Nhng Ngi Khn KhEbook min phí ti : www.Sachvui.Com
Victor Hugo (26 tháng 2, 1802 ti Besançon - 22 tháng 5, 1885 ti Paris) là mt nhà vn, nhà th, nhà vit kch danh ting nht ca nc Pháp, là nhân vt dn u phong trào lãng mn (The Romantic Movement) ca nn
vn chng Pháp. Victor Hugo là con út ca ông Joseph Léopold Sigisbert Hugo (1773-182 và bà Sophie Trébuchet (1772-1821). Ông sinh nm 1802 ti Besançon (thuc vùng Franche Comté) và ông ã sinh sng ti Pháp gn ht cuc i. Tuy nhiên, ông ã chn cuc sng tha hng di thi vua Napoléon III ca Pháp, ông ã sng B (1851), o Jersey (1852-1855) và o Guernsey (1855-1870 và 1872-1873).
Các tác phm ca ông gm 45 cun vi hai cun tiu thuyt c toàn th gii bit n, là cun "Nhà Th c Bà Paris" (Notre Dame de Paris, 1831) và cun «Nhng Ngi Khn Kh» (Les Misérables, 1862), vi hai nhân vt trong chuyn là anh gù Quasidomo trong cun tiu thuyt trc và Jean Valjean trong cun sau.
Kh nng sáng to ca Victor Hugo rt ln lao, mi ngày ông có th làm 100 câu th hay vit 20 trang tiu thuyt và qua các tác phm ca ông, ã phn ánh các phong trào chính tr và vn chng ca thi i, ã bc l rõ nim tin ca ông ni Khoa Hc, nn Dân Ch và T Do. Victor Hugo ã chào i vào nm 1802 và qua i nm 1885, và do các tác phm s, th k 19 vi nn vn chng c sc ca nc Pháp ã c gi là "Th k ca Victor Hugo".
• Các nm thiu thi (1802-1830) Victor Hugo chào i vào ngày 26 tháng 2 nm 1802 trong tnh
Besancon, nc Pháp, là con trai th ba ca ông Joseph Léopold Sigisbert Hugo, vn là con ca mt ngi th mc, nhng ông Joseph ã phc v quân i Pháp trong thi k Cách Mng và lên ti cp bc thiu tá, ri v sau do lòng dng cm và công trng chin trng, tr thành mt v tng trong i quân ca Napoléon. Ông Joseph ã trung thành vi ch mi, t Hi Ngh Quc c ti Ch Th Nht, ã phc v cho Joseph Bonaparte và quân v ã khin cho Tng Hugo này phi i làm vic ti nhiu ni.
Victor Hugo ã i thm cha ti nc Ý vào tui lên 5 và theo hc trng tiu hc ti Madrid, nc Tây Ban Nha, vào tui lên 9. Ký c v tui tr xa x ã c Victor Hugo ghi li sau này qua các tp th và các v kch. Trái ngc vi ngi cha theo Cách Mng Pháp, bà m ca Victor Hugo li là mt ph n có tính c lp, cng quyt, theo phe Bo Hoàng và không a cuc i nay ây mai ó ca v mt quân nhân, vì th vào nm 1812, bà
Joseph Hugo ã nh c ti thành ph Paris và t nay, ba ngi con trai ca bà theo ui mt nn giáo dc cn bn. S khác bit vì t tng chính tr, vì tính tình tng phn gia hai ông bà Hugo ã dn n vic ly d chính thc vào nm 1818. Victor Hugo sng vi m, nên vào thi gian u, ã theo khuynh hng Bo Hoàng.
Victor Hugo là con trai nh nht, ã theo hc ti trng trung hc Louis Le Grand (1816-1818). Cu Victor này t nh ã có thiên khiu v vn th, vào tui 15 ã yêu thng cô bn gái hàng xóm tên là Adèle Foucher và ã d tính sau này theo ngành vn hc có th kt hôn vi ngi yêu. Ti trng trung hc, Victor Hugo là mt hc sinh xut sc v Toán Hc và Vn Chng. Nm 1817, Victor Hugo lãnh c bng khen danh d ca Hàn Lâm Vin Pháp v mt bài th d thi ri ti nm 1818, ã ot gii nht trong mt k thi th phú toàn quc. Nm 1819, Victor Hugo ghi danh vào i Hc Lut Khoa Paris nhng vic theo hc này ã không u và không có ch ích. Các k nim v thi sinh viên nghèo này ã c phn ánh qua nhân vt Marius trong cun truyn «Nhng Ngi Khn Kh».
Lut Khoa không phi là tham vng ca Victor Hugo bi vì trong các cun s ca ông ã ghi y các bài dch nhiu v kch, các bài th, c bit là các thi phm ca Virgil. Do s khuyn khích ca bà m, Victor Hugo ã lp ra tp chí vn hc "Le Conservateur Littéraire" (Ngi Bo Qun Vn Chng, 1819-1821) qua ó, các bài ca ông vit v hai nhà th Alphonse De Lamartine và André De Chénier, ã c nhiu ngi chú ý. Trong mt cun s ghi, Victor Hugo ã vit: “Tôi s tr nên mt Chateaubriand hoc chng ra gì". - Chateaubriand là nhà vn hàng u ca nc Pháp vào u th k 19.
Khi bà m qua i vào nm 1821, Victor Hugo ã t chi nhn tr cp ca cha và chu ng cuc sng thiu thn. Cng vào nm này, ông cho xut bn thi phm u tiên có tên là "Odes Et Poesies Diverses" (Các bài th ngn và th nhiu loi) qua ó các cm tình Bo Hoàng ã khin cho ông nhn c món tin tr cp 1.000 quan mt nm ca Vua Louis 18 ri nh s tin này, Victor Hugo ã kt hôn vi ngi yêu Adèle Foucher và h ã có vi nhau 4 ngi con.
Nm 1823, Victor Hugo ph bin cun truyn tiu thuyt u tiên tên là
Han d'Islande (i Hãn Ca Ireland), mô t s man r ca mt b lc cht u ngi bng búa á và ung máu k ch. Cun truyn này c dch sang ting Anh vào nm 1825 và c nhà báo Charles Nodier cho là có giá tr nên ông này ã mi Victor Hugo tham gia vào nhóm các nhà vit vn thuc trng phái Lãng Mn (Romanticism). Nhóm vn hu này mang danh hiu là Cénacle và cng do mi liên lc này mà Victor Hugo quen bit Saint Beuve, mt nhà phê bình vn chng Pháp c áo ca th k 19. Nhóm vn hu Cénacle hp mt thng xuyên ti th vin Arsenal, h ã cao t do là các nguyên tc ca ngh thut và i sng. Vào thi k này, Victor Hugo ã ph bin mt loi báo vn hc có khuynh hng ôn hòa vi tên là Muse Francaise (Thi Thn Nc Pháp, 1823-1824). Nm 1824, Victor Hugo cho xut bn tp th ngn Nouvelles Odes (Các bài th ngn mi) ri 2 nm sau, xut hin cun tiu thuyt Bug Jargal (bn dch ting Anh là The Slave King - Nhà Vua Nô L). Tp th Odes Et Ballades (Th ngn và th ba tit ba lát) là mt n bn nm 1826, bao gm nhiu bài th Victor Hugo ã làm ra trc kia và các bài th sau này mang tính lãng mn, sau ó là tp th Les Orientales (ông Phng, 1829) gi lên các phong v lãng mn và màu sc ca Phng ông. Bng các tp th ngn này và qua cách dùng các nhp th, các hình nh rc r, Victor Hugo dn dn tr nên mt nhà th lãng mn.
Thiên tài ca Victor Hugo ã th hin qua trng phái Lãng Mn nh là mt nhà vn, nhà th, nhà vit kch qua kch bn "Cromwell" xut bn nm 1827. Kch bn này ni ting vì li ta dài, son công phu, qua ó Victor Hugo ã cp ti ch thuyt ca trng phái Lãng Mn (A Doctrine Of Romanticism) trong mt k thi th phú toàn quc. Victor Hugo cho rng các tng phn ca i ngi, thin hay ác, p hay xu, vui hay bun, phi c t do th hin trong các cách din t và bài ta ca v kch "Cromwell" ca ông ã phá v các lut l c in chi phi cách vit kch t các thi k trc. Victor Hugo ã c v cho vic chp nhn Shakespeare là mt nhà son kch kiu mu, ông ng h lp trng t do trong ba nguyên tc vit kch v thi gian, ni chn và hành ng, và ch trng rng trong v kch phi có c các s vic bi hài, có c s tm thng ln s cao c và nh vy, trng phái Lãng Mn ã ln sang i ht sân khu.
• Giai on thành công (1830-1852)
Vào khong nm 1831, Victor Hugo ã a chung, tôn sùng Napoléon, ông ã cho xut hin tp th "À La Colonne" (Xp Hàng) và "Lui" (Ngi), nhng vic gii hn t do báo chí ca Vua Charles X và các cách kim duyt ca chính quyn thi ó li khin cho Victor Hugo hng v lý tng t do, s kin này ã khin ông gp g các nhà vn cp tin ca t báo Le Globe (a Cu). V kch "Marion De Lorme" (1829) ca ông ã b cm trình din trên sân khu vì hình nh ca nhà vua ã không c trình bày thun li. Victor Hugo ã phn i các cm oán, các gii hn bng v kch lch s "Trn Chin Hernani", ln u tiên trình din vào ngày 25-2-1830. Ông vit v kch Hernani này, dùng ti min t Tây Ban Nha làm a bàn vi các c tính trung c, bí n và c áo. V kch "Hernani" hu nh ã vi phm tt c các quy lut c in ca Racine và Corneille. Ngay t u, v kch "Hernani" ã b nhng ngi theo trng phái C in la ó, phn i, và Théophile Gautier là mt nhà vn ni danh thi ó ã phi ghi nhn rng c hai trng phái ã i nghch nhau trong các cuc tranh lun vn chng. V kch "Hernani" ã c trình din 45 ln, mt thành công áng k i vi thi by gi và cui cùng, các nhà vn c in ã phi chu thua. Victor Hugo c ca ngi là ngi ã git cht “con rng c in" và trng phái Lãng Mn ã toàn thng v mi mt. Victor Hugo tr thành nhà lãnh o ca phong trào Vn Chng Lãng Mn ca nc Pháp. V kch "Hernani" v sau c Giuseppe Verdi, nhà son nhc ngi Ý, da theo ó mà sáng tác ra nhc kch Ernani vào nm 1844.
