NEWSLETTER...Co nowego w kontroli żywności ekologicznej? Hanna Wachowska stosowanie wyciągu bogatego w taksyfolinę do następujących kategorii żywności: jogurt, kefir, maślanka,

NEWSLETTER MARZEC 2019 01/2019 (nr 35)

Nowa żywność - nowe składniki żywności - dodatki do

żywności - Stanisław Kmieciak

Co nowego w kontroli żywności ekologicznej?

- Hanna Wachowska

Bakterie LAB- Doktor Jekyll i pan Hyde - Małgorzata

Stachowiak

Laboratorium – (nie)istotne ogniwo? - Piotr Presz

Zmiany w prawodawstwie żywnościowym

Szkolenia i seminaria

W tym wydaniu:

3

5

8

25

13

17

Nowa żywność - nowe składniki żywności - dodatki do żywności

Stanisław Kmieciak

W kolejnych numerach Newslettera podajemy

zwykle informacje o zmianach w ustawodawstwie

żywnościowym. Prawie stałą pozycją w tych in-

formacjach są akty prawne o dopuszczeniu do

obrotu nowej żywności i nowych składnikach

żywności. Pojęcia nowej żywności, a zwłaszcza

jej nowych składników mogą budzić wątpliwości

i są niekiedy kojarzone z dozwolonymi dodatkami

do żywności stosowanymi do poprawienia jej ja-

kości.

Według definicji podanej w rozporządzeniu

Parlamentu Europejskiego i Rady (WE)

nr 1333/2008 dodatkiem do żywności jest każda

substancja, „która w normalnych warunkach ani

nie jest spożywana sama jako żywność, ani nie

jest stosowana jako charakterystyczny składnik

żywności, bez względu na swoją ewentualną

wartość odżywczą, której celowe dodanie, ze

względów technologicznych, do żywności w trak-

cie jej produkcji, przetwarzania, przygotowywa-

nia, obróbki, pakowania, przewozu lub przecho-

wywania powoduje, lub można spodziewać się

zasadnie, że powoduje, iż substancja ta lub jej

produkty pochodne stają się bezpośrednio lub

pośrednio składnikiem tej żywności”. Zgodnie

więc z tą definicją dodatki stają się nowymi skład-

nikami żywności? Z drugiej strony, czy nowe

składniki żywności nie są dodatkami do żywno-

ści? Tu właśnie może być źródło wątpliwości…

Wspólnotowy wykaz dodatków do żywności

dopuszczonych do stosowania w żywności wraz

z warunkami ich stosowania zawarty jest w za-

łączniku II cytowanego wyżej rozporządzenia

(z późniejszymi zmianami). Wykaz zawiera na-

zwę dodatku i jego numer E, określenie żywno-

ści, do której może on być dodawany, warunki

stosowania i ograniczenia sprzedaży dodatku

bezpośrednio konsumentom końcowym. Dla uła-

twienia stosowania wykazu dodatki podzielone

są na grupy, którym przypisane są numery, na

przykład barwniki – posiadają numery od 100 do

199, konserwanty od 200 do 299, wzmacniacze

smaku od 600 do 699.

Nowa żywność i nowe składniki żywności

Za unijny akt prawny wprowadzający i defi-

niujący pojęcia „nowej żywności” (ang. „novel

food” i nowego składnika żywności (ang. „novel

food ingredient”), oba pojęcia oznaczane wspól-

nym skrótem NF, uważa się rozporządzenie

(WE) nr 258/97 Parlamentu Europejskiego i Rady

z dnia 27 stycznia 1997 r.

Rozporządzenie dotyczy żywności i składni-

ków żywności, które dotychczas nie były

w znacznym stopniu wykorzystywane w EU do

spożycia przez ludzi i należą do jednej z wymie-

nionych kategorii:

zawierające lub składające się z genetycznie

zmodyfikowanych organizmów (GMO);

wyprodukowane na bazie GMO, choć ich nie-

zawierające;

o nowej lub celowo zmodyfikowanej podsta-

wowej strukturze molekularnej;

składające się z, lub wyekstrahowane z drob-

noustrojów, grzybów lub wodorostów;

Str. 3/30

składające się z, lub wyekstrahowane z roślin

oraz składniki pochodzące od zwierząt, z wy-

jątkiem uzyskanych drogą tradycyjną, o któ-

rych wiadomo, że są bezpieczne dla zdrowia;

zostały poddane procesowi obecnie niebędą-

cemu w użyciu, w efekcie którego powstają

istotne zmiany w składzie lub strukturze, ma-

jące wpływ na ich wartość odżywczą, meta-

bolizm i poziom niepożądanych substancji.

Należy tu zaznaczyć, że dodatki do żywności ob-

jęte są innymi przepisami wspólnotowymi.

Wykaz nowej żywności i nowych składników

żywności został ustanowiony rozporządzeniem

wykonawczym Komisji (UE) 2017/2470. W wyka-

zie podaje się warunki stosowania nowej żywno-

ści, na którą wydano zezwolenie, kategorię żyw-

ności i maksymalne poziomy, szczególne wymogi

dotyczące etykietowania i ewentualne inne wy-

mogi. W osobnej tablicy podaje się specyfikacje

nowej żywności. Wykaz jest zmieniany i uzupeł-

niany. Aktualnie zawiera ponad 100 pozycji. Dla

zobrazowania, czym może być nowa żywność

i nowe składniki żywności podajemy kilka przykła-

dów żywności ostatnio dopuszczonej do obrotu.

Czym są taksyfolina, 2′-fukozylolaktoza i ksy-

looligosacharydy?

W numerze 04/2017 Newslettera informowaliśmy

o 2 decyzjach wykonawczych Komisji (UE), ze-

zwalających na wprowadzenie do obrotu nowych

składników żywności: wyciągu bogatego

w taksyfolinę (decyzja 2017/2079 z 10 listopada

2017) oraz 2′-fukozylolaktozy wytwarzanej z wy-

korzystaniem Escherichia coli szczep BL21

(decyzja 2017/2201 z 27 listopada 2017), O ze-

zwoleniu udzielonym na stosowanie kolejnych

składników, w tym ksylooligosacharydów informo-

waliśmy w numerze 04/2018. Z powyższych 3 no-

wych składników szczególne zainteresowanie ze

względu na rosnące nowe zastosowania budzi

wyciąg bogaty w taksyfolinę.

Decyzja o dopuszczeniu wyciągu bogatego w

taksyfolinę do obrotu jako nowej żywności oparta

jest - zgodnie z unijnymi wymaganiami - na opinii

naukowej EFSA (Dziennik EFSA 2017; 15

(2):4682). Opinia określa, że nowy składnik żyw-

ności jest „bogatym w taksyfolinę wodno-

etanolowym wyciągiem z drewna modrzewia da-

hurskiego (Larix gmelinii (Rupr.) zawierającym co

najmniej 90 % taksyfoliny ((2R,3R)-2-(3,4-

dihydroksyfenylo)-3,5,7-trihydroksy-2,3 dihydro-

chromen-4-one, zwanej również (+) trans (2R,3R)

-dihydrokwercetyną)”. Poniżej wzór strukturalny

taksyfoliny.

Wyciąg bogaty w taksyfolinę ma postać

proszku o barwie od białej do bladożółtej, krystali-

zującego z gorących roztworów wodnych.

Według opinii EFSA wyciąg bogaty w taksyfo-

linę został wystarczająco scharakteryzowany

(„sufficiently characterised”), a dane dotyczące

jego składu i specyfikacje nie budzą zastrzeżeń

pod względem bezpieczeństwa („do not raise sa-

fety concerns”). Powyższe stwierdzenia stanowią

konieczne warunki do udzielenia zezwolenia na

wprowadzenie nowej żywności do obrotu w UE.

Zezwolenie na stosowanie w UE wyciągu bo-

gatego w taksyfolinę było pierwotnie ograniczone

do napojów bezalkoholowych, jogurtu i cukierni-

czych wyrobów czekoladowych. Rozporządzenie

2018/461 umożliwiło rozszerzenie zastosowania

wyciągu. W unijnym wykazie dozwolonej nowej

żywności wprowadzono zmiany zezwalające na

Str. 4/27 Str. 4/30

Co nowego w kontroli żywności ekologicznej?

Hanna Wachowska

stosowanie wyciągu bogatego w taksyfolinę do

następujących kategorii żywności: jogurt, kefir,

maślanka, mleko w proszku, śmietanka, śmietana

kwaśna, ser, masło, czekoladowe wyroby cukier-

nicze, napoje bezalkoholowe oraz suplementy

żywnościowe przeznaczone dla ogółu populacji

z wyłączeniem dzieci poniżej 14 lat życia.

Taksyfolina była w Polsce tematem

publikacji C. Mielczarek i D. Kusztal

z Zakładu Chemii Analitycznej Uniwersytetu Me-

dycznego w Łodzi. Autorki pracy opublikowanej w

Polish Journal of Cosmetology (2013, 16(1): 24-

30) podają m.in. informacje o działaniu biologicz-

nym i leczniczym taksyfoliny, otrzymywanej

w sposób naturalny. Zainteresowanie wywołują

silne właściwości antyoksydacyjne preparatu,

szczególne istotne w przypadkach chorób wywo-

ływanych przez wolne rodniki - zaburzeń funkcji

życiowych komórek, prowadzących do zmiany

metabolizmu i ich wejścia w fazę gwałtownego

starzenia się organizmu (miażdżyca tętnic i zapa-

lenie stawów). Jak podają autorki, taksyfolina do-

stępna jest w Polsce w postaci suplementów die-

ty, najczęściej w połączeniu z witaminą C.

Według specyfikacji podanej w załączniku I do

decyzji wykonawczej Komisji (WE) 2017/2201

z 27 listopada 2017, 2′-fukozylolaktoza wytwa-

rzana z wykorzystaniem zmodyfikowanego

szczepu Escherichia coli BL21 może występować

w postaci proszku o barwie od białej do kości sło-

niowej lub w postaci płynnego przejrzystego 45 %

koncentratu wodnego roztworu związku o wzorze

chemicznym C18H32O15 . W załączniku II cytowa-

nej decyzji podaje się, że 2′-fukozylolaktoza do-

puszczona jest do stosowania w preparatach do

początkowego żywienia niemowląt i preparatów

do dalszego żywienia niemowląt.

Kolejnym przykładem nowej żywności dopusz-

czonej do obrotu, tym razem rozporządzeniem

wykonawczym Komisji (UE) 2018/1648, są ksy-

looligosacharydy. Nowa żywność jest miesza-

niną ksylooligosacharydów (XOS) otrzymanych

z kolb kukurydzy w drodze hydrolizy z zastoso-

waniem ksylanazy z Trichoderma reesei, po której

następuje proces oczyszczania. Ksylooligosacha-

rydy można stosować do pieczywa białego i razo-

wego, śniadaniowych przetworów zbożowych,

herbatników, napojów sojowych, jogurtów, owoco-

wych produktów do smarowania oraz czekolado-

wych wyrobów cukierniczych, w dawkach ujętych

w załączniku do rozporządzenia.

Wydaje się, że powyższe przykłady stanowią

dobrą ilustrację do zacytowanej na wstępie defini-

cji nowej żywności i nowych składników żywności,

odzwierciedlają ich specyficzny charakter i pozwa-

lają przekonywująco odróżnić je od dodatków do

żywności.

Str. 4/27 Str. 5/30

Zanieczyszczenie żywności pozostałościami

środków ochrony roślin może powodować poważ-

ne problemy zdrowotne i jest przedmiotem nieu-

stającej troski dla producentów na każdym etapie

wytwarzania produktu żywnościowego. Produ-

cenci sektora spożywczego podejmują odpowied-

nie działania minimalizujące ryzyko wprowadze-

nia do obrotu produktu niespełniającego wymo-

gów bezpieczeństwa. Znaczące obostrzenia

w zakresie stosowania środków ochrony roślin

zostały określone dla przedsiębiorców żywności

ekologicznej w Rozporządzeniu Parlamentu Eu-

ropejskiego i Rady (UE) 2018/848 z dnia

30 maja 2018r. w sprawie produkcji ekologicznej

i znakowania produktów ekologicznych i uchylają-

cym rozporządzenie Rady (WE) nr 834/2007

Str. 5/27 Str. 6/30

(z późniejszymi zmianami). We wspominanym

dokumencie zostały określone m.in. zasady pro-

dukcji ekologicznej, przepisy dotyczące certyfika-

cji wytwórców tego rodzaju żywności oraz sposo-

bu znakowania. Rozporządzenie wskazuje,

że zwalczanie szkodników i chwastów realizowa-

ne jest m.in. dzięki ochronie ich naturalnych

wrogów, poprzez wybór gatunków, odmian

i heterogenicznego materiału, zastosowanie pło-

dozmianu, a także odpowiednie techniki uprawy

(biofumigacja, metody mechaniczne i fizyczne).

