi Sistemi (İBS),

Üçlü Sacayağı Önerisi:

Merkez Bölgeler

İzleme ve Değerlendirme Dairesi bünyesinde

13 Uzman

9 Kalkınma ve Hizmet Birliği

DAKP: 16 Uzman

İzleme ve destek faaliyetlerinin

bölgesel eşgüdümü

Bölgesel Gelişme ve Yapısal Uyum Genel Müdürlüğü

BKP’lerin programlanması, koordinasyonu,uygulaması,

izlenmesi ve değerlendirmesi

SKE : 18 Uzman

AKKM: 24 Uzman

68 Uzman

YerelBKP’ler kapsamında

kalan 33 İl

Yerelde izleme ve destek faaliyetleri

AKKM: 54 İzleyici

137 İzleyici

DAKP: 9 İzleyici

SKE: 44 İzleyici

İzleme Ağı (DPT, 2008):

30 projeye bir uzman

10 projeye bir izleme elemanı

DOKAP: 10 Uzman DOKAP: 30 İzleyici

Ortak İzleme Rehberi (DPT, 2008):

• Programların izlenmesi için temel referans doküman • Ortak standartların oluştuğu genel izleme çerçevesi• Tanımlı izleme perspektifleri, aktörler, araçlar ve süreçler• Her faaliyet kapsamında her bir aktörün görev ve sorumluluklarının

detaylı açıklaması• Raporlama usulleri ve standart formlar• Mali kontrol ve ikincil satınalma kontrol listeleri de dahil olmak üzere

kontrol ve doğrulama seviyeleri

İzleme Bilgi Sistemi (İBS) (DPT, 2008):

• Ortak iletişim platformu• İzleme sisteminin bütünlüğü• Kolay erişim ve şeffaflık• Standart raporlama ve veri girişi• Kurallara uymayı kolaylaştırma• Beyanların doğrulanması: Raporlar ve ziyaretler• İzleme faaliyetlerinin takibi ve kalitesini artırma• İzleme ve destek faaliyetlerinin etkin planlanması

Sorunların ve ihtiyaçların tespiti:• İzleme araçları (tespit)• İzleme Bilgi Sistemi (çözümleme)• Erken Uyarı Sistemi

Destek faaliyetleri planı:• PUB/Teknik Yardım Ekibi• Eğitim ve Uygulamalı destek• Sıkça Sorulan Sorular

İzleme Bilgi Sistemi (İBS) Konumu (DPT, 2008):

İzleme Sistematiği (DPT, 2007)

2 Aylık beyan raporları (Proje sahipleri) İzleme ziyaretleri (Kamu görevlileri / Bölge birimi uzmanları) Destek faaliyetleri (Bölge birimi uzmanları / Teknik destek ekipleri) Noktasal kontroller (DPT, MFİB / Bölge birimi uzmanları)

Süreç (DPT, 2007)

Proje bilgilerinin alınması (sözleşme bilgileri ve izleme bilgi sistemi), Beyan raporlarının doğrulanması (fiziksel ve mali gerçekleşmeler, proje

sahibinin ihtiyaçlarının tespiti), Problemlerin tespiti ve çözüm önerileri, İzleme ziyareti raporunun hazırlanması, Raporun İBS’ye aktarılması.

Programİstihdam

edilen kişi sayısı

Eğitilen kişi sayısı

Üretim kapasitesi artan KOBİ

sayısı

Yeni makine alımı

(Milyon €)

İçmesuyu sistemi

uzunluğu (km)

Kanalizasyon sistemi uzunluğu

(km)

Yol yapım ve onarım

(km)

AKKM 1.454 15.495 79 16,1 157 211 53

DAKP 1.136 28.646 32 5,8 0 0 0

SKE 692 10.967 26 12,1 87 217 21

Toplam 3.282 55.108 137 34,0 244 428 74

Örnek Performans Göstergeleri (DPT, 2008):

İzleme ve Değerlendirme Siteminin Kazanımları (DPT, 2008):

• Proje uygulamalarına şeffaflık,• Sorunlar ve ihtiyaçların zamanında tespiti,• Proje uygulayıcılarına zamanında ve yerinde destek,• Erken uyarı ve usulsüzlük mekanizmaları ile kaynakların kötü kullanımını

önleme,• Tüm seviyelerdeki kullanıcılar için karar alma süreçlerinde kolaylık,• Yerelde proje uygulama, izleme ve değerlendirme kapasitesini geliştirme,• Giderek genişleyen, yaygınlaşan bir izleme ağı.

Edinilen tecrübenin yaygınlaştırılması (DPT, 2008):

• “Bilgi Paylaşım Günleri” ile edinilen tecrübelerin paylaşımı (merkezi ve yerel kurumların katılımı ile iki defa düzenlendi),

• 2007-13 Dönemi Katılım Öncesi Mali Araç kapsamında ilgili kuruluşlara destek,

Kalkınma Ajansları: İzleme ve değerlendirme yapısı Ajanslara uyarlanacak,

Kamu Yatırımlarında: (1) KÖYDES (Kırsal Altyapı Projesi) izleme sistemi; (2) İl Koordinasyon ve İzleme Sistemi (İKİZ)

22

80

08

70

72

81

44

24

12

45

34

3538

79

61

15

62

25

13

63

42

58

59

29

51 02

05

66

55

27

20

76

68

54

37

14

47

64

30

5739

53

01

43

36

75

49

19

03

31

74

77

21

52

7116

5646

60

07

78

50

17

40

69

67

28

32

18

73

11

09

41

10 04

6523

3348

26 06

İl Gelişme Planı

İl Gelişme Planı Çalışması Yapılan İller

1/100,000 Ölçekli ÇDP'ler (2008)

