NEOKLASICIZAM I ROMANTIZAM

Pod pojmom (neo)klasicizam u Evropi se podrazumijeva umjetnički stil koji je trajao od

XVIII do početka XIX vijeka (1815), čije je najvažnije obeležje vraćanje oblicima antičke

umjetnosti kao idealnom estetskom uzoru. Nastao je kao reakcija na rokoko stil, koji je po

savremenom ukusu bio suviše dekorativan.

Termin "neoklasicizam" nije bio aktuelan sve do sredine XIX vijeka kada je stil opisivan

različitim terminima poput "pravi," ''reformisani" ili "stil obnove." Iako su klasični uzori bili u

njegovoj osnovi, on se takođe može smatrati oživljavanjem renesanse.Evropski

neoklasicizam u vizuelnim umjetnostima počinje oko 1760. kao suprotnost tada

aktuelnom baroku i rokoko stilu. Dok je arhitektura rokokoa isticala

gracioznost,ornamentiku i asimetriju, neoklasična se zasnivala na principima

jednostavnosti I simetrije koji su bili vrlina umetnosti Stare Grčke i Rima, a zapravo nisu

preuzeti neposredno od njih, već od renesansnog klasicizma.

Odlike neoklasicizma su:ljepota mere, simetrije, ravnoteže, reda i jasnoće.

Žak Luj David

Najtalentovaniji slikar neoklasicizma

bio je Zak Luj David.U skladu sa

duhom vremena u kome je

stvarao,David je slikao i najvise

cijenio istorijske kompozicije i

herojske teme,anticke i

savremene,kakve su bile i na

njegovim slikama.

Predstavlja posljednje trenutke grčkog

filozofa Sokrata, koji je osuđen na smrt zbog

"kvarenja" grčke omladine svojim učenjem.

Sokratu je dat izbor između izgnanstva, čime

bi se odrekao svog učenja, i smrti, ispijanjem

otrova. Figurativni sadržaj postavljen je u prvi

plan, kompozicija je horizontalna, tako da se

stvara utisak antičkog reljefa, tome doprinosi

i sam način modelovanja figura sa hladnim

koloritom i crtežom kao temeljnim likovim

elementom. Sokrat i njegovi učenici (među

kojima je najpoznatiji Platon) su smješteni u

jednostavnom arhitektonskom okruženju.

Dubina prostora naglašena je prikazom

detalja iz susjedne prostorije koja se nazire

kroz otvor na zidu. Sokrat je prikazan u

trenutku kada uzima pehar sa otrovom od

učenika dok desnom rukom pokazuje prema

nebu kao znaku poštovanja prema bogovima

i besmrtnosti duše.

„Sokratova smrt“

Slika se temelji na stvarnom događaju iz1793. god. kada

je Charlotte Corday, pripadnica konzervativne girondinske

stranke(predstavnici buržoazije), u kadi,nožem izbola jednog

od vođa revolucionarne jakobinske ekstremne

stranke(revolucionarne demokrate koje su tražili veće pravo

za građanstvo i bili protiv nejednakosti), Jean-Paula Marata.

Naime, i David je, poput ubijenog Marata, pripadao

jakobinskoj stranci i dva puta bio zatvaran, ali Napoleon mu je

povratio sve povlasticei imenovao ga dvorskim

slikarom.Nakon Napoleonovog izgnanstva, David je

napustio Francusku i preminuo u Briselu gde je završila i slika

“Mrtvi Marat. David je realistično istaknuo ubodnu ranu i krvlju

obojenu vodu koja je natopila prekrivač. Marat je iznad kade

smestio podlogu za pisanje, a u ruci drži ubojičino pismo na

kojemu piše: “Ja samo moram biti nesrećan kako bi zaslužio

vašu naklonost”.

Marat je bio žrtva lukave žene i David je naslikao pismo

vidljivim kako bi njena prevara postala politička propaganda.

Nožu koji je žena ispustila na pod pored kade je ironično

suprotstavljeno pero koje je još uvijek u beživotnoj Maratovoj

ruci. Instrumentu nasilja i smrti je suprotstavljen simbol

civilizacije.

„Mrtvi Marat “

Žan Ogist Dominik Engr

je bio francuski slikar neoklasicizma. Iako je težio

da postane slikar istorijskih događaja u tradiciji Žaka

Luja Davida, njegovi portreti su priznati kao njegova

najveća zaostavština istoriji umjetnosti. Naročito se

ističu oni u tehnikama crteža, zbog vitalnosti i skoro

fotografske preciznosti linije.

Gospođica Žan- Suzan- Katrin Gonin Princeza Albert de BroljMarkote d' Aržentej

Portret gospodina Bertina

Arhitektura s početka XIX vijeka ugledala se,takođe na antičku arhitekturu.U svim zemljama Evrope i u SAD gradi

se u stilu antičkog hrama,bez obzira da li je građevina namenjena crkvi,muzeju ili pozorištu.Građevine su

monumentalne,lijepih proporcija i harmonije,ali je to više dekor,koji često nije povezan sa elementima same

građevine.Grade se trijumfalne kapije po uzoru na rimske slavoluke.Sličan karakter imaju Brandenburška kapija u

Berlinu i Trijumalna kapija u Parizu.