Jeżeli nie jest możliwa odpowiednia ochrona ro-

ślin z wykorzystaniem w/w środków lub w przy-

padku stwierdzonego zagrożenia dla uprawy,

określone zostały warunki zastosowania innych

sposobów walki ze szkodnikami i chwastami.

Monitorowanie pozostałości pestycydów jest

zatem niezbędnym narzędziem w procesie nad-

zoru nad wytwórcami żywności ekologicznej w

zakresie przestrzegania określonych wymagań.

Z uwagi na dużą liczbę stosowanych pestycydów

jak również zróżnicowane najwyższe dopusz-

czalne poziomy pozostałości, konieczne jest sto-

sowanie różnych metod analitycznych, charakte-

ryzujących się odpowiednią czułością, precyzją

i selektywnością. Aktualnie, do monitoringu pozo-

stałości pestycydów stosuje się prawie wyłącznie

metody oparte na chromatografii gazowej i chro-

matografii cieczowej, najczęściej sprzężonej ze

spektrometrią mas (GC-MS, GC-MS/MS, LC-MS/

MS). W ofertach laboratoriów badania żywności

i pasz znajduje się od kilku do kilkunastu metod

oznaczania pozostałości pestycydów, w tym me-

tody przesiewowe (screeningowe), dzięki którym

można w trakcie pojedynczego cyklu analityczne-

go oznaczyć nawet kilkaset związków oraz meto-

dy specyficzne do oznaczania związków, które

z uwagi na właściwości chemiczne wymagają

odrębnego przygotowania roztworu próbki lub

warunków przebiegu chromatograficznego.

Jeszcze do niedawna do monitorowania pozo-

stałości pestycydów granica oznaczalności na

poziomie 0,01 mg/kg była wystraczająca. Obec-

nie obserwuje się tendencję do wdrażania metod

charakteryzujących się jeszcze lepszą czułością.

Temu wyzwaniu może sprostać ciągły rozwój

technik chromatograficznych. W celu harmoniza-

cji podejścia do oznaczania pozostałości środ-

ków ochrony roślin na potrzeby rolnictwa ekolo-

gicznego i akredytacji laboratoriów badawczych,

wskazanych w rozporządzeniu Ministra Rolnic-

twa i Rozwoju Wsi z dnia 26 maja 2015r. (Dz. U.

z 2015 r., poz. 795, z późniejszymi zmianami)

jako laboratoria urzędowe, w uzgodnieniu z

MRiRW został opracowany przez Polskie Cen-

trum Akredytacji dokument DAB-13 (wyd.

1, z dnia 27.06.2017) „Akredytacja laboratoriów

badawczych wykonujących badania pozostałości

środków ochrony roślin na potrzeby certyfikacji

w rolnictwie ekologicznym”. W wykazie laborato-

riów urzędowych ujętym w w/w rozporządzeniu

znajduje się również laboratorium J.S. Hamilton

w Gdyni.

Dokument DAB-13 ten określa m.in.:

obowiązek posiadania akredytacji przez

laboratoria urzędowe wykonujące badania

pozostałości środków ochrony roślin w prób-

kach pochodzenia roślinnego pobranych

w trakcie kontroli urzędowych w rolnictwie

ekologicznym prowadzonych przez jednostki

certyfikujące,

wymagania stawiane akredytowanym

i wnioskującym o akredytację laboratoriom

urzędowym,

wykaz substancji wraz granicami ozna-

czalności, dla których laboratoria urzędo-

we powinny uzyskać akredytację.

Zostały wskazane dwa okresy przejściowe:

31.10.2018 jako ostateczny termin wdrożenia

wymagań dokumentu DAB-13 oraz wykazu

nr 1 substancji czynnych (190 związków),

31.10.2019 jako ostateczny termin wdrożenia

wykazu nr 2 substancji czynnych (235 związ-

ków).

Str. 6/27

Każda z list zawiera 11 substancji czynnych, wy-

magających zastosowania specyficznych metod

analitycznych (akredytacja musi objąć minimum

6 związków). Granice oznaczalności (LOQ limit

of quantification) zostały określone dla każdego

pestycydu i wynoszą od 0,005 mg/kg do 0,01 mg/

kg. Należy zwrócić uwagę, że dla wymienionych

niżej substancji czynnych granica oznaczalności

została określona na poziomie wyższym niż 0,01

mg/kg i wynosi 0,05 mg/kg:

dikwat

ditiokarbaminiany

DDT (suma p,p´-DDT, o,p´-DDT, p-p´-DDE

i p,p´-TDE (DDD) wyrażona jako DDT)

tlenek fenbutacyny

glifosat

kation trimetylosulfoniowy, wynikający ze sto-

sowania glifosatu.

Pierwszy okres przejściowy już minął. W najbliż-

szym czasie można spodziewać się aktualizacji

Rozporządzenia MRiRW z dnia 26 maja 2015r.

w sprawie laboratoriów urzędowych i referencyj-

nych oraz zakresu analiz wykonywanych przez te

laboratoria, z którego zostaną usunięte te labora-

toria, które albo nie przeszły pozytywnie oceny

Polskiego Centrum Akredytacji albo nie złożyły

wniosku o przeprowadzenie takiej oceny.

Posiadanie przez laboratorium badawcze

akredytacji do wykonywania badań pozostałości

środków ochrony roślin w próbkach pobranych

w trakcie kontroli urzędowych w rolnictwie ekolo-

gicznym można też sprawdzić bezpośrednio

w zakresie akredytacji laboratorium. Na Rysunku

1 przedstawiono fragment zakresu akredytacji

naszego laboratorium – nr akredytacji AB079.

Warto zwrócić uwagę, że ramach elastyczne-

go zakresu akredytacji, wskazanego na

Rysunku 1, Laboratorium ma możliwość prowa-

dzenia prac wdrożeniowych i walidacyjnych i roz-

szerzania zakresu akredytacji pomiędzy ocenami

PCA, dzięki czemu może szybciej zareagować

na zmieniające się wymagania prawne oraz po-

trzeby podmiotów branży spożywczej. Elastycz-

ność w tym przypadku obejmuje dodanie matry-

cy, pestycydu, zmianę zakresu pomiarowego lub

dodanie/zaktualizowanie norm i procedur badaw-

czych opracowanych przez Laboratorium.

Laboratoria J.S. Hamilton Poland prowadzą

badania pozostałości pestycydów od wielu lat.

W ofercie znajduje się wiele metod oznaczania

pozostałości pestycydów, o różnym stopniu

skomplikowania, dla różnych grup produktów

i różnych związków. Wśród badanych artykułów

żywnościowych dominują owoce i warzywa oraz

ich przetwory, zboża i przetwory zbożowe, nasio-

na oleiste, oleje, przetwory mleczarskie, a także

woda do spożycia.

Str. 7/30

Rys. 1. Fragment zakresu akredytacji labora-torium J.S. Hamilton Poland (AB079)

Str. 7/27 Str. 8/30

Bakterie LAB- Doktor Jekyll i pan Hyde

Małgorzata Stachowiak

Wstęp

Bakterie kwasu mlekowego (LAB), nazwane

tak ze względu ma zdolność do beztlenowej fer-

mentacji mlekowej, są jedną z najlepiej zbada-

nych i stosowanych grup mikroorganizmów. Ter-

min „LAB” nie ma oficjalnego statusu w taksono-

mii i jest jedynie ogólnym terminem używanym

do opisania grupy bakterii funkcjonalnie i gene-

tycznie spokrewnionych. Do mikroorganizmów

LAB zalicza się bakterie z rodzajów: Lactococ-

cus, Lactobacillus, Streptococcus, Leuconostoc,

Pediococcus, Carnobacterium, Aerococcus, En-

terococcus, Oenococcus, Tetragenococcus, Va-

gococcus i Weisella. Lactobacillus to największy

rodzaj tej grupy, zawierający około 80 uznanych

gatunków.

Badania wykorzystujące dane molekularne jak

i dane paleontologiczne wykazały, że bakterie

kwasu mlekowego mogły pojawić się 3 miliardy

lat temu i odegrać istotną rolę w recyklingu mate-

rii organicznej w środowisku. Wraz z pojawie-

niem się ludzi konieczne stało się przechowywa-

nie żywności na zimę lub w innych okresach, gdy

świeża żywność nie była łatwo dostępna. Prze-

chowywane produkty spożywcze stanowią ideal-

ne podłoże dla bakterii, czego rezultatem jest

naturalnie fermentowana żywność. Bakterie kwa-

su mlekowego (LAB) były stosowane w fermenta-

cji żywności przez ponad 4000 lat. Dzisiaj

LAB stanowią ogromną i zróżnicowaną grupę

drobnoustrojów, odgrywających ważną rolę

w mleczarstwie, technologii wypieku, przetwór-

stwie ryb i mięsa.

Co więcej, LAB są składnikami normalnej

ludzkiej mikroflory i mogą być stosowane, jako

probiotyki w celu zapewnienia korzyści zdrowot-

nych. Ponadto możliwe jest wykorzystanie bak-

terii i ich produktów do wytwarzania bioenergii,

ochrony drewna, w rolnictwie i bioremediacji śro-

dowiska. Poza ich korzystnym działaniem, w wa-

runkach niskiej zawartości tlenu, niskiej tempera-

tury i kwaśnego pH powodują psucie się gotowa-

nych produktów mięsnych pakowanych próżnio-

wo lub w zmodyfikowanej atmosferze ze zwięk-

szonym stężeniem dwutlenku węgla.

Zastosowanie LAB w przemyśle

LAB znajdują szerokie zastosowanie w róż-

nych dziedzinach, takich jak synteza chemikaliów

i farmaceutyków lub produkcja probiotyków

w rolnictwie i medycynie. Niemniej jednak to

głównie przemysł spożywczy wykorzystuje

na dużą skalę właściwości bakterii LAB w pro-

dukcji przetworów mlecznych, mięsnych,

piekarniczych i warzywnych. LAB zmniejsza-

ją alergenność produktu i zapewniają dłuższe

przechowywanie sfermentowanej żywności. Do-

starczają wysokojakościowym bezglutenowym

produktom zbożowym funkcjonalnych biocząste-

czek i składników.

Działalność LAB jest ważnym składnikiem

procesu produkcji wina: są odpowiedzialne za

fermentację malolaktyczną zachodzącą po fer-

mentacji alkoholowej prowadzonej przez drożdże

i sprawiają, że wino staje się łagodniejsze i peł-

niejsze w smaku oraz bardziej stabilne biologicz-

nie. Jednak taka spontaniczna fermentacja może

okazać się niebezpieczna, zwłaszcza, jeśli pro-

ces ten zostanie zdominowany przez szczepy

bakterii z rodzaju Pediococcus, które wytwarzają

duże ilości niepożądanych produktów ubocznych

m.in. Diacetyl, aminy biogenne, kwas octowy.

Wino może wówczas przybierać nieprzyjemne

tony zepsutego masła, sera pleśniowego lub ki-

szonej kapusty.

LAB są częścią rodzimej mikroflory przewodu

żołądkowo-jelitowego i moczowo-płciowego, dla-

tego wykorzystuje się je jako składniki probioty-

ków. Antagonistyczne działanie LAB wobec bak-

terii chorobotwórczych może przejawiać się m.in.

zmniejszeniem pH środowiska, wytwarzaniem

lotnych krótkołańcuchowych kwasów tłuszczo-

wych (SCFA), blokowaniem kolonizacji błony

śluzowej jelita, rywalizacją o składniki odżywcze,

modulacją układu odpornościowego, wytwarza-

niem nadtlenku wodoru w warunkach beztleno-

wych i specyficznych związków hamujących, ta-

kich jak bakteriocyny. Dzięki tworzeniu biofilmów

na powierzchni nabłonka, bakterie LAB uodpor-

niają się na czynniki środowiskowe, co sprzyja

kolonizacji i dłuższej trwałości w błonie śluzowej

żywiciela. Cechą charakterystyczną biofilmów

jest tworzenie zewnątrzkomórkowego polimeru

złożonego z egzopolisacharydów (EPS), białek,

tłuszczów, kwasów nukleinowych, zapewniające-

go ochronę przed antybiotykami i enzymami. Wy-

kazano również, że EPS wytwarzany przez nie-

które szczepy tworzące biofilm jest w stanie za-

hamować tworzenie się biofilmów bakterii choro-

botwórczych. Lactobacillus rhamnosus jest jed-

nym z najlepiej zbadanych klinicznie mikroorgani-

zmów probiotycznych, kolonizuje śluzówkę jelita

człowieka i utrzymuje się tam przez ponad ty-

dzień po doustnym przyjęciu przez zdrowych do-

rosłych. Biofilm L. rhamnosus zapobiega koloni-

zacji błon śluzowych przez patogenne Escheri-

chia coli i Salmonella, a biofilm Lactobacillus

plantarum hamuje kolonizację szczepów E. coli

O157: H7, Salmonella enterica serowar Enteriti-

dis, Staphylococcus aureus i Listeria monocyto-

genes.

