Upload
others
View
5
Download
0
Embed Size (px)
Citation preview
Jet Fanlı Otopark havalandırma sisteminin mucidi
Novenco Otopark Havalandirma Sistemi
Novenco Jet fanlı otopark havalandırma
Önsöz
Otomobiller artık günlük yaşantımızın doğal bir
parçası haline geldiler. Yaygınlaşan toplu taşıma
sistemlerine rağmen günümüzde birçok kişi artık bir
arabaya sahiptir. Bu nedenle de otoparklara olan
talep özellikle şehir ve diğer büyük yerleşim birimlerinde her geçen gün artmaktadır. Geleneksel
açık otoparklar çok fazla alan kaplamaktadır. Diğer
taraftan her geçen gün daha fazla insan yaşadığı
yerde parklar ve yeşil alanlar olmasını istiyor.
Park edilmiş araçların iklim koşulları sebebiyle veya
herhangi bir dış etkenle taşıtların zarar görmesini
önlemeye yönelik olarak kapalı otopark ihtiyacı
artmaktadır. Bu ihtiyacın karşılanması amacına
yönelik olarak hem yeraltında hem de yer üstünde her geçen gün daha fazla kapalı ve katlı otopark inşa
edilmektedir.
Taşıt ekzost emisyonları başka diğer gazların
yanında, karbon monoksit (CO) ve benzen gibi
birtakım zehirli gazlar içermektedir. İnsan sağlığının
korunması amacıyla bu gazların kapalı otoparklardan
tahliye edilmesi gerekmektedir.
Novenco uzun yıllardır karayolu tünellerine fan sistemleri temin etmiş olup bu sistemlerin dizayn ve
geliştirme çalışmaları ilgili makamlarla yakın işbirliği
içerisinde gerçekleştirilmiştir. Bu tecrübelerimizi
1993/94 yıllarından bu yana katlı otoparklarda da
kullanıyoruz.
Karayolu tünel havalandırma sistemleri genelde jet
teknolojisi üzerine kuruludur ve bu sistemlerde
kullanılan fanlar jet fanlardır. Novenco geliştirmiş
olduğu jet fanların dizaynını düşük gürültü emisyonu
ve minimum yükseklik gibi unsurların önemli olduğu otopark tesislerine uyarlamıştır.
Novenco uzun yıllardır otopark havalandırma
sistemlerinde eşsiz bir uzmanlığa sahip olmuştur.
Novenco nüfus yoğunluğu çok yüksek olan
Hollanda’da ve boş alanların çok değerli olduğu
Almanya’nın büyük şehirlerinde edindiği tecrübeler
bazında CO tahliyesi ve bir yangın durumunda
duman kontrolüne yönelik otopark havalandırma
sistemleri geliştirmiştir. Bu kitapçığın ana amacı otoparklarda CO tahliyesi ile ilgili prensipler
hakkında ve duman tahliye ve kontrolü ile ilgili
olarak kısa bilgiler vermektir.
Bu sistemlerin özelliği düşük kurulum ve işletme
maliyetine sahip olmalarıdır. Otoparklarda herhangi
bir hava kanalı gerektirmezler ve bu nedenle de son
derece esnektirler.
Referanslarımız arasında Türkiye, Hollanda, Almanya, Danimarka, Portekiz, İsveç, Norveç,
İngiltere ve Belçika ile dünyanın diğer pek çok
ülkesinde kurulu CO ve duman kontrol sistemleri
bulunmaktadır.
Novenco Jet fanlı otopark havalandırma
Havanın taşınması
Otopark tipleri
Havalandırma kısaca, havanın taşınmasıdır. Havanın
taşınabilmesi için bir kütlenin hareket ettirilmesi
gerekir. 20°C’de havanın yoğunluğu yaklaşık 1.2
kg/m3’tür. Bu nedenle 10 m3’lük havanın hareket
ettirilmesi 12 kg’lık bir kütlenin taşınmasına karşılık
gelir.
Hava üç şekilde hareket ettirilebilir. En iyi bilinen
yöntem, havayı ya ‘emen’ ya da ‘iten’ bir fan
yardımıyla bir kanal içerisinde taşımaktır. Havanın ısıl
farklılıkların sonucu olarak dikey olarak hareket ettiği
de iyi bilinen bir gerçektir.
Üçüncü yöntem de jet havalandırma olarak bilinir ve
hareket eden kütlenin bir “itme kuvvetine” tabi
tutulduğunda hız değiştirmesi gerçeği üzerine
kuruludur. Fizikte bu fenomen “itki” olarak bilinir.
Sürekli gerçekleştirilen testler bazında jet havalandırma yöntemi optimize edilip otopark
güvenlik sistemlerine entegre edilmiştir.
Bu kitapçık jet havalandırma yönteminin sunduğu
imkânlar hakkında bilgi vermektedir.
Açık otoparklar arasında üzeri kapalı olmayan
otoparklar ile gerekli havalandırmayı temin edecek
şekilde yeterince açık otoparklar bulunmaktadır. Bir
parkın açık olarak sınıflandırılabilmesi için çeşitli
şartların karşılanması gereklidir. Bu konuda her ülkenin kendine özgü daha çok veya daha az katı bir
mevzuatı vardır.
Genel olarak uzun bir süreden beri otoparkların inşa
edildiği ve dolayısıyla otopark dizaynında daha çok
tecrübe sahibi olan ülkelerde bu konu ile ilgili şartlar
daha kesin ve açıktır.
Örneğin Danimarka’da 2000m2’nin üzerindeki
otopark tesisleri için şu kural öngörülmektedir
(Danimarka bina yönetmeliği BR 95’in 6(17)(1)(4)
numaralı maddesi): “Zemin alanının en az %5’ine
karşılık gelen açık alana sahip havalandırma sistemlerinin bulunması durumunda bir sprinkler
sistemi gerekli değildir. Açıklıklar düzgün olarak
dağıtılmalı ve kapatılamayacak şekilde olmalıdır. En
yakın açıklığa olan yatay mesafe 12 metreden fazla
olmamalıdır.”
Hollanda’da aşağıda listelenen şartların tamamının
karşılanması gerekmektedir:
1. Doğal havalandırma temin edilmelidir. 2. En az iki karşılıklı duvarda hiçbir şekilde
kapatılamayacak veya tıkanmayacak kalıcı
açıklıkların yapılması gereklidir.
3. Bu dış duvarlarda bulunan açıklıklar bahse
konu otopark katının toplam duvar alanının
en az üçte birine karşılık gelmelidir.
Toplam duvar alanının hesaplanmasında
hem dış hem de bölme duvarlar hesaba
katılmalıdır.
Şekil 1
Doğal havalandırma
ADuvar açıklığı ≥ 1/3Atoplam
> %2,5 Azemin
Açık otopark tesisi
< 54m > 5m
Novenco Jet fanlı otopark havalandırma
Alternatif olarak, havalandırma açıklıklarının
alanı, o otopark katının zemin alanının en az
%2.5’ine karşılık gelmelidir.
4. Karşılıklı duvarlar arasındaki mesafe 54 metreyi geçmemelidir.
5. Havalandırma açıklığına sahip bir dış duvarla
en yakın bina arasında en az 5 metrelik bir
açık mesafe bulunmalıdır.
6. Bölme duvarlar doğal havalandırmayı
engellememelidir.