ROMANTIZAMNaziv je izveden iz popularnosti koju su krajem XVIII vijeka uživale srednjovekovne priče o pustolovinama kao što su legende o kralju Arturu i Svetom Gralu,nazvane romani (jer su bile napisane na nekom od romanskih jezika a ne na latinskom). Iako je nastao u Engleskoj i Nemačkoj, svoj najpotpuniji izraz romantizam je našao u slikarstvu Francuske, gde se zahvaljujući Napoleonovim ratovima u Egiptu, osvajanju Alžira i ratu za oslobođenje Grčke, umjetnici trude da neguju egzotične sadržaje, oduševljavajući se Bliskim istokom, njegovom slikovitošću i bogatstvom. Dok klasicizam insistira na strogo propisanim žanrovskim kanonima uz nezamislivo odstupanje od njih, romantizam označava pobunu protiv takvih stega stvarajući nove oblike i narušavajući ustaljenu strukturu likovnih rodova i žanrova. Najšire definisan romantizam predstavlja težnju za oslobađanjem umjetničkih mogućnosti dalje od subjektivnosti tj. poniranjem u svet mašte,osećanja i čulnih senzacija, kroz traganje za dotle nepoznatim prostorima umjetničkog izraza.

Francuska revolucija i pad Napoleona i događaji koji nisu ispunili očekivanja i ideale izazvali susve opšte razočarenje.Nezadovoljstvo civilizacijom buržoazije, koju su smatrali bezciljnom i ružnom i nezadovoljstvo zvaničnom akademskom umjetnosću,bili su izvor romantičarskog nemira i bekstva u san, egzotiku - daleke zemlje I srednjevekovnu prošlost.

Francuska

Teodor ŽerikoJedno od najznačajnijih imena francuskog

romantizma je Teodor Žeriko. Rođen je 26. septembra

1791. godine u Ruanu, a umro je jako mlad, u svojoj

32. godini života, 26. januara 1824. godine u Parizu.

Obrazovanje je stekao u tradiciji engleske umjetnosti

Karla Vernea i klasične kompozicije Pjera Narsisa

Žerena, koji je i bio klasicista. Međutim, Žeriko je brzo

napustio školovanje, i samouko se usavršavao

proučavajući umjetnička djela u Luvru, gdje je kopirao

Rubensa, Ticijana, Velaskeza i Rembranta, od 1810.

do 1815. godine. Veliki uticaj na njega imao je

Mikelanđelo, u djelima Žerikoa vidimo njegovu

dinamiku ljudskih figura. Žeriko je obrađivao isključivo

savremene motive, i zbog toga ga ubrajaju u preteče

realizma.

Tokom studijskih boravaka u

Firenci i Rimu (1816-1817), Žeriko

se upoznao sa radom Mikelanđela

prema kome je gajio duboko

uvažavanje posebno kroz studije

akta kao nosioca izražajne snage.

Takav pristup ogleda se i na

njegovom remek-djelu „Splav

Meduza“, slici koja će postati

manifest romantizma. Žeriko je

našao inspiraciju u jednom

stvarnom događaju kada je

Meduza, državni brod, pretrpela

stravičan brodolom na obalama

Zapadne Afrike, a njena gotovo

cela posada od više stotina ljudi je

poginula, dok se spasla samo

nekolicina njih nakon više dana

provedenih na splavu. Ovaj

događaj Žeriko je tretirao

istovremeno i kao kritiku monarhije

uspostavljene u Francuskoj nakon

Napoleona, ali i kao modernu

tragediju epskih razmjera.

Francuska

Ežen Delakroarođen je 1798. u Parizu u staroj otmenoj francuskoj

porodici. Ovo otmeno porijeklo je podjednako

sudbonosno za slikara, za koga kažu da je

„njegova ličnost udarila pečat čitavom vijeku“.

Kada je napunio dvadeset četiri godine, Delakroa

izlaže jednu od svojih prvih slika: Dante i Vergilije u

paklu a koja već posjeduje odlike pravog majstora.

Te godine u Salonu je izložena i slika Pokolj na

Hiosu, koja je naišla na otpor među slikarima

klasicističke škole. Žan Ogist Dominik Engr će

sliku nazvati običnom mazarijom i pokoljem

slikarstva. Nasuprot ovom mišljenju, mladi slikari

su bili oduševljeni, jasno uvidevši da ona

predstavlja jednu novu vrijednost.

Nakon smrti Žerikoa, istakao se njegov sledbenik

Ežen Delakroa,koji slavu stiče delom Pokolj na

Hiosu. Kao i Žerikoova Meduza,Pokolj na Hiosu je

nadahnut istinitim događajem,grčkim ratom za

nezavisnost odTuraka na koji je Evropa gledala sa

simpatijama (pun naziv slike je Pokolj na Hiosu:

grčke porodice u iščekivanju smrti ili ropstva).