LAB ułatwiają docelowe dostarczanie cennych

substancji. Selen jest niezbędnym pierwiastkiem

śladowym, który chroni organizm przed stresem

oksydacyjnym, pomaga utrzymać barierę obron-

ną przed infekcjami, moduluje wzrost i rozwój,

zapewnia normalny proces starzenia.

Stwierdzono, że wzbogacone w selen probio-

tyki przynoszą szereg korzyści zdrowotnych go-

spodarzowi ze względu na ich działanie przeci-

wutleniające, przeciwmutagenowe, przeciwnowo-

tworowe i przeciwzapalne. LAB mogą być stoso-

wane w profilaktyce i leczeniu chorób zwierzę-

cych. Wirusy zakaźnej martwicy trzustki i zakaź-

nej martwicy układu krwionośnego powodują

ostre choroby pstrąga tęczowego (Oncorhynchus

mykiss) i kilku gatunków łososia. Oczyszczone

dekstrany Lactobacillus sakei MN1 i Leuconostoc

mesenteroides RTF10 wykazały aktywność funk-

cjonalną przeciw tym wirusom. Bakterie LAB wy-

kazują również aktywność przeciwgrzybiczą któ-

ra jest wynikiem synergistycznego działania kilku

związków: kwasów organicznych, cyklicznych

dipeptydów i związków białkowych.

Zdolność do detoksykacji może być związana

z adsorpcją mykotoksyn przez komórkę bakteryj-

ną. Nawet zabite ciepłem komórki LAB mogą zre-

dukować stężenie toksyn do bezpiecznego po-

ziomu w mleku. Inaktywacja cieplna istotnie

zwiększyła usuwanie aflatoksyny M1 przez LAB.

LAB z rodzajów Lactococcus, Pediococcus,

Leuconostoc i Lactobacillus wykazują najwyższą

aktywność przeciwgrzybiczą i stanowią naturalną

alternatywę dla chemicznych środków konserwu-

jących owoce. Poza tym wykazano, że LAB ha-

muje wzrost grzybów gnilnych w drewnie i zapo-

biega jego późniejszemu rozkładowi.

Bakterie LAB są zdolne do przekształcania

glicerolu w 1,3-propanodiol, który jest monome-

Str. 8/27 Str. 9/30

Str. 15/27

rem w procesie polimeryzacji wytwarzającym po-

litereftalan etylenu (PET), można go również sto-

sować do wytwarzania poliuretanów, poliestrów

i polieterów.

Ostatnie badania wykazały możliwość zasto-

sowania LAB w produkcji biosurfaktantów, sub-

stancji powierzchniowo czynnych stosowanych

w rolnictwie, produkcji żywności, chemii, kosme-

tykach i farmacji.

Obszar potencjalnego zastosowania LAB to

bioremediacja, np. oczyszczanie ścieków zawie-

rających barwniki azowe. Te ostatnie stanowią

ważną grupę organicznych związków chemicz-

nych, które są szeroko stosowane w produkcji

tkanin, skóry, kosmetyków, żywności i papieru.

Podczas procesu przemysłowego około 10-15%

zużytego barwnika jest odprowadzane do ście-

ków. Pigmenty azowe i ich kataboliczne związki

pośrednie, takie jak aminy aromatyczne, wyróż-

niające się mutagennymi i rakotwórczymi właści-

wościami, utrudniają przenikanie światła i tlenu

do zbiorników wodnych, w konsekwencji wpływa-

jąc na życie w środowisku wodnym.

Badania wykazały, że barwniki azowe mogą

być katabolizowane i wykorzystywane przez

szczepy LAB, a ich produkty degradacji są mniej

toksyczne dla rosnącej kultury sorgo dwubarwne-

go niż oryginalny pigment azowy.

Fermentacja jest ważnym procesem służącym

do wytwarzania produktów o pożądanych właści-

wościach biochemicznych za pomocą mikroorga-

nizmów lub enzymów. LAB są zaangażowane

w wytwarzanie różnych produktów mlecznych,

takich jak jogurt, kefir, ser, masło, które stanowią

około 20% światowej produkcji produktów fer-

mentowanych. Wytwarzanie sfermentowanego

mięsa, soi, warzyw i wypieków za pomocą LAB

odbywa się według podobnego schematu. LAB

zapewniają charakterystyczny smak i produkują

kwasy (np. kwas mlekowy), które obniżają pH

produktów i hamują wzrost drobnoustrojów po-

wodujących psucie.

LAB posiadają zdolność wytwarzania bakte-

riocyn, związków, które mogą być stosowane ja-

ko dodatki do żywności. Bakteriocyny są przeciw-

drobnoustrojowymi peptydami wytwarzanymi

przez bakterie, które mają zdolność zabijania lub

hamowania wzrostu innych bakterii. Związki te

często mylone są z innymi środkami przeciw-

drobnoustrojowymi lub antybiotykami. W przeci-

wieństwie do większości antybiotyków, bakterio-

cyny są nieszkodliwe dla organizmu człowieka

i otaczającego środowiska. Synteza bakteriocyn

ma miejsce w rybosomach, a bakteriocynogenne

mikroorganizmy są odporne na wytwarzane

przez siebie substancje. Poza tym bakteriocyny

mają węższe spektrum aktywności przeciwdrob-

noustrojowej niż antybiotyki. Istnieje wiele badań

dotyczących roli bakteriocyn w konserwacji prze-

tworów mlecznych, mięsa, owoców morza i wa-

rzyw. Jednak tylko nieliczne bakteriocyny są sto-

sowane, jako komercyjne biokonserwanty. Najle-

piej poznaną używaną bakteriocyną jest nizyna,

wyizolowana po raz pierwszy z L. lactis ssp. lac-

tis w 1928 r. Hamuje wzrost blisko spokrewnio-

nych gatunków, jak również patogeny przenoszo-

ne przez żywność, takie jak Listeria monocytoge-

nes i wiele innych Gram-dodatnich mikroorgani-

zmów powodujących psucie. Inną dostępną

w handlu bakteriocyną jest pediocyna PA-1 pro-

dukowana przez Pediococcus acidiolactici, która

hamuje wzrost L. monocytogenes w czerwonym

mięsie. Pediocynę można zastosować do prze-

tworów mięsnych ogrzewanych, ponieważ jest

ciepłooporna. Listeria może uodpornić się na pe-

diocynę i cecha ta jest przekazywana dziedzicz-

nie następnym pokoleniom mikroorganizmu pato-

gennego; aby temu zapobiec należy wspomagać

działanie bakteriocyny dodatkiem soli (np. NaCl)

i obniżeniem pH. Bakteriocyna Paracin C produ-

kowana przez L. paracasei CICC 20241 wywoły-

wała rozległe uszkodzenia komórek i rozpad Ali-

cyclobacillus acidoterrestris, odpowiedzialnego

Str. 10/30

Str. 17/27 Str. 11/30

za zmętnienie soków owocowych. Bakteriocyna

dodatkowo zmniejszyła oporność termiczną za-

rodników bakterii. L. paracasei subsp. tolerans z

kefiru wytwarzał bakteriocynę hamującą zarówno

grzyby, jak i bakterie. Badania obciążeniowe słu-

żące ocenie potencjału wzrostu (δ) w próbkach

metki luksusowej, z wykorzystaniem szczepów

Listeria monocytogenes wykazały, że badany

produkt, jeżeli zostaną zachowane warunki prze-

chowywania i transportu, z początkową zawarto-

ścią bakterii Listeria monocytogenes na poziomie

100 jtk/g lub mniejszym powinien utrzymać war-

tość zgodną z kryterium 100 jtk/g na koniec okre-

su przydatności do spożycia. Uzyskano ujemną

wartość potencjału wzrostu, co dowodzi, że pe-

diocyna jako biokonserwant w metce, zahamo-

wała wzrost Listeria monocytogenes.

Bakteriocyna Enterococcus faecium CN-25

wyizolowana ze sfermentowanego produktu ryb-

nego całkowicie hamowała wzrost L. monocyto-

genes w minimalnym stężeniu 2,38 mg / ml.

Egzopolisacharydy (EPS) LAB odgrywają nie

tylko rolę w tworzeniu biofilmu także są szeroko

stosowane w przemyśle spożywczym, jako adiu-

wanty, emulgatory, nośniki, stabilizatory, słodziki

i wypełniacze. Mannitol, sorbitol, ksylitol, erytrytol

i D-tagatoza są substancjami słodzącymi produ-

kowanymi przez LAB. Krystaliczny mannitol wy-

kazujący bardzo niską higroskopijność jest nie-

zbędny w produktach, które zachowują stabil-

ność przy wysokiej wilgotności. EPS z S. thermo-

philus MR-1C znacznie zwiększył zatrzymywanie

wilgoci w niskotłuszczowej mozzarelli.

Wytwarzające EPS szczepy S. thermophilus

wykazały zmniejszoną śmiertelność podczas za-

mrażania, gdy LAB wprowadzono do zamrożo-

nych deserów mlecznych, jako źródło

β-galaktozydazy hydrolizującej laktozę i wytwa-

rzającej wchłanialne monosacharydy glukozę

i galaktozę. Poza przemysłem mleczarskim, EPS

stosuje się w piekarnictwie. Weissella cibaria

WC4 i L. plantarum LP9 były zdolne do wytwa-

rzania EPS, który zwiększał lepkość upieczonego

produktu, a powstały chleb wyróżniał się wyższą

objętością właściwą i mniejszą twardością. EPS

może poprawić nie tylko smak, strukturę, konsy-

stencję i trwałość produktów spożywczych, ale

również właściwości probiotyczne. Mleko fermen-

towane z hodowlą S. thermophilus wytwarzającą

EPS skutecznie zapobiegało zapaleniu żołądka.

Trzy szczepy L. delbrueckii subsp. bulgaricus

wyizolowane z domowego jogurtu wytworzył du-

że ilości EPS i wykazał działanie obniżające po-

ziom cholesterolu.

Niektóre szczepy LAB posiadają właściwość

syntetyzowania witamin, a zatem mogą być za-

angażowane w opracowaniu wzbogaconej fer-

mentowanej żywności. LAB syntetyzują witaminy

z grupy B i K.

Wykazano, że L. plantarum zwiększa dwukrot-

nie poziom ryboflawiny (witaminy B2) w makaro-

nach i chlebie. L. reuteri CRL1098 z zakwasu był

zdolny do produkcji witaminy B12. L. lactis ssp.

cremoris YIT 2012 i Leuconostoc lactis YIT 3001

wyprodukowały odpowiednio 9-123 μg witaminy

K2 /l w odtłuszczonym mleku w proszku i pożyw-

ce z mleka sojowego, zapewniając korzystne

właściwości suplementom diety.

Sprzężone izomery kwasu linolowego (CLA)

to związki o ważnych właściwościach fizjologicz-

nych. Charakteryzują się działaniem przeciwno-

wotworowym, przeciwcukrzycowym, przeciw-

miażdżycowym oraz stymulują układu odporno-

ściowy. Zastosowanie LAB i Bifidobacterium po-

zwala na zwiększenie zawartości CLA w sfer-

mentowanych produktach mlecznych. L. planta-

rum ze sfermentowanych solanek zalewowych

wykazywał wysoką zdolność do wytwarzania

CLA w obecności kwasu linolowego. Oprócz rów-

nowagi składników odżywczych, kluczową cechą

żywności jest smak. Konsumenci potrzebują nie

tylko zdrowego, ale i pysznego jedzenia. LAB

wykazało zdolność do degradacji kwasów fenolo-

wych wytwarzających związki odpowiedzialne za

aromat. LAB metabolizują kwasy fenolowe po-

przez dekarboksylację i / lub redukcję. Produkty

działania dekarboksylazy kwasu fenolowego to

winylokatechol, winylofenol, winylogwajakol, piro-

Str. 17/27 Str. 12/30

galol i katechol; redukcja kwasów hydroksycyna-

monowych daje kwasy dwuwodorotlenowe i dihy-

droferulowe. Szczepy o wysokiej aktywności en-

zymatycznej można wykorzystać do wzmocnie-

nia smaku serów.

Z drugiej strony ……

Niektóre bakterie kwasu mlekowego (LAB),

służą potencjalnie, jako rezerwuary genów opor-

ności na antybiotyki, możliwe do przeniesienia na

ludzkie patogeny. W tym aspekcie należy zwery-

fikować bezpieczeństwo tego mikroorganizmu

w odniesieniu do jego zdolności do nabywania

i rozpowszechniania determinantów oporności.