7. En alttaki otopark katı zemin seviyesinden
itibaren 1.3 metreden daha derinde
olmamalıdır.
Bu şartlardan herhangi birinin karşılanmaması
durumunda bahse konu otopark kapalı otopark
olarak sınıflandırılır ve ilgili bölümde “zorlanmış
havalandırma” (mekanik havalandırma) sistemleri
kullanılmalıdır.
Kapalı otoparkların tipik özellikleri:
1. Birbirinden 54 metreden fazla uzaklıkta dış duvarlar.
2. Havalandırma açıklığına sahip yalnızca bir dış
duvarın olması veya açıklıkların
kapanabilecek durumda olması.
3. Havalandırma açıklıklarının (varsa) açık
otoparklarla ilgili şartları karşılamaması.
4. Hiçbir havalandırma açıklığının bulunmadığı
yeraltı otoparkları.
5. Komşu binalara 5 metreden az mesafe.
6. Zemin seviyesinden itibaren 1.3 metreden daha fazla derinlik.
7. Doğal havalandırmayı engelleyen bölme
duvarlar.
Bunlardan herhangi birinin doğru olması durumunda mekanik havalandırma sistemlerinin kullanılması
gerekir.
Türkiye’deki durum ise Binaların Yangından
Korunması Hakkında Yönetmelik (2009) Madde 60’ta
belirtilmiştir:
(1) Motorlu ulaşım ve taşıma araçlarının park
etmeleri için kullanılan otoparkların açık otopark
olarak kabul edilebilmesi için, dışarıya olan toplam
açık alanın, döşeme alanının % 5’inden fazla olması
gerekir. Aksi takdirde bu otoparklar kapalı otopark
kabul edilir.Açık otoparklarda, dışarıya olan çıklıklar
iki cephede ise bunların karşılıklı iki cephede
bulunması ve her bir açıklığın gerekli toplam açıklık
alanının yarısından büyük olması gerekir. Açıklıkların
kuranglez şeklinde bir boşluğa açılması hâlinde, söz
konusu boşluğun genişliğinin en az otopark kat
yüksekliği kadar olması ve kurangleze açılan ilâve
her kat için en az kat yüksekliğinin yarısı kadar
artırılması gerekir. Alanlarının toplamı 600 m2’den
büyük olan kapalı otoparklarda otomatik
yağmurlama sistemi, yangın dolap sistemi ve itfaiye
su alma ağızları yapılması mecburidir.
(2) Toplam alanı 2000 m2’yi aşan kapalı otoparklar
için mekanik duman tahliye sistemi yapılması şarttır.
Duman tahliye sisteminin binanın diğer bölümlerine
hizmet veren sistemlerden bağımsız olması ve saatte
en az 10 hava değişimi sağlaması gerekir.
Novenco Jet fanlı otopark havalandırma
Otoparklarda geleneksel havalandırma yöntemleri
Günümüzde bir otoparkın açık veya kapalı oluşuna
bağlı olarak dört farklı havalandırma yöntemi
kullanılmaktadır.
Açık otoparklarda rüzgâr ve termal koşulların
sağladığı doğal havalandırma.
Yukarıdakinin benzeri olan ancak bir taze hava fanı
veya ekzost fanı ilaveli fan destekli doğal havalandırma sistemi. Bu tür sistemlerde ayrıca
hava kanalları (Şekil 2) veya jet fanlar da
kullanılabilir.
Geleneksel havalandırma sistemleri kapalı
otoparklarda kullanılır. Havanın taşınmasına yönelik olarak hava kanallarıyla birlikte hem temiz hava
fanları hem de ekzost fanlarından oluşur. (Şekil 4).
Basit geleneksel havalandırma sistemleri ise kapalı
otoparklarda kullanılır. Bu tür sistemler de temiz
hava fanları ve ekzost fanlarından oluşur ancak hava kanalları kullanılmaz.
Uygulamada geleneksel havalandırma sistemleri ile
ilgili birtakım problemler bulunmaktadır.
Örneğin:
1. Giriş ve/veya çıkış havalandırma kanalları
için yer olmaması veya yetersiz olması.
2. Sistemin yeteri kadar havalandırma
sağlayacağı konusunda herhangi bir garantinin verilememesi.
3. Havalandırmanın çok az olduğu veya hiç
olmadığı “ölü” noktaların oluşabilmesi.
4. Kanallar için yer olmaması.
5. Sistem tasarlanırken yangın durumunda
duman kontrolü göz önünde
bulundurulamaması.
6. Havalandırma düzeyinin değişken şartlara
uygun olarak düzenlenmesi ihtimali göz
önünde bulundurulamaz. 7. Yangın kapıları ve yangın duvarları gibi
yangından korunma sistemleri otoparklarda
açık ve engelsiz bir ortamın elde edilmesi
ihtimalini ortadan kaldırır.
Şekil 2
Yarı doğal havalandırma
Şekil 3
Yarı mekanik havalandırma
Şekil 4
Üstten görünüş
Yandan görünüş
Mekanik havalandırma
Novenco Jet fanlı otopark havalandırma
Jet havalandırma sisteminin prensipleri
Novenco jet fanlı havalandırma sistemleri hem CO
tahliyesi hem de yangın durumunda duman kontrolü
ihtiyaçlarına uygun olarak adapte edilebilmektedir.
Büyük tesislerin bağımsız bölgelere ayrılması
durumunda önemli miktarda enerji tasarrufu
mümkündür.
Geleneksel havalandırma sistemlerinde tüm hava,
fan ve kanallar vasıtasıyla çekilir. Bu hem sağlanan
temiz hava hem de tahliye edilen kullanılmış hava
için geçerlidir. Yüksek basınç kaybının önlenmesi
amacıyla havanın akış hızı mümkün olduğunca yavaş
tutulur. Ancak bu durum, kanalların nispeten geniş
olması gerektiği anlamına gelir ve bu nedenle de
büyük bir alan gerektirir.
Jet fanlı havalandırma sisteminde ise tamamen farklı
bir yaklaşım kullanılmaktadır. Bu sistemde küçük bir
miktar hava bir fan içine emilir ve sonrasında da
yüksek hızda atılır. Atılan hava fanın önündeki hava
kütlesine çarptığında onu ileri doğru iter ve aynı
zamanda çevredeki havayı da çeker (indükler) . Bu
şekilde çevredeki tüm hava hareketlendirilir ve kanal
kullanılmadan 20-40 metre gibi bir mesafeye taşınır.
Otoparkın bütünü bir hava kanalı görevi görür. Jet havalandırma sisteminin ardındaki prensip küçük
miktarda havanın (yanma ürünleri) roketi yukarı
doğru itecek şekilde yüksek hızda atıldığı roketlerde
kullanılan prensiple aynıdır.
Fan sağlam bir şekilde sabitlendiğinden, tüm enerji
atılan havadan çevreye hız şeklinde taşınır. Hava ileri
doğru sevk edilirken fan yerinde kalır.
Sürüklemenin bir sonucu olarak ta hareket halindeki
hava miktarı her zaman fandan geçen havanın
miktarından çok büyük olacaktır.
Hareket halindeki havanın miktarı tesisin farklı
kesitlerinde aynıdır. Sistem büyüklüğüne bağlı olarak
örneğin 1 m/s’lik bir hız elde edilebilir.