Giai on sáng tác phong phú nht ca Victor Hugo là các nm t 1829 ti 1843. Nm 1831, cun truyn "Nhà Th c Bà Paris" (Notre Dame de Paris, dch sang ting Anh là The Hunchback of Notre Dame, Thng Gù Nhà Th c Bà) là mt tiu thuyt lch s, cp ti i sng di thi Vua Louis XI. Cun truyn ã lên án xã hi, ã chng cht các au kh lên u các nn nhân nh anh gù Quasidomo và ngi con gái "gypsy" tên là Esmeralda. Cun tiu thuyt này ã làm xúc ng lng tâm ca qun chúng hn là cun truyn ã c xut bn khi trc, vi tên là "Ngày Cui Cùng Ca Mt T Ti" (Le Dernier Jour d'un condamné, 1829) qua ó Victor Hugo ã phn kháng án t hình.
Cun truyn "Nhà Th c Bà Paris" ã c dch sang nhiu ngôn ng
khác. Qua tác phm này, Victor Hugo ã mô t cuc sng bi hài ca anh gù kéo chuông cng nh v rc r ca ngôi giáo ng và thành ph Paris thi trc. Victor Hugo cng xác nh rng mt tác phm vn hc phi là mt công trình ca trí tng tng, ca các bin i và nhng iu d thng. Tác phm vn chng "Nhà Th c Bà Paris" ã xác nhn Victor Hugo là nhà vn hàng u ca nc Pháp.
Trong thi gian cun truyn "Nhà Th c Bà Paris" ang c vit, Vua Louis Philippe ã tr thành v vua ca th ch Quân Ch Lp Hin sau cuc Cách Mng Tháng 7 (The July Revolution). Nhân dp này, Victor Hugo ã làm mt tp th cao s kin k trên vi tên là "Dicté après Juillet 1830" (Li th sau Cuc Cách Mng Tháng 7- 1830) và ây là tp th i trc ca loi th mang tính cht chính tr ca ông.
Cng vào thi i Quân Ch Tháng 7 này, Victor Hugo còn cho xut hin tp th "Lá Thu" (Le Feuilles D'automne, 1831) vi các cm hng cá nhân và thân thng, "Các Bài Ca Hoàng Hôn" (Les Chants du Crépuscule, 1835) mang tính chính tr, "Các Li Ni Tâm" (Les Voix intérieures, 1837) cha ng các ý tng cá nhân và trit hc, "Tia Sáng Và Bóng Ti" (Les Rayons et les Ombres, 1840) qua ó tác gi dùng ti nhiu chi tit, màu sc và hình nh. Victor Hugo không ch biu l các cm tng cá nhân, các câu th ca ông còn là ting nói cp ti các vn Chính Tr và Trt Hc, mang nhiu bn khon ca thi i. Các bài th ca Victor Hugo gi lên ni nghèo khó ca ngi công nhân cùng các vn ca th k. Victor Hugo cng dùng th phú ca ngi s rc r ca Napoléon và hô hào tr li các lý tng Cng Hòa. Ông ã nói ra bng các li l hùng hn, làm xao ng tâm hn ca mi ngi.
Kh nng sáng to ca Victor Hugo rt ln lao và ã th hin qua các v kch. Có hai ng lc thúc y ông vit kch: Ông cn mt din àn trình bày các t tng chính tr và xã hi, và lý do na là vì cô Juliette Drouet, mt din viên tr p, mà ông ã quen t nm 1833. Juliette thc ra không có tài nng din xut nên không lâu ã t b sân khu và tr thành ngi tình trung thành và kín ming, mt th ký và mt ngi bn du lch vi nhà vn, cho ti nm 1883 khi cô ta qua i.
V kch u tiên ca Victor Hugo là mt kch th có tên là "Le Roi s'
amuse" (Nhà Vua Tiêu Khin - 1832) mô t các tình yêu nông ni ca Vua Francis I vào thi k Phc Hng Pháp. Cng ging nh cun truyn "Nhà Th c Bà Paris", kch th k trên ã ch trích các bt công chính tr và xã hi ti nc Pháp. u tiên v kch "Nhà Vua Tiêu Khin" ã b chính quyn cm oán nhng v sau c phép trình din và li c nhà son nhc Giuseppe Verdi dùng làm li cho nhc kch Rigoletto. Bn v kch th k tip ca Victor Hugo là "Lucrèce Borgia" và “Marie Tudor" (1833), "Angelo, Bo Chúa Ca Thành Padoue" (Angelo, tyran de Padoue,1835), "Ruy Blas" (1837) và "Les Burgraves" (1843, c dch qua ting Anh là The Governors - Các Thng c) và v kch sau cùng này ã không thành công.
Tháng 9 nm 1843, ngi con gái ca Victor Hugo tên là Léopoldine mi kt hôn, ã b cht ui cùng ngi chng trong mt tai nn, s vic này ã khin cho Victor Hugo rt au bun. Ông ã ngng sáng tác trong vài nm, mt phn cng vì các xáo trn chính tr và xã hi ca thi cuc. Xã hi ca nc Pháp vào giai on này gp nhiu bt n chính tr và thay i. Các nhà vn lãng mn thy rng nhim v ca h không phi là ch vit ra các tác phm ca ngi v p, iu hay, mà tài nng ca h còn phi c dùng vào vic nói lên các iu bt công trong xã hi và vic giúp các ngi nghèo, các ngi b áp bc. Nhn nh này ã chm dt thi k vn chng lãng mn và bt u thi k hin thc và t nhiên (Realistic Naturalistic period).
Trong khi chính tr và xã hi ca nc Pháp thay i, thì lp trng chính tr ca Victor Hugo cng bin i theo thi gian. T khuynh hng Bo Hoàng ca ngi m, Victor Hugo dn dn m rng quan im chính tr, dàn hòa vi ngi cha vào nm 1822 ri tr nên mt ngi Cng Hòa ôn hòa. Sau cuc Cách Mng nm 1848, Victor Hugo c bu làm i biu ca thành ph Paris vào Hi Ngh Lp Hin ri v sau là Hi Ngh Lp Pháp. Ông ã ng h ông hoàng Louis Napoléon lúc u, nhng vào tháng 2 nm 1851 ã xy ra mt cuc o chính và Louis Napoléon ã hy b ch Cng Hòa, thành lp Ch Th Hai (the Second Empire) và tr nên Vua Napoléon III. Do tht bi trong cuc tp hp các công nhân ca thành ph Paris biu tình chng li nhà vua mi, Victor Hugo phi ci trang thành mt công nhân và trn qua t B.
• Giai on lu vong (1851-1870) Ngày 17 tháng 7 nm 1851, Victor Hugo ã trình bày trc Quc Hi
Pháp mt bài kích ông hoàng Louis Napoléon. Ông ã gin d tuyên b rng "Chúng ta ã có Napoléon i , phi chng chúng ta cn có Napoléon Bé Nh " (Napoléon le Petit). Li nói "Napoléon Bé Nh" ã là mt câu hô hào chng li Vua Napoléon III trong 19 nm. Sau khi nhà vua này ã dp tan c mi chng i, lnh truy nã Victor Hugo c ký vào ngày 3 tháng 12-1851 khin cho ông phi chy qua nc B ri các hot ng chính tr ca ông ã khin cho chính quyn B ã phi yêu cu ông ra i. Victor Hugo chy qua nc Anh, u tiên c ng trên o Jersey thuc vùng bin Channel t nm 1852 ti nm 1855. Victor Hugo ã dùng các bài vit u tiên ca thi k lu vong vào vic châm bim và kt ti Vua Napoléon Bé Nh, mô t nhà vua này là k cp, k hèn nhát và bo chúa. Khi nc Anh và nc Pháp tr nên ng minh chng li nc Nga trong trn chin tranh Crimea, các ch trích ca Victor Hugo ã làm cho chính quyn Anh bi ri và ông b trc xut khi o Jersey. Ông di sang hòn o Guernsey, là ni có th nhìn thy b bin ca nc Pháp.
Thi gian gn 20 nm sng lu vong này là thi k sáng tác phong phú nht ca Victor Hugo. Ông ã làm các li th châm bim trong các tp th "Napoléon Bé Nh" (Napoléon le petit, 1852), "Trng Pht" (Les Chatiments, 1853) và ây là mt trong các tp th ch trích mnh m nht ca ngôn ng Pháp. Trong thi gian sng lu vong trên o Guernsey, Victor Hugo ã dùng vn chng mô t các s tht sâu xa nht mà ông ã tri qua. Tp th "Suy Tng" (Les Comtemplations, 1856) là tp th c chia làm hai phn, là "Ngày Trc" (Autrefois) và "Ngày Nay" (Aujourd'hui) ngn cách bng ngày qua i ca cô con gái Leopoldine. Victor Hugo ã cp ti thiên nhiên, tình yêu và s cht. Bng tp th anh hùng ca "Truyn thuyt Ca Các Th K" (La Légend des Siècles, 1859), Victor Hugo ã nói v các tin b ca nhân loi qua các th k. Ông ã bàn lun ti s tranh u ca con ngi gia iu tt và iu xu, con ngi gii phóng chính mình ra khi mi tôn giáo i ti s tht toàn din và ông cng tiên liu s tin b ca Khoa Hc và ca Kin Thc.
Khi Vua Napoléon III công b lnh ân xá cho mi ngi lu vong vì
chng i, Victor Hugo ã vit rng: "Cam kt vi lng tâm ca tôi, tôi chia x cuc sng luu vong vi T Do. Khi nào T Do tr v, tôi s tr v". Trong thi gian sng lu vong, Victor Hugo tr nên biu tng ca T Do i vi nhân dân Pháp. Ông ã vit ra trong thi gian này các thi phm anh hùng ca bt h ng thi hoàn thành cun tiu thuyt dài nht và danh ting nht: «Nhng Ngi Khn Kh» (Les Misérables,1862), mt cun truyn mô t rõ ràng và kt án s bt công ca xã hi trong th k 19.
