W opracowanej metodyce pogłębio­nej analizy oddziaływań, ze względu na brak jednorodnych danych o stanie gospodarki wodnej w zlewniach, opar­to się na danych w ujęciu granic ad­ministracyjnych. Źródłem tych danych jest Bank Danych Regionalnych (BOR) tworzony i publikowany przez Główny Urząd Statystyczny.

Właściwa ocena znaczących oddzia­ływań antropogenicznych i ich wpły­wu wymagała zaprojektowania bazy uwzględniającej zlewniowy charak­ter gospodarki wodnej, opartej na da­nych rzeczywistych. Zaproponowana metodyka i dostosowana do niej baza danych daje możliwość stopniowego odchodzenia od danych z BDR na ko­rzyść danych rzeczywistych.

Założono, że baza danych składać się będzie z 44 zbiorów posegrego­wanych w pięciu grupach funkcyjnych. Metodą ekspercką wyznaczono kryte­ria inwentaryzacyjne obiektów.

Zebranie danych do zaprojektowa­nej bazy daje możliwość ponownej, po­głębionej analizy znaczących oddzia­ływań antropogenicznych i oceny ich wpływu na wszystkie kategorie wód.

LITERATURA

1. _ Grupa Robocza ds. GIS, 2002, "Ramowa Dyrektywa Wodna (RDW). Wspólna Strate­gia Wdrażania. Poradnik. Wytyczne w zakre­sie wdrażania elementów Systemu Informacji Geograficznej Ramowej Dyrektywy Wodnej", Wspólny Ośrodek Badań, JRC, European Communities.

2. Grupa Robocza ds. Raportowania EC-DG En­vironment D.2, 2004, "Reporting Sheets for 2005 Reporting guidance

", Wspólny Ośrodek

Badań, JRC, European Communities. 3. Komisja Europejska OJ C, 2000, "Dyrektywa

Parlamentu Europejskiego i Rady 2000/60/ WE w sprawie ustanowienia ram działalności Wspólnoty w zakresie polityki wodnej", Parla­ment Europejski i Rada Unii Europejskiej.

4. M. MACIEJEWSKI z zespołem, 2004, "Typo­logia wód powierzchniowych i wyznaczenie części wód powierzchniowych i podziemnych zgodnie z wymogami Ramowej Dyrektywy Wodnej 2000/60/WE

", Departament Zasobów

Wodnych Ministerstwa Środowiska. 5. M. MACIEJEWSKI z zespołem, 2005, "Ra­

port dla Obszaru Dorzecza Wisły i Obszaru Dorzecza Odry z realizacji programu wdraża­nia postanowień Ramowej Dyrektywy Wodnej 2000/60/WE za rok 2004

", Departament Zaso­

bów Wodnych Ministerstwa Środowiska. 6. E. NACHLIK z zespołem, 2004, "Identyfikacja

i ocena antropogenicznych oddziaływań na wody i ich skutków wraz ze wskazaniem czę­ści zagrożonych nieosiągnięciem celów środo­wiskowych określonych prawem

".

7. T. WALCZYKIEWICZ z zespołem, 2005, "Bu­dowa bazy danych wykorzystywanych do wyznaczenia jednolitych części wód zagro­żonych nieosiągnięciem celów środowisko­wych dla ich finalnego wyznaczenia

", Depar­tament Zasobów Wodnych Ministerstwa Śro­dowiska.

o

28

ADAM BARTNIK PAWEŁ JOKIEL Uniwersytet Łódzki

Wydział Nauk Geograficznych Zakład Hydrologii i Gospodarki Wodnej

Odpływy maksymalne i indeksy powodziowości rzek europejskich* l Przedstawiono analizę zmienności mak­

symalnych spływów jednostkowych rzek europejskich oraz miar powodziowości na podstawie indeksu Fran�ou. Podjęto pró­bę oceny częstości występowania wezbrań w okresie wielolecia.

W ciągu roku nad kontynentem eu­ropejskim przemieszcza się nieco po­nad 1 O 000 km3 wilgoci atmosferycznej. Z tej objętości prawie 8300 km3 wody spada na jego powierzchnię w posta­ci różnych form opadu. Znaczna część opadu odparowuje (4940 km3}, ale po­została odpływa w postaci odpływu rzecznego lub bezpośredniego odpły­wu podziemnego do mórz kontynen­tu i Oceanu Atlantyckiego. Przeciętny współczynnik odpływu dla Europy wy­nosi ok. 34% i niemal wszędzie w Eu­ropie, poza niewielkim obszarem poło­żonym nad Morzem Kaspijskim, panu­ją warunki umożliwiające powstawanie nadwyżki opadów nad parowaniem, a więc może się tam wykształcić stała sieć rzeczna. Najwięcej wody z Euro­py trafia bezpośrednio do Oceanu At­lantyckiego - 2114 km3/rok. Dla przy­kładu do Morza Arktycznego docie­ra w tym czasie 735 km3, zaś roczny dopływ wody do Bałtyku wynosi ok. 471 km3•