Jet fanların büyüklüğü ve sayısı otoparkın büyüklüğü
ve planına ve sistemin esas olarak CO tahliyesi için
mi yoksa duman kontrolü için mi kullanılacağına
bağlıdır.
Şekil 5a
Jet fanlar çalışırken: yandan görünüş
Hava akış hızı profili: yandan görünüş
Şekil 5b
Jet fanlar çalışırken: üstten görünüş
Hava akış hızı profili: üstten görünüş
Novenco Jet fanlı otopark havalandırma
Şekil 5a ve 5b jet havalandırma sisteminin uygulamada nasıl çalıştığını göstermektedir. Her iki
şekil de üstten görünüştür.
İtme kuvveti, yani jet fanların yarattığı kuvvet,
Newton [N] cinsinden ifade edilir ve kütlesel hava
debisi ile hızda meydana gelen değişimin ürünüdür.
Çıkış güçleri m3/s veya Pa cinsinden ölçülen
geleneksel fanlardan farklı olarak jet fanlar için
kullanılan ölçme birimi budur. Jet fanlar genellikle tavana monte edilirler (Şekil 5a ve 5b).
Jet fanların harekete geçirecekleri hava kütlesinin
ortasına yerleştirilmeleri önemlidir. Teoride,
çevredeki havanın başlangıç akış hızının sıfır olduğu
varsayıldığında, bir jet fanın ürettiği itme kuvveti
hacimsel hava debisi x havanın yoğunluğu x çıkış
hızına eşittir.
Maksimum verim için jet fanların tamamen serbest bir şekilde asılması gerekir.
Uygulamada fanların altında maksimum düzeyde
açık yer sağlama amacına yönelik olarak tavana
mümkün olduğunca yakın bir şekilde monte edilirler.
Hava düz yüzeylere yapışma eğilimindedir. “Coanda
etkisi” olarak bilinen bu fenomen genel verim
açısından son derece önemlidir. Novenco jet fanları bunu önlemek için hava akışını yakın yüzeylerden
uzaklaştıracak şekilde yönlendiren deflektörlerle
donatılmıştır.
Genel verim ayrıca giriş ve çıkış koşullarından da
etkilenir. Fanların yakınlarında bulunan engeller için
önlemler alınmalıdır. Daha önceden de bahsedildiği
üzere nominal itme kuvveti kütlesel debi x çıkış
hızına eşittir.
Etkin itme kuvveti, nominal itme kuvveti ile bir
“sistem etkinlik faktörünün” ürünüdür ve her zaman
nominal itme kuvvetinden daha düşüktür.
Şekil 6, bir otopark tesisinde yerden tasarruf
sağlayan bir havalandırma sistemi için jet fanların
nasıl monte edilebileceğini göstermektedir. Mümkün
olan en yüksek verim için en yakın kirişle arasındaki
mesafe giriş kısmında en az 0.5 metre çıkış kısmında ise en az 2.0 metre olmalıdır.
Kirişlerin yüksekliği 0.4 metreden daha fazla
olmamalıdır. Aksi takdirde kiriş yüksekliği ya fanlar
tavandan sarkıtılarak ya da fanın en yakın kirişle
arasındaki mesafe arttırılarak telafi edilmelidir.
Şekil 6
Hava kanalı için yer yok
Novenco Jet fanlı otopark havalandırma
Bu bölümde jet havalandırma sisteminin temel
teorisine kısa bir giriş yapılmıştır. Takip eden
sayfalarda pratikte kullanımı hakkında bilgiler
verilecektir.
Otopark tesislerinde jet fanlar, hem CO hem de
yanıcı yakıt gazlarının (CH4) tahliyesi amacına
yönelik olarak hava kanallarının yerine kullanılabilir.
Otoparklarda karbon monoksitin var olması, diğer
zararlı gazların (örneğin benzen) da var olduğunun
bir göstergesidir. Bunun bir sonucu olarak örneğin
Alman makamlar otoparklardaki CO limitlerini 100
ppm’den 50-60 ppm’e çekmiştir.
Havalandırma sistemi, otoparktaki CO ve CH4
düzeyini denetleyen sensörlerce devreye sokulur.
Gerekli sensör sayısı otoparkın genel planına bağlıdır
ve her 100 m2’ye bir adet ile her 500 m2’ye bir adet
arasında değişir. CH4 sensörleri genel olarak yere yakın monte edilirken (yerden yaklaşık 30 cm
yukarıda), CO sensörleri baş hizasında (yerden
yaklaşık 150 cm yukarıda) monte edilir. 4-20 mA
çıkışa sahip sensörlerin kullanılması durumunda
bunlar izin verilen limitlerin ayarlanabilmesi için bir
CTS kontrol sistemine bağlanabilir.
Şekil 7, jet fanlar ile bir ana aksiyel fandan meydana
gelen kapalı bir sistemin prensip resmi. Şaft
konfigürasyonu genelde bir difüzör, bir ana aksiyel fan ve ihtiyaç halinde bir susturucudan oluşur. Sınır
kirlilik değerleri aşıldığında önce ana aksiyel fanlar
çalışmaya başlar, ardından jet fanlar çalışır.
Herhangi bir havalandırma sisteminin gerekli
olmadığı açık otoparklarda doğal havalandırmaya jet
fanlarla destek olunabilir. Bu sayede “ölü” noktaların
oluşması engellenir. Aynı şey açık otopark şartlarını
çok az bir farkla karşılayamayan otoparklar için de
geçerlidir. Bu gibi tesislerde de ilgili şartlar tek başına jet fanlar kullanılarak karşılanabilir. Bu gibi
durumlarda en iyi çözüm genelde 100% çift yönlü
Novenco jet fanlarının kullanılmasıdır. Bu fanlar her
iki yönde de aynı itme kuvvetini sağlayabilirler.
Böylece akış yönü rüzgar koşullarına uygun olarak
değiştirilebilir.
Şekil 7
Novenco Jet fanlı otopark havalandırma
Duman kontrolü için jet havalandırma
Kapalı otoparklarda duman kontrolü ile ilişkili olarak
hem teknik hem de yasalar yönünden birçok koşul
göz önünde bulundurulmalıdır.
Binaların Yangından Korunması Hakkında Yönetmelik
(2009) içeriğinde otopark havalandırmasında duman kontrolu zorunluluğu belirtilmemiş olup pek çok
projede performans temelli yaklaşım gereği tercih
edilmektedir.
Örneğin Danimarka’da ilgili standartlar halen hazırlık
aşamasındadır. Bu standartlar sistemden ziyade
fonksiyon şartları üzerinde kurulu olacak, ancak
detayları henüz bilinmemektedir.
Daha önceleri yangından korunma ile ilgili şartlar duvarlar, kapılar, girişler, yatay bölmeler ve sprinkler
sistemleri üzerine kuruluydu.
Tüm bunlar yangının yayılmasını geciktirir ve hatta
durdurabilir. Bununla birlikte bir yangın esnasında
meydana gelen zayiatın çoğuna yangının
kendisinden ziyade ortaya çıkan duman neden
olmaktadır.
İşte bu yüzden duman tahliye sistemlerinin çeşitli fonksiyonları yerine getirmesi zorunludur. Bunlar
arasında şu fonksiyonlar bulunmaktadır:
• Otoparkta bulunan insanların dumandan
etkilenmeden kaçabilmelerine olanak
tanımak için, oluşan dumanı tahliye etmek.