Nabycie oporności na antybiotyki następuje po-

przez mutację wcześniej istniejących genów lub

transmisję poziomą. Ze strony szczepów z wro-

dzoną opornością na antybiotyki zagrożenie to

jest niewielkie. Jednak wśród wielu szczepów

LAB wykryto plazmidowe geny oporności mogą-

ce ulegać przenoszeniu. Geny kodujące opor-

ność na tetracyklinę, erytromycynę i wankomycy-

nę znaleziono u Lactococcus lactis, enterokoków

oraz u szczepów z rodzaju Lactobacillus izolowa-

nych z fermentowanego mleka i mięsa. Najczę-

ściej spotykanymi genami oporności u Lactoba-

cillus są geny oporności na tetracyklinę. Do tej

pory zidentyfikowano 11 różnych genów oporno-

ści na ten antybiotyk. Geny kodujące oporność

na erytromycynę u Lactobacillus, odpowiedzialne

są także za oporność na makrolidy, linkosamidy

i streptograminy. Dotychczas udokumentowano

antybiotykooporność szczepów z rodzaju Lacto-

bacillus, izolowanych z wina, sera, mleka i pro-

duktów mlecznych, fermentowanych warzyw np.

kukurydzy, oliwek oraz owoców poddawanych

fermentacji, a także z fermentowanych kiełbas

czy innych produktów mięsnych surowo dojrze-

wających. Badania europejskich serów wykazały

występowanie opornych na wankomycynę ente-

rokoków u zaledwie 4% wszystkich wyizolowa-

nych gatunków, natomiast 96,8% E. faecalis

i 76% E. faecium wyizolowananych z tureckich

białych serów było opornych na wankomycynę.

Wrażliwość na wankomycynę ma ogromne

znaczenie, ponieważ ten antybiotyk glikopepty-

dowy jest jedną z ostatnich opcji terapeutycznych

w terapii klinicznej.

Bakterie kwasu mlekowego są szeroko rozpo-

wszechnione w naturze i w środowisku zakładów

przetwórczych; są częścią mikroflory saprofitycz-

nej świeżego mięsa po uboju, a także mięsa go-

towanego. Mięso ulega zepsuciu w wyniku dzia-

łania heterofermentacyjnych Lactobacillus spp.,

(głównie L. curvatus i L. sakei), Leuconostoc spp.

i Carnobacterium spp. i, w mniejszym stopniu,

homofermentacyjnych Lactobacillus spp. i Pedio-

coccus spp. Za nieprzyjemny zapach, odbarwie-

nia, wytwarzanie gazu i śluzu odpowiadają niepo-

żądane katabolity:, CO2, etanol, kwas octowy,

kwas butanowy i acetoina. Tworzenie śluzu jest

spowodowane wydzielaniem przez LAB długo-

łańcuchowych polisacharydów zewnątrzkomórko-

wych (EPS) do środowiska. LAB syntetyzują sze-

roką gamę EPS: synteza może występować po-

zakomórkowo z sacharozy lub wewnątrzkomór-

kowo z cukrowych prekursorów nukleotydów.

Leuconostoc spp. i niektóre Lactobacillus spp.

syntetyzują glukany i fruktany z sacharozy. Jed-

nakże tworzenie się śluzu nie jest hamowane

przez brak sacharozy w produkcie mięsnym.

LAB wydzielają różne heteropolisacharydy

(HePS) w zależności od składu cukru i wielkości

cząsteczki.

Niska temperatura obróbki mięsa selekcjonuje

szczepy psychotrofowe. L. carnosum można

uznać za najbardziej typowy organizm psychotro-

powy, odpowiedzialny za wady produktu podczas

3-tygodniowego okresu trwałości gotowanej

szynki pakowanej w MAP. W związku z tym sto-

sowanie niskich temperatur podczas przygotowy-

wania i przechowywania produktów mięsnych nie

zapobiega tworzeniu się śluzu, chociaż tempera-

tura przechowywania w chłodni decyduje o dłuż-

szym okresie przydatności produktu do spożycia.

Produkcja EPS wiąże się z ochroną komórki

przed wysuszeniem, atakami fagów, fagocytozą,

antybiotykami, toksycznymi związkami, jest za-

angażowana w kontrolę osmotyczną i adhezję do

powierzchni.

Laboratorium – (nie)istotne ogniwo?

Piotr Presz

Str. 17/27 Str. 13/30

Podsumowanie

Biologia systemów stała się ważnym podej-

ściem w mikrobiologii LAB i stanie się jeszcze

silniejsza w przyszłości. Łączy ilościową fizjologię

drobnoustrojów z modelowaniem dynamicznym

populacji i teoriami ekologicznymi. W biologii LAB

kluczowe znaczenie mają tzw. "Omiki" - techniki

("genomika", "proteomika", "transkryptomika",

"metabolomika") oraz metody matematyczne

i statystyczne. Oczekuje się, że analizy porów-

nawcze między różnymi gatunkami dostarczą

zrozumiałych modeli metabolizmu tych gatun-

ków. Całe sekwencjonowanie genomu dokonało

ogromnego skoku w ciągu ostatnich kilku lat i jest

prawdopodobne, że już wkrótce wszystkie geno-

my gatunków LAB związanych z żywnością będą

dostępne dla badań porównawczych. Korzystne

aspekty LAB w żywności można zbadać za po-

mocą technik systemowych i zmniejszyć naszą

zależność od chemicznych środków konserwują-

cych. Podobnie, wpływ drobnoustrojów na psucie

się żywności może być lepiej zarządzany dzięki

zrozumieniu wzajemnego oddziaływania drobno-

ustrojów, surowców, dodatków i technologii prze-

twarzania. W perspektywie globalnej oczekuje

się, że rola kultur starterowych i ochronnych dla

zapewnienia bezpieczeństwa żywności będzie

rosła. Chociaż obecnie stosowane chemiczne

środki konserwujące zapobiegające rozwojowi

patogenów i bakterii powodujących psucie żyw-

ności doskonale służą temu celowi, istnieje ro-

snące zapotrzebowanie konsumentów na bar-

dziej naturalne produkty.

Przyszłym wyzwaniem będzie połączenie róż-

norodności wewnątrzgatunkowej z określonym

profilem sensorycznym. W tym sensie korzystne

LAB przyczynią się do trwałej i zróżnicowanej

produkcji żywności.

O ile idee mogą wyznaczać kierunek działania,

to o podjęciu kroku decyduje ekonomia. Koszty

niejednokrotnie spędzają kadrze zarządzającej

sen z powiek. Jednym z najprostszych sposobów

ograniczenia nakładów finansowych jest szukanie

oszczędności w obszarze badań. Czy słusznie?

Liczby zamiast wstępu

Na podstawie danych zebranych przez Główny

Urząd Statystyczny w 2017 roku wartość produk-

cji sprzedanej dla wyrobów z mięsa, włączając

mięso drobiowe wyniosła 20 365 milionów zło-

tych. Papier falisty i tektura falista oraz opakowa-

nia z papieru i tektury oraz leki i pozostałe wyroby

farmaceutyczne osiągnęły wartość produkcji

sprzedanej 16 023 milionów złotych i 13 152 mi-

lionów złotych, odpowiednio. Dynamikę wartości

produkcji sprzedanej w latach 2015 - 2017 przed-

stawiono na wykresie poniżej.

Rys. 1. Dynamika wartości produkcji

sprzedanej w Polsce.

Str. 15/23 Str. 14/30

Analiza powyższych danych pozwala wycią-

gnąć wniosek, że dynamika produkcji sprzedanej

wykazuje w Polsce na przestrzeni ostatnich kilku

lat tendencję wzrostową. Z produkcją wyrobów

wiążą się nie tylko zyski, ale także narażenie na

ryzyko prowadzenia działalności gospodarczej.

Samotna wyspa?

Tak jak żaden człowiek tak też działalność go-

spodarcza nie funkcjonuje w oderwaniu od oto-

czenia. Współcześnie jest kładziony na ten aspekt

szczególny nacisk. W normach dotyczących sys-

temów zarządzania, mających stanowić wsparcie

dla kierownictwa zagadnienie to zostało ujęte

w pojęciu „kontekst”. Pod tym enigmatycznym

określeniem kryje się całość uwarunkowań wpły-

wających na organizację, zarówno wewnętrznych

jak i zewnętrznych. Najczęściej zwraca się uwagę

na wymagania prawne związane z prowadzeniem

działalności gospodarczej czy wymagania odbior-

ców.

W przypadku ustalania kontekstu zewnętrzne-

go, zgodnie z zaleceniami dokumentu 31010/

FDIS, należy przeanalizować wymagania związa-

ne z uwarunkowaniami, w których funkcjonuje

przedsiębiorstwo, np.: aspekty kulturowe, politycz-

ne, prawne, finansowe, gospodarcze a także klu-

czowe czynniki i tendencje mające wpływ na cele

organizacji czy postrzeganie firmy i wartości ze-

wnętrzne.

Do ustalenia kontekstu wewnętrznego należy

przeanalizować możliwości przedsiębiorstwa pod

względem zasobów i wiedzy a także przepływ in-

formacji i procesy decyzyjne. Nie mniej istotne są

cele i strategie stosowane w celu ich osiągnięcia,

czy standardy i modele odniesienia przyjęte przez

Firmę.

Każde z uwarunkowań może mieć wpływ na

działanie przedsiębiorstwa. Wpływ – zarówno

w ujęciu negatywnym (utrudnienie) jaki pozytyw-

nym (ułatwienie, nowe możliwości rozwoju) wraz

z prawdopodobieństwem jego wystąpienia jest

określany mianem ryzyka prowadzenia działalno-

ści gospodarczej.

W tym miejscu należy podjąć próbę zdefinio-

wania podmiotu, na który może mieć wpływ dana

działalność gospodarcza. Przewodnik 73 ISO/IEC

przyjmuje definicję interesariusza jako osobę, gru-

pę osób, a także każdą inną zainteresowaną stro-

nę postrzegające siebie jako mające wpływ na

firmę lub na którą ma wpływ przedsiębiorstwo. To

właśnie interesariusze „wprowadzają w ruch ma-

chinę zwaną ryzykiem”. Mogą oni formułować lub

egzekwować wymagania, których niespełnienie

skutkuje odpowiedzialnością cywilną przedsiębior-

stwa.

Należyta staranność

W przypadku podejmowanych analiz w ramach

badania szkody z tytułu odpowiedzialności cywil-

nej, jednym z kluczowych aspektów jest ocena

zachowania należytej staranności przez potencjal-

nego winowajcę. Ma to szczególne znaczenie

w przypadku prób uzyskania finansowania kosz-

tów występującej szkody z ubezpieczenia. Każda

umowa ubezpieczeniowa w ramach Ogólnych

Warunków Ubezpieczenia (OWU) zawiera infor-

mację odnośnie konieczności zachowania należy-

tej staranności przez ubezpieczonego. Jeśli zo-

stanie udowodnione niezachowanie należytej sta-

ranności, przez chociażby posiadanie kontroli

w procesie produkcji, brak, niewłaściwa lub niewy-

starczająca kontrola surowców czy wyrobów goto-

wych istnieje duże prawdopodobieństwo braku

Rys. 2. Mapa interesariuszy.

przyjęcia odpowiedzialności przez ubezpieczycie-

la. Skutkuje to odmową wypłacenia pełnej kwoty

gwarancyjnej. Sytuacja taka może skutkować po-

ważnymi skutkami finansowymi dla przedsiębior-

stwa, nierzadko prowadząc do jego upadłości.

W każdej sytuacji istnieje możliwość rozwiązania

sporu na drodze sądowej, ale zważywszy na czas

trwania procedury przedsiębiorstwo może być

zmuszone do szukania innych źródeł finansowa-

nia.

Ryzyko prowadzenia działalności gospodarczej

można, a wręcz należy minimalizować. Jednym

ze sposobów realizacji tej polityki jest przeprowa-

dzanie badań surowców, produkcji w toku jak rów-

nież wyrobów gotowych. Zakres i częstotliwość

badań powinna wynikać z wnikliwej analizy ryzy-

ka. Praktyka pokazuje, że istotny wpływ na decy-

zję odnośnie zlecenia badania ma ich koszt. Po-

dobnie ma się sprawa z ubezpieczeniem – nie

oznacza, że każdy musi się ubezpieczać od

wszystkich ryzyk. Każdy przedsiębiorca musi so-

bie odpowiedzieć na pytanie, który aspekt prowa-

dzonej działalności jest dla niego znaczący, a któ-

ry nie. Ubezpieczenie jako sposób na przeniesie-

nie odpowiedzialności i minimalizacji ryzyka jest

często stosowany w praktyce – np. banki przed

udzieleniem kredytu wymagają ubezpieczenia

finansowanej działalności. Część przedsiębiorców

wymaga od swoich dostawców polisy ubezpiecze-

nia od odpowiedzialności cywilnej za dostarczany

surowiec czy półprodukt w celu minimalizacji ryzy-

ka w przypadku włączenia niespełniającego mate-

riału w łańcuch produkcyjny. Podobna sytuacja

może mieć miejsce w przypadku badań. Często

stosowana polityka firm wymaga, aby zakupywa-

ny materiał posiadał właściwości potwierdzone

przez niezależną jednostkę, jaką jest laboratorium

zewnętrzne. Jeśli posiada ono akredytację i oferu-

je akredytowane metody można mieć pewność

niezależności, a także jakości uzyskanych wyni-

ków. Taka akredytacja jest przyznawana laborato-

rium przez niezależną jednostkę więc, jak przed-

stawiono, owa niezależność i jakość usług stano-

wi podstawową wartość. Badanie, a raczej po-

twierdzenie jakości materiału – surowca czy pół-

produktu odpowiednim sprawozdaniem z badań

może być elementem umowy na zakup danego

towaru. Zdarza się, że dostawcy niekiedy posia-

dają ten sam materiał w dwóch cenach – tańsza,

„bez certyfikatu” i droższa – z udostępnionym

sprawozdaniem z badań potwierdzającym jego

właściwości. Z pozoru prosty wybór – kupno tań-

szej wersji wymaga bardziej wnikliwej analizy. Od-

biorca finalny często wymaga przedstawienia ba-

dań nie tylko wyrobu gotowego, ale także surow-

ców. W takim przypadku – co często jest pomija-

ne przez dział zakupów – należy przeprowadzić

badania materiałów. Sumaryczny koszt surowców

i ich badań często przewyższa koszt droższej

wersji materiału „z certyfikatem”.