Antalya-Burdur

Aydın-Muğla-Denizli

Kırşehir-Nevşehir-Niğde-Aksaray

Konya-İsparta

Manisa-Kütahya-İzmir

Mersin-Karaman

Samsun-Çorum-Tokat

Sinop-Kastamonu-Çankırı

ÇED ve Planlama Genel Müdürlüğü, ÇED ve Plan İzleme-Kontrol Dairesi Başkanlığı

ÇED İzleme- Kontrol Şube Müdürlüğü

• ÇED Yönetmeliği kapsamında değerlendirilen ve sonuçlanan Projelere ilişkin durumlar;

• ÇED (ÇED Olumlu/Olumsuz) Kararı Verilen Projeler • ÇED Gereklidir /Gerekli Değildir Kararları• ÇED Önemlidir/Önemsizdir Kararları• İzleme Kontrol Çalışmaları • İllerin İzlenme Durumu

Stratejik ÇD ve Plan İzleme-Kontrol Şube Müdürlüğü

Yeterlik Belgesi Şube Müdürlüğü

• Yeterlik Tebliiği• Yeterlik Belgesi Alan Firmalar

ÇED ve Planlama Genel Müdürlüğü, Çevre Envanteri Dairesi Başkanlığı

Çevre Durum Raporu Değerlendirme Şube Müdürlüğü

• İl Çevre Durum Raporları Rehberi,• İl Çevre Sorunları ve Öncelikleri Envanteri Formatı,• Türkiye Çevre Atlası,• İl Çevre Durum Raporları,

Çevre Ajansı Şube Müdürlüğü

Veri Değerlendirme Şube Müdürlüğü

ÇDP Tarihleri

1965 - 1970 (1)

1970 - 1975 (2)1975 - 1980 (4)1980 - 1985 (25)

1985 - 1990 (8)1990 - 1995 (31)

1995 - 2000 (11)

Sorumlu Kurumlar

Bayındırlık ve İskan Bakanlığınnca onaylanmış ve uygulanmakta olan planlar (47)Bayındırlık ve İskan Bakanlığınnca onaylanmış fakat başka kurumlarca uygulanmakta olan planlar (15)

GAP idaresince onaylanmış ve uygulanmakta olan planlar (9)ÖÇK Baskanlığınca onaylanmış ve uygulanmakta olan planlar (11)

Dünya Kentsel ve Bölgesel Gözlemevleri Deneyimi ve Farklı

Kavramsallaştırılma Biçimleri

Farklı kentsel ve bögesel gözlemevi deneyimleri ve önerileri:

Farklı disiplinlerin ve kurumların, kentin ve bölgenin bugünü ve geleceğine ilişkin birtakım ortak kaygılardan hareketle gözlemevi ya da izleme merkezi önerilerindebulunduğu ya da bu önerileri hayat geçirdiği görülmektedir. Bu deneyim ya da önerileribelli başlıklar altında toplayabiliriz;

Gözlemevinin;

• mimari bir ürün olarak kavramsallaştırılması – 1967 ve 1997 kent müzesi önerisi,

• kentsel gözlemevinin bir araştırma ve strateji geliştirme merkezi olarak kurgulanması– ABD’de 1960-1970’lerde faaliyet gösteren kentsel araştırma merkezleri,

• bölgesel izlemenin, planlama sürecinin bir parçası olarak değerlendirme, raporlamave srateji geliştirmeden sorumlu bir birim olarak kavramsallaştırılması – Postma-vanDijck, ve diğ.’nin (1978) önerisi ve Diamond’ın (1995) ‘eşgüdümsel planlama’sı,

• kentsel gözlemevinin, ekolojik sistem, kentsel ve bölgesel gelişmeye ilişkin bir takımgöstergeler geliştiren ve bu göstergeleri düzenli biçimde toplayarak, raporlayan birmerkez olarak kurgulanması – UNDP’nin Küresel, Bölgesel, Ulusal ve Yerel KentselGözlemevleri önerisi, MOLAND projesi ve Avrupa Kentsel Gözlemevleri ağı - 1990’lar,

• bölgesel gözlemevinin, bölgesel stratejilerin etki ve ilerleyişini değerlendiren veizleyen, bölgedeki bilgi ve istihbaratı derleyerek ve çözümleyerek, bögesel aktörlerinerişimine açan bir merkez olarak kurgulanması – İngiltere deneyimi - 2000’ler

Kentsel gözlemevinin bir mimari ürün ve kent müzesi olarakkavramsallaştırılması;

Wurman’ın (1971) Kentsel Gözlemevi Önerisi

1967’de bir Kentsel Gözlemevi önerisi geliştiren Wurman, 1971 tarihliçalışmasında, söz konusu projenin kamuya ait bilginin yenidenkamusallaştırılması çağrısında bulunduğunu belirtirek, yerel yönetimanlayışını değiştirecek, aynı zamanda Şehir Planlama Komisyonu ilebelediyedeki Kamu Taşınmazları Bölümü’nün mevcut işleyiş biçimini yenidendüzenleyecek bir kapasiteye sahip olduğunu vurgulamaktadır. Wurman(1971), yaşayan şehir müzesi olarak nitelendirdiği, kentsel gözlemevinin,şehir ve bölgeye ilişkin görsel bir veri merkezi olmasını önermektedir.

Henrion’un (1997) Kentsel Gözlemevi Önerisi;

Henrion tezinde, “Kentsel Gözlemevi” olarak tanımlanabilecek yaratıcı birproje geliştirmektedir. Söz konusu öneri, Şikago’nun merkezinde bir trafikadasında konumlanmaktadır. Binanın amacı, insanlara, şehri farklı birbakış açısından deneyimleyebilmeleri için ilham vermek ve aynızamanda onları bu iş için isteklendirmek, bu şekilde şehir sakinlerini,farklı bir algılama düzeyine çekmektir.