Vào nm 1848 trc khi tham gia vào các hot ng chính tr, Victor Hugo ã phác tho cun truyn "Nhng au Kh" (Les Misères) nhng ti khi phi sng lu vong vào nm 1960, ông tr li vi bn tho c. Victor Hugo ã vit: "Dante ã to ra mt a ngc t th phú, tôi th to ra mt th a ngc khác t thc t". Cun truyn «Nhng Ngi Khn Kh» vi hn 1.200 trang, ngay t u ã c mi ngi công nhn là tiu thuyt ca th k và c dch sang nhiu ngôn ng. Cun truyn này ã lên án các loi a ngc nhân to trên mt t vi ba vn ca thi i, ó là s h giá nhân phm do nghèo khó, s suy tàn ca ph n vì ói kh và s thu hp thi niên thiu ca tr em c v tinh thn ln vt cht. Xã hi ca con ngi còn ngt ngt khi mà s ngu dt và nghèo khó còn tn ti trên mt t.
Ngoài tác phm lng danh «Nhng Ngi Khn Kh», Victor Hugo còn vit vit tác phm kho lun có tên là "William Shakepeare" (1864) qua ó bc l các t tng ca ông và hai tiu thuyt khác vi tên là "Les Travailleurs de la Mer" (Nhng Ngi Lao ng Trên Bin, 1866) vit ra tng cho hòn o Guernsey và các thy th ca ni này, và "L'homme qui rit" (Ngi Ci, 1869), mt cun tiu thuyt v ngi dân nc Anh chng li ch phong kin ca th k 17. Cun tiu thuyt cui cùng ca Victor Hugo là cun "Chín Mi Ba" (Quatrevingt Treize, 1874), tp trung vào nm 1793 y chính bin ti nc Pháp, cp ti s công bng và bác ái chng li hu trng ca cuc Cách Mng Pháp.
• Tr v nc Pháp Trong 19 nm, Victor Hugo ã báo trc s sp ca ch c tài ca
Vua Napoléon III và cnh cáo v nhng tai ha theo sau. Nm 1870, Vua Napoléon III u hàng ti Sédan vì nc Pháp thua trn trong cuc chin tranh Pháp - Ph và t nay ti lt "Vua Napoléon Bé Nh" b a i lu
vong. Victor Hugo tr v thành ph Paris trong ting chào mng trên ng ph, trc khách sn mi ngi u hô to câu "Victor Hugo muôn nm". Nhng Vn Hào Hugo ã không an hng c hòa bình. Thành ph Paris còn b quân i Ph vây hãm và Victor Hugo ã kêu gi ngi c nên thit lp li hòa bình gia hai nc Pháp và c bi vì Ch Th Hai ã sp . Ông vit: "Hãy xóa biên gii. Giòng sông Rhine nên c dùng cho mi ngi. Chúng ta hãy trong mt liên bang, liên bang ca châu Âu... Hãy duy trì hòa bình quc t. Bây gi hãy bt tay vi nhau và hãy giúp ln nhau…". Nhng mc dù các li kêu gi thng thit ca vn hào, vn còn các hn thù gia ngi Pháp và ngi c, vn còn s chia r gia phái t và phái hu ti nc Pháp, mt chính quyn n nh ch là mt o tng. Vn hào Victor Hugo c bu làm i biu ca Quc Hi Pháp vào nm 1871 nhng sau mt tháng, ông ã t chc. Victor Hugo ã tình nguyn ri khi nc Pháp mt cách cay ng và tr v o Guernsey vào nm 1872 và t ây, ông ã tri qua nhiu nm hng nhìn v T Quc.
Nm 1873, Victor Hugo tr li thành ph Paris và c bu vào Thng Vin (The Senate). Ông luôn luôn chng li các hình thc c tài mi, chng hn nh ngn tr các tham vng ca Thng Ch Mac Mahon. Vào nm 1868, bà v Adèle ca vn hào Hugo qua i, li cho ông ni bun vô hn, ri sau ó là hai cái tang ca hai ngi con trai, cht vào nm 1871 và 1873. Nm 1882 ti lt cô Juliette Drouet qua i, cô là th ký và cng là ngi tình, ngi bn ng hành trung thành ca vn hào Hugo. Cùng vào nm 1882, l thng th 80 ca vn hào c nc Pháp t chc long trng vi i L d'Eylau c i thành i L Victor Hugo và vn hào c ca ngi nh mt v anh hùng quc gia.
Sc khe ca Victor Hugo suy yu dn. Vào mùa hè nm 1883, vn hào ã li nhng iu dn dò, c coi nh li di chúc: “Tôi cho nhng k nghèo 50.000 quan. Tôi c mong c mang ti ngha trang trong quan tài ca ngi nghèo khó. Tôi t chi các li cu nguyn ca tt c nhà th. Tôi tin tng ni Thng ".
Victor Hugo t trn vào ngày 22 tháng 5 nm 1885. Mc dù c vng ca ông là c chôn ct trong hoàn cnh ca k nghèo, chic quan tài ca ông c t ti Khi Hoàn Môn (Arc De Triomph) vi 12 nhà th ln ng k
bên, có nhiu k binh cm uc xp hàng chung quanh và tang l c c hành long trng nh mt quc l tôn kính nhà vn v i nht ca nc Pháp. Vào ngày tang l, dân chúng ng xp hàng dài t Khi Hoàn Môn ti Qung Trng Concorde. Vn hào Victor Hugo c chôn trong in Panthéon, ni an ngh ca các v nhân ca nc Pháp.
Victor Hugo là nhà vn, nhà th v i nht ca nc Pháp. S rng lng trong các t tng ca ông, s ân cn trong cách din t ã làm rung ng tâm hn ngi c bi vì ông là nhà th ca ngi bình dân, ã vit ra vn, làm ra th vi c tính gin d nhng bao hàm bên trong sc mnh, cp c v nim vui ln ni bun ca nhiu ngi. Khi c hi ai là nhà th ln nht ca nc Pháp, vn hào André Gide ã tr li: "Vn là Victor Hugo". Victor Hugo có th b ch trích v s nông cn ca tâm hn tác gi và s tm thng ca các nhân vt trong chuyn, nhng tm vóc tài nng ca ông v vn chng, bao gm c kch ngh và th phú, tht là bao la, không có ai sánh kp trong lch s vn hc k t thi Shakespeare và Goethe. Mc dù không phi là nhà t tng sâu sc, Victor Hugo vn là nhà vn chân thành, hin mình cho "Chân, Thin, M" và ông là vn hào c dân chúng Pháp yêu chung nht.
V Kch Ngh, Victor Hugo là ngi phát ngôn ca trng phái Lãng Mn, ông ã lên án s cng rn v ngôn ng và hình thc ca trng phái C in, ch quen dùng tài là các vua chúa Hy Lp hay các anh hùng La Mã. Victor Hugo ngh dùng lch s cn i vi nhân vt trong các v kch có th là mt ngi t sn, mt tên cp… nhng vn mang v cao thng trên kch trng và nh vy ã chuyn hng Kch Ngh v ng li Hin Thc.
V phng din tiu thuyt, Victor Hugo ã cp ti các vn luân lý vi các nhân vt trong truyn làm các hành ng n gin nhng không th quên c. Cun truyn "Nhà Th c Bà Paris" là mt tiu thuyt lch s, vi thi im là các nm 1400 ti thành ph Paris. Cun tiu thuyt "Chín Mi Ba" nói v các bin c ca cuc Cách Mng Pháp, còn cun «Nhng Ngi Khn Kh» c t vào trong khung cnh ca nc Pháp cùng thi i vi nhà vn, vi nhân vt Jean Valjean phn u có th thc hin mt i sng hu ích mc dù các thành kin ca mt xã hi tàn ác. Nh vy cun
truyn ã phn nh nim tin ca tác gi vào kh nng t quyt ca cá nhân i vi các thói i. Cun truyn ã mô t bn cht ca xã hi và bn cht ca con ngi. Victor Hugo cho rng các iu kin xã hi phi thay i cho các tr em c nuôi dng y , àn ông có công vic làm n, àn bà c che ch, nn giáo dc nên dành cho mi ngi, c hi phi công bng và gia con ngi vi nhau phi có tình huynh . Cun tiu thuyt «Nhng Ngi Khn Kh» ã t ra nhiu vn liên quan ti chính tr, xã hi, vn chng, lý tng nhân o và hng thin. Ngoài ra, nhiu tác phm ca Victor Hugo còn c coi là xut sc vì cách canh tân v ngôn ng và hình thc vn chng, vì cách vn dng ch theo tru tng. i Vn Hào Victor Hugo xng áng c k là nhà vn i din ln nht cho Tinh Thn ca nc Pháp và Châu Âu vào Th K 19.
Các tác phm ca ông rt a dng nh: Tiu thuyt, th, kch, các bài din vn chính tr,... Tiêu biu cho các tác phm ca ông là hai tác phm mang m tính nhân bn: «Nhng Ngi Khn Kh» (Les Misérables) và Nhà Th c Bà Paris (Notre Dame De Paris).
• Tác phm — Kch: Cromwell (1827), Hernani (1830), Marion Delorme (1831), Le
Roi s'amuse (1832), Lucrèce Borgia (1833), Marie Tudor (1833), Angelo, tyran de Padoue (1835), Ruy Blas (1838), Les Burgraves (1843), Torquemada (1882), Théâtre en liberté (1886).
— Tiu thuyt Bug-Jargal (1820), Han d'Islande (1823), Le Dernier Jour d'un condamné
(1829), Nhà Th c Bà Paris (Notre Dame de Paris, 1831), Claude Gueux (1834), Nhng Ngi Khn Kh (Les Misérables) (1862), Les Travailleurs de la mer (1866), Ngi Ci (L'Homme qui rit, 1869), Chín Mi Ba (Quatre-vingt-treize, 1874).