Zdarzają się także przypadki, że odbiorca final-

ny akceptuje przedstawienie potwierdzenia bez-

pieczeństwa wszystkich surowców zamiast każ-

dorazowego sprawozdania z badań wyrobu goto-

wego. Ma to istotne znaczenie, gdy przedsiębior-

stwo dostarcza dużą gamę wyrobów składających

się z tych samych materiałów. Badanie np. całej

gamy wyrobów klejonych z kartonu zadrukowane-

go różniących się jedynie zadrukiem czy wielko-

ścią nie jest ekonomicznie uzasadnione gdy po-

chodzi z tych samych partii surowca. Przedsta-

wienie dowodów bezpieczeństwa wszystkich skła-

dowych jest w wielu przypadkach wystarczającym

dowodem bezpieczeństwa wyrobu, o ile zostało to

wcześniej ustalone w kontrakcie.

W tym miejscu należy jasno i z całą stanow-

czością podkreślić, że nie należy prowadzić ba-

dań materiałów! Badania stanowią podstawę za-

pewniania jakości jak również bezpieczeństwa

produktu. Są gwarancją utrzymania poziomu da-

nej marki, a dodatkowo stanowią sposób na mini-

malizację ryzyka prowadzenia działalności gospo-

darczej. Kwestią do dyskusji pozostaje jedynie,

kto ma zlecić wykonanie badań i jaką obrać w

związku z tym politykę. Ponadto przedstawienie

wyników badań stanowi niepodważalny dowód

zachowania należytej staranności w przypadku

rozmów z ubezpieczycielem.

„Odpowiada ten, który najsłabiej się broni” –

Str. 15/23 Str. 15/30

Str. 16/23 Str. 16/30

głosi stare powiedzenie underwritterów przygoto-

wujących warunki ubezpieczenia z tytułu odpo-

wiedzialności cywilnej. Przedsiębiorstwo, które

jest w stanie przedstawić dowody w formie spra-

wozdań z badań wykonanych w laboratorium

akredytowanym jest traktowane jako „silną stronę

sporu”. Czy można sobie wyobrazić bardziej

obiektywny dowód niż potwierdzenie przez nieza-

leżną jednostkę właściwości materiału, który sta-

nowi obiekt sporu? Przedsiębiorstwo nie dysponu-

jące tego typu dokumentami nie posiada tak na-

prawdę żadnych argumentów potwierdzających

jego rację. Praktyka pokazuje, że w wielu przy-

padkach firma nie zlecająca badań jest obarczana

odpowiedzialnością cywilną za szkody wynikłe

z niewłaściwych właściwości czy braku bezpie-

czeństwa oferowanego wyrobu. Należy sobie

uświadomić wielkość owych szkód i jasno zazna-

czyć, że stanowią one sumę wielu czynników –

kosztów leczenia poszkodowanego, ale także wy-

sokości jego roszczeń wobec sprawcy szkody,

w co wchodzić może zadośćuczynienie a ponadto

koszty wycofania produktu niebezpiecznego

z rynku na karach umownych i administracyjnych

kończąc. Może to powodować, że z pozoru „tania

szkoda” rośnie do niebagatelnych rozmiarów.

Poniżej przedstawiono najwyższe wartości

szkód związanych z roszczeniami z tytułu odpo-

wiedzialności cywilnej za produkt, jakie zanotowa-

no w świecie ubezpieczeniowym.

(Nie)istotne ogniwo?

W tym miejscu należy postawić pytanie czy

usługi laboratoryjne są potrzebne? W rozważa-

niach przyjmijmy scenariusz uzyskania błędnych

wyników badanych materiałów. Co się stanie

i jakie będą koszty negatywnych wyników końco-

wych partii produkcyjnej danego Przedsiębior-

stwa? Przytoczyć można wiele pytań, które poja-

wią się w tym momencie:

Jaka jest wartość wyrobu gotowego niespeł-

niającego wymagań?

Jakie koszty poniosło przedsiębiorstwo w celu

wyprodukowania wyrobu (koszty surowców,

mediów, pracy, sprzętu)?

Jak wycofać wyrób niezgodny, jeśli został on

wprowadzony na rynek?

Jaki jest koszt wycofania wyrobu?

Jaka jest potencjalna wartość roszczeń z tytu-

łu szkód wywołanych przez wyrób niezgodny?

Jakie są koszty umowne w przypadku przeka-

zania wyrobu niezgodnego do odbiorcy?

Jaka jest wysokość kary nałożonej przez or-

gany nadzoru rynku?

Jakie są niewycenialne szkody wizerunkowe

firmy?

Po analizie powyższych kwestii każdy prowa-

dzący działalność gospodarczą powinien sobie

postawić pytanie: czy taniej jest nie badać?

Tabela 1. Wartości kosztów poniesionych przez Przedsiębiorstwa z tytułu odpowiedzial-ności cywilnej za produkt.

Branża Szacunkowa

wartość szko-dy

Opis

Farmacja Ponad 100 000 000 $

Zanieczyszczenie leku cyjankiem potasu. Ko-nieczność wycofania 31 milionów opakowań produktu.

Motoryzacja Ponad 440 000 000 $

Oddzielanie się bieżni-ka od opon. Koniecz-ność wycofania 6,5 miliona opon. Dodatko-wo producent pojazdów poniósł koszty w wyso-kości 3 000 000 000 $, pozwy sądowe w wyso-kości 600 000 000 $.

Spożywcza Ponad 9 000 000 £

Obecność rakotwórcze-go barwnika w proszku chilli wykorzystywanym do produkcji

Spożywcza 20 000 000 £ Skażenie czekolad bak-teriami Salmonella

Zabawkarska 30 000 000 $

Obecność ołowiu w farbach wykorzystywa-nych do produkcji zaba-wek

Motoryzacja 1 000 000 000

$

Niespełnienie wymagań emisji zanieczyszczeń przez produkowane pojazdy

Str. 17/23 Str. 17/30


Małgorzata Krzepkowska


Bezpieczeństwo żywności i pasz

Decyzja wykonawcza Komisji (UE) 2019/300

z dnia 19 lutego 2019 r. ustanawiająca plan

ogólny zarządzania kryzysami w obszarze

bezpieczeństwa żywności i pasz

Oznakowanie

Sprostowanie do rozporządzenia Parlamentu Eu-

ropejskiego i Rady (UE) nr 1169/2011 z dnia

25 października 2011 r. w sprawie przekazy-

wania konsumentom informacji na temat żyw-

ności, zmiany rozporządzeń Parlamentu Eu-

ropejskiego i Rady (WE) nr 1924/2006 i (WE)

nr 1925/2006 oraz uchylenia dyrektywy Komi-

sji 87/250/EWG, dyrektywy Rady 90/496/

EWG, dyrektywy Komisji 1999/10/WE, dyrek-

tywy 2000/13/WE Parlamentu Europejskiego

i Rady, dyrektyw Komisji 2002/67/WE

i 2008/5/WE oraz rozporządzenia Komisji

(WE) nr 608/2004 (sprostowanie do wydania

polskiego)

Substancje dodatkowe

Sprostowanie do rozporządzenia Komisji (UE)

2018/1497 z dnia 8 października 2018 r.

zmieniającego załącznik II do rozporządzenia

Parlamentu Europejskiego i Rady (WE) nr

1333/2008 w odniesieniu do kategorii żywno-

ści 17 i stosowania dodatków do żywności

w suplementach diety

Aromaty

Rozporządzenie Komisji (UE) 2019/36 z dnia 10

stycznia 2019 r. zmieniające załącznik I do

rozporządzenia Parlamentu Europejskiego

i Rady (WE) nr 1334/2008 w odniesieniu do

substancji N-(2-Metylocykloheksylo)-2,3,4,5,6

-pentafluorobenzamid

Towary paczkowane

Obwieszczenie Marszałka Sejmu Rzeczypospoli-

tej Polskiej z dnia 9 listopada 2018 r. w spra-

wie ogłoszenia jednolitego tekstu ustawy

o towarach paczkowanych (Dz.U.2018 poz.

2335)

Opakowania


stycznia 2019 r. w sprawie zmiany i sprosto-

wania rozporządzenia (UE) nr 10/2011

w sprawie materiałów i wyrobów z tworzyw

sztucznych przeznaczonych do kontaktu

z żywnością

Napoje spirytusowe; alkohol etylowy, wyroby

tytoniowe; wino


tej Polskiej z dnia 17 stycznia 2019 r. w spra-


o wyrobie napojów spirytusowych oraz o reje-

stracji i ochronie oznaczeń geograficznych

napojów spirytusowych (Dz.U.2019 poz. 268)


tej Polskiej z dnia 29 listopada 2018 r.

w sprawie ogłoszenia jednolitego tekstu usta-

wy o wyrobie alkoholu etylowego oraz wytwa-

rzaniu wyrobów tytoniowych (Dz.U.2018 poz.

2352)

Decyzja Grupy Roboczej ds. Wina UE–Japonia nr

1/2019 z dnia 1 lutego 2019 r. w sprawie for-

mularzy, które mają być stosowane w celu

sporządzenia świadectw na potrzeby przywo-

zu do Unii Europejskiej produktów winiarskich

pochodzących z Japonii, oraz w sprawie

zasad wdrożenia samopoświadczania

[2019/224]


lutego 2019 r. zmieniające załącznik III do

rozporządzenia Parlamentu Europejskiego

i Rady (WE) nr 110/2008 w odniesieniu do

rejestracji napoju spirytusowego „Tequila”

jako oznaczenia geograficznego

Produkty ekologiczne

Rozporządzenie wykonawcze Komisji (UE)

2019/39 z dnia 10 stycznia 2019 r. zmieniają-

ce rozporządzenie (WE) nr 1235/2008 usta-

nawiające szczegółowe zasady wykonania

rozporządzenia Rady (WE) nr 834/2007

w odniesieniu do ustaleń dotyczących przy-

wozu produktów ekologicznych z krajów trze-

cich

GMO


z dnia 19 grudnia 2018 r. w sprawie odnowie-

nia zezwolenia, na podstawie rozporządzenia

(WE) nr 1829/2003 Parlamentu Europejskie-

go i Rady, na wprowadzenie do obrotu pro-

duktów zawierających zmodyfikowaną gene-

tycznie kukurydzę NK603 × MON 810 (MON-

ØØ6Ø3-6 × MON-ØØ81Ø-6), składających

się z niej lub z niej wyprodukowanych


z dnia 19 grudnia 2018 r. zezwalająca na

wprowadzenie do obrotu produktów zawiera-

jących zmodyfikowaną genetycznie kukury-

dzę MON 87427 × MON 89034 × 1507 ×

MON 88017 × 59122 oraz rodzaje zmodyfiko-

wanej genetycznie kukurydzy łączące dwie,

trzy lub cztery pojedyncze modyfikacje MON

87427, MON 89034, 1507, MON 88017

i 59122 i produktów składających się z wy-

mienionych rodzajów zmodyfikowanej gene-

tycznie kukurydzy lub z niej wyprodukowa-

nych oraz uchylająca decyzję 2011/366/UE

Tusze wieprzowe, tusze wołowe


z dnia 11 lutego 2019 r. zmieniająca decyzję

2005/240/WE zatwierdzającą metody klasyfi-

kacji tusz wieprzowych w Polsce

Ziemniaki

Rozporządzenie Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi

z dnia 16 stycznia 2019 r. zmieniające rozpo-

rządzenie w sprawie szczegółowych wyma-

gań w zakresie jakości handlowej ziemniaków

(Dz.U. 2019 poz. 139)

Ryby

Ustawa z dnia 9 listopada 2018 r. o zmianie usta-

wy o rybołówstwie morskim oraz niektórych

innych ustaw (Dz.U.2018 poz. 2340)


tej Polskiej z dnia 7 grudnia 2018 r. w sprawie

ogłoszenia jednolitego tekstu ustawy o pol-

skiej strefie rybołówstwa morskiego

(Dz.U.2018 poz. 2357)