Kentsel gözlemevinin bir araştırma ve strateji geliştirme merkeziolarak kurgulanması – ABD’de 1960-1970’lerde faaliyet gösterenkentsel araştırma merkezleri:

ABD’de, 1960 ve 1970’lerde, kentlerin ihtiyaçlarına yönelik olarak federalhükümetin çözüm arayışlarını şekillendirmeye yardımcı olması düşüncesiyle,kentsel sorunlarla ilgilenen bir bilim dalı kurma gayreti içerisinde,dönemin MIT siyaset bilimcilerinden Robert C. Wood, doğa bilimleritarafından yaygın olarak kullanılan veri toplama istasyonları-merkezleri vegözlemevleri kavramları ile benzerlikler taşıyan bir kentsel gözlemevleri ağıkurulması önerisini getirdi. Söz konusu öneri, Ulusal Kentler Lig’inin 1965yılında gerçekleştirdiği bir toplantıda kabul edildi. 1968’den başlayarak,üniversite kaynakları, süreklilik arz edecek bir kentesel araştırma izlencesinieşgüdümlemek ve aynı zamanda üniversitelerin, araştırma ve eğitimfaaliyetlerini kentsel sorunlarla ilişkilendirme kabiliyetini geliştirmek amacıyla,Kentsel Gözlemevleri İzlencesi aracılığıyla yerel hükümetlerin istifadesinesunuldu. İzleneceye katılmak üzere 10 kent seçildi: Albuquerque, Atlanta,Baltimore, Kansas City, Milwaukee, Nashville, Boston, Cleveland, Denver,and San Diego.

Yine, dünyanın en önemli kentsel alanlarından birisi olan New York için,1960’ların sonunda, dönemin şehir yönetici vekili Emanuel S. Savastarafından, kentsel araştırmalar ve aynı zamanda sistem çözümlemesininkentsel sorunlara tatbiki amacıyla, bir Kentsel Gözlemevi kurulması önerisigetirilmiştir. Söz konusu gözlemevinin, kent sakinlerini etkileyen sorunlarınçözümlenmesi ve çözümüne tahsis edilecek bir uygulama ayağıyla ile birliktebir temel kentsel araştırmalar merkezi olarak faaliyet göstermesiöngörülmüştür. Önerilen Gözlemevi dört bağımsız birimden oluşmaktadır: (1)Kentsel İzlence Çözümlemesi Merkezi, (2) Kentsel Veri Merkezi, (3) KentselBelgeleme Merkezi ve (4) bir Kentsel Araştırma Ortaklığı.

ABD’de 1970’ler boyunca kurumsallaşan Kentsel Gözlemevleri, en temelde,akademik kadroların, kent sorunlarıyla, kent yöneticilerinin de kısmenaraştırma işleriyle ilgilenmesi önerisini getirmekteydi. Öyle ki, akademik birkurum, bünyesindeki öğretim üyesinin, haftanın ortalama bir günü, kendiözgün araştırma ve eğitim alanıyla ilgili sorun alanlarında, bir kentsel yöneticiile birlikte çalışmasını desteklemekte, bir kentsel yönetici de, kendiçalışanlarını, yarı-zamanlı biçimde, danışman veya öğretim görevlisi olarak,bir kentsel yönetim izlencesinde görev alma ya da akademisyenlerle birlikteuygulamalı araştırma projeleri üzerinde çalışmaya yönlendirmekteydi.

ABD’deki Kentsel Gözlemevleri’nin Çalışmalarından Örnekler;

• yerel yönetim hizmetleri, okul sistemleri, okullardaki bozulma vevergilere karşı halkın tutumu (Fowler, 1974; Seasholes, 1972; Willbern, 1971;Sampson, 1976) Boston Urban Observatory, Milwaukee Urban Observatory,

• metropolitan alanlarda planlamaya halkın katılımı, örgütlü katılım ve yerelsiyaset (Rice, 1979; Rubin, 1971) Boston Urban Observatory,

• kentsel yayılım, istihdam genişlemesi, işgücü yönetimi, planlaması,kamu politikaları ve göç (Gifford, 1973; Levitan ve Zickler, 1974; Emmerson,ve diğ., 1974),

• desentrilizasyon politikaları, modelleri ve uygulamaları, yerel önceliklerve mahalleler bazında topluluk gelişmesi (Nordlinger, 1972; Gleiber veSteger, 1983) Boston Urban Observatory,

• ırk, gücün tanımlanması, temsiliyet ve güven (Washington ve Oliver,1976; Abney and Hutcheson; 1981) Milwaukee Urban Observatory,

• kentsel hareketliliğin coğrafi ve toplumsal-iktisadi temelleri, kent içihareketlilik, mahalle bağlamı ve konut hareketliliği (Berghorn ve Naugle,1973; Johnson, Steggert ve Metzcus, 1977; Lee, Oropesa ve Kanan, 1994)Mid-America Urban Observatory, Nashville, Urban Observatory, South BendUrban Observatory.

• standart altı konut, konut hizmetlerinin sunum maliyeti (Podoff, Primont veEsposito, 1973) Boston Urban Observatory.

• itfaiye hizmetlerinin sunumu (Hendrick ve Plane, 1974; Groover veFagan, 1977) Allentown Urban Observatory, Denver Urban Observatory.

• bozulan çevre ve çocuk cinayetleri (Kromkowski, 1976) South Bend UrbanObservatory,

• yerel finans ve kazanç paylaşımı (Stephens ve Hubbell, 1972) Mid-America Urban Observatory,

• alkollü araç kullanıcıları üzerine bir çalışma (Gusfield, 1972) UrbanObservatory of San Diego,

• özel nüfus sayımı (City of Milwaukee, 1976) Milwaukee Urban observatory

• Kentsel Gözlemevleri İzlencesi çerçevesinde ve Ulusal Kentler Lig’ieşgüdümünde, Amerika’daki 10 kentte yapılan ortak araştırmalar,

1970’lerde Kentsel Gözlemevleri üzerine çıkan özel dergi sayıları;

(1) The American Review of Public Administration 1971, 5, 84-175(2) Urban Affairs Review, 1972, 8, 5-127.