— Th Odes et poésies diverses (1822), Nouvelles Odes (1824), Odes et Ballades
(1826), Les Orientales (1829), Les Feuilles d’automne (1831), Les Chants du crépuscule (1835), Les Voix intérieures (1837), Les Rayons et les ombres (1840), Les Châtiments (1853), Les Contemplations (1856), Première série de la Légende des Siècles (1859), Les Chansons des rues et des bois (1865),
L'Année terrible (1872), L'Art d'être grand-père (1877), Nouvelle série de la Légende des Siècles (1877), Religions et religion (1880), Les Quatre Vents de l'esprit (1881), Série complémentaire de la Légende des Siècles (1883), La Fin de Satan (1886), Toute la Lyre (1888), Dieu (1891), Toute la Lyre - nouvelle série (1893), Les Années funestes (1890), Dernière Gerbe (1902), Océan Tas de pierres (1942).
• Tác phm khác Mt Tri Ln (1853-1855), Bch Tuc Và Nhng Cái Xúc Tu (1866),
Étude sur Mirabeau (1834), Littérature et philosophie mêlées (1834), Le Rhin (1842), Napoléon le Petit (pamphlet, 1852), Lettres à Louis Bonaparte (1855), William Shakespeare (1864), Paris-Guide (1867), Mes Fils (1874), Actes et paroles - Avant l'exil (1875), Actes et paroles - Pendant l'exil (1875), Actes et paroles - Depuis l'exil (1876), Histoire d'un crime - 1re partie (1877), Histoire d'un crime - 2e partie (1878), Le Pape (1879), L'Âne (1880), L'Archipel de la Manche (1883), Œuvres posthumes Choses vues - 1re série (1887), Alpes et Pyrénées (1890), France et Belgique (1892), Correspondances - Tome I (1896), Correspondances - Tome II (1899), Choses vues - 2e série (1900), Post-scriptum de ma vie (1901), Mille Francs de récompense (1934), Pierres (1951).
LI NHÀ XUT BN
Victor Hugo là nhà vn lãng mn ln nht ca nc Pháp, th k XIX. Cuc i chin u không ngng ca ông, nhng tác phm vn chng ca ông phn ánh trung thành nhng bin c lch s ln lao, nhng cuc Cách Mng ca nhân dân Pháp sut th k XIX. Tác phm ca ông tiêu biu cho ý chí t do, lòng tha thit yêu hòa bình, lòng tin tng cao c vào con ngi lao ng. Bi vy, ngày nay mi nc, ngi ta u công nhn Victor Hugo là mt nhà vn tin b không nhng ca nc Pháp mà còn là ca toàn th nhân loi.
Nm 1952, nhân dân khp th gii ã t chc long trng l k nim ngày sinh nht ln th 150 ca Hugo ti Vienne, th ô nc Áo. Tác phm ca ông ã c dch ra rt nhiu th ting trên th gii.
Victor Marie Hugo sinh ngày 26 tháng 2 nm 1802 Besançon, mt tnh nh min ông nc Pháp. B ông là mt s quan cao cp thi k Napoléon Nht. M ông thuc mt gia ình theo Ch Ngha Quân Ch và ngoan o. Lúc còn nh, Hugo sng vi m, chu nh hng t tng ca m. Nhng t thi th u, ông ã Paris “quê hng” ca ông, quê hng ca Cách Mng Pháp, nên ông sm hp th nhng t tng Cách Mng, tinh thn dân ch. Nhng nm còn nh tui, Hugo theo b m sang Ý ri sang Tây Ban Nha. Cnh vt chói li nhng nc này s li trong th vn ca ông nhng hình nh ti sáng, nhng k nim sâu sc. T nm lên mi, Hugo hn Paris, hc ti trng trung hc Louis Le Grand. Nm mi bn tui, Hugo bt u làm nhiu th, nm mi lm tui c gii thng th ca Vin Hàn Lâm Pháp. Nm mi by tui, ông b hc chuyên sáng tác.
Nhng tác phm u tiên ca ông gi li thi k Trung C phong kin, biu hin t tng Quân Ch rõ nét, nhng ng thi cng ã có mm mng ca t tng nhân o, chng i li ch nô l lúc by gi.
T 1820 n 1830, Hugo liên lc vi nhóm nhà vn lãng mn và tr nên lãnh t ca nhóm này. Ông mang ht thiên tài li lc và trái tim nng nhit u tranh cho mt nn vn hc mi, t do, chng i li th ngh thut gò bó, gi to ca Ch Ngha C in lúc y ã li thi. Nm 1827, ông vit v
kch Cromwell, bài ta ca v này c coi nh bn tuyên ngôn ca Phái Lãng Mn. Hugo ch trng phá b tt c nhng lut l c in, kht khe và òi hi phi tôn trng hin thc, òi hi t do tng tng. V kch Hernani, din nm 1830, gây ra nhng cuc chin u và nhng cuc tranh lun kch lit gia phái c và phái mi. Ngh thut lãng mn hoàn toàn thng li. Trên nhng nguyên tc hoàn toàn mi v kch, Hugo vit mt lot nhng v kch lãng mn: Marion Delorme (1829), Lucrèce Borgia (1833), Marie Tudor (1833) và c bit Ruy Blas (1838). Ông a lên sân khu nhng hoàn cnh v i, nhng con ngi y nhit huyt, nhng mâu thun gay gt nóng bng, nhng trái tim nng cháy. Ngi ta chú ý nht n v Ruy Blas, trình bày nhân vt chính là mt ngi y t có tâm hn cao thng và yêu tha thit Hoàng Hu Tây Ban Nha. ó là c mt cuc Cách Mng v quan nim kch ca Hugo, trái hn li vi quan nim kch c in.
T sau 1830, bt u mt giai on mi trong cuc i, cng nh trong sáng tác ca Hugo. Phong trào Cách Mng Pháp càng ngày càng mnh m. T 1830 n 1832 ti mt s thành ph ln Pháp, nht là Paris và Lyon, nhân dân lao ng ni dy chng chính quyn t sn phn ng, Hugo có cm tình c bit vi phong trào Cách Mng. Trong bài ta cun Lucrèce Borgia (1833), ông tuyên b nhà vn phi “sáng tác ng thi vi u tranh chính tr”. T 1830, Hugo không ngng sáng tác và không ngng tích cc tham gia u tranh chính tr. Phái lãng mn thành hình t 1810, ã có s chia r: Mt bên ch trng ngh thut vì ngh thut, ng u là Théophile Gautier; mt bên ch trng ngh thut phc v dân sinh; Victor Hugo là ngi sáng lp ra dòng sau này. n nm 1859, ông vit cho thi s Charles Baudelaire: “Không bao gi tôi ch trng ngh thut vì ngh thut; bao gi tôi cng nói: Ngh thut phi phc v cho tin b”. Hugo vit phc v u tranh, phc v qun chúng. Trong t tng ca ông, ã có mt chuyn hng quyt nh. Ch phn ng ca Louis XVIII, cuc Cách Mng 1830, 1832 là nhng nguyên nhân sâu sc ca s chuyn bin trong t tng ca nhà vn.
Nm 1831, ông vit cun tiu thuyt lch s v i Nhà Th c Bà Paris, mt cun tiu thuyt lãng mn tích cc in hình. Ông kích kch lit bn quý tc, cao tm lòng cao thng, trong sáng ca ngi bình dân. Cng
nm 1831, ông xut bn tp th Lá Thu, trong ó ông vit: “Ta yêu t do vì hoa trái ca t do”. T 1830 n 1840, các tp th ca ông u thm nhun lòng xót thng thm thía nhng k khn cùng, lòng tin tng vào sc mnh ca nhân dân, lòng hy vng vào tng lai loài ngi. Trong tp Ngày Cui Cùng Ca Ngi Ti Nhân (1829) và trong truyn ngn Claude, Thng Ci, Hugo phn i thng thit ti t hình trong lut pháp lúc by gi.
Vào khong 1840, Hugo bng nhiên ng v phái hu. Ông bênh vc ch Quân Ch Chuyên Ch, bên vc tên trùm t sn Louis Philippe, chng li t tng dân ch. Nm 1841, ông c bu vào Hàn Lâm Vin Pháp và nm 1845 c phong Bá Tc.
Nhng sau 1848, trc s phn bi ca bn quý tc và bn i t sn, Hugo tr nên chin s s mt ca t do, dân ch, ca ch Cng Hòa Pháp, cho n ngày cui cùng. T cuc o chính ngày 2 Tháng Chp 1851, lt ch Cng Hòa, Hugo phi ày ra nc ngoài, thot tiên B, ri ra o Jersey và Guernesey sut thi gian mi tám nm tri di ch Ch Th II. Ông cc lc chng li Napoléon III. Thi k này ông sáng tác nhng tp th và nhng b tiu thuyt có giá tr nht. 1852, ông vit Napoléon Tiu và xut bn tp th Trng Pht nm 1953; ông lên án gay gt s phn bi, s áp bc ca triu ình Napoléon III. “Ngi ta bit Hugo ri b nc Pháp và t nhng hòn o ca Anh trong bin Manche ông ã nhóm ngn la u tranh chng Napoléon tiu ”.[1] Hugo thc s ã tr thành mt mt chin s Cách Mng, mang c cuc i mình, thiên tài ca mình phc v Cách Mng. Nhng tp th trên m u cho giai on th ba trong s nghip sáng tác ca ông.
Trong thi k o Jersey và Guernesey, Hugo vit my b tiu thuyt ln: «Nhng Ngi Khn Kh» (vit xong nm 1861), Nhng Ngi Lao ng Bin (1866) và on u tp th Thiên Anh Hùng Ca Ca Nhân Loi (1857 - 1883). «Nhng Ngi Khn Kh» là mt cun tiu thuyt xã hi hin i, mt
thiên anh hùng ca bng vn xuôi. Hugo din t cuc i trm ngàn kh cc và tâm hn vô cng cao thng ca mt ngi tù kh sai là Jean Valjean, ca mt thiu ph b xã hi t bn tàn bo chà p là Fantine, ca mt tr th anh dng là Gavroche. Trong cun tiu thuyt v i này, Hugo ng hn
v phía qun chúng, khi mô t cuc chin u hùng tráng ca nhân dân cn lao Paris ni dy nm 1832 chng li chính quyn phn ng lúc by gi.