• Dumanı itfaiyecilerin otoparka girebilmelerine, yangını kontrol
edebilmelerine ve söndürebilmek için
yeterince yaklaşabilmelerine imkân
sağlayacak şekilde kontrol etmek.
Yerel yangın makamları tarafından da belirli birtakım
şartlar öngörülmektedir.
Yeraltı otoparklarında tavan yüksekliğinin nispeten
alçak olması nedeniyle (yaklaşık 2.5 m) bir yangın
durumunda genelde, dumanın tüm katlara yayılacağı
göz önüne alınmalıdır. Yangının çevresindeki alan
kısa bir süre içerisinde dumanla dolacak ve bu
duman etrafa yayılmaya başlayacaktır (bkz. Şekil 8).
Şekil 8’de bu duruma bir örnek verilmektedir. Bir
yandan aksiyel şaft fanları vasıtasıyla taze hava içeri alınır ve kullanılmış hava tahliye edilirken diğer
yandan içerideki hava jet fanlar vasıtasıyla otopark
içerisinde taşınır.
Bir yangın durumunda gerekli olan duman tahliye
senaryosuna uygun olarak jet fanlar kapanır ve taze
hava ve tahliye fanları en yüksek güçte çalıştırılır. Bu, otoparkta bulunabilecek kişilerin kaçmasına olanak
sağlar. Bina boşaltıldıktan veya itfaiye ulaştıktan
sonra jet fanlar çalışmaya başlayarak havayı ekzost
şaftına doğru iterler. Bunun iki faydası vardır:
• Duman nispeten kısıtlı bir alan içerisinde
birikir (bkz. Şekil 8 ve 8b), bu da yangının
bulunduğu yerin tespit edilip söndürülmesine olanak tanır.
• Yangının yakınındaki sıcaklığın düşük
olmasını sağlar, böylece itfaiyeciler yangına
daha fazla yaklaşabilir.
• Büyük miktardaki havanın dumanı ve bina
yüzeylerini soğutması sayesinde binaya
gelebilecek zararın minimize edilmesidir.
Duman kontrolu ve CO havalandırmasının bir arada
düşünüldüğü projelerde, duman kontrolu için hava
Şekil 8
Şekil 8a: Jet fanlar çalışırken; üstten görünüş
Şekil 8b: Jet fanlar çalışırken: yandan görünüş
Şekil 8c: Jet fanlar çalışmazken; yandan görünüş
Novenco Jet fanlı otopark havalandırma
Jet fanlarının duman kontrolü amacına yönelik
olarak kullanılması, tüm olası yangın senaryolarının
detaylı olarak analiz edilmesini gerektirir.
• Kaçış yolları nerelerde?
• Otoparkı boşaltmak ne kadar sürer?
• Bir yangının olası boyutu nedir? Birden fazla
aracın ateş alması durumunda ne olur?
• Ne kadar duman bekleniyor, dumanın
sıcaklığı ne kadar olabilir, görüşü nasıl etkileyebilir?
• İtfaiyenin gelmesi ne kadar sürer?
• Bir yangın durumunda kullanılacak eylem
planı nedir?
• Duman nereden tahliye edilebilir?
• Bir taşıt yangını nasıl ilerleyebilir?
Yukarıdaki açıklamalardan ve sorulardan da
anlaşılacağı üzere yerel itfaiyenin önemli bir rolü olduğu açıktır. Bu nedenle de planlamanın yangın
makamlarıyla işbirliği içerisinde yapılması gerekir.
Yukarıdaki noktalardan birkaçı Novenco tarafından
Hollanda’da jet fanlarla gerçekleştirilen büyük, tam
ölçekli testlerde incelenmiştir.
Daha önce de bahsedildiği üzere Novenco, otopark
havalandırma sistemlerinin geliştirilmesinde lider bir
rol oynamıştır. Aşağıda otoparklarda jet
havalandırma sistemi kullanılması sayesinde elde
edilebilecek yararların kısa bir özeti sunulmaktadır:
1. Yer tasarrufu Otoparkta büyük yer kaplayan hava kanallarının
kullanılmasına gerek yoktur. Böylece tavanın alçak
yapılmasına olanak tanır. Bu da kapalı otoparklarda
mevcut kısıtlı yerin daha iyi kullanılmasına imkân
sağlar.
Jet fanlar temiz havayı “devasa bir kanal”, yani
otoparkın kendisi içerisinde taşır ve dağıtır.
2. Esnek kurulum Yapılan çeşitli testler jet fanların esnek bir şekilde
konumlandırılabileceğini göstermiştir. Bu fanlar
sistemin verimliliğini etkilemeksizin 2 metrelik bir
yarıçap dahilinde konumlandırılabilir.
3. Tam hava karışımı Jet havalandırma sistemi kullanıldığında 45 metreye
kadar yönsel “itme” elde edilebilir. Bu ilk olarak
havanın tam olarak karışmasını ve karbon monoksit seyreltiminin etkin bir şekilde
gerçekleşmesini sağlar. İkincisi de havanın, yüksek
CO birikme riskinin bulunduğu “ölü” noktalara
yönlendirilmesine imkân sağlar.
Havanın kanallar vasıtasıyla tahliye edildiği
geleneksel havalandırma sistemlerinde emiş yönsel
olamayacağından büyük miktarlarda karbon
monoksit konsantrasyonunun bulunduğu bu
“cepler” kolaylıkla ortaya çıkabilirler.
4. Otoparkta daha gelişmiş havalandırma Geleneksel havalandırma sistemlerinde otoparkın
her tarafının yeterli bir havalandırma ile
donatılmasının gerekli olması durumunda kapsamlı
bir kanal ağının kurulması gereklidir.
Bu kanallar yeraltı otoparklarında dizayn ve plan
açılarından sorunlar yaşanmasına neden olurlar.
Novenco jet fanları ile bu tür sorunlar yaşanmaz.
Novenco Jet fanlı otopark havalandırma
5. Enerji tasarrufu Jet fanlar ilgili CO veya CH4 sensör gruplarıyla
kontrol edilen gruplar halinde düzenlenebilir.
Hareket ettirilecek hava miktarı böylece şartlara
uygun olarak ayarlanabilir. Bu nispeten düşük
hızlarda gerçekleştirildiğinden enerji tasarrufu
sağlanır. Enerji maliyetleri de jet fan kullanıldığında yaklaşık %60 oranında azalır. Geleneksel sistemlerde kanal boyutunu azaltmak
amacıyla nispeten yüksek hava hızları kullanılır. Bu da büyük basınç kayıplarına neden olur.
Havalandırma gerektiğinde bütün sistem çalışır ve
enerji gereksiz yere harcanır. Bütün kanallar
birbirleriyle bağlantılı olduğundan bu durum
önlenemez.
6. Maliyet tasarrufu Otoparklarda jet fanlar kullanıldığında hava kanalı
kullanılmasına gerek yoktur. Kapalı otoparklarda
yalnızca bir temiz hava girişine ve bir de kirli hava çıkışına gerek vardır.
Bu nedenle de basınç düşmesi yalnızca damper,
susturucu (varsa) ve şaft içinde oluşan ile sınırlıdır.