Bölgesel izlemenin, planlama sürecinin bir parçası olarak,değerlendirme, raporlama ve srateji geliştirmeden sorumlu birbirim olarak kavramsallaştırılması – Postma-van Dijck ve diğ.(1978) önerisi ve Diamond’ın (1995) ‘eşgüdümsel planlama’sı:

Plan oluşturma ve uygulama faaliyetlerinin birbiriyle örtüştüğü döngüsel birplanlama sürecinde, izleme faaliyeti önemli bir görevi yerine getirmektedir.Öyle ki, koşullardaki ve gelişmelerdeki değişikliklerin erkenden farkınavarılabilmesini ve aynı zamanda söz konusu değişikliklerin içerik ve planuygulaması kapsamında değerlendirilebilmesini mümkün kılmak amacıylaplanlama sürecine konu olan sistemin tarihsel ve güncel gelişimihakkındaki bilgilerin sürekli ve titiz bir şekilde toplanması ve yorumlanması,aslında izlemenin temel görevi olmaktadır. Bu tür bir izlemenin önemi üçtürlüdür (Postma-van Dijck ve diğ., 1978: 15-16): (1) karar vericilerin, planailişkin gelişmeler hakkında derlenen güncel veriler bazında karar vermeleriniolanaklı kılmak; (2) planlanan sistemin unsurlarının ve bu unsurlar arasındakiilişkilerin gelişmesini sürekli izleyerek, söz konusu planın parçası ve ürünüolan belirsizliklerin sürekli olarak dikkate alınması; (3) izleme, daha iyi biranlayış oluşturulmasına ve bu da hususi önlemlerin etkilerinin ikameedilmesine yardımcı olur.

Eşgüdümsel Planlama ve İzleme;

Planlamanın niteliksel iki temel bileşeni olduğu söylenebilir (Diamond, 1995:137): (1) değişimin yönünü ve (2) hızını idare etmek. İlk tercih, amaçlar,değerler, katılım ve siyasal tartışmalarla ilgili iken, diğer bir deyişle, doğasıgereği stratejik ve bu yüzden de tarz olarak kapsayıcı olmaktan çok seçiciiken, ikinci tercih, eşgüdüm ve uygulama ile ilgilidir, dolayısıyla seçiciolmaktan çok kapsayıcıdır. Herhangi bir strateji için temel soru dayandığıvarsayımların halen geçerli olup olmadığı iken, planın uygulamasınıdeğerlendiren izleme sürecinde karşılaşılacak sorular tamamen farklı birnitelik arz etmektedir.

Gerçekten de bir bilgi sisteminin idare edilmesi suretiyle gerçekleştirileneşgüdümsel planlamanın başarılı olması, dört temel ancak aldatıcı soruyaverilen cevaplarda yatmaktadır; hangi bilgiye, kimin için, ne zaman ve nebiçimde ihtiyaç duyulmaktadır? Şimdilerde Avrupa Kentsel Gözlemevleriağı gibi ortaya çıkan ve hızla gelişen kent ağları, eşgüdümsel planlama içinbenzer yüksek başarı potansiyeline sahip görünmektedir.

Kentsel gözlemevinin, ekolojik sistem, sürdürülebilir kentsel vebölgesel gelişmeye ilişkin bir takım göstergeler geliştiren ve bugöstergeleri düzenli biçimde güncelleyerek, raporlayan bir merkezolarak kurgulanması – UNDP’nin Küresel, Bölgesel, Ulusal ve YerelKentsel Gözlemevleri önerisi, MOLAND projesi ve Avrupa KentselGözlemevleri ağı:

BM-Habitat, İstanbul’da 1996’da gerçekleştirdiği Konferans’ın ardından, DünyaBankası’ndan devraldığı Kentsel Göstergeler İzlencesi’ni hayata geçirmek için uluslar-arası bir Küresel Kentsel Gözlemevi kurdu. Küresel Kentsel Gözlemevi (KKG),hükümetler, yerel otoriteler ve sivil toplum örgütlerine yardım ederek, dünya çapındabir kentsel bilgi altyapısı geliştirme ve politika-yönelimli kentsel göstergeler,istatistikler aynı zamanda diğer kentsel bilgileri kullanma yönünde duyulan acilihtiyaca cevap vermektedir.

Üç önemli çalışma alanı, sırasıyla; (1) kentsel gelişmeye ilişkin bilgileri toplama,idare ve idame ettirme kabiliyetlerini artırma konusunda hükümetler, yerel otoritelerve sivil toplum örgütlerine yardımcı olma; (2) katılım süreçleri aracılığıyla politikaoluşturulması, ayrıca planlama ve kentsel yönetimin sağlanması amacıyla kentselgöstergeler ve bilgilerin kullanımını arttırma; (3) küresel, ulusal ve kent düzeyindekiizleme faaliyetlerinin sonuçlarının toplanması ve yayılması, aynı zamanda, kentselbilginin kullanımı konusundaki iyi deneyimlerin dünya çapında yaygınlaştırılması.

KKG ağı üç bileşenden oluşmaktadır; (1) belirli ortak coğrafi, eko-sistematik,çevresel, kültürel ve toplumsal etkenlerle tanımlı ulusaşırı alanlarla ilgilenen BölgeselKentsel Gözlemevleri (BKG); (2) her bir ülke için Ulusal Kentsel Gözlemevleri(UKG); (3) Kendilerini yerel alanlarla sınırlayan Yerel Kentsel Gözlemevleri (YKG)(Sostenibili, 2005).

Vancouver Bölgesel Kentsel Gözlemevi (VBKG), Simon Fraser Üniversitesi’ninçabalarıyla, Vancouver’da sürdürülebilirliğe doğru gerçekleştirilen bölgesel ilerlemeninölçülmesi ve izlenmesine yönelik yeni bir model oluşturmak amacıyla 2004’dekurulmuştur. VBKG, BM-Habitat Küresel Kentsel Gözlemevleri ağına katılanKanada’daki ilk gösterge geliştirme projesi olarak, gelişmiş ülkelerin ve şehirlerin dekendilerine has bazı sorunları ve mücadele alanları olduğunu göstermesi bakımındanöğretici bir deneyimdir (Holden and Mochrie, 2006: 137).