Međutim, za razliku od Žerikoa on je više težio da

izrazi jednu poetsku istinu, što svakako odaje

nepovezanost prvog plana s njegovim dramatičnim

kontrastima svetlosti i senke, kao i blistave širine

pejzaža.

Engleska

je započeo kao akvarelist a upotreba

prozirnih boja na bijeloj hartiji može da

objasni njegovo interesovanje za bojenu

svjetlost. On je takođe u prirodi pravio

uljane skice živopisnih i uzvišenih predela

po romantičarskom shvatanju, poput

planina ili istorijskih mjesta, koje je u

krajnjem obliku gotovo do

neprepoznatljivosti menjao. Često je u

svojim katalozima dodadavao navode

antičkih ili modernih pisaca, a ponekad i

svoje lično, jer je slikarstvo povezivao sa

književnošću.

Vilijam Tarner

Slika „Brod s robljem“ je

jedna od Tarnerovih

najspektakularnijih vizija

koja ilustruje kako je

književne izvore

pretvarao u ''obojenu

paru.'' Ova slika prvobitno

se zvala Trgovci robljem

koji bacaju u more mrtve

– Tajfun se bliži a umetnik

je najverovatnije naslikao

jedan stav poeme

''Godišnja doba'' koji

opisuje kako ajkule prate

brod sa robljem za

vrijeme tajfuna ''privučene

mirisom isparenja gomile

ili gadne bolesti i smrti.

Španija

Veliki genije španskog slikarstva, Francisko Goja,Davidov savremenik, u svom stvaralaštvu potpuno reflektuje tokove španske istorije tj. vremena u kom je živeo.Bio je slikar na španskom dvoru. Godine 1808, kada je Goja bio na vrhuncu svoje karijere, Karlos IV i njegov sin Fernando bivaju primorani na abdikaciju u procesu prisilne sukcesije. Napoleonova vojska ulazi u Španiju, a Napoleonov brat Žozef biva postavljen na španski presto. Goja zadržava svoju poziciju slikara kraljevskog dvora i tokom rata slika portrete španskih, ali i francuskih generala. Preko serije grafika pod imenom Užasi rata (prvi put se objavljuju više od pola vijeka kasnije, 1863), Goja prenosi svoje reakcije na užase i tragične ratne posljedice. Koristeći se grafičkim tehnikama bakropisa, suve igle i akvatinte, predstavlja nasilničke scene i događaje u dramatičnim kompozicijima, namjerno ističući upečatljive i brutalne detalje.

Francisko Goja

Streljanje rodoljuba u Madridu 3. maja 1808. jeste jedna od Gojinih slika sa rodoljubivim motivima španskog ustanka protiv okupacije Napoleonovih snaga u maju 1808. naslikane na inicijativu kardinala Luisa de Burbona. Ova slika, iako zamišljena kao znak sećanja na rodoljube poginule na početku rata za nezavisnost zapravo je, prema navodima pojedinih tumača, svojevrstan izraz apsurdnosti smrti i umiranja za otadžbinu..Ova slika, koja polazi od vrlo realističkih premisa pojma istorijskog događaja, prikazuje red francuskih vojnika koji se spremaju da pucaju, nasuprot fratru i petorici seljana koji čekaju na svoje pogubljenje. Na zemlji leže mrtva tela trojice streljanih, dok se u pozadini naziru obrisi osuđenih na smrt koji takođe čekaju svoj red da stanu pred streljački stroj, dok se u poslednjem planu u daljini vidi Madrid. Centar dramskog momenta skoncentrisan je na bijeloj košulji jednog od seljana na kolenima i ruku podignutih u vis pred streljačkim strojem. U lijevom donjem uglu mogu se videti tragovi oštećenja koje je slika pretrpela 1937. godine prilikom transporta u Valenciju u toku Španskog građanskog rata.Ova slika ima mnogo dublje značenje —žrtva seljana je uzaludna i nema nade da će zlotvori ovog svijeta ikada biti kažnjeni. Štaviše, sugeriše da je seljanin u bijeloj košulji bio žrtvovan uzalud. Protagonisti su anonimni, nema heroja, čime Goja pokazuje svu apsurdnost i uzaludnost umiranja za domovinu, nasprot herojskim porukama idealizacije smrti za otadžbinu koje šalje Žak Luj David sa svojih slika. Jedini izvor svetlosti na slici jeste lampa koja se nalazi ispred vojnika, a Gojina zastrašujuća vizija užasa ne dozvoljava nikakvo odvlačenje pažnje sa prikazane teme.

https://www.youtube.com/watch?v=OiRWBI0JTYQ&t=25s

Na ovom linku možete pogledati zanimljivosti iz

perioda romantizma. U opciji “podešavanja” na you

tubu možete podesiti prevod na naš jezik.