Zróżnicowanie odpływu rzecznego na naszym kontynencie i to zarów­no w sensie ilościowym, jak i w od­niesieniu do reżimu rzek, jest bardzo duże. Najwyższe odpływy notowane są na eksponowanych ku północne­mu zachodowi górskich wybrzeżach

* Pracę dofinansowano z funduszów projektu zama­wianego MEiN PBZ-KBN-086/P04/2004

Skandynawii i Wysp Brytyjskich oraz w górach kontynentu (Alpy, Kaukaz, Karpaty, Pireneje). Najniższe wystę­pują zaś na obszarach położonych w basenach Mórz Czarnego i Ka­spijskiego oraz na Nizinie Węgier­skiej. Także ustroje rzeczne są bar­dzo zróżnicowane. Obok rzek o sto­sunkowo wyrównanych odpływach (Ren, Rodan, Marica) są też takie, których odpływy są bardzo zmienne w ciągu roku (Giomma, Kemi, One­ga). Kontynent europejski charakte­ryzuje się także, klimatycznie i geo­logicznie uwarunkowanym, dużym zróżnicowaniem przestrzennym licz­by, charakteru i pór występowania wezbrań i niżówek.

• Miary odpływów maksymalnych

Maksymalne przepływy rzek euro­pejskich, z oczywistych powodów, nie dorównują wielkością notowanym na świecie, ale już odpływy jednostkowe obliczone dla kulminacji największych wezbrań zanotowanych w rzekach na­szego kontynentu są zbliżone do mak­simów zarejestrowanych na świecie [Lwowicz 1979, Shaw 1994, Herschy 1998, Smith, Ward 1998, Arnell 2002; Jokiel, Tomaiski 2005).

Ekstremalnie wysokie odpływy jed­nostkowe w trakcie kulminacji wezbrań stwierdzono m.in. w zlewniach rzek: Cit­huatian w Meksyku- 9850 dm3• s·1 • km·2, Pionier w Australii- 6600 dm3• s·1• km·2 czy w nowozelandzkiej Haast - 7540 dm3• s·1• km·2 [Smith, Ward 1998]. Od­pływ jednostkowy w zlewni epizodycz­nego uedu Saura, zwanego "małym Nilem", odwadniającego fragmenty Atlasu Zachodniego, Saharyjskiego

Gospodarka Wodna nr 112007

GCSI,CI)J\1�1({\ \\'Q l)��� • ORGAN STOWARZYSZENIA INŻYNIERÓW l TECHNIKÓW WODNYCH l M ELlORACY JNYCH ORAZ POLSKIEGO KOMITETU NAUKOWO­· TECHNICZNEGO SITWM-NOT DS. GOSPODARKI WODNEJ Miesięcznik naukowo-techniczny poświęcony zagadnieniom gospodarki wodnej i ochrony środo­wiska. Omawia problematykę hydrologii, hydrauliki, hydrogeologii, zasobów wodnych, ich wy­korzystania i ochrony, regulacji rzek, ochrony przed powodzią, dróg wodnych, hydroenergetyki i budownictwa wodnego oraz inne zagadnienia inżynierii wodnej.

Wydano przy pomocy finansowej Narodowego

Funduszu Ochrony Środowiska i Gospodarki

Wodnej

Narodowy Fundusz Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej

Złotą Odznaką SITWM

Czasopismo odznaczone

Medalem Komisji Edukacji

Narodowej

Złotą Odznaką

PZTIS

Nr 1 (697) styczeń 2007 r. Rok LXVII. Rok założenia 1935

SPIS TREŚCI POLSKIE SZLAKI ŻEGLOWNE

FAKTY 6

Mariusz Gajda -CZAS NA WODĘ g

WYBITNI Aleksander Tuszko 19

ZAGADNIENIA OGÓLNE l TECHNICZNO-EKONOMICZNE

Tomasz Walczykiewicz- Program rewitalizacji żeglugi śródlądowej NAIADES w kontekście

wymogów Ramowej Dyrektywy Wodnej 17

Celina Rataj- Baza danych niezbędna do pogłębionej analizy znaczących oddziaływań an-

tropogenicznych i ich skutków 22

HYDRAULIKA, HYDROLOGIA, HYDROGEOLOGIA

Adam Bartnik, Paweł Jokiel- Odpływy maksymalne i indeksy powodziowości rzek europej-

s kich 28

HYDROTECHNIKA

Wojciech Rędowicz, Jerzy Machajski-Minęło 100 lat eksploatacji zbiornika Leśna 33

Piotr Warcholak, JanWinter- Chiny Trzech Przełomów 4 3

INFORMACJE • NOWOŚCI • INFORMACJE IV okł.