Nakuru Yerel Kentsel Gözlemevi (YKG) projesi, Nakuru Belediye Meclisi tarafından,Berne Üniversitesi Kalkınma-Çevre Merkezi ve Ortadüzey Teknoloji Geliştirme Grubuile işbirliği içinde, İsviçre Kalkınma ve İşbirliği Ajansı’nın mali desteğiyle, Ocak 2003’tebaşlatılmıştır. Nakuru YKG projesi, karar alma süreçlerine yerel paydaşların katılımınıgeliştirerek ve bu yönde teknik kabiliyetler oluşturarak, sürdürülebilir kentsel gelişmeiçin bir çerçeve sunmayı amaçlamaktadır. (Ehrensperger and Mbuguah, 2004).

Arazi Kullanımı ve Örtüsü Dinamiklerinin İzlenmesi (MOLAND) yöntemi, kentselalanlardaki çevresel ve mofolojik değişimeleri izlemek amacıyla, dünya gözlemteknikleri ile mekansal işlem araçları ve istatistiki verileri birlikte kullanmaktadır.MOLAND yöntemi, bölgesel ölçekte, ayrıntılı mülki bilgi sağlamakta, kalkınmaajanslarının, belirli çevresel göstergeleri oluşturmalarına ve mevcut kentselsürdürülebilirlik göstergelerini geliştirmelerine olanak sağlamaktadır. Sürdürülebilirarazi kullanımı yönetimi ve Avrupa Mekansal Gelişme Bakışaçısı’nda (ESDP)bahsedilen kentsel ve bölgesel gelişmeye ilişkin konular üzerine odaklanan, MOLAND,sürdürülebilir kentsel gelişme üzerine geliştirilen eylemler, Çevresel EtkiDeğerlendirmesi ve Stratejik Çevre Değerlendirmesi gibi AB düzeyinde ele alınan diğerbazı çevresel konular ve ESDP’nin ileri uygulamaları (Avrupa Mekansal PlanlamaGözlemevi Ağı – ESPON gibi) ile de doğrudan ilgilidir.

AlpCity Interreg Projesi’nde, lider ortak olarak çalışan, Piedmont Bölgesel Yetkilileri,Interreg İzlencesi’nin ortaya çıkardığı En İyi Uygulamaları’n yayılımını sabit bir ağüzerine taşıma niyetiyle, mevcut ağın, BM Habitat Küresel Kentsel Gözlemevi’ninparçası olarak, bir Bölgesel Kentsel Gözlemevi’ne (BKG) dönüştürülmesi önerisinigetirmektedirler (Sostenibili, 2005). Bu şekilde, AB’nin Interreg İzlencesi’ndenbeklentileri de yerine getirilmiş olacak ve kendisini sürekli biçimde gözden geçiren vegeliştiren bir yerel ağlar zinciri kurulmuş olacak.

Görüldüğü gibi bir yanda MOLAND kendisini diğer Avrupa Birliği Gözlemevi projeleri ilediğer yanda AlpCity Interreg Projesi kendisini BM Habitat’ın Küresel KentselGözlemevi ile ilişkilendirmeye çalışmaktadır.

Bölgesel Gözlemevinin, Bölgesel Stratejilerin Etki ve İlerleyişini

Değerlendiren ve İzleyen, Bölgedeki Bilgi ve İstihbaratı Derleyerek ve

Çözümleyerek, Bögesel Aktörlerin Erişimine Açan Bir Merkez olarak

Kurgulanması – İngiltere’de Kalkınma Ajansları’na Bağlı Gözlemevleri ve

İstihbarat Birimleri Deneyimi

İngiltere Deneyimi: Bölgesel Gözlemevleri ve İstihbarat Birimleri

Orta Batı Bölgesi Gözlemevi (OBBG), kurulması kararı, giderek artmakta olanbölgesel gerileme ve bunun bölgesel karar vericiler üzerinde oluşturduğu, bölgedekiyüksek kaliteli ve paylaşıma açık bilgiye ulaşımın geliştirilmesi ihtiyacındankaynaklanmıştır. OBBG, Ortaklık Kurulu’nun kurumun oluşumunu onaması ile 24 Eylül2002’de kuruldu. OBBG aşağıdaki görevleri yerine getirmektedir;

• bölgenin mevcut durumunu, gelişmesi için öngörülen stratejik hedeflerigözönünde bulundurarak gözden geçirmek;• gizlilik esaslarına ve fikri mülkü haklara uyarak, bölgesel ajanslar, iş adamları vetoplulukların, bölgedeki bilgi ve istihbarata ektkin erişimini sağlamak;• bölgedeki aktörlerin, bölgesel bilgi ve istihbarat önceliklerin belirlemesine ve gerekligörülen araştırmaların yapılmasına destek olmasını sağlamak;• farklı bilgi alanlarından gelen bölgesel veri ve istihbaratın, üretiminde ve kullanımındatutarlılık ve en iyi uygulamanın gerçekleşmesini sağlamak;

Orta Batı Bölgesi Gözlemevi bünyesinde faaliyet gösteren bir kültürel gözlemevi debulunmaktadır. Kültürel Gözlemevi, Kültür Orta Batı (Bögesel Kültür Ortaklığı) veBölgesel Kültür Forumu’nun ortak bir girişimi olarak, Birmingham Üniversitesitarafından 2004 yılında gerçekleştirilen bir çalışmaya istinaden kurulmuş olup, kültür vebölgesel ekonomi arasındaki bağlantıları aydınlatarak, kültürel ve yaratıcı sanayilerinönemi, ölçeği ve kapsamına ilişkin olarak bilgi ve istihbarat sağlamaktadır.