Ostrygi


z dnia 14 grudnia 2018 r. zmieniająca załącz-

nik I do decyzji 2010/221/UE w odniesieniu

do wykazu obszarów w Irlandii wolnych od

herpeswirusa 1 μνar (OsHV-1 μVar) u ostryg

Nowe składniki żywności

Rozporządzenia wykonawcze Komisji zezwalają-

ce na wprowadzenie do obrotu jako nowej żywno-

ści zgodnie z rozporządzeniem Parlamentu Euro-

pejskiego i Rady (UE) 2015/2283 oraz zmieniają-

ce rozporządzenie wykonawcze Komisji (UE)

2017/2470 w odniesieniu do:

jagód Lonicera caerulea L. jako tradycyjnej żyw-

ności z państwa trzeciego - Rozporządzenie

wykonawcze Komisji (UE) 2018/1991

obłuszczonych ziaren Digitaria exilis jako tradycyj-

nej żywności z państwa trzeciego - Rozporzą-

dzenie wykonawcze Komisji (UE) 2018/2016

syropu z Sorghum bicolor (L.) Moench jako trady-

cyjnej żywności z państwa trzeciego - Rozpo-

rządzenie wykonawcze Komisji (UE)

2018/2017

ekstrakt lipidowy z kryla antarktycznego

(Euphausia superba) - Rozporządzenie wyko-

nawcze Komisji (UE) 2019/108

Rozszerzenie zastosowania dla:

oleju ze Schizochytrium sp. - Rozporządzenie wy-

konawcze Komisji (UE) 2019/109

oleju z nasion Allanblackia - Rozporządzenie wy-


Zanieczyszczenia

Pestycydy

Zmiany dotyczące rozporządzenia (WE) 396/2005

Str. 17/23 Str. 18/30

w odniesieniu do najwyższych dopuszczal-

nych poziomów pozostałości:

iprodionu w określonych produktach lub na ich

powierzchni - Rozporządzenie Komisji (UE)

2019/38

chlorantraniliprolu, chlomazonu, cyklaniliprolu,

fenazachiny, fenpikoksamidu, fluoksastro-

biny, lambda-cyhalotryny, mepikwatu, oleju

cebulowego, tiakloprydu i walifenalatu

w określonych produktach lub na ich po-

wierzchni - Rozporządzenie Komisji (UE)

2019/50

linuronu w określonych produktach lub na ich

powierzchni - Rozporządzenie Komisji (UE)

2019/58

acetamiprydu w niektórych produktach - Roz-

porządzenie Komisji (UE) 2019/88

bromadiolonu, etofenproksu, paklobutrazolu

i penkonazolu w określonych produktach

lub na ich powierzchni - Rozporządzenie

Komisji (UE) 2019/89

buprofezyny, diflubenzuronu, etoksysulfuronu,

joksynilu, molinatu, pikoksystrobiny i tepra-

loksydymu w określonych produktach lub

na ich powierzchni - Rozporządzenie Komi-

sji (UE) 2019/91

Substancje farmakologicznie czynne

Rozporządzenia wykonawcze Komisji zmieniające

rozporządzenie (UE) nr 37/2010 w celu skla-

syfikowania substancji w odniesieniu do

maksymalnego limitu pozostałości:

paromomycyna - Rozporządzenie wykonaw-

cze Komisji (UE) 2018/1967

owotransferyna - Rozporządzenie wykonaw-


Wymagania mikrobiologiczne


lutego 2019 r. zmieniające rozporządzenie

(WE) nr 2073/2005 w sprawie kryteriów mi-

krobiologicznych dotyczących środków spo-

żywczych w odniesieniu do niektórych metod,

kryterium bezpieczeństwa żywności dla Liste-

ria monocytogenes w skiełkowanych nasio-

nach oraz kryterium higieny procesu i kryte-

rium bezpieczeństwa żywności dla soków

owocowych i warzywnych niepasteryzowa-

nych (gotowych do spożycia)


lutego 2019 r. zmieniające rozporządzenia

(UE) nr 200/2010, (UE) nr 517/2011, (UE) nr

200/2012 i (UE) nr 1190/2012 w odniesieniu

do niektórych metod pobierania próbek i ba-

dań drobiu na obecność salmonelli

Pasze




o paszach (Dz.U.2019 poz. 269)

Rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Ra-

dy (UE) 2019/4 z dnia 11 grudnia 2018 r.

w sprawie wytwarzania, wprowadzania na

rynek i stosowania paszy leczniczej, zmienia-

jące rozporządzenie (WE) nr 183/2005 Parla-

mentu Europejskiego i Rady oraz uchylające

dyrektywę Rady 90/167/EWG

Rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Ra-

dy (UE) 2019/6 z dnia 11 grudnia 2018 r.

w sprawie weterynaryjnych produktów leczni-

czych i uchylające dyrektywę 2001/82/WE

Dodatki do pasz


2018/1936 z dnia 10 grudnia 2018 r. zmienia-

jące rozporządzenie wykonawcze (UE) nr

371/2011 w odniesieniu do maksymalnego

limitu dimetyloaminoetanolu (DMAE)

Rozporządzenia wykonawcze Komisji dotyczące

zezwolenia na stosowanie poniższych związków

jako dodatków paszowych dla zwierząt:

hydroksyanalogu metioniny i jego soli wapniowej

jako dodatku paszowego dla wszystkich ga-

tunków zwierząt - Rozporządzenie wykonaw-


bezwodnej betainy jako dodatku paszowego dla

zwierząt, od których lub z których pozyskuje

się żywność, z wyjątkiem królików - Rozpo-

rządzenie wykonawcze Komisji (UE) 2019/9

preparatu naturalnej mieszaniny illitu-

montmorylonitu-kaolinitu jako dodatku paszo-

wego dla wszystkich gatunków zwierząt -


2019/10

preparatu Enterococcus faecium NCIMB 10415

jako dodatku paszowego dla loch, prosiąt

Str. 17/23 Str. 19/30

ssących, warchlaków i tuczników oraz zmie-

niające rozporządzenia (WE) nr 252/2006,

(WE) nr 943/2005 i (WE) nr 1200/2005

(posiadacz zezwolenia: DSM Nutritional pro-

ducts Ltd., reprezentowany przez DSM Nutri-

tional Products Sp. z o.o.) - Rozporządzenie


L-argininy jako dodatku paszowego dla wszyst-

kich gatunków zwierząt - Rozporządzenie


seleninu sodu, powlekanego, granulowanego se-

leninu sodu oraz L-selenometioniny cynku

jako dodatków paszowych dla wszystkich ga-

tunków zwierząt - Rozporządzenie wykonaw-


wyciągu z szyszek chmielu (Humulus lupulus

L. flos) jako dodatku paszowego dla prosiąt

odsadzonych od maciory, tuczników oraz

podrzędnych gatunków świń odsadzonych od

maciory i przeznaczonych do tuczu - Rozpo-


2019/111

preparatu 3-fitazy wytwarzanej przez Komagatael-

la pastoris (CECT 13094) jako dodatku pa-

szowego dla kurcząt odchowywanych na kury

nioski i podrzędnych gatunków drobiu rzeźne-

go, odchowywanego na nioski lub utrzymy-

wanego w celach hodowlanych (posiadacz

zezwolenia Fertinagro Biotech S.L.) - Rozpo-


2019/144

preparatu Saccharomyces cerevisiae NCYC R404

jako dodatku paszowego dla krów mlecznych

- Rozporządzenie wykonawcze Komisji (UE)

2019/146

Zmiana warunków zezwolenia na stosowanie

dodatków paszowych:

preparatu narazyny i nikarbazyny jako dodatku

paszowego dla kurcząt rzeźnych (posiadacz

zezwolenia Eli Lilly and Company Ltd) - Roz-

porządzenie wykonawcze Komisji (UE)

2018/1957

preparatów lecytyn w płynie, lecytyn hydrolizowa-

nych i lecytyn odolejonych jako dodatków pa-

szowych dla wszystkich gatunków zwierząt -


2018/1980

Materiały paszowe


stycznia 2019 r. w sprawie sprostowania ni-

derlandzkiej wersji językowej rozporządzenia

(UE) nr 68/2013 w sprawie katalogu materia-

łów paszowych

Sprostowanie


2019/230 z dnia 7 lutego 2019 r. w sprawie

sprostowania niektórych wersji językowych

rozporządzenia wykonawczego (UE)

2017/2330 dotyczącego zezwolenia na stoso-

wanie węglanu żelaza(II); chlorku żelaza(III),

heksahydratu; siarczanu żelaza(II), monohy-

dratu; siarczanu żelaza(II), heptahydratu; fu-

maranu żelaza(II); aminokwasowego chelatu

żelaza(II), hydratu; chelatu żelaza(II) z hydro-

lizatami białkowymi; i glicynowego chelatu

żelaza(II), hydratu jako dodatków paszowych

dla wszystkich gatunków zwierząt oraz dek-

stranu żelaza jako dodatku paszowego dla

prosiąt i zmieniającego rozporządzenia (WE)

nr 1334/2003 i (WE) nr 479/2006

Rejestracja zwierząt


z dnia 12 grudnia 2018 r. w sprawie księgi

rejestracji bydła, świń, owiec lub kóz

(Dz.U.2018 poz. 2505)

Zdrowie zwierząt

Afrykański pomór świń:


z dnia 13 grudnia 2018 r. zatwierdzająca plan

zwalczania afrykańskiego pomoru świń

u zdziczałych świń na niektórych obszarach

Rumunii


z dnia 17 grudnia 2018 r. zmieniająca załącz-

nik do decyzji wykonawczej 2014/709/UE

w sprawie środków kontroli w zakresie zdro-

wia zwierząt w odniesieniu do afrykańskiego

pomoru świń w niektórych państwach człon-

kowskich



rządzenie w sprawie środków podejmowa-

nych w związku z wystąpieniem afrykańskie-

go pomoru świń (Dz.U.2019 poz. 50)


z dnia 22 stycznia 2019 r. zmieniająca za-

łącznik do decyzji wykonawczej 2014/709/UE

Str. 17/23 Str. 20/30




kowskich







kowskich







kowskich


z dnia 11 lutego 2019 r. zmieniająca załącz-





kowskich


z dnia 21 lutego 2019 r. zmieniająca załącz-





kowskich

Salmonella w stadach kur


z dnia 8 lutego 2019 r. w sprawie wprowadze-

nia "Krajowego programu zwalczania niektó-

rych serotypów Salmonella w stadach kur

niosek gatunku Gallus gallus" na lata 2019

i 2020 (Dz.U.2019 poz. 346)


z dnia 8 lutego 2019 r. w sprawie wprowadze-

nia "Krajowego programu zwalczania niektó-

rych serotypów Salmonella w stadach indy-

ków rzeźnych" na lata 2019-2021 (Dz.U.2019

poz. 352)

Pasażowalne encefalopatia gąbczaste


lutego 2019 r. zmieniające załącznik IX do

rozporządzenia (WE) nr 999/2001 Parlamen-

tu Europejskiego i Rady oraz załącznik XV do

rozporządzenia Komisji (UE) nr 142/2011

w odniesieniu do świadectw zdrowia przy

przywozie do Unii w odniesieniu do pasażo-

walnych encefalopatii gąbczastych

Choroba guzowata skóry bydła

Decyzja wykonawcza Komisji (UE) 2019/81 z dnia

17 stycznia 2019 r. zmieniająca załącznik I do

decyzji wykonawczej (UE) 2016/2008 doty-

czącej środków kontroli w zakresie zdrowia

zwierząt w odniesieniu do choroby guzowatej

skóry bydła w niektórych państwach człon-

kowskich


17 stycznia 2019 r. zmieniająca załącznik do

decyzji wykonawczej (UE) 2016/2009 w spra-

wie zatwierdzenia programów szczepień

przeciwko chorobie guzowatej skóry bydła

przedłożonych przez państwa członkowskie

Pryszczyca


z dnia 7 lutego 2019 r. zmieniająca decyzję

wykonawczą (UE) 2017/675 w sprawie środ-

ków mających na celu zapobieżenie wprowa-

dzeniu do Unii wirusa pryszczycy z Algierii,

Libii, Maroka i Tunezji

Gruźlica, bruceloza


z dnia 26 października 2018 r. zmieniająca

załączniki I i II do decyzji 2003/467/WE w od-

niesieniu do uznania niektórych regionów

Włoch za oficjalnie wolne od gruźlicy i oficjal-

nie wolne od brucelozy w odniesieniu do stad

bydła

Kontrole urzędowe


tej Polskiej z dnia 5 grudnia 2018 r. w sprawie

ogłoszenia jednolitego tekstu ustawy o Pań-

stwowej Inspekcji Sanitarnej (Dz.U.2019 poz.