Trong b tiu thuyt Nhng Ngi Lao ng Bin, Hugo mô t cuc u tranh ca chàng ánh cá Gilliatt vi bin c và s hy sinh cao quý ca chàng cho hnh phúc ca ngi chàng yêu tha thit, Déruchette.
Thiên Anh Hùng Ca Ca Nhân Loi gm nhng bài th hào hùng ca ngi s tin b ca loài ngi t bóng ti nguyên thy tin lên mt tng lai rc r.
Nm 1859, Napoléon III ân xá cho Hugo, nhng Hugo không chu tr v nc Pháp. Ông nói: “Gi tròn li th vi lng tâm, tôi chu n cng s phn ca t do. T do ã b trc xut khi t Pháp, khi nào t do tr v t nc, tôi s tr v cng vi t do”.
Nm 1870, Ch Th III sp , Hugo tr v Paris. Tuy ng v lý tng xã hi, ông không tán thành Công Xã Paris, nhng ông thông cm sâu sc vi giai cp công nhân ni dy làm Cách Mng và khâm phc h. Sau khi phong trào b dp tt, ông ng dy phn kháng nhng s tr thù, khng b trng trn ca bn thng tr phn ng. Ông òi ân xá cho tt c nhng ngi tham gia Công Xã và cho mt s ngi trn nhà ông ti B. Cuc Cách Mng v i này là ngun cm hng cho mt tp th có giá tr ln ca ông là tp Nm Khng Khip (1870-1871). ây, thi hào ca ngi con ngi vô sn ng lên làm Cách Mng và kt án nhng k nhúng tay vào bin máu tr thù nhng ngi yêu nc. Nm 1874, ông hoàn thành cun tiu thuyt Chín Mi Ba, bt u vit t nhng nm còn ngoài o. Ông mô t li cuc Cách Mng 1789-1794, coi ó nh mt s kin ln nht trong lch s th gii hin i.
Nhng nm cui cùng, ông vit Ngh Thut Làm Ông, y tình thng yêu tr con và hoàn thành tp th Thiên Anh Hùng Ca Ca Nhân Loi.
Victor Hugo mt ngày 22 tháng 5 nm 1885, c toàn th nhân dân Pháp thng tic. Ngày a tang ông c coi nh ngày quc tang. Nhng cu chin s Cách Mng Công Xã Paris kêu gi mi ngi tng nh n nhà i vn hào ã ht lòng ng h nhng ngi lao ng tham gia Công Xã.
Cuc i ca Hugo nm sut c trong thi k bão táp ca Cách Mng Pháp và ca Châu Âu, th k XIX. Ông sinh trc ngày Ch thành lp và
cht sau Karl Marx hai nm. “Tác phm ca ông ra i trên ng gch nát ca ngc Bastilles và chm dt khi nhng nghip oàn th thuyn sp sa tuyên b rng mùa xuân s thuc v h ngày 1 tháng 5 ti Chicago. Victor Hugo là tm gng phn chiu Cách Mng Pháp”.[2]
Qu vy Hugo ã tin t xu hng Quân Ch n t tng Dân Ch Xã Hi, t ngh thut lãng mn n xu hng hin thc. Cuc i và tác phm ca ông tiêu biu cho cuc phn u không ngng cho cách mnh, cho t do dân ch, cho hòa bình hu ngh các dân tc.
Nm 1849, i Hi Quc T ln th nht, nhng ngi bn ca hòa bình hp ti Paris, Hugo có nói: “T tng hòa bình là khp th gii, là tài sn ca tt c các dân tc, mi ngi òi hi hòa bình vì hòa bình là hnh phúc ti cao ca h”. Hugo ã ht sc bênh vc cho John Brown, ngi lãnh t phong trào òi hi t do cho ngi da en M, b Chính Ph M kt án t hình. Hugo ng h cuc Cách Mng Ireland, ng h nhân dân o Cyprus khi ngha chng bn thng tr Th Nh K, ng h cuc khi ngha ca nhân dân Cuba chng bn thc dân Tây Ban Nha.
Là lãnh t ca phái lãng mn, ông luôn trung thành vi nhng t tng lãng mn tích cc, chng i li xu hng lãng mn tiêu c, thoát ly. Ông ch giu bn nhà vn hô hào ngh thut thun túy và òi cho c ngh thut phi phc v chân lý, phn ánh thc t. Hugo ra nhim v ca ngh thut là phi phc v li ích ca nhân dân; sc mnh ca vn chng là mi liên h cht ch vi nhân dân.
Ch ngha lãng mn ca Hugo thm nhun tinh thn nhân o ch ngha. Nó rt gn ch ngha hin thc, Louis Aragon gi Hugo là “Nhà th hin thc”. Tác phm ca Hugo phn ánh i sng cùng cc ca nhân dân di ch t bn, phn ánh tâm a xu xa b i ca bn quý tc, bn t sn thng tr ca thi i. Tác phm ca ông cng mô t c nhng con ngi lao ng vùng dy làm Cách Mng.
Tuy vy, cng phi thy ngay rng Victor Hugo chu nh hng nng ca tôn giáo và mc t tng cao nht ca ông là mt th Ch Ngha Xã Hi không tng kiu ca Saint Simon, Fourier hi u th k XIX.[3] Th gii quan ca ông, bi th, b hn ch rt nhiu. Ông không nhn nh c quy lut phát trin ca xã hi. Ông tin tng rng ch có t tng mi có th gii
phóng c loài ngi. Bi vy nhng nhân vt ông xây dng thng là nhng nhân vt có tâm hn cao thng, y lòng hy sinh nhng ít chin u tính. Tiu thuyt ca ông thng có nhng on lý thuyt v luân lý, o c, tôn giáo. Ông rt s nhng cuc Cách Mng máu.
Cuc i Victor Hugo là cuc i u tranh không ngng cho chính ngha, cho t do, hòa bình, dân ch. Tác phm ca ông thm nhun t tng nhân vn chân chính. Ngày nay, nhân dân các nc rt ham c tác phm ca Victor Hugo. Pháp, cách ây ít lâu, báo Nhân o ã ng li b tiu thuyt «Nhng Ngi Khn Kh» có minh ha. Trong thi gian phát xít c chim óng nc Pháp, mt i du kích Pháp ã ly tên Gavroche làm tên i. Vit Nam trc kia ã có nhiu ngi dch th ca Hugo và Nguyn Vn Vnh ã dch b «Nhng Ngi Khn Kh» vi nhan bn dch “Nhng K Khn Nn”. «Nhng Ngi Khn Kh» là mt b truyn ln nht mà cng là mt tác
phm có giá tr nht trong s nghip vn chng ca Victor Hugo. Ông suy ngh v tác phm này và vit nó trong ngót ba mi nm và hoàn thành nm 1861. Ngay t nm 1829, Hugo ã có ý nh vit mt cun tiu thuyt v ngi tù kh sai. Sau 1830, Hugo c bit chú ý n nhng vn xã hi, nhn xét nhng bt công trong xã hi. Ông nhn thy nhng k ti phm, nhng con ngi t bn tàn ác. Ông tin tng rng nhng con ngi y có th ci to c bng ng li giáo dc nhân o. Ông nhn thc c rõ ràng nhim v cao quý ca nhà vn là phi góp phn ci to xã hi, u tranh cho t do, hnh phúc ca loài ngi.
Cng vào nhng nm 1830, trc phong trào u tranh mnh m ca nhân dân lao ng, mt phong trào vit tiu thuyt xã hi dâng cao Pháp, George Sand cho ra i cun Lélia, nm 1832; nm 1842, Eugène Sue ng tp truyn Bí Mt Thành Paris.
Victor Hugo bt tay vào công vic su tm tài liu và bt u vit b tiu thuyt này, thot u gi là Nhng Cnh Cùng Kh, vào nm 1840. Nm 1854, Nhng Cnh Cùng Kh i thành «Nhng Ngi Khn Kh». Sau mt thi gian gián on, Hugo hoàn thành b truyn nm 1861. n nm 1862 thì b truyn xut bn ng thi Brussel (B) và Paris. Trong bn ting ng h u tiên ngày phát hành tp I, ã bán ti 3.500 cun.
«Nhng Ngi Khn Kh» là bc tranh ca mt xã hi. Nó cp n nhng vn ln lao trong xã hi Pháp u th k XIX, mà cng là ca tt c các xã hi t sn. ó là mt bn hùng ca ca thi i. Victor Hugo sau khi hoàn thành b tiu thuyt này ã nói: “Quyn truyn này là mt trái núi”. Qu th, “mt trái núi”, không nhng vì s trang ca nó, vì nhng vn to ln nó bàn ti, mà chính là vì nó thm nhun nhng t tng nhân o, vì nó ca ngi o c cao c ca nhân dân lao ng, ca ngi t do, dân ch, chng li cng quyn áp bc, bóc lt. ó là lòng thng cm sâu xa i vi nhng con ngi b xã hi chà p, lòng tin vào tâm hn cao thng ca h. Jean Valjean b xã hi t sn bóp nght, chng li bao vây, lùng bt cho n cht, vn sng mt cuc sng hy sinh cao quý vì nhng k b xã hi rung b. Fantine b xã hi p xung, vn là mt tâm hn thanh cao, là mt tm gng sáng ca tình m con. Gavroche là mt a tr b vt bên l ng Paris, vn là mt tâm hn th ngây, yêu i, dng cm, ngha hip. «Nhng Ngi Khn Kh» còn là mt bài ca phn kháng i vi cái trt t ca xã hi t sn, nó è bp nhng ngi nghèo kh nh là mt th “nh mnh nhân to” và bin nhng ngi vì ming cm manh áo làm tên lính bo v nó, thành nhng cái máy mù quáng, tàn nhn. «Nhng Ngi Khn Kh» là mt tác phm chan cha tinh thn lãng mn Cách Mng. Hugo là mt nhà vn lãng mn. Ông thng dùng phng pháp xây dng nhng hình tng to ln mô t nhng tâm hn siêu vit, nhng t bin cao c trong lòng ngi, gây nhng n tng hùng v cho ngi c. Nhng nhân vt chính din u sáng ngi c hào hip, hy sinh. «Nhng Ngi Khn Kh» còn ghi li nhng nét hin thc v xã hi Pháp
vào khong 1830. Cái xã hi t sn tàn bo c phn ánh trong nhng nhân vt phn din nh Javert, Thénardier. Tình trng cùng kh ca ngi dân lao ng cng c mô t bng nhng cnh thng tâm ca mt ngi c nông sau tr thành tù phm, mt ngi m, mt a tr sng trong cnh khng khip ca cuc i ti tm, ngt th. Di ngòi bút ca Hugo, Paris ngày Cách Mng 1832 ã sng dy, tng bng, anh dng, mt Paris nghèo kh nhng thit tha yêu t do.
u im ln nht ca Hugo là khi din t xã hi t sn, ông không ch din t mt s nhân vt c ác, tàn nhn, vô lng tâm mà ông trình bày ch
nh mt thc th nht trí trong vic áp bc, bóc lt, rung ry nhng ngi cùng kh, è lên ngi h nh mt th nh mnh khc lit vi các th công c ghê tm nh tòa án, t chc cnh binh, quân i, nhà tù, vi báo chí, d lun, thành kin, tp quán.