Bu da daha küçük motor ve fanların kullanılmasına
olanak tanır ve dolayısıyla da daha düşük bir gürültü
düzeyi sağlar.
Diğer yandan jet havalandırma sistemleri daha fazla
kablo ve daha büyük elektrik panolarının
kullanılmasını gerektirir. Ancak bu maliyetler dahil
edilse bile jet havalandırma sistemlerinin alım ve
kurulumu geleneksel sistemlere kıyasla genel olarak
% 30 daha ucuzdur.
7. Basit ayarlama Kanallı havalandırma sistemleri genel olarak istenen
havalandırmanın elde edilebilmesi için ayarlanması
gereken menfezlerle donatılırlar.
Jet havalandırma sistemlerinde fanlar havayı duvar
ve tavanlardan uzaklaştıran bir deflektör ile
donatıldıklarından bu ayarlar gerekmez. Bu
deflektörler fabrikada ayarlanır ve yeniden
ayarlanmaları çok nadiren gerekebilir. Ayar
gerekmesi durumunda ise bu işlem yerinde çok kolay
bir şekilde yapılabilir.
Tam havalandırmaya gerek olmaması durumunda
hava miktarı jet fanlar yarı hızda çalıştırılarak veya
yalnızca belirli bir grup fan çalıştırılarak
düzenlenebilir.
Duman kontrolü CO tahliyesi için jet havalandırma sistemlerinin
faydaları konusunda herhangi bir şüphe olmamasına
karşın Avrupa'da 1990’lı yılların başlarında bu
sistemlerinin duman kontrolüne uygunluğu konusunda birtakım tartışmalar olmuştur.
Gerçekçi testlerin yapılmamış olması nedeniyle
yangın makamları jet havalandırma sistemlerini
sprinkler sistemleri, yangın kapıları ve yangın
duvarlarına alternatif olarak onaylamak
istemiyorlardı. Bu iki nedene dayanıyordu:
• İlk yapılan testler soğuk dumanla gerçekleştirilmişti ve beklentileri
karşılamıyordu. Soğuk duman bir yangından
çıkan sıcak dumandan farklı bir yoğunluğa
sahiptir. Soğuk duman bu yüzden sıcak
olandan farklı bir davranış gösterir ve soğuk
dumanla yapılan testlerin sonuçları gerçek
bir yangın durumunu doğru olarak
gösteremez.
• Jet havalandırma sisteminin sprinkler sistemlerinin yerini alabileceği henüz
kanıtlanmamıştır.
Novenco, Hollanda makamlarını sistemin onaylanıp
onaylanmaması gerektiğini gerçekçi koşullar altında
Novenco Jet fanlı otopark havalandırma
Tasarım kriterleri
belirleyebilecek tam ölçekli testlerin yapılmasının gerekliliği konusunda ikna etmiştir. Testler 1998 yılı
Haziran ayında Hollanda’nın önde gelen araştırma
kuruluşu TNO (Hollanda Uygulamalı Bilimsel
Araştırmalar Kurumu) ile birlikte gerçekleştirildi.
Testler kapalı bir otoparkta gerçekleştirildi ve toplam
18 farklı tam ölçekli yangından oluşmaktaydı. Amaç,
Novenco’nun hesaplama modelini test etmek ve CFD
simülasyon yazılımında kullanılmaya yönelik modeller geliştirmekti.
Bu yangınlardan edinilen veri ve tecrübeler bir raporda toplandı. Bu rapor o zamandan bu yana jet
fanlı havalandırma sistemlerinin otoparklarda
duman kontrolü amacıyla kullanımı için bir rehber
teşkil etmiştir.
Bugün jet havalandırma sistemleri Hollanda’da
birinci sırada gelmektedir ve sprinkler sistemleri ile
geleneksel kanal bazlı havalandırma sistemlerinin
yerini almıştır. Tekrar belirtmek gerekir ki jet fanlı havalandırma sistemi tamamen sprinkler sistemini
gereksiz kılacak bir sistem değildir. Yerel koşullar
dikkate alınmalıdır.
Jet havalandırma sistemlerinin pratikte dizaynı ile ilgili olarak aşağıdaki beş faktörün belirlenmesi özel
bir önem taşımaktadır:
1. CO üretimi
2. Havalandırma miktarı
3. Hava hareketinin yönü
4. Otopark iç ve dışındaki gürültü sınırları
5. Bir yangın durumunda havalandırma ve
söndürme stratejisi.
Faktör 1: CO üretimi Üretilen CO miktarını etkileyen birkaç faktör
bulunmaktadır. Günümüzde daha modern araçlar
geliştirilmiştir ve bunlar yanma özellikleri ve katalitik
konverter kullanımı sayesinde eskilere oranla daha
az kirliliğe sebep olurlar. Soğuk motorlar sıcak
olanlara göre daha fazla CO üretir. Sürat de CO
üretimini etkiler. Havalandırma sistemleri dizayn
edilirken tüm bu faktörler göz önünde bulundurulmalıdır. Bunlar ayrıca CO değerlerinin
ülkeden ülkeye niçin farklılık gösterdiğini de açıklar.
Bazı ülkeler diğerlerine oranla daha fazla eski araca
sahipken, bazılarında araçların büyük bir kısmı
yenidir.
Kuzey Avrupa ülkelerinde bu konuda standartlaşmış
düzenlemeler yoktur. Ancak CO havalandırması için
gerekli hava miktarının hesaplanması için bir model kullanılmaktadır. Bu modelde gerekli hava akışı
otoparktaki park yeri sayısı, bu park yerlerine
ulaşmak için katedilen mesafe ve her saat gelen ve
giden araç sayısı bazında hesaplanır. CO üretimi ile
ilgili girdi verileri soğuk ve sıcak çalışma arasında
ayrım yapmamaktadır. Model ayrıca otopark içinde
kabul edilebilir CO konsantrasyonunu, otopark
dışındaki havanın CO konsantrasyonunu veya
otoparkın bir alışveriş merkezinin mi yoksa bir sitenin mi parçası olduğunu göz önünde
bulundurmamaktadır.
Katalitik konverterlerin ortaya çıkmasından bu yana
araçların ürettiği CO miktarı yanma ürünleri ile ilgili
olarak büyük oranda düşüş gösterdi. Almanya’da
bugün CO miktarı, NOx ve benzol de dahil olmak
üzere başka zararlı gazların varlığının bir göstergesi
olarak görülmeye başlandı. Sonuç olarak bazı
eyaletlerde izin verilebilen CO limitleri 120 ppm’den 50-60 ppm’e çekmiliştir. Belirlenen limit 30 dakikalık
bir süre için ortalama bir değerdir.
Taze hava girişinin trafiği yoğun olan bir caddeden
olması durumunda giriş havasındaki CO
konsantrasyonunun 5 ppm’e ayarlanması gerekir.
Buna karşılık trafiğin hafif olduğu yerlerde taze
havadaki CO konsantrasyonu sıfır kabul edilebilir.
Novenco Jet fanlı otopark havalandırma
��� � P � e
ρCO � �/��
� � ∑ qCO � fg
CO�ü� � CO��ş
� �/��
Bir aracın motoru, soğukken daha fazla CO üretir. Alman Mühendisler Birliği VDI aşağıda listelenen
motor emisyon değerlerini önermektedir:
Sıcak motor 0.008•s [g]
Soğuk motor s<80 m 7. 6 [g]
Soğuk motor 80 m<s<500m 0.89•s0.49 [g]
Burada ‘s’ otopark içerisinde kat edilen mesafedir.