59)

Obwieszczenie Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi

z dnia 9 stycznia 2019 r. w sprawie ogłosze-

nia jednolitego tekstu rozporządzenia Ministra

Rolnictwa i Rozwoju Wsi w sprawie danych

dotyczących wyników przeprowadzonych

analiz (Dz.U.2019 poz. 167)


3 stycznia 2019 r. zmieniająca decyzję

Str. 17/23 Str. 21/30

2009/821/WE w odniesieniu do wykazów

punktów kontroli granicznej i jednostek wete-

rynaryjnych w systemie TRACES


2019/35 z dnia 8 stycznia 2019 r. zmieniające

rozporządzenie (WE) nr 669/2009 w sprawie

wykonania rozporządzenia (WE) nr 882/2004

Parlamentu Europejskiego i Rady w sprawie

zwiększonego poziomu kontroli urzędowych

przywozu niektórych rodzajów pasz i żywno-

ści niepochodzących od zwierząt




o weterynaryjnej kontroli granicznej

(Dz.U.2019 poz. 260)



rządzenie w sprawie nabywania uprawnień

do wykonywania niektórych czynności zwią-

zanych z oceną jakości handlowej artykułów

rolno-spożywczych oraz dokumentowania

tych czynności (Dz.U.2019 poz. 306)


z dnia 13 lutego 2019 r. zmieniające rozpo-

rządzenie w sprawie szczegółowych wyma-

gań weterynaryjnych dla prowadzenia miejsc

kwarantanny, stacji kwarantanny, miejsc od-

poczynku zwierząt, miejsc przeładunku zwie-

rząt oraz miejsc wymiany wody przy transpor-

cie zwierząt akwakultury (Dz.U.2019 poz.

362)

Rozporządzenie Ministra Gospodarki Morskiej

i Żeglugi Śródlądowej oraz Ministra Rolnictwa

i Rozwoju Wsi z dnia 15 lutego 2019 r. w

sprawie sposobu i form współdziałania Głów-

nego Inspektora Rybołówstwa Morskiego

oraz Inspekcji Jakości Handlowej Artykułów

Rolno-Spożywczych przy dokonywaniu kon-

troli produktów rybnych (Dz.U.2019 poz. 368)

Chronione nazwy pochodzenia, chronione

oznaczenia geograficzne

Rozporządzenie delegowane Komisji (UE)

2019/33 z dnia 17 października 2018 r. uzu-

pełniające rozporządzenie Parlamentu Euro-

pejskiego i Rady (UE) nr 1308/2013 w odnie-

sieniu do wniosków o objęcie ochroną nazw

pochodzenia, oznaczeń geograficznych

i określeń tradycyjnych w sektorze wina, pro-

cedury zgłaszania sprzeciwu, ograniczeń sto-

sowania, zmian w specyfikacji produktu, unie-

ważnienia ochrony oraz etykietowania i pre-

zentacji


2019/34 z dnia 17 października 2018 r. usta-

nawiające zasady dotyczące stosowania roz-

porządzenia Parlamentu Europejskiego i Ra-

dy (UE) nr 1308/2013 w odniesieniu do wnio-

sków o objęcie ochroną nazw pochodzenia,

oznaczeń geograficznych i określeń tradycyj-

nych w sektorze wina, procedury zgłaszania

sprzeciwu, zmian w specyfikacji produktu,

rejestru chronionych nazw, unieważnienia

ochrony i stosowania symboli oraz rozporzą-

dzenia Parlamentu Europejskiego i Rady

(UE) nr 1306/2013 w odniesieniu do odpo-

wiedniego systemu kontroli

Rozporządzenia wykonawcze Komisji rejestrujące

w rejestrze chronionych nazw pochodzenia i chro-

nionych oznaczeń geograficznych nazwy:

„Monzinger Niederberg” (ChNP) - Rozporządze-

nie wykonawcze Komisji (UE) 2018/1963

„Uhlen Blaufüsser Lay”/„Uhlen Blaufüßer

Lay” (ChNP) - Rozporządzenie wykonawcze

Komisji (UE) 2018/1964

„Uhlen Roth Lay” (ChNP) - Rozporządzenie wyko-


„Uhlen Laubach” (ChNP) - Rozporządzenie wyko-


„Vinos de Madrid” (ChNP) - Rozporządzenie wy-


„Bulot de la Baie de Granville” (ChOG) - Rozpo-


2019/219

„The Vale of Clwyd Denbigh Plum” (ChNP) - Roz-


2019/281

„Istra” (ChNP) - Rozporządzenie wykonawcze Ko-

misji (UE) 2019/332

Zmiany w specyfikacji nazw:

„Μαντινεία” (Mantinia) (ChNP) - Rozporządzenie


Str. 17/23 Str. 22/30

Cidre de Bretagne”/„Cidre breton” (ChOG) - Roz-


2018/1978

Cofnięcie zezwolenia


2018/1924 z dnia 7 grudnia 2018 r. w sprawie

cofnięcia rejestracji chronionego oznaczenia

geograficznego „Mostviertler Birn-

most” (ChOG)

Sprostowania

Sprostowanie do decyzji wykonawczej Komisji

(UE) 2015/819 z dnia 22 maja 2015 r. zmie-

niającej załącznik F do dyrektywy Rady

64/432/EWG w odniesieniu do formatu wzo-

rów świadectw zdrowia dla wewnątrzunijnego

handlu bydłem i trzodą chlewną

Sprostowanie do rozporządzenia Komisji (WE) nr

2074/2005 z dnia 5 grudnia 2005 r. ustana-

wiającego środki wykonawcze w odniesieniu

do niektórych produktów objętych rozporzą-

dzeniem (WE) nr 853/2004 i do organizacji

urzędowych kontroli na mocy rozporządzeń

(WE) nr 854/2004 oraz (WE) nr 882/2004,

ustanawiającego odstępstwa od rozporządze-

nia (WE) nr 852/2004 i zmieniającego rozpo-

rządzenia (WE) nr 853/2004 oraz (WE) nr

854/2004


1664/2006 z dnia 6 listopada 2006 r. zmienia-

jącego rozporządzenie (WE) nr 2074/2005 w

odniesieniu do środków wykonawczych, doty-

czącego niektórych produktów pochodzenia

zwierzęcego przeznaczonych do spożycia

przez ludzi i uchylającego niektóre środki wy-

konawcze



jącego rozporządzenie (WE) nr 853/2004

Parlamentu Europejskiego i Rady ustanawia-

jące szczególne przepisy dotyczące higieny

w odniesieniu do żywności pochodzenia

zwierzęcego



jącego rozporządzenie (WE) nr 854/2004

Parlamentu Europejskiego i Rady ustanawia-

jące szczególne przepisy dotyczące organi-

zacji urzędowych kontroli w odniesieniu do

produktów pochodzenia zwierzęcego prze-

znaczonych do spożycia przez ludzi



zmieniającego rozporządzenie (WE) nr

2074/2005 w sprawie środków wykonaw-

czych w odniesieniu do niektórych produktów

pochodzenia zwierzęcego przeznaczonych

do spożycia przez ludzi oraz ustanawiającego

szczególne przepisy dotyczące urzędowych

kontroli w zakresie badania mięsa



zmieniającego załączniki II i III do rozporzą-

dzenia (WE) nr 853/2004 Parlamentu Euro-

pejskiego i Rady ustanawiającego szczegól-

ne przepisy dotyczące higieny w odniesieniu

do żywności pochodzenia zwierzęcego oraz

rozporządzenie (WE) nr 2076/2005 w odnie-

sieniu do znakowania identyfikacyjnego, su-

rowego mleka i przetworów mlecznych, jaj i

przetworów jajecznych oraz niektórych pro-

duktów rybołówstwa


1161/2009 z dnia 30 listopada 2009 r. zmie-

niającego załącznik II do rozporządzenia

(WE) nr 853/2004 Parlamentu Europejskiego

i Rady w odniesieniu do informacji dotyczą-

cych łańcucha żywnościowego, które mają

być przekazywane przedsiębiorstwom sekto-

ra spożywczego prowadzącym ubojnie



zmieniającego załączniki I, II i III do rozporzą-

dzenia (WE) nr 854/2004 Parlamentu Euro-

pejskiego i Rady ustanawiającego szczegól-

ne przepisy dotyczące organizacji urzędo-

wych kontroli w odniesieniu do produktów


do spożycia przez ludzi oraz rozporządzenie

(WE) nr 2076/2005 w odniesieniu do żywych

małży, niektórych produktów rybołówstwa i

pracowników pełniących funkcję pomocników

przy kontrolach urzędowych w rzeźniach

Sprostowanie do rozporządzenia Komisji (UE) nr

558/2010 z dnia 24 czerwca 2010 r. zmienia-

jącego załącznik III do rozporządzenia (WE)

nr 853/2004 Parlamentu Europejskiego i Ra-

dy ustanawiającego szczególne przepisy do-

tyczące higieny w odniesieniu do żywności

pochodzenia zwierzęcego


150/2011 z dnia 18 lutego 2011 r. zmieniają-

Str. 17/23 Str. 23/30

cego załącznik III do rozporządzenia (WE) nr

853/2004 Parlamentu Europejskiego i Rady

w odniesieniu do zwierząt łownych i zwierząt

dzikich utrzymywanych w warunkach fermo-

wych oraz mięsa zwierząt łownych i zwierząt

dzikich utrzymywanych w warunkach fermo-

wych


151/2011 z dnia 18 lutego 2011 r. zmieniają-

cego załącznik I do rozporządzenia (WE) nr


w odniesieniu do zwierząt dzikich utrzymywa-

nych w warunkach fermowych

Sprostowanie do rozporządzenia wykonawczego

Komisji (UE) nr 739/2011 z dnia 27 lipca

2011 r. zmieniającego załącznik I do rozpo-

rządzenia (WE) nr 854/2004 Parlamentu Eu-

ropejskiego i Rady ustanawiającego szcze-

gólne przepisy dotyczące organizacji urzędo-

wych kontroli w odniesieniu do produktów


do spożycia przez ludzi





dy odnośnie do obróbki mającej na celu zabi-

cie żywotnych postaci pasożytów w produk-

tach rybołówstwa przeznaczonych do spoży-

cia przez ludzi


16/2012 z dnia 11 stycznia 2012 r. zmieniają-

cego załącznik II do rozporządzenia (WE) nr


w odniesieniu do wymogów dotyczących żyw-

ności mrożonej pochodzenia zwierzęcego

przeznaczonej do spożycia przez ludzi


633/2014 z dnia 13 czerwca 2014 r. zmienia-



dy oraz załącznik I do rozporządzenia (WE)


dy w odniesieniu do szczególnych wymogów

dotyczących obróbki grubej zwierzyny łownej

oraz do badań poubojowych zwierzyny łownej



jącego załącznik II do rozporządzenia (WE)


dy ustanawiającego szczególne przepisy do-

tyczące organizacji urzędowych kontroli

w odniesieniu do produktów pochodzenia


przez ludzi, w odniesieniu do określonych

wymogów w odniesieniu do żywych małży,

szkarłupni, osłonic i ślimaków morskich oraz

załącznik I do rozporządzenia (WE) nr

2073/2005 w sprawie kryteriów mikrobiolo-

gicznych dotyczących środków spożywczych


2016/355 z dnia 11 marca 2016 r. zmieniają-

cego załącznik III do rozporządzenia (WE) nr


w odniesieniu do wymogów szczególnych

dotyczących żelatyny, kolagenu i wysoko

przetworzonych produktów pochodzenia


przez ludzi

Stan na 13.03.2019

Str. 17/23 Str. 24/30

Str. 17/23 Str. 25/30

J.S. Hamilton prowadzi seminaria, szkolenia, warsztaty oraz zajęcia laboratoryjne skierowane do branży

spożywczej, kosmetycznej, opakowaniowej, chemii gospodarczej oraz ochrony środowiska.

Obszary szkoleń

Analiza sensoryczna produktów

Higiena i bezpieczeństwo

Stan prawny

Zarządzanie jakością i bezpieczeństwem

Optymalizacja produktów

Opakowania

Kosmetyki

Ochrona środowiska

Szkolenia i seminaria

Zapraszamy Państwa do uczestnictwa w szkoleniach.