Doğu İngiltere Gözlemevi, Doğu İngiltere Kalkınma Ajansı Strateji Takımı tarafından,ajansın ve ortağı olan örgütlerin ortak faydası için idame ettirilen etkileşimli bir internetsitesidir. 2001’de kurulmuştur. Bu internet sitesi, Doğu İngiltere’nin toplumsal-iktisadi veçevresel yapısının, sürekli güncellenen ve doğru bir resmini sunmak amacıyla anahtaröneme sahip bölgesel bilginin toplanması, çözümlenmesi ve yayılmasınıamaçlamaktadır. Doğu İngiltere Gözlemevi, Doğru İngiltere Kalkınma Ajansıortaklarının kullnanımı için bir kaynak olarak harekete geçirilmiştir. Site artık birharitalama ve veritabanı birimine sahiptir. Gözlemevi, Doğru İngiltere Kalkınma Ajansıtarafından finance edilmektedir.

Güney Batı Gözlemevi (Nüve Birim-2005) kar amacı gütmeyen bir şirkettir ve GüneyBatı Bölgesel Kalkınma Ajansı, Güney Batı Hükümet Dairesi, Güney Batı BölgeselMeclisi ve Güney Batu Çevre Ajansı gibi pek çok kamu kurumu tarafından mali yöndendesteklenmektedir.

Güney Doğu İngiltere İstihbarat Ağı (GDİİA-2005), Güney Doğu İngiltere içinBölgesel Gözlemevi’dir. Çok ortaklıklı bir örgüt olarak, GDİİA, 6 bölgesel ortağın (1-Güney Doğru İngiltere Kalkınma Ajansı, 2- Güney Doğu İngiltere Bölgesel Meclisi, 3-Güney Doğu İngiltere Hükümet Dairesi, 4- Güney Doğu Kültürel Gözlemevi, 5-Çevre Ajansı, 6- Güney Doğu Bölgesi Gözlemevleri Ağı) desteğini almaktadır. Ağ,ortakları için bölgesel istihbarata ilişkin konuların mercek altına alındığı bir forum görevigörmektedir. Ağın temel hedefi, bölgede bilgiye dayalı politika geliştirme sürecinidesteklemek için ihtiyaç duyulan istihbarata ulaşımı sağlamaktır. Bu internet sitesiaracılığıyla, kullanıcılar, önemli bölgesel ve ulusal veri-bilgi kaynaklarınaulaşabilmektedir.

Fransa’nın Bölgesel Gözlemevleri Deneyimi: Sektör

Temelli Gözlemevleri

Fransa Deneyimi: Sektörel Bölgesel Gözlemevleri

İstihdam Oluşumu için Bölgesel Gözlemevi (OREF)

Kamu politikalarının bölgeselleşmesi bağlamında, Fransa’da bölgesel kamuyetkililerine, gençlerin ve yetişkinlere yönelik mesleki eğitim desteğinin arttırılmasısorumluluğu verildi. Bu çerçevede, bölgesel düzeydeki istihdam oluşumuna ilişkin netve nesnel bilgiye olan ihtiyacı karşılamak, amacıyla 1989-1993 planında, istihdamoluşumunun takip edilebilmesi için her bölgede bir gözlemevinin (OREF) oluşmasıöngörülmüştür. Örneğin, ORM Alps - Riviera bölgesinin OREF’idir. 1980’lerin sonundakurulan ORM, bugün otonom bir yapıya sahip olup, yapılan plan anlaşması gereği,merkezi ve bölgesel hükümetler tarafından ortaklaşa finanse edilmektedir.

Bölgesel Sağlık Gözlemevi (L'Observatoire Régional de Santé - L'ORS)

L'ORS, bölgesel yönetime bağlı bir araştırma merkezi olarak 1974’de kuruldu. Dahasonra, Bölge Kurulu’nun isteğiyle, Ile-de-France bölgesinin Şehir ve Altyapı PlanlamaBirimi’nin bağımsız bir teknik bölümü haline getirilmiştir. Sağlık ve toplumsal alanlardakarar alma sürecine destek olacak araştırmaları yapan bir kurum olarak, L'ORS’unesas hedefi, başkent Paris’in girişik durumunu dikkate alan bölgesel sağlık ve toplumpolitikalarının geliştirilmesine yönelik uygulanılabilir bilgiler üretmek ve sunmaktır.

Franche-Comté Bölgesel Turizm Gözlemevi (RIET)

RIET, bölgeye gelen turist sayısının ölçülmesi ve değişiminin irdelenmesi suretiyle hembölge turizmcilerine yardım etmesi hem de bölgedeki kamu politikalarınındeğerlendirilmesi ve ayarlanmasında bir araç olması amacıyla Franche-Comté BölgeKurulu’nun itici kuvvetiyle 1990’da kuruldu.

Roubaix Belediyesi Kentsel Gözlemevi

Roubaix Belediyesi Kentsel Gözlemevi, şehre ilişkin politikaları gözden geçirmek, aynızamanda Roubaix hakkındaki tüm tarihi belgeleri toplamak amacıyla bir bilgi merkezigeliştirdi. Gözlemevinde sayısallaştırılan ilk koleksiyon, bölgenin yerel gazetelerindenoluşmaktadır.

Orta Doğu Kentsel Gözlemevi

IFPO (Institut français du Proche-Orient) bünyesinde, kentsel sorunlar üzerinesüreklilik arzeden bir belgeleme-araştırma projesi olarak, Beyrut şehir merkezininyeniden inşaası boyunca 1991’de faaliyete başlayan kentsel gözlemevi, araştırmanınyapısına koşut olarak 1993’den itibaren kurumsallaşmaya başlamıştır. Şimdilerdegözlemevi, tüm Orta Doğu coğrafyasındaki kentlere ilişkin sorunları araştırma gayretiiçindedir.