KOLEGIUM REDAKCYJNE Redaktor naczelny - mgr Ewa Skupińska Redaktorzy działowi: mgr inż. Leszek Bagiński, mgr inż. Zenon Bagiński, mgr inż. Janusz Bielakowski, prof. dr hab. inż. Jan Żelazo Honorowi członkowie kolegium: Małgorzata Daszewska, mgr inż. Kazimierz Puczyński Redaktor techniczny- Paweł Kowalski Korekta - mgr Joanna Brońska Projekt okładki - Zdzisław Milach Zdjęcie na l okł. - Sobieszewc k. Gdańska - foto Ewa Hirsz

RADA PROGRAMOWA

Przewodniczący- prof. dr inż. Jan Zieliński Sekretarz - mgr inż. Janusz Wiśniewski Członkowie: dr inż. Zbigniew Ambrożewski, mgr inż. Andrzej Sadowski, mgr inż. Jacek Cieślak, prof. dr inż. Konstanty Fanti, mgr inż. Mariusz Gajda, prof. dr inż. Marek Gromiec, mgr inż. Dariusz Gronek, dr inż. Maciej Jędrysik, prof. dr hab. inż. Edmund Kaca, mgr inż. Marek Kaczmarczyk, prof. dr hab. inż. Zbigniew Kledyński, dr inż. Ryszard Kosierb, dr inż. Andrzej Kreft, dr inż. Jacek Kurnatowski, prof. dr hab. inż. Zdzisław Mikulski, prof. dr hab. inż. Rafał Miłaszewski, prof. dr inż. Mieczysław Ostojski, prof. dr hab. inż. Maria Ozga-Zielińska, prof. dr hab. inż. Edward Pierzgalski, mgr inż. Józef Stadnicki, mgr inż. Henryk Subocz, doc. dr inż. Wojciech Szczepański, dr inż. Leonard Szczygielski, dr inż. Tomasz Walczykiewicz

REDAKCJA: ul. Ratuszowa 11, 00-950 Warszawa, skr. poczt. 1 004 tel. (0-22)619-20-15 fax (0-22) 619-20-151ub 619-21-87 email: gospodarkawodna@sigma-not.pl ISSN 0017-2448

WYDAWCA: Wydawnictwo Czasopism i Książek Technicznych SIGMA NOT, Sp. z o.o. ul. Ratuszowa 11, 00-950 Warszawa, skr. poczt. 1 004 lei.: (0-22) 818-09-18, 818-98-32 fax: (0-22) 619-21-87 Internet: http://www.sigma-not.pl Informacje e-mail: informacja@sigma-not.pl Sekretariat e-mail: sekretariat@sigma-not.pl

PRENUMERATA Zakład Kolportażu Wydawnictwa SIGMA NOT ul. Ku Wiśle 7, 00-707 Warszawa lei. (0-22) 840-30-86, tel./fax 840-35-89, 840-59-49 fax: 891-13-74 email: kolportaz@sigma-not.pl

Nowością jest prenumerata ciągła, uprawniająca do 1 O-procentowej bonifikaty. Z tej formy mogą korzystać również instytucje finansowane z budżetu Państwa - po podpisaniu specjalnej umowy z Zakładem Kol­portażu. Członkowie SITWM, studenci i uczniowie są uprawnieni do prenumeraty ulgowej. Uwaga: w przypadku zmiany cen w okresie objętym prenumeratą prenumeratorzy zobowiązani są do do­płaty różnicy cen. Nakład - 1450 egz. Cena 1 egz. - 19,5 zł w tym 0% VAT Cena prenumeraty rocznej w pakiecie 254 zł netto, 258,40 zł brutto Prenumerata ulgowa - rabat 50% od ceny podsta­wowej, prenumerata roczna w wersji papierowej - 234 zł (w tym 0% VAT)

OGŁOSZENIA l REKLAMY przyjmują: bezpośred­nio redakcja (619-20-15, ul. Ratuszowa 11) oraz Dział Reklamy i Marketingu (827-43-66, ul. Mazowiecka 12) e-mail: reklama@sigma-not.pl Redakcja i Wydawca nie ponoszą odpowiedzialności za treść reklam i ogłoszeń.

Skład i łamanie: Drukarnia SIGMA-NOT Sp. z o.o. i Oficyna Wydawnicza SADYBA e-mail: sadyba@sadyba.com.pl Druk: Drukarnia SIGMA-NOT Sp. z o.o. e-mail: drukarnia@drukarnia.sigma-not.pl

Redakcja zastrzega sobie prawo skracania artykułów. Materiałów nie zamówionych nie zwracamy. Artykuły są recenzowane.