Faktör 2: Havalandırma miktarı Aşağıdaki hesaplamalar Alman standardı VDI 2053
Jan 2002’ye uygundur. CO miktarının, qCO,
belirlenmesi için kullanılan formül:
Bu formülde:
P = Bir saat içerisinde boşaltılan veya doldurulan
park yerlerinin yüzdesi
e = emisyon değeri
ρCO = CO yoğunluğu= ρCO 20°C’de 1.16 kg/m3
qCO’nun hareket halindeki TÜM araçlar için, yani
yeni çalıştırılan ve otoparktan ayrılan araçlar ile yeni
gelen ve motoru sıcak olan araçlar için
hesaplandığına dikkat edilmelidir.
Gerekli havalandırma miktarının, Q, hesaplanması
için kullanılan formül:
COmüs = ppm cinsinden izin verilebilen CO konsantrasyonu. Danimarka’da COmüs
hesabı için bir standart bulunmamaktadır
ancak VDI 2053 tavsiye edilen birtakım
limitler sağlıyor.
COdış = ppm cinsinden dış hava CO
konsantrasyonu. Danimarka’da COdış
hesabı için bir standart bulunmamaktadır ancak VDI 2053 tavsiye edilen birtakım
limitler sağlamaktadır.
fg = Bir sistem faktörü, 1.0 ile 1.5 arasında
değişir.
fg = 1.0 Jet sistemleri için
fg = 1.25-1.5 kanallı sistemler için
ΣqCO = (qCO × n1 + qCO × n2 + ·····+ qCO × nn)
n1 = söz konusu otopark katında
havalandırılması gereken park yerinin sayısı
n2 ··· nn = n1 üzerinden erişilen diğer bölümlerde
bulunan park yeri sayısı
s1 = n1’de kat edilen ortalama mesafe
s2 = n2’ye gelen veya giden araçlarca n1’de kat
edilen ortalama mesafe
Daha önceden de bahsedildiği üzere P, bir saat içerisinde boşaltılan veya doldurulan park yerlerinin
yüzdesidir. Ayrıca park frekansı olarak ta bilinir.
P değeri otoparkın yerine bağlı olarak büyük
değişiklik gösterir. Belirli bazı istisnalarla aşağıdaki P
değerleri kullanılabilir:
Siteler % 20-60
Alışveriş merkezleri % 70-150
İş hanları % 50-70 Spor merkezleri % 100
Sinema salonları % 100
Sitelerle ilişkili olarak park faaliyetleri yoğunluğunun
belirlenmesi gerekir. Gün boyunca sürekli bir trafik
akışı var mı yoksa sabahları aynı saatte ayrılıp
akşamları aynı saatte mi geri gelirler?
Park şekli dolayısıyla sitenin otoparkının
havalandırılması için gerekli temiz hava miktarında büyük dalgalanmalar olmasına neden olur. Bu
yüzden de P değerinin durumlar bazında sık sık
değerlendirilmesi gerekir.
Novenco Jet fanlı otopark havalandırma
Park sıklığının bir saatte gerçekleşen toplam giriş ve çıkış sayısı bazında olduğuna dikkat edilmelidir.
Bir saatte park yerlerinin %25’inin boşaltılması ve %
25’inin doldurulması durumunda park frekansı %
50’dir. Bu durumda CO üretimi hem soğuk hem de
sıcak motorlar için hesaplanmalıdır.
Havalandırma şartlarının hesaplanmasına bir örnek
Aşağıdaki özelliklere sahip iki katlı bir otopark düşünelim (Kat 1 ve 2):
Sabah trafiği:
Tip: Site otoparkı
fg 1.25 (iyi dizayn edilmiş kanallı havalandırma
tesisi)
P % 60 (her saatte)
n1 174 park yeri
n2 106 park yeri
Kat edilen toplam ortalama mesafe (S) kat edilen
mesafenin yarısı (sn) artı park manevrası esnasında
kat edilen mesafe (sman) artı giriş/çıkış rampasının
uzunluğu (srmp) şeklinde hesaplanır.
Sn = (sman + ½ × sn + srampalar)
s1 134m
s2 156m
sman 10m sgiriş 40m
sçıkış 40m
Otopark içinde kat edilen mesafenin doğru bir
şekilde ancak takip edilen rotayı gösteren çizimler
vasıtasıyla hesaplanabileceğine dikkat ediniz.
Yukarıdaki bilgiler ışığında iki katta toplam ortalama
kat edilen mesafe (S) aşağıdaki şekilde
hesaplanabilir:
S1 = (10 + 134/2 + 40) = 117 m
S2 = (10 + 156/2 + 40) = 128 m
���� � P � e
ρCO � �/��
���� � 0.6 � 0.89 � 117&.'(
1.16 � 10�
���� � 0.0048 �/�/*+*ç
���- � P � e
ρCO � �/��
���- � 0.6 � 0.89 � 128&.'(
1.16 � 10�
���- � 0.0050 �/�/*+*ç
� � 0���� � n� 2 ���- � n-3 � fg
CO�ü� � CO��ş
� �/��
� � 00.0048 � 174 2 0.0050 � 1063 � 1.25
050 � 03 � 1045
� � 34.130 �/�
Söz konusu trafik, motorların soğuk olduğu sabah trafiği olduğundan:
Bu örnekte COmüs’ün 50 ppm ve COdış’ın 0 ppm
olduğu farz edilmiştir.
Gerekli havalandırma miktarı (Q) aşağıdaki şekilde
hesaplanabilir:
Park şekli farklı olsaydı, örneğin gün içinde düzenli
bir şekilde dağılmış olsaydı, park frekansı, P, için %30
gibi bir değer kullanılabilirdi. Bu ayrıca gerekli
havalandırma miktarını da yarıya yani 17,000 m3/h’e indirirdi.
rampalar
Novenco Jet fanlı otopark havalandırma
���� � 0.6 � 0.008 � 117
1.16 � 10�
���� � 0.00048 �/�/*+*ç
���- � 0.6 � 0.008 � 128
1.16 � 10�
���- � 0.00053 �/�/*+*ç
� � 00.00048 � 174 2 0.00053 � 1063 � 1.25
050 � 03 � 1045
� � 2.800 �/�
Akşam trafiği Araçların geri döndüğü akşam saatlerinde gerekli
olan havalandırma miktarı da benzer bir şekilde
hesaplanabilir:
Otopark tesislerinin dizaynı esnasında doğru
varsayımların kullanılması son derece önemlidir. Bu
tür bilgiler proje ile ilgili olarak yapılan varsayımları
bildiklerinden yalnızca otopark sahibinden ve
danışman mühendisten öğrenilebilir.
Yukarıdaki örnekte yapılan hesaplamaların yalnızca
CO havalandırmasına yönelik olduğuna ve bir yangın
durumunda duman tahliyesi veya kontrolü için
kullanılmaması gerektiğine dikkat edilmelidir.
Duman kontrolü amacına yönelik olarak çok daha
büyük havalandırma kapasiteleri kullanılmalı ve
kullanılan teknik tesisatlar sıcaklık dayanımı ile ilgili
özel şartları karşılamalıdır.