Informacje na temat szkoleń uzyskacie Państwo w Dziale Szkoleń (58) 766 99 46; e-mail: [email protected]

mailto:[email protected]

KWIECIEŃ CZ. I

SYMBOL NAZWA SZKOLENIA DATA I MIEJSCE

27 JB Określanie wartości odżywczej do celów znakowania – aspekty prak-tyczne po wejściu w życie rozporządzenia (UE) 1169/2011

02.04.2019 Poznań

08 LAB Nowelizacja normy ISO/IEC 17025. Omówienie wymagań nowej nor-my, a także zmian w odniesieniu do normy ISO/IEC 17025:2005

02.04.2019 Warszawa

07 BO Wymagania i audytor wewnętrzny BRC Packaging w.5 02-03.04.2019

Warszawa

14 JB Nadzorowanie maszyn i urządzeń w odniesieniu do wymagań syste-mów IFS i BRC - NOWOŚĆ

03.04.2019 Poznań

23 JB Zasady produkcji żywności ekologicznej 03.04.2019 Warszawa

12 JB Zanieczyszczenia żywności. Aktualizacja wymagań prawnych, meto-dy analiz

04.04.2019 Warszawa

09 LAB Audytor wewnętrzny systemu zarządzania jakością w laboratorium zgodnego PN-EN ISO/IEC 17025

04.04.2019 Warszawa

19 DSZ System HACCP w przemyśle paszowym. Wymagania i audyt we-wnętrzny

04-05.04.2019 Poznań

25 JB Metody twórczego rozwiązywania problemów i doskonalenia produk-tu - NOWOŚĆ

04-05.04.2019 Warszawa

15 JB Dobrostan zwierząt rzeźnych podczas transportu i uboju 05.04.2019 Warszawa

03 LAB Praktyczne wykorzystanie technik chromatograficznych w badaniach żywności, suplementów diety i elementów środowiska - NOWOŚĆ

05.04.2019 Warszawa

AK 02 Zarządzanie ochroną środowiska w firmie. Nadzór i ciągłe doskonale-nie realizacji obowiązków formalno - prawnych oraz wymagań we-wnętrznych - NOWOŚĆ

05.04.2019 Gdynia

02 MIK Pobieranie próbek żywności, próbek z powierzchni produkcji i obrotu, próbek powietrza. Analiza mikrobiologiczna

06-08.04.2019 Tychy

20 JB Kryteria mikrobiologiczne dla żywności pochodzenia roślinnego i zwierzęcego wg Food And Drug Administration (FDA)

09.04.2019 Poznań

06 DSZ Aktualizacja wymagań standardów BRC wersja 8 i IFS wersja 6.1. 09.04.2019

Poznań

01 DSZ Wymagania HACCP wg. Codex Alimentarius. Nowelizacja ISO 22000:2018

09.04.2019 Warszawa

05 LAB Budowanie kart kontrolnych na przykładzie kart Shewharta, wykorzy-stywanych w kontroli jakości - NOWOŚĆ

10.04.2019 Katowice

33 JB Pobieranie próbek olejów, nasion oleistych i tłuszczy roślinnych NOWOŚĆ

10.04.2019 Warszawa

02 DSZ Audytor wewnętrzny systemu HACCP wg normy ISO 22000:2018 10.04.2019 Warszawa

Str. 26/30

Harmonogram szkoleń otwartych 04.2019 – 06.2019 r.

Str. 27/30

KWIECIEŃ CZ. II


05 SEN Zarządzanie jakością sensoryczną alkoholi mocnych 10.04.2019 Warszawa

03 BO Wymagania prawne dla producentów opakowań przeznaczonych do wyro-bów kosmetycznych

10.04.2019 Warszawa

07 DSZ Audytor systemu BRC FOOD w. 8 I IFS FOOD W. 6.1. 10-11.04.2019

Poznań

AK 05 Gospodarka odpadami w przedsiębiorstwie w praktyce. Podstawowe obo-wiązki wynikające z ustawy opakowaniowej - NOWOŚĆ

10.04.2019 Gdynia

02 LAB Analiza trendów danych fizykochemicznych i mikrobiologicznych 11.04.2019 Katowice

07 SEN Badania konsumenckie jako narzędzie w kształtowaniu sukcesu produktu na rynku z uwzględnieniem wymagań przewodnika ISO 11136:2014

11.04.2019 Warszawa

20 DSZ GMP+ B1. Wymaganie i wdrożenie systemu - NOWOŚĆ 11.04.2019

Poznań

05 BK Tworzenie raportu bezpieczeństwa kosmetyku 11.04.2019 Warszawa

02 SEN Lider zespołu sensorycznego - wymagania, zadania, problemy 11-12.04.2019

Katowice

21 DSZ Audytor wewnętrzny GMP+B1 - NOWOŚĆ 12.04.2019

Poznań

08 BK Ocena toksykologiczna składników w kontekście bezpieczeństwa produk-tów kosmetycznych

12.04.2019 Warszawa

09 DSZ Walidacja systemów zarządzania bezpieczeństwem żywności (IFS, BRC, FSSC)

16.04.2019 Poznań

13 DSZ „Food crime” jako patologia w sektorze żywności – obszary zagrożeń i przeciwdziałaniu zjawisku - NOWOŚĆ

24.04.2019 Warszawa

16 DSZ ISO 19011:2018 – wytyczne do audytowania systemów zarządzania - warsztaty doskonalące dla audytorów wewnętrznych w branży spożywczej NOWOŚĆ

25.04.2019 Warszawa

WEB Walidacja metodyk analitycznych w pigułce 02.04.2019

WEB Metody zwalczania szkodników magazynowych 02.04.2019

WEB Data trwałości, badania przechowalnicze przyspieszone – cz. 2 Ustalania terminów trwałości na przykładzie koncentratów spożywczych, mieszanek przypraw, herbat aromatyzowanych w świetle orzeczeń sądowych

09.04.2019

WEB Produkty "eat to go". Kiedy produkt jest już niebezpieczny, stwierdzane przekroczenia, kiedy mówimy o przekroczeniu, interpretacja wyników

16.04.2019

WEB Środki łagodzące i poziomy odniesienia służące ograniczeniu obecności akryloamidu w żywności w świetle Rozporządzenia Komisji (UE) 2017/2158 z dnia 20.11.2017r

30.04.2019

MAJ


03 MIK Analiza mikrobiologiczna żywności 08-10.05.2019

Wrocław

08 JB Mycie i dezynfekcja maszyn i urządzeń w przemyśle spożywczym 10.05.2019 Katowice

06 MIK Mikrobiologia w browarnictwie. Szkolenie teoretyczne i warsztaty 13.05.2019 Warszawa

02 ASR

Bezpieczeństwo zdrowotne wody z zasadami oceny ryzyka w myśl rozporządzenia Ministra Zdrowia z dnia 7 grudnia 2017 r. w sprawie jakości wody przeznaczonej do spożycia przez ludzi (Dz. U. z 2017 r. poz. 2294)

14.05.2019 Warszawa

06 MIK Mikrobiologia w browarnictwie. Szkolenie teoretyczne i warsztaty 15.05.2019 Warszawa

01 LAB Walidacja metod analitycznych i szacowania niepewności wyników. Badania fizykochemiczne, instrumentalne i mikrobiologiczne

15.05.2019 Katowice

02 JB Znakowanie żywności. Interpretacja przepisów prawa. 15.05.2019 Katowice

AK 04 Ćwiczenia praktyczne z monitorowania wielkości emisji z zakładu na potrzeby sprawozdawczości – opłaty i KOBiZE - NOWOŚĆ

16.05.2019 Gdynia

13 JB Nadzór nad alergenami w zakładzie produkcyjnym 16.05.2019 Katowice

28 JB Termin przydatności do spożycia - czynniki wpływające na jego okre-ślanie. Nowoczesne metody badań przechowalniczych i obciążenio-wych

16.05.2019 Katowice

03 SEN Badanie zmian zapachu i smaku przy kontakcie opakowania z żyw-nością

17.05.2019 Gdynia

11 DSZ Food Defence i zarządzanie kryzysowe 17.05.2019 Katowice

14 DSZ Audyt identyfikowalności w świetle wymagań standardów bezpie-czeństwa żywności

21.05.2019 Warszawa

17 JB Pobieranie próbek pasz i kiszonek pod kątem występowania materia-łu genetycznie zmodyfikowanego

21.05.2019 Ryki

15 DSZ System VACCP - Autentyczność żywności i ocena podatności na za-fałszowania w branży spożywczej

22.05.2019 Katowice

26 JB Trendy rozwojowe na rynku dóbr konsumpcyjnych - NOWOŚĆ 22.05.2019 Warszawa

25 DSZ Auditowanie dostawców w przemyśle spożywczym - NOWOŚĆ 22.05.2019

Poznań

09 BK Wymagania prawne dla surowców kosmetycznych 23.05.2019 Warszawa

05 DSZ Warsztaty z tworzenia i nadzorowania dokumentacji systemu HACCP oraz systemu zarządzania bezpieczeństwem żywności wg normy ISO 22000:2018 NOWOŚĆ

23-24.05.2019 Katowice

01 BO Materiały do kontaktu z żywnością - wymagania prawne i praktyczne ćwiczenia z przygotowania deklaracji zgodności

24.05.2019 Poznań

AK 06 Ochrona środowiska a obowiązki przedsiębiorcy. Nowe uprawnienia organów kontrolnych - NOWOŚĆ

28.05.2019 Gdynia

WEB Zafałszowania żywności – wymagania prawne i systemów zarządza-nia bezpieczeństwem żywności

07.05.2019

WEB Suplementy diety- źródła zakażeń bakteryjnych i problemy diagno-styczne

14.05.2019

WEB Oleje mineralne MOSH/MOAH i NIAS w opakowaniach 21.05.2019

WEB Wyroby garmażeryjne – wtórne zakażenia mikrobiologiczne 28.05.2019

Str. 28/30

CZERWIEC


03 JB Znakowanie żywności - piekarnictwo i wyroby cukiernicze - NOWOŚĆ

04.06.2019 Poznań

11 JB Dezynfekcja, dezynsekcja i deratyzacja. Ochrona zakładu produkcyj-nego przed szkodnikami

04.06.2019 Warszawa

22 DSZ GMP+ B2. Wymagania i wdrożenie systemu - NOWOŚĆ 05.06.2019

Poznań

12 JB Zanieczyszczenia żywności. Aktualizacja wymagań prawnych, meto-dy analiz

06.06.2019 Poznań

23 DSZ Audytor wewnętrzny GMP+B2 - NOWOŚĆ 06.06.2019

Poznań

01 SEN Analiza sensoryczna artykułów spożywczych - wymagania, metody badań i weryfikacja zespołu

06-07.06.2019 Gdynia

07 LAB Warsztaty z metrologii. Nadzór nad wyposażeniem pomiarowym w organizacji i spójność pomiarowa w systemach zarzadzania

06-07.06.2019 Poznań

16 JB Próbkobiorca mięsa, wyrobów mięsnych i wymazów higieniczno-sanitarnych

07.06.2019 Katowice

14 BK Detergenty - aktualny stan prawny, nadchodzące zmiany i wyzwania dla producentów chemii gospodarcze - NOWOŚĆ

10.06.2019 Warszawa

32 JB Pobieranie próbek ziarna zbóż, nasion roślin strączkowych i ich prze-tworów, nasion roślin oleistych - NOWOŚĆ

10.06.2019 Warszawa

04 BO Opakowania z biotworzyw 11.06.2019

Poznań

03 DSZ Wymagania systemu bezpieczeństwa żywności FSSC 22000 (wersja 4.1) oraz nowelizacja ISO 22000:2018

12.06.2019 Warszawa

07 MIK Warsztaty z walidacji metod mikrobiologicznych i szacowania nie-pewności pomiaru

12-14.06.2019 Gdynia

06 JB Substancje dodatkowe w przetwórstwie mięsa. Regulacje prawne, praktyka stosowania i kontrola - NOWOŚĆ

13.06.2019 Warszawa

01 DSZ Wymagania HACCP wg. Codex Alimentarius. Nowelizacja ISO 22000:2018

13.06.2019 Szczecin

04 DSZ Audytor wewnętrzny systemu FSSC 22000 wersja 4.1. 13-14.06.2019

Warszawa

02 DSZ Audytor wewnętrzny systemu HACCP wg normy ISO 22000:2018 14.06.2019 Szczecin

12 DSZ Kultura bezpieczeństwa żywności - analiza problemu i narzędzia dia-gnostyczne - NOWOŚĆ

26.06.2019 Poznań

16 DSZ ISO 19011:2018 – wytyczne do audytowania systemów zarządzania - warsztaty doskonalące dla audytorów wewnętrznych w branży spo-żywczej - NOWOŚĆ

27.06.2019 Poznań

WEB Wtórne zakażenie przetworów mięsnych bakteriami fermentacji mle-kowej

18.06.2019

WEB Charakterystyka oraz metodyki badań pozostałości antybiotyków i chemioterapeutyków w żywności

11.06.2019

WEB

Kraj lub miejsce pochodzenia - zmiany w znakowaniu środków spo-żywczych wynikające z opublikowania Rozporządzenia UE nr 2018/775. Zasady stosowania art. 26.ust. 3 Rozporządzenia UE 1169/2011

04.06.2019

WEB Zmiany w standardzie BRC – wydanie 8 25.06.2019

Str. 29/30

Kontakt z nami

Dowiedz się więcej o naszych usługach i możliwościach:

J.S. Hamilton Poland Sp. z o.o.

Telefon: (58) 766 99 00

E-mail: [email protected]

Panel Klienta: https://portal.hamilton.com.pl/

Strona WWW: www.hamilton.com.pl

Facebook: www.facebook.com/JSHamiltonPoland

Siedziba Główna

J.S. HAMILTON POLAND Sp. z o.o.

Ul. Chwaszczyńska 180

81-571 Gdynia

https://portal.hamilton.com.pl/

mailto:[email protected]

http://www.hamilton.com.pl/pl/

https://www.facebook.com/JSHamiltonPoland?ref=hl

https://portal.hamilton.com.pl/

Documents

NEWSLETTER...Co nowego w kontroli żywności ekologicznej? Hanna Wachowska stosowanie wyciągu bogatego w taksyfolinę do następujących kategorii żywności: jogurt, kefir, maślanka,