Trong Li nói u ca «Nhng Ngi Khn Kh», Hugo ã trích dn câu nói ca Hauteville House nhn mnh ý ngha sâu xa ca tác phm. Ông nói rng trong cái xã hi vn minh ngày nay mà còn nhng a ngc ày a con ngi thì “nhng quyn sách nh loi này còn có th có ích”. Vi quan nim ngh thut phc v i sng nh vy, Hugo ã sáng to có ý thc mt tác phm có nh hng ln trong công cuc u tranh chung ca loài ngi chng áp bc và bóc lt. Nhng cng nh tt c nhng ngi cha nm c Ch Ngha Xã Hi Khoa Hc, con ng thoát ca xã hi mà ông tng tng ra rt là duy tâm, không tng. Lý tng ca ông là làm sao cho con ngi c nh Giám Mc Myriel quên mình nh k nghèo kh, nh ông Madeleine (Jean Valjean) kinh doanh công nghip cho th có ch làm n, tin li dùng mt phn quan trng vào vic ci thin i sng cho th, t chc y t, cu t trong xng, cao thun phong m tc. Làm sao cho con ngi tr nên tt nh th? Ông Myriel toàn thin là nh c tin, Jean Valjean tr nên tt cng là nh s cm hóa ca Chúa, gián tip qua ông Myriel. Jean Valjean là mt in hình nn nhân ca xã hi khi anh nghèo ói, khi anh b tù ti, cng nh khi anh b sn ui, tm lòng nhân ái, hào hip vô biên ca Jean Valjean là mt biu tng p ca t tng nhân o ca con ngi. Nhng con ng ci to mà tác gi ngh ra cho anh thì li quá cá bit, gn nh vô lý. Làm sao gii thích c ch mt c ch nhân o ca Giám Mc Myriel ã dn dt con ngi ti tm y ra ngay ch ánh sáng rc r, trong chc lát bin mt anh trm cp quen tay nên mt ngi lng thin, thay i mt con ngi vì mi chín nm lao lý mà hóa ra thù hn xã hi thành ra mt con ngi yêu i, bác ái, làm sao gii thích c s bin chuyn t ngt và trit y nu không vin l thn bí ca Chúa?
i vi Hugo, Chúa khp ni. Tuy có thy mt ôi iu ng ngn, gi di, ngu dt trong tu vin và óc danh li, tính xa hoa ca a s bn Giám Mc, Giáo Ch, Hugo không mt phút nào nghi ng tôn giáo và t câu hi v Chúa. Trong «Nhng Ngi Khn Kh», không có du hiu nào chng t
rng ông bt u oán thy tôn giáo ã thành mt công c ca thng tr, trong khi y ông thy v cnh binh, tòa án, quân i t sn khá rõ. Trái li ông cho “c tin là lành” và Chúa là s gii áp cho tt c. Trong truyn, ngi Jacobins già ã phá cng quyn, lên án chuyên ch, khi nói n Chúa cng nht trí vi viên Giám Mc và chu phép ban phúc khi t trn, Hugo cng không nhn nh c rõ bn cht t sn phn ng ca Ch Napoléon Nht và ch Louis Philippe, nên trong tác phm nhiu lúc ông ca ngi nhng ngi i din ca hai ch y. Thut li l và ý ngh ca nhân vt, tác gi lng vào nhiu ý kin v nhân sinh quan và v tr quan ca mình, trong y có nhiu im c áo, tin b, nhng cng có mt s im ngi c ngày nay cn ly lp trng khoa hc mà xét li.
Cách Mng ch chng áp bc bóc lt, òi t do, òi công lý, Victor Hugo vn là ci lng gii pháp. Vi ông, làm Cách Mng là thay ngi xu bng ngi tt, ban b các quyn t do, ci cách xã hi, m trng hc, dng mt chính quyn ly tôn giáo chân chính làm hng o, ly yêu nc, dân ch và nhân o làm châm ngôn. Vn xóa b trt t c, th tiêu giai cp cha c bàn ti. Ông tin tng nng nhit vào lut tin hóa xã hi, nhng theo ông, yu t ch yu ca tin hóa là s ci to t tng ca con ngi. Ngày nay ai cng bit là lý tng xã hi theo nh ông mun không th thc hin c bng cuc Cách Mng nh ông quan nim. Ch có giai cp công nhân dn u nhân dân lao ng ng lên lt t bn quc, kin thit Xã Hi Ch Ngha, mi có th em li công n vic làm, t do, kin thc y cho tt c mi ngi; và cái mng ci to t tng con ngi ca ông cng ch thc hin c khi chính quyn ã trong tay giai cp vô sn.
Mc dù có my nhc im y, «Nhng Ngi Khn Kh» vn là mt b tiu thuyt ln ca th gii, thm nhun mt tinh thn nhân o cao c, tin b rõ rt và có giá tr lâu dài.
PHN TH NHT _ FANTINE _ QUYN I
MT CHÍNH NHÂN QUÂN T
I ÔNG MYRIEL [4]
Nm 1815, ông Charles François Bienvenu Myriel làm Giám Mc Digne. ó là mt ông lão chng by mi lm tui, c c v ây t nm 1806.
iu sau ây chng dính dáng tí gì n ni dung câu chuyn chúng tôi k, nhng nêu ra ây nhng ting n, nhng li bàn tán v ông lúc ông n a phn, có l cng không n ni vô ích, dù ch là cho mi vic c chính xác. úng hay sai, ming th thng chim trong cuc i, nht là trong vn mnh ngi khác, cng nhiu ch bng công vic h làm. Ông Myriel là con mt v bi thm Tòa Thng Thm Aix, dòng quý tc vn thn. Ngi ta k rng, ông thân sinh nh dành cho ông tha k chc v ca mình, nên ã kim v cho ông rt sm, t lúc ông còn mi tám ôi mi gì y, theo mt thói tc khá ph bin trong các gia ình t pháp. Charles Myriel ã có v ri y, nhng theo d lun, vn làm cho ngi ta nói v mình khá nhiu. Ông ta tm vóc hi thp bé, nhng dáng ngi cân i li phong nhã, duyên dáng, hóm hnh; c quãng i thanh niên ch dành cho vic giao du và trò ong bm. Cách Mng xy n, s bin dn dp, các gia ình t pháp b tn vong, xua ui, truy lùng, tn mát mi ni. Ngay t nhng ngày u Cách Mng, Charles Myriel ã di c sang Ý. V ông ta cht bên y vì mt bnh phi mc sn t rt lâu. Hai v chng không có con. Sau ó cái gì xy ra trong thân th Myriel? S sp ca xã hi c, s sa sút ca chính gia ình mình, nhng cnh tng bi thm Nm 93,[5] có l còn ghê s hn i vi nhng k di c, vì ã hong ht mà xa thì nhìn cái gì cng thành phóng i, tt c nhng cái ó phi chng ã gieo vào trí ông ta nhng ý ngh t b công danh, mn i n dt? Có phi, gia nhng cuc vui chi và nhng tình cm choán ht cuc i, bng dng ông b giáng mt òn thn bí, kinh khng, ngón òn có khi ch vì ánh trúng tim nên qut con ngi mà lâu nay các tai ha công cng ánh vào cuc sng và tài sn không sao lay chuyn ni? Không mt ai có th tr li c. Ch bit mt iu là khi t Ý tr v, ông ta ã là mt c o.
Nm 1804, ông Myriel làm cha x Brignolles. Ông ã già và sng cuc i n dt. Vào khong l ng quang, ông phi lên Paris vì có chút vic ca nhà x, vic gì thì không ai nh na. Trong s nhng nhà quyn th mà ông n nh v cho con chiên ca ông, có c Giáo Ch Fesch. Mt hôm Hoàng n thm cu, ông Linh Mc c y ang i phòng khách nên gp ngài lúc ngài i qua. Ngài thy ông nhìn mình có v tò mò, lin quay li t ngt hi:
— Lão nhân là ai mà nhìn ta k th? Ông Myriel áp: — Tâu b h, b h nhìn mt lão nhân, còn h thn thì nhìn mt v nhân,
bên nào cng c li c. Ngay ti hôm y Hoàng hi Giáo Ch tên v cha x và sau ó ít lâu,
ông Myriel rt ngc nhiên c tin mình thng chc Giám Mc thành Digne. Chng ai bit thc h trong nhng câu chuyn ngi ta kháo nhau v on u ca cuc i ông. Có my nhà quen thuc gia ình ông hi trc Cách Mng âu! Thành ra ông cng phi chu cái s phn chung ca nhng ngi xa l mi n mt thành ph nh có lm k ri mm mà ít ngi chu khó suy ngh. Ông ành chu vy mc dù ông làm Giám Mc và chính vì ông làm Giám Mc. Tht ra, nhng chuyn xì xào v ông ch là nhng chuyn xì xào, nhng ting n i, nhng li nói vào nói ra thôi, ngha là toàn nhng chuyn ba láp c, nh cách nói mnh m ca Min Nam.[6] Dù sao, chín nm tri ông làm Giám Mc Digne, nhng chuyn thóc mách ngi tnh nh a em ra bàn tán bui u y dn dn ri cng bng i ht. Chng mt ai dám nói, mà cng chng mt ai dám nh n na.
n nhm chc ông có em theo mt ngi em gái, cô Baptistine. Cô kém ông anh mi tui, vy không ly chng. Trong nhà c mt ngi , trc tui cô em, gi là bà Magloire. Trc kia bà là vú già ca cha x, nhng nay bà li kiêm hai chc, va là hu phòng ca cô em, va là qun gia ca c Giám Mc. Cô Baptistine ngi cao li lép, nc da xanh tái, nét mt hin hu. Cô thc là mt ngi áng trng, vì hình nh àn bà có làm m mi gi là áng kính c. Cô không phi là ngi có nhan sc, nhng mt i tn ty làm vic thin ã làm cho cô có mt v gì trong trng và lúc v già c thêm cái v nhân hu. Dáng ngi mnh d ca thi con gái nay ã
nhum v thanh cao trong sáng ca bc thiên thn. Cô không phi ch là mt trinh n, c h cô là mt linh hn. Ngi cô nh mt cái bóng. Ch mt chút th xác bit là ph n thôi; mt chút th cht rng chói hào quang. Hai con mt to lúc nào cng nhìn xung; mt cái c cho linh hn nán li chn trn tc. Bà Magloire là mt bà già thp bé, da trng, béo tròn, lúc nào cng tt t, cng th hn hn, mt phn vì hot ng, mt phn vì chng hen.