Diğer Sektörel ve Bölgesel Gözlemevi Örnekleri:

Budapeşte Gözlemevi: Doğu-Orta Avrupa’da Kültürün FinansmanınaYönelik Bir Bölgesel Gözlemevi – 1999

Budapeşte gözlemevi, Baltık ve Adriatik denizleri arasında kalan ve aynı ya da benzerdiyebileceğimiz bir tarihsel geçmişe sahip bulunan 20 ülkeyi kapsayan doğu-ortaAvrupa bölgesinde, kültürel politikalar konusunda, güvenilebilir kanıtlara dayananaraştırmalar yapmayı, bilgi toplamayı ve sağlamayı, bölgede kültürün finansmanı,kültürel politika mevzuatı ve istatistikleri alanlarında bağlantı kurmayı kolaylaştırmayıhedeflemektedir.

Ulusal Ekolojik Gözlemevleri Ağı (NEON) – 2000

NEON (-ABD), ABD’de, tüm mekansal ölçeklerde, zaman aralıklarında ve tüm canlıdüzeylerindeki doğal süreçler üzerine yürütülen bütünleşik çalışmalar için ulusal birplatform kurmak amacıyla, Amerikan Ulusal Bilim Vakfı tarafından önerilen birgirişimdir.

Asya-Pasifik’teki Bilgi Toplumu Bölgesel Gözlemevi

Asya-Pasifik’teki Bilgi Toplumu Bölgesel Gözlemevi, UNESCO’nun Asya-Pasifik BilgiAğı (APIN) üyeleri, Endonezya Araştırma ve Teknoloji Bakanlığı, yine Endonezya’nınBandung kentindeki Widyatama Üniversitesi tarafından kurulmuştur.

Türkiye’de Önerilen ve Gerçekleşmekte Olan Bölgesel ve Kentsel Gözlemevleri: Üniversite

Merkezli Gözlemevleri ve Türdeş Gelişmeler

Türkiye’deki Oluşumlar: Bölgesel ve Kentsel Gözlemevi Önerileri

Batı Akdeniz Bölgesel Gözlemevi / İstihbarat Birim Önerisi

Dulupçu (2007), Türkiye’de Bölgesel Kalkınma Ajansları kurulması yönündekidüzenlemelere gönderme ile genel bir çerçeve çizerek, Antalya’da konumlanmasınıönerdiği ve Batı Akdeniz Bölgesi’nin (TR61) kalkınmasından sorumlu olacak bölgeselkalkınma ajansının, Isparta’da Süleyman Demirel Üniversitesi bünyesinde kurulacakbölgesel bir gözlemevi – istihbarat birimi ile desteklenmesini önermektedir.Gözlemevleri önerisinin genel çerçevesi ve Türkiye koşullarında konunun nasıl elealınabileceği üzerine bir öneri geliştirmeyen Dulupçu (2007), doğrudan Isparta’da birBölgesel Gözlemevi kurulması önerisini getirmektedir.

Mersin Üniversitesi Kentsel Gözlemevi Projesi (DPT Projesi)

DPT’nin, bölgesel kalkınmayı desteklemek amacıyla Üniversitelerin ortak bilimsel veteknolojik altyapısını geliştirmek üzere verdiği destek kapsamında, Mersin Üniversitesi,tüm fakülte ve birimlerinden gelen talepleri birleştirerek, araştırma altyapısı veteknolojisini geliştirmek için bir başvuru yapmış bulunmaktadır. DPT’ce kabul edilenbaşvuruda (2008), İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi’nce Mersin Üniversitesibünyesinde bir kentsel gözlemevi kurulması önerisi de bulunmaktadır.

Türkiye’deki Oluşumlar: Türdeş Gelişmeler

Gözlemevi Niteliği de Taşıyabilecek Kent Müzeleri

Son yıllarda, Türkiye’de bazı kentlerde (Konya, Kastamonu, Kayseri, Bursa ve İzmir),kent müzeleri kurulmuştur. Bunlardan bazılarının, amaç, hedef ve uygulamaları gözönünde bulundurulduğunda aslında birer kentsel gözlemevi yaratma gayreti içerisindeolduğu gözlenmektedir. Ancak, Türkiye’deki oluşumların özellikle kent tarihi üzerineaşırı derece odaklanması, söz konusu müzelerin olası gözlemevlerine dönüştürülmesiya da eklemlenmesini önleyecek bir süreç yaratmaktadır. Şu anda Antalya, Samsun,Malatya, Mersin, Edirne, Mardin, Bartın ve Kızılcahamam’da da bu doğrultuda kentmüzesi kurma projelerinin var olduğu bilinmektedir (Silier, 2008).

Dikkat Edilmesi Gereken Hususlar ve Gözlemevlerinin

Üstlenebileceği Sorumluluklar, Olası Örgütlenme Biçimleri

Dikkat Edilmesi Gereken Hususlar;

• Planlama salt ekonomik hacim bakımından büyümeyi temin etmek içinsebu zaten az yada çok kendiliğinden olmaktadır ve bu nedenle, sosyo-mekansal sistemde müdahaleyi meşrulaştırmağa pek gerek kalmaz. Ancakplanlama kalkınmayı (kişi başına eşit refah düzeyi) sağlamak içinse herhangi bir sosyo-mekansal sistemde müdahalenin gerekliliği ezici birşekilde meşrulaştırılmalıdır,

• Bu nedenle, özellikle bölge planlamanın toplumsal-mekansal gelişmeleri,belirli amaçlar doğrultusunda etkilemeye çalışan, müdahale eden, bir faaliyetolduğu unutulmamalı; bu kapsamda, süreci belli noktalarında koparılabilirgibi düşünüp, sisteme belirli zaman aralıklarıyla müdahale etmek, artıkgünümüz koşullarında kolay meşrulaştırılamayacağı için planlamanıngetirdiği müdahale anlayışı sürecin tümüne serpiştirilmelidir,