Faktör 3: Hava hareketinin yönü Temiz hava girişi ile kullanılmış hava tahliyesi
arasında mümkün olan en uzak mesafe
sağlanmalıdır. Genel olarak erişim rampası temiz
hava girişi olarak kullanılırken ekzost fanları karşı
kenara monte edilir.
Faktör 4: Otopark iç ve dışındaki gürültü düzeyleri Otopark iç ve dışındaki gürültü düzeyleri ve fan
sistemi için en uygun yer ile ilgili şartların proje
planlama safhasının başlarında ele alınması
önemlidir. Genel olarak susturucuların kullanılması
gerekli olacak ve bunlar ile birlikte bir şaft için bir yer
ayrılacaktır.
Faktör 5: Bir yangın durumunda havalandırma ve söndürme stratejisi Sistemin duman kontrol amacına yönelik olarak
kullanılacak olması durumunda, en uygun stratejinin
belirlenebilmesi için yerel yangın makamı ile işbirliği
yapılması önemlidir.
Novenco Jet fanlı otopark havalandırma
Otopark yerleşim düzeninin genel özellikleri
Aksiyel şaft fanları
Bir yeraltı otoparkı boyutlandırılırken hava giriş ve
çıkış yerlerinin göz önünde bulundurulması
önemlidir. Birçok durumda kirli havayı bir
havalandırma şaftı vasıtasıyla tahliye edebilecek bir
fan grubunun monte edilmesi gerekli olacaktır.
Uygun olmayan şaft yerlerinin de belirlenmesi
gerekir. Şaftı çevresiyle bütünleşecek şekilde,
örneğin bir alışveriş merkezinde bir reklam sütunu
olarak kullanarak gizlemek mümkün olabilir.
Fan grubu boyutlandırılırken temiz hava girişinden
tahliye çıkışına kadar sistemin bütününde meydana
gelen basınç düşmesinin de hesaba katılması
gerekmektedir. Kullanılmış olan havanın binanın
diğer yerlerine yayılmasını önlediğinden, havayı
tahliye sisteminde itme yerine emme vasıtasıyla
taşımak en doğru yöntem olacaktır. Havanın otopark
içerisinde dağıtılması ve “ölü” noktaların oluşmaması
için jet fanlar kullanılır.
Birçok otoparkta kat yüksekliği yaklaşık 2.4 ile 2.5
metre arasıyla sınırlıdır. Bu nedenle fanların
herhangi bir çarpma tehlikesinin bulunmadığı
yerlere monte edilmesi gerekir.
Alternatif olarak danışman mühendis tarafından
talep edilen yüksekliğin fan büyüklüğü ve/veya
yerinin belirlenmesinde dikkate alınması gerekir.
Fanların verimliliğini etkileyebileceğinden otoparkta
görünür kirişlerin bulunup bulunmadığına dikkat
edilmelidir. En yakın kiriş/duvarla fan arasında giriş
kısmında 0.5 metre çıkış kısmında ise 2.0 metrelik bir
açıklığın olması gerekir. Kiriş yüksekliğinin 0.4
metreden daha büyük olması durumunda fanların
aşağı indirilmesi gerekebilir. Kirişsiz tavanlar
havalandırma sistemleri için idealdir ve otoparklara
estetik olarak ta güzel bir görünüm sağlar.
Novenco Jet fanlı otopark havalandırma
Gürültü Emisyonu
Otopark
Otoparklarda birçok gürültü kaynağı bulunmaktadır.
Bunların en önemlisi de araçların kendileridir.
Hareket halindeki araçların yaydığı gürültü
çoğunlukla 75-80 dB(A) civarındadır. Otoparklarda
ayrıca genel gürültü düzeyine katkıda bulunan başka teknik donanımlar da bulunabilir. Fanlar da birer
gürültü kaynağıdır.
Boyut ve hıza bağlı olarak jet fanların yaydığı gürültü
45 ile 66 dB(A) arasında değişir. Bu tür fanlar bu
nedenle otoparklardaki diğer gürültü kaynaklarına
kıyasla önemsizdirler. Standart olarak jet fanlar çift
hızlı motorlarla donatılmışlardır.
Günlük havalandırma koşullarında düşük hızda
çalışacak şekilde boyutlandırıldıklarından gürültü
düzeyleri nadiren bir sorun teşkil edebilir.
Ekstrem durumlarda fanlar manuel olarak tam hızda
çalıştırılabilirler. Sistemde bir ana taze hava fanı bulunması durumunda bu fan tarafından yayılan
gürültü ilgili bina yönetmeliklerine uygun olmalıdır.
İzin verilen gürültü yerel olarak farklılıklar görülebilir
(sanayi bölgeleri ve konut siteleri gibi).
Benzer bir şekilde gün içerisinde çalışma anı da
mülkün sınırlarına veya konutların pencerelerine
yakın yerlerde izin verilebilen gürültü seviyesini
etkileyebilir.
Novenco Jet fanlı otopark havalandırma
Yangın güvenliği
TNO’da gerçekleştirilen yangın testleri
Önsözde bu kitapçığın ana amacının CO tahliyesi ile
ilgili bilgi vermek olduğu belirtilmişti. CO tahliyesi ile
duman kontrolü arasındaki farkı vurgulama amacına
yönelik olarak aşağıda Hollanda’da gerçekleştirilmiş
yangın testlerinin kısa bir özeti sunulmaktadır.
Novenco otoparklarda çıkan yangınların simül
modellerinde kullanılmaya yönelik temel verilerin oluşturulması amacıyla Amsterdam’da
gerçekleştirilen kapsamlı bir dizi testlere katılmıştır.
Testlere aşağıdaki makamlar katılmıştır:
• TNO (Netherlands Organisation for Applied
Scientific Research)
• Hollanda Maliye Bakanlığı
• Amsterdam İtfaiyesi
• Bina İdaresi
• Amsterdam Otopark İdaresi
Teknik şartların değerlendirilmesinin yanı sıra testler
Novenco sisteminin duman kontrolü ve tahliyesi ile
ilgili etkinliğini incelemeye yönelik olarak tasarlanmıştı.
Novenco gerekli fanların tasarım ve üretimi ile
otoparka montajını yaparken, TNO da duman, hava
ve beton sıcaklığı gibi verileri kaydetmekten
sorumluydu.
Jet fanlı otopark havalandırma
TNO’da gerçekleştirilen yangın testleri
Önsözde bu kitapçığın ana amacının CO tahliyesi ile
ilgili bilgi vermek olduğu belirtilmişti. CO tahliyesi ile
duman kontrolü arasındaki farkı vurgulama amacına
yönelik olarak aşağıda Hollanda’da gerçekleştirilmiş
yangın testlerinin kısa bir özeti sunulmaktadır.
Novenco otoparklarda çıkan yangınların simülasyon
modellerinde kullanılmaya yönelik temel verilerin oluşturulması amacıyla Amsterdam’da
gerçekleştirilen kapsamlı bir dizi testlere katılmıştır.