Khi ông Myriel n nhm chc, ngi ta ã ón rc ông v Dinh Giám Mc vi mi nghi l long trng úng quy ch nhà vua ban hành. Quy ch này xp ông lin ngay sau chc thiu tng. Ông Th Trng và ông Chánh Án n thm ông u tiên; phn ông, trc ht ông cng n thm ông thiu tng và ông Tnh Trng.
Xp t xong xuôi, ai ny ch xem ông Giám Mc tnh nhà bt tay vào vic.
II ÔNG MYRIEL THÀNH C CHA BIENVENU [7]
Dinh Giám Mc thành Digne sát ngay Nhà Thng. ó là mt tòa bit th to ln và lch s, xây toàn bng á t u th k trc. Ngi xây dng nó là c Cha Henri Puget, tin s thn hc trng i Hc Paris, Vin Trng tu vin Simore, t nm 1712 làm Giám Mc thành Digne. Tòa bit th này qu là mt lâu ài lãnh chúa. Ch nào cng uy nghi, nhà riêng ca Giám Mc, phòng khách, phòng ng, sân chi rng rãi vi nhng li do có vòm cun, theo kiu Florence thi xa, vn thênh thang y nhng c th. Phòng n cao rng, p , ngay tng di, trông ra vn. y ngày 29 tháng 7 nm 1714, c Cha Henri Puget ã tht tic trng th các c Cha Charles Brûlart De Genlis, Tng Giám Mc - Hoàng Thân Embrun, Antoine De Mesgrigny, tu s dòng thánh France, Giám Mc Grasse, Philippe De Vendôme, Pháp quc l thn, Vin Trng tu vin Thánh Honoré De Lérins, François De Berton De Grillon, Giám Mc - Nam Tc Vence, César De Sabran De Forcalquier, Giám Mc - Thng c Glandève và Jean Soanen, Linh Mc ging vin, ging s bình thi ca nhà vua, Giám Mc - Thng c Senez. Gian phòng bày chân dung by nhân vt cao quí y, còn cái ngày áng ghi nh, ngày 29 tháng 7 nm 1714, thì c khc bng ch vàng trên mt cái bàn cm thch trng.
Nhà Thng là mt ngôi nhà thp, cht hp có c mt tng gác vi mt mnh vn nh. Va n Digne c ba hôm, c Giám Mc sang thm Nhà Thng. Thm xong, ông cho mi viên giám c n nhà riêng.
— Ông giám c Nhà Thng, lúc này ông có bao nhiêu bnh nhân? — Bm có hai mi sáu ngi. — úng, tôi cng ã m. — Ging h nm kê sát nhau quá, - viên giám c nói tip. — Tôi cng ã nhn thy vy. — Phòng dng bnh ch là nhng bung con, không khí tù hãm. — Tôi cng thy hình nh th. — Li còn cái vn nh quá, không ch cho nhng ngi mi hi
phc ra chi khi tri nng m. — Tôi cng ngh vy. — Vào hi có dch, nh nm nay va có dch thng hàn, nm kia có
dch st phát ban, ngi n cha có lúc hàng trm, chúng tôi chng còn bit xoay x ra sao.
— Tôi cng ã lo có iu nh vy. — Bm c Cha, cng ành thôi, ch bit làm th nào - viên giám c
nói. Hai ngi nói chuyn ngay ch phòng n rng ln di nhà. Ông Giám
Mc trm ngâm mt lúc ri quay pht li hi viên giám c. — Này, ông th tính xem riêng phòng này kê c bao nhiêu ging. Viên giám c sng st kêu lên: — Phòng n ca c Cha! Ông Giám Mc nhìn quanh nhà, nh c lng, ri lm bm: “D kê
c n vài chc ging". Ri ông ta nói to: — Này, ông giám c, tôi nói iu này, theo tôi thì có l có s nhm ln
gì ây. Các ông n hm sáu ngi, mà xp vào nm sáu cn bung con. Còn chúng tôi ây có ba ngi mà chim c mt ngôi nhà có th cha sáu chc. úng là ngi ta nhm. Các ông ã chim nhà tôi còn tôi thì li nhà các ông. Xin ông tr li nhà cho tôi. Nhà ca các ông là bên này ây.
Ngay hôm sau, hai mi sáu bnh nhân nghèo c sang Dinh Giám Mc và ông Giám Mc dn n bên Nhà Thng.
Ông Myriel chng có ca ci gì. Cha m ông ã b phá sn trong thi k Cách Mng. Bà em có món thc li chung thân mi nm hng nm trm francs tin li cho bà chi dùng riêng v phn mình. Lng ng niên Giám Mc c mi lm nghìn francs. Ngay hôm dn sang bên Nhà Thng, ông quy nh mt cách c nh vic chi dùng s tin y.
Chúng tôi chép li di ây s chi tiêu ó, do chính tay ông vit ly:
«Bn ghi nhng khon chi tiêu trong nhà: — Cp cho Chng Vin 1.500 francs — Hi Ging o 100 francs — Cp cho nhà tu dòng Lazaristes Montdidier 100 francs — Trng tu s hi Truyn Giáo Nc Ngoài Paris 200 francs
— Hi c Thánh Thn 150 francs — C s giáo hi t Thánh 100 francs — Nhà Dc Anh 300 francs — Cp riêng cho Nhà Dc Anh Arthurs 50 francs — Công cuc ci thin nhà lao 400 francs — Công cuc y lo và phóng thích tù nhân 500 francs — phóng thích nhng gia trng b tù vì n 1.000 francs — Ph cp các thy giáo ít lng trong a phn 2.000 francs — Cp cho kho lúa ngha thng vùng Thng Alpes 100 francs — Cp cho các trng con gái nghèo ca Hi T Thin Digne,
Manosque và Sisteron 1.500 francs — Cp cho k khó 6.000 francs — Khon chi tiêu cho riêng mình 1.000 francs Tng cng: 15.000 francs»
Sut thi gian Digne ông không h thay i mt khon nào trong bn d toán ó. Th mà ông bo là ã d toán các khon chi tiêu trong nhà ri y. Cách s dng ng tin nh vy c cô em tuyt i tuân theo. i vi ngi àn bà c hnh, ông Giám Mc va là bc anh, va là c Cha. Trong gia ình ông là ngi bn, theo phép nhà th ông là bc b trên. Ông nói thì cô cúi u nghe. Ông làm thì cô em hng ng. Ch có ngi y t già, bà Magloire, là có kêu ca chút ít. Vì, nh ta ã thy, ông Giám Mc ch gi li cho mình có mt nghìn francs, cng vi s tin dng lão ca bà cô Baptistine, v chi là mt nghìn ri francs mt nm, mà c ba ngi n tiêu u phi trông vào y c. Th mà ln nào có mt cha x di làng lên, ông Giám Mc cng c gi li tht cm. c nh th là nh tính tit kim nghiêm khc ca bà Magloire và cách qun lý khéo léo ca cô Baptistine.
Mt hôm, by gi ông ã làm Giám Mc Digne c ba tháng, ông bo:
— Nh th này thì ta cng túng lm nh! Bà Magloire kêu lên: — Làm gì mà không túng! c Cha quên c không xin lnh món tin Nhà
Nc cp cho Tòa Giám Mc làm tin xe trong thành ph và tin l phí kinh
lý trong ht. ó là l ca các Giám Mc ngày trc. — Th à! Bà nói phi y. Và ông làm giy òi khon tin ó. Ít lâu sau, Hi ng Hàng Tnh lu ý
n n ca Tòa Giám Mc, b phiu chun cp cho ông món tin hàng nm ba ngàn francs theo khon: Chi cho c Giám Mc v tin xe nga và trm phí, l phí kinh lý trong ht. Vic này làm cho bn t sn trong tnh kêu m c lên. Các v Nguyên Lão Ngh Vin trc kia có chân Vin Ng Bách[8]
và tán thành cuc o chính Ngày 18 Tháng Sa Mù, li c hng mt thái p ln vùng Digne, vit cho Thng Th B L, ông Bigot De Préameneu, mt bc th mt ging bc tc.
Xin trích nguyên vn mt on: «“…Tin xe? Làm gì phi cn n tin xe mt tnh cha n bn nghìn
dân? Li tin trm phí và l phí kinh lý na? i kinh lý làm gì ã ch? Mà i xe trm th nào c trong x núi non này? ng xá làm gì có. Ch có i nga thôi. n nh cái cu trên sông Durance Château Arnoux cng còn khó khn mi cho ni chic xe bò i qua. Cái bn cha c u nh th c. Tham lam và keo bn. Lão này lúc mi n cng làm ra v chân tu lm, nay thì cng y nh bn khác. Cng òi xe vi kiu! Cng òi xa hoa nh các Giám Mc thi trc. Gm cho bn tu hú này! Tha Bá Tc, bao gi Hoàng tr xong cho dân ta cái nn bn “áo dài en" này thì mi s mi c n tha. o Giáo Hoàng![9] V phn tôi, tôi ch bit có Hoàng …”»
Vic y trái li, làm bà Magloire mng rn. Bà ta thì thào vi cô Baptistine: “Có th ch! c Cha ch quen ngh n ngi khác, nhng ri cng phi nh n mình ch. Các khon làm phúc ã có c ri. Ba nghìn francs này là ba nghìn ca chúng ta ây”.