• Değişik ölçeklerde, birbirini izleyen kademesel planlama anlayışı, gelişenteknolojik olanakların ezici baskısı altında ağır bir değişim sürecine girmişbulunmaktadır. Söz konusu anlayış, günümüz gerçeklerinin temsiliyeti ileartan oranda örtüşmemekte, fiziksel mekan sabit bir mekan olmasınarağmen ağ mekanına yeni düğümler eklenebildiği veya çıkarılabildiği içinplanlamayı ölçeklerden bağımsız hale gelmeye ve değişikliklere karşıdaha açık uçlu olmaya zorlamaktadır,

• Açık uçluluk ile olumsallıkların, kademelenmeye dayalı bir planlamaanlayışının oluşturduğu bükülmezlikler içinde barındırmak mümkünolamadığından, planlamanın getirdiği müdahale edilebilirlik, mevcut temsilbiçiminde kendiliğinden devinen bir kısır döngüye hapsedilmekte, sisteminbükülmezliklerinin yarattığı denetlenebilirlik yanılsaması, gerçekliğin farklıanlaşılmasına neden olabilirken, müdahaleyi de müdahale olmaktançıkarmakta sistemi belirli çıkar odaklarının istekleri doğrultusunda,kendiliğinden düzenlenen bir evrene itmektedir,

• Müdahalenin giderek sıradanlaştığı ve sıradanlaşan müdahalenin demüdahale olabilirliğinin sorgulandığı bir planlama anlayışından,müdahalelerin farklılaştığı ve anlamlandığı bir planlama anlayışınageçiş, toplumsal-mekansal sistemin ihtiyaçlarına, stratejik ve güncelçözümler sunularak gerçekleştirilebilir,

• Kapsamlı planlama anlayışından, proje anlayışına ve yönetimdenyönetişime olan kayma bu geçişin yaşanmakta olduğunu göstermeklebirlikte, üst ölçek planlamaya duyulan ihtiyaç, sistemin işleyişi vegidişatı hakkında hakkında sürekli bilgilenmemizi ve edindiğimizgüncel bilgiler ölçüsünde yeni müdahaleler ve müdahale biçimlerigeliştirmemizi gerektirmektedir,

• Bireylerin, planlamanın aktörleri olarak taleplerini meşru yollarla etkinbir şekilde iletebilecekleri bir sistem, günümüz kent ve bölge planlamapratiğini eşitsiz bölgesel gelişmeyi tetikleyen mekanizmalardan kurtaracakkapasiteye sahip gözükmektedir. Burada planlama, bu yeni aktörlerintaleplerini örgütleyici ve müdehale için meşrulaştıcı bir rol üstlenmeli,bilgi çağının, plancılara sunduğu, toplumsal-mekansal müdahaleleri halkkatılımıyla ve daha demokratik biçimde şekillendirmek fırsatı kesinliklekaçırılmamalıdır,

• Artık durağan bir planlama-uygulama ilişkisinden çok döngüsel bir süreçtenve bu süreç içerisinde, uygulamanın da planlamanın bir parçası olduğu,sürekli bilgilenme ve planın, bu bilgilenme süreci içerisinde yenilendiği birplanlama anlayışıdan bahsedilebilir,

• Son olarak, planlama gelişmeyi hedefliyorsa, ki etik açıdan öyle olmalıdır,uçurumsal farklılıkların asıl nedenlerini doğru algılamalı ve bu kapsamdamüdahalelerini biçimlendirmelidir. Bu çerçevede ilk olarak bağlantılılığınartan önemi onu oluşturan nedenlerin perdelenmesine fırsat verilmeden elealınmalıdır.

Gözlemevlerinin Üstlenebileceği Sorumluluklar

• Gözlemevlerinin esasında bir araştırma ve izleme merkezi olarak, kararvericilere, plancılara ve toplumdaki tüm aktörlere, içinde yaşadıklarıtoplumsal-mekansal sistemin evrimi hakkında kolay anlaşılır, çözümlenmişve yer yer yorumlanmış bilgiler sunan bir yapıda olması,

• Özellikle Türkiye’de yaşanan üst ölçek planlama karmaşasına yeni birhalka eklememesi, planlama sürecine sağlıklı ve güncel bilgi sunmasorumluluğu içerisinde hareket ederek, kamu kurumları ve planlamaalanındaki tüm aktörlerle ilişkilerini bu çerçevede kurması,

• Sunulabilecek bilgileri ve mahiyetlerini toplumdaki tüm aktörlerle müzakereederek, onların, süreç içerisinde hem talep eden hem de içeriği belirleyenaktif katılımcılar olmasını sağlaması,

beklenmelidir.

Gözlemevlerinin Olası Örgütlenme Biçimleri;

• Gözlemevleri, bölgesel düzeyde, Türkiye koşullarında, üniversitebünyelerinde ya da diğer ülke deneyimlerinde olduğu gibi kar amacıgütmeyen yarı kamu kurumu niteliğinde bağımsız araştırma merkezleri veistihbarat birimleri olarak kurulabilir, ancak, bu birim ve merkezlerin baştakalkınma ajansları olmak üzere tüm diğer kalkınma birim ve aktörleri iledirsek teması içinde olması gerekir,

• Ulusal düzeyde, belirli konularda uzmanlaşmış, sektörel gözlemevleri, ilgilibakanlık ya da merkezi kamu kurumu bünyesinde ancak özerk bir yapıdakurulabilir,

• Yerel düzeyde ise kentsel gözlemevleri özellikle metropolitan alanlarda,büyükşehir belediyelerine bağlı bağımsız araştırma ve belgeleme birimleriolarak, hatta mevcut Kent Müzesi oluşumlarına eklemlenerek, kurulabilir,

• Tüm bu örgütlenme sürecinde, mevcut bürokrasi arttırılmadan, deneyimlimevcut uzmanlar, bir ağ etrafında ilgili kurumlarda birbiriyle ilişkilendirilerek,dikeyde en az yatayda en fazla eşgüdüm ile hem gözlemevleri içinde hemde gözlemevleri arası ağlar oluşturulmaldır.