Testlere aşağıdaki makamlar katılmıştır:
TNO (Netherlands Organisation for Applied
Amsterdam Otopark İdaresi
Teknik şartların değerlendirilmesinin yanı sıra testler
Novenco sisteminin duman kontrolü ve tahliyesi ile
ilgili etkinliğini incelemeye yönelik olarak
ovenco gerekli fanların tasarım ve üretimi ile
otoparka montajını yaparken, TNO da duman, hava
ve beton sıcaklığı gibi verileri kaydetmekten
Otoparkta üç farklı noktada birkaç araç ateşe
verilerek her bir araçla ilgili olarak yangının
gelişmesi, görünürlüğü, duman üretimi, yangının
yakındaki araçlara sıçrayışına kadar geçen süre gibi
veriler kaydedildi.
Novenco sisteminin incelenmesinden başka geleneksel olarak boyutlandırılmış bir kanallı
sistemle de testler gerçekleştirilmiştir.
Aynı anda ateşe verilen üç araçla birlikte 18 ayrı
yangından veri toplanmıştır. Testler gerekli sistemin
boyutları ile otopark yangınlarının davranış şekli hakkında son derece değerli bilgiler sağlamıştır.
Şekil 9
Park halinde araçlar
Park halinde araçlar
Park halinde araçlar
Görünebilirlik ölçümüSıcaklık ölçümü duman/havaBetonda gerçekleştirilen sıcaklık ölçümü
Yangının yeri
Otoparkta üç farklı noktada birkaç araç ateşe
verilerek her bir araçla ilgili olarak yangının
mesi, görünürlüğü, duman üretimi, yangının
yakındaki araçlara sıçrayışına kadar geçen süre gibi
Novenco sisteminin incelenmesinden başka geleneksel olarak boyutlandırılmış bir kanallı
sistemle de testler gerçekleştirilmiştir.
Aynı anda ateşe verilen üç araçla birlikte 18 ayrı
yangından veri toplanmıştır. Testler gerekli sistemin
boyutları ile otopark yangınlarının davranış şekli hakkında son derece değerli bilgiler sağlamıştır.
Işınım ölçümü Görünebilirlik ölçümü Sıcaklık ölçümü duman/hava Betonda gerçekleştirilen sıcaklık ölçümü
Novenco Jet fanlı otopark havalandırma
Testlerin sonuçları aşağıda sunulmuştur:
• Saatte 10 hava değişim oranında dahi
geleneksel kanallı havalandırma sistemleri
duman kontrolü için uygun değildir. Alanın
tamamı hızla dumanla dolmakta ve yangın
yerinin belirlenmesi zorlaşmaktadır.
• Duman kontrolü için ana fanların
kapasitesinin yangının büyüklüğüne ve
otoparkın planına bağlı olarak en az 250,000-400,000 m3/saat olması
gerekmektedir.
• Jet fanların ilk çalışma anında hava ve
dumanın karışmasını arttırdığından, otopark
boşaltılırken jet fanların kapatılması
gerekmektedir.
• Boşaltma işleminin tamamlanmasından sonra jet fanları ve ana fanların tam hızda
çalıştırılması durumunda duman yayılımı
sınırlı bir alan içerisinde tutulabilmekte ve
yangın her zaman görülebilmektedir.
• Bu da söndürme işlemi boyunca yangının
gelişiminin gözlemlenmesine olanak
tanımakta ve böylece itfaiyecilerin
güvenliğini arttırıp yangının hızla
söndürülmesini sağlamaktadır.
• Bu tür güçlü bir havalandırma ayrıca sıcaklığı
da düşük tutarak binanın göreceği zararı
azaltmaktadır.
• Sistem sprinkler kullanımını tartışılır
kılmaktadır. Sprinkler kullanılmaz ise, suyun
sebep olabileceği zararlar da ortadan
kaldırıldığı gibi sprinklerlerden gelen suyun araçların depolarından sızmış olabilecek
yakıtı taşıyarak yangını yayması riskini de
ortadan kaldırmaktadır.
• Soğuk dumanla gerçekleştirilmiş olan testler
gerçek yangın durumlarını temsil
etmemektedir.
• Tahliye edilecek hava miktarı otoparkın
yerleşim düzenine de bağlıdır.
• Jet havalandırma sistemi saatte 10 hava
değişim oranına sahip geleneksel kanallı
sistemlerden beş kat daha hızlı duman
boşaltma kapasitesine sahiptir.
• Jet havalandırma sistemleri baygın durumda olan kişilerin daha çabuk bulunarak tedaviye
daha hızlı başlanmasına olanak sağlar.
Novenco jet havalandırma sistemleri ile geleneksel
sistemler arasında duman kontrolü ile ilgili farkları
gösteren video kayıtlarına sahiptir.
Sonuç Kapalı otopark tesisleri, geleneksel kanallı sistemlere
kıyasla Novenco jet fanlarıyla daha etkin bir şekilde
havalandırılmaktadır.
Geleneksel sistemlerle karşılaştırıldığında Novenco
jet havalandırma sistemleri yerden tasarruf sağlar ve
kurulum ve çalıştırma maliyetlerini düşürür.
Jet fanların dizaynı sayesinde ses emisyonu ile ilgili
en son şartlar karşılanabilmektedir.
Özellikle küçük otoparklarda olmak üzere CO tahliye
ve duman kontrol amaçlarına yönelik havalandırma
gereksinimlerinde büyük farklar bulunmaktadır.
mu
14
44
5 1
21
0
www.novencogroup.com
Novenco B.V. • Bergweg-Zuid 115 • NL-2661 CS • Bergschenhoek • The Netherlands • Tel. +31 10 5242424 • Fax +31 10 5242400
60 yıldan fazla tecrübesi ile Novenco,
havalandırma sistemleri tedariğinde
Dünya Liderleri arasındadır.
1995 yılında Novenco dünyanın ilk jet
fanlı otopark havalandırma sistemini
gerçekleştirmiştir. Yıllar boyunca
Novenco otopark havalandırması
konusunda benzersiz bir tecrübe
kazanmıştır.
Novenco bugün dünya genelindeki
şirketleri ve temsilcileri aracılığıyla
havalandırma sistemleri geliştirme,
üretim ve satışında dünya
liderlerindendir.
Novenco Group Danimarka’daki ana
şirket bünyesinde Hollanda, Norveç ve
birleşik Krallık'taki bağlı şirketlerle
hizmet vermektedir. Aynı zamanda
Almanya, İsveç, İtalya, Çin ve
Singapur’da ofisleri bulunmaktadır.
Daha fazla bilgi için, lütfen yerel
temsilcimizle iletişime geçiniz:
www.novencogroup.com
Otopark havalandırma sistemlerinde uzmanlaşmış satış ofislerimiz: Novenco B.V. The Netherlands Bergweg-Zuid 115
NL-2661 CS Bergschenhoek
The Netherlands
Tel. +31 10 524 24 24
E-mail: [email protected]
Novenco A/S Denmark Industrivej 22
DK-4700 Naestved
Denmark
Tel. +45 70 12 42 22
E-mail: [email protected]
TÜRKİYE İÇİN SİSTEM TEDARİKÇİSİ:
Antares Ltd. Şti. Yayla Mh. Şinasi Dural Cd.
Atılgan Plaza No:40 K:4
34944 Tuzla - İstanbul / TÜRKİYE
Tel. +90 216 395 82 52
Fax +90 216 395 91 21
E-mail: [email protected]
Web: www.antaresltd.com.tr www.otoparkhavalandirma.com