Ngay ti hôm y, ông Giám Mc a cho bà em t kê sau ây:
«Chi tiêu v xe nga và l phí kinh lý trong ht: — Cp cho Nhà Thng nu xúp tht cho bnh nhân 1.500
francs — Cp cho Hi Dc Anh Aix 250 francs — Hi Dc Anh Draguignan 250 francs
— Nhà nuôi tr b ri 500 francs — Nhà nuôi tr m côi 500 francs Tng cng 3.000 francs»
ó là ngân sách ca ông Myriel. Còn nhng khon thu bt thng ca Tòa Giám Mc nh hy ng ký kt hôn, min tr, ra ti tm, ging kinh, công nhn nhà th, nhà nguyn, ci xin… thì cn làm phúc cho k nghèo bao nhiêu ông ráo rit thu ca ngi giàu by nhiêu.
Sau mt thi gian ngn, tin quyên cúng em n rt nhiu. Ngi có, k túng u n gõ ca nhà ông: Ngi này n xin tin mà k kia va em l. Thành ra cha y mt nm, ông Giám Mc hóa ra ngi th qu chung ca các nhà ho tâm và phát ngân viên ca nhng ngi cùng khn. Tính nhng món tin qua tay ông tht là nhiu. Vy mà cách sng ca ông vn không h thay i, không h có thêm mt khon gì ngoài nhng ti cn thit. Hn th na, cng vì trong xã hi, di có nhiu cnh khn cùng mà trên thì ít có lòng bác ái, nên có th nói thng tin cúng cha kp vào ã phi phát ra, nh gió vào nhà trng, tin ông có thu vào mà chng bao gi còn sót mt ng dính tay. Thành th ông phi dc túi ra.
Theo tc l, trên giy má, th t, các v Giám Mc thng nêu tên thánh ca mình. Nhân ó, nhng ám dân nghèo trong x, vì lòng kính m t nhiên, ã chn trong các tên và h ca ông, mt tên theo h là có ý ngha và ch gi ông là c Cha Bienvenu. Chúng tôi bt chc h gi ông nh th khi cn. Thc ra cách xng hô y làm ông va ý. “Tôi thích cái tên y", ông nói. Ch Bienvenu làm cho ch c Cha bt cách bit.
Chúng tôi không dám cho bc chân dung mô t ây là thc, chúng tôi ch xin nói là nó ging.
III GIÁM MC GII THÌ A PHN KHÓ
Ông Giám Mc không phi vì ã em tin xe c ra làm phúc c mà ít i kinh lý. Cái x Digne này qu là mt a phn vt v. ng bng thì ít, núi non thì nhiu, ng st hu nh không có, trên kia ã thy ri; li n ba mi hai x, bn mi mt h và hai trm tám mi lm chi. i thm ht thy by nhiêu là c mt vn . Ông Giám Mc vt qua c tt c. Gn thì ông i b, ng ng bng thì ông i xe bò, leo núi thì ông ngi gh cho la th. Hai bà già theo ông cho có bn. Chuyn i nào i vi các bà quá khó nhc thì ông i mt mình.
Mt hôm, ông i la n Senez, mt thành ph xa kia có Tòa Giám Mc. Do y, túi tin hu nh rng không, ông không th i li cách nào khác. Viên Th Trng ra ón ông ca Tòa Giám Mc và nhìn ông t trên mình la bc xung, ra v khó chu. Có my tên nhà giàu ci khúc khích chung quanh. Ông nói: “Tha ông Th Trng và c các ngài t sn na, tôi hiu vì sao các ông bc bi ri. Các ông cho là mt thy tu quèn phi hm mình lm mi ci la nh c Chúa Jésus Christ trc kia! Tha tht vi các ông, tôi không h có ý kiêu cng mà ch vì cn thit quá”.
Trong các chuyn kinh lý, ông t ra rng lng và hin hòa, chuyn trò nhiu hn là thuyt pháp. Ông không bao gi t mt c tt nào vào mt ch mà không ai vi ti c. Ông cng chng bao gi phi tìm ra nhng lý l và nhng hình mu cho li nói ca mình. Nói chuyn vi dân x này, ông nêu gng dân x bên cnh. nhng tng mà ngi ta hp lòng i vi k túng bn, ông nói: “Hãy xem ngi Briançon. H cho ngi nghèo, àn bà góa, tr m côi quyn c ct c các ng c ca h trc mi ngi khác ba ngày. Nhà ca có b nát thì h ct giùm li cho, không ly tin. Vì th, x y là mt x c Chúa ban ân. Sut mt th k, mt trm nm nay, không h có ly mt k git ngi”. nhng làng ch bit có ng tin và ht thóc, ông nói: “Hãy xem ngi Embrun. Vào ngày mùa, ngi nào có con trai ti ng, con gái bn công vic Nhà Nc trên tnh, mà li au m hoc gp khó khn, thì cha x em ra nói vi con chiên vào lúc ging kinh.
Th là, ch nht, xem l xong, ht thy dân làng, àn ông, àn bà, tr con kéo n rung con ngi áng thng n, gt hái h và mang c thóc ln rm r v tn nhà”. Gp nhng gia ình chia r vì chuyn tin bc và gia tài, ông bo: “Hãy trông dân vùng núi Devoluy, mt vùng hoang di n ni nm mi nm không nghe ha mi hót mt ln. Th mà, b cht, con trai lin i t phng tìm k sinh nhai, còn ca ci thì nhng li cho con gái con gái d kim chng”. các tng a kin tng, có nhiu tá in suy sp vì chy theo các th n t, ông nói: “Hãy xem nông dân thung lng Queyras, h rt thun hu. H có ba nghìn ngi ó. Tri! C nh mt nc Cng Hòa nho nh. H chng h bit n thm phán, mõ tòa là gì. Mi vic, xã trng làm tt. Ông phân b thu khóa tng nhà theo lng tâm mình, gii quyt không các v tranh chp, chia h gia tài không ly công, x án không ly án phí và mi ngi nghe theo vì ông ta là mt ngi công minh sng gia nhng con ngi cht phác”. n nhng làng không thy có thy hc, ông cng k n dân vùng Queyras: “Bà con có bit h làm nh th nào không? Thng mt xóm mi lm nóc nhà thì không nuôi ni mt thy hc, cho nên h có nhng thy giáo do c x ài th, các thy giáo ó i ht xóm này n xóm n, mt tun ni này, mi ngày ni kia, n âu dy ó. Các ông giáo hay n các phiên ch, tôi gp h y. Thy h dt bút lông ngng trên bng m thì nhn ra ngay. Ai ch dy c thì mt lông, ai dy c dy tính thì hai lông, ai dy c dy tính dy c La Tinh na thì ba lông. Nhng v ó là nhng nhà i thông thái. Còn dt nát thì xu h bit bao nhiêu! Bà con ta nên làm nh ngi Queyras”.
Ông nói chuyn nh vy, nghiêm túc và chân tình, thiu ví d sng thì dùng ng ngôn, i thng vào ích, ít li mà nhiu hình nh: ó là li hùng bin ca Chúa Jésus Christ, y tin tng và sc thuyt phc.
IV NÓI SAO LÀM VY
Ông nói chuyn thân mt và vui v. Sng vi hai bà già sut i cnh ông, ông khéo chn li n nói cho va tm h. Khi ông ci, cái ci ca ông hn nhiên nh ca mt cu hc sinh. Bà Magloire thích gi ông là Ông Ln. Mt hôm ông ang ngi trên gh, ng dy ra ch ngn t tìm mt quyn sách. Sách tn ngn trên. Ông vn thp bé nên không vi ti. Ông gi bà Magloire bo: “Bà mang cho tôi cái gh. Tôi tuy “ln” nhng vn không ln ti tm ván kia".
Ông có mt bà h xa, bà Bá Tc Lô. Bà này không bao gi b l dp em khoe khoang trc mt ông nhng cái mà bà gi là nhng “ngng vng” ca ba cu công t con bà ta. Bà ta có nhng ông chú bà bác ã già lm, li vô t, gia tài, tc lc, v sau th tt v tay ba ngi con bà. Cu út ri s c hng n mi vn quan li tc ca mt bà cô; cu th hai ri s c m phong tc công ca ông bác; cu c ri s c k chân quc lão ca ông ni. Ông Giám Mc thng vn ngi lng yên nghe câu chuyn bà ta, coi ó là mt cái tt vô hi ca các bà hay khoe con. Duy có mt ln, trong khi bà ta ang k i k li t m nhng chuyn k t và nhng “ngng vng” ó, thì ông Giám Mc trông có v thn th hn mi bn. Bà ta hi bc mình, ngng li hi:
— Kìa ông anh. Ông ang ngh i âu th? — Tôi ang ngh n mt câu sách cng hi k, hình nh trong sách ca
Thánh Augustins, nh th này: “Hãy t ngng vng ca ta vào ngi nào mà ta không tha k gì c”.
Mt ln khác, ông nhn c t cáo phó ca mt nhà quý tc trong x, trong ó kê c c mt trang giy nhng chc tc ca ngi ã khut, li còn la lit nhng phm hàm chc tc ca bn con cháu h hàng na. Ông bo: “Cái cht th mà khe l! Mang nh nhàng c mt m nng chc tc. K ngi i cng tài tht, li dng n c cái thây ma khoe khoang hm hnh". ôi khi ông có nhng li giu ct nh nhàng mà có ý ngha sâu sc. Mùa chay nm n có ông phó x tr tui lên tnh ging thuyt Nhà Th
Ln v lòng t thin. Ông y ging gii khá hùng hn. Ni dung bài ging là lòng t thin. Ông t cnh a ngc tht ghê rn và tô im thiên ng thành cnh êm p ai cng thèm c và ông khuyên ngi giàu nên b thí cho k nghèo c lên t