Naučni učinak Republike Srpske i mjesto, uloga i značaj scijentometrije u

njegovom poboljšanju1

dr Siniša Subotić2

naučni saradnik Centra za evaluaciju u obrazovanju i nauci (CEON), Beograd & dekan

Filozofskog fakulteta na PIM univerzitetu, Banjaluka

Sažetak

Oslanjajući se na WoS indeksne i citatne parametre (koji važe za svjetski standard), objektivno je

demonstrirano da višegodišnji internacionalni naučni učinak (normalizovani broj indeksiranih i

citiranih radova, kao i samih citata) Republike Srpske zaostaje nekoliko puta u odnosu na ostatak BiH

(između 1.75 i 6.46 puta), a čak i do nekoliko desetaka, pa sve do nekoliko stotina puta u odnosu na

referentne zemlje iz neposrednog okruženja (Srbija, Hrvatska i Slovenija). Ilustracije radi,

normalizovani broj WoS radova na kojima je makar jedan autor iz Republike Srpske, manji je 19.17

puta u odnosu na korespodentni broj za Sloveniju, broj citiranih radova je manji 31.33 puta, a broj

samih citata je manji 71.55 puta. U komparaciji samostalnog učinka (podrazumijeva radove čiji su

svi autori iz jedne zemlje), Republika Srpska za Slovenijom zaostaje i do 296.88 puta, za Srbijom do

102.04 puta, a za Hrvatskom do 93.27 puta. Takođe, trend učinka Republike Srpske po svim

parametrima je platoičan tokom godina, bez ikakvih naznaka pozitivnih promjena. Nadalje,

Republika Srpska nema niti jedan naučni časopis indeksiran u WoS-u, nasuprot jednom iz ostatka

BiH, 22 iz Srbije, 25 iz Slovenije i 55 iz Hrvatske. Bez uvođenja nepristrasnog scijentometrijskog

praćenja i kulture vrednovanja, šansa da će se stanje spontano popraviti – izrazito je mala. U tom

smislu, predložena su dva okvirna prototipa za uspostavljanje naučno-evaluativnog tijela Republike

Srpske, u oba slučaja uz prijedlog autsorsinga, u svrhu umanjenja troškova. S obzirom na nizak

polazni internacionalni naučni učinak Republike Srpske, referentni svjetki naučno-evaluativni okviri

nisu još uvijek podobni da bi se evaluacija Republike Srpske na njima u potpunosti zasnivala. Zato

je predloženo da, u skladu s aktuelnim scijentometrijskim shvatanjima i dobrom praksom zemalja iz

regiona (ponajprije Srbije), bude usvojen model koji se zasniva na kombinaciji lokalnih i

internacionalnih citatno-indeksnih parametara. Buduće naučno-evaluativno tijelo bilo bi odgovorno

za uspostavljanje, razvoj i održavanje potrebne infrastrukture i za sprovođenje na njoj zasnovanih

naučno-evaluativnih zadataka. Uspostavljanje scijentometrije, klime vrednovanja i naučno-

evaluativnog tijela u Republici Srpskoj predstavljaju osnovu za popravljanje utvrđenog

nezadovoljavajućeg stanja naučne produkcije i ovi koraci imaju potencijal da budu jedna od

najznačajnijih progresivnih promjena u istoriji nauke u Republici Srpskoj.

Ključne riječi: Republika Srpska, naučni učinak, citiranost, scijentometrija, autsorsing

1 Ovaj izvještaj nastao je sa svrhom realizacije projekta za uspostavljanje „Centar za unapređenje nauke i

scijentometriju“ (projekt u nadležnosti Republičkog savjeta za nauku i tehnologiju Republike Srpske, podržan od strane

Ministarstva nauke i tehnologije Republike Srpske - MNTRS, uz učešće članova Akademije nauka i umjetnosti Republike

Srpske - ANURS).

2 Kontak email autora: sinisasub@gmail.com.

2

Uvod

Scijentometrija (eng. scientometrics), poznata i pod nazivima bibliometrija (eng. bibliometrics)

i informetrija (eng. informetrics), predstavlja disciplinu koja se bavi mjerenjem i analizom naučnog,

tehnološkog i inovacijskog učinka (Leydesdorff & Milojević, 2012). Kao glavni i najpoznatiji

modalitet i predmet scijentometrijske analize ustoličila se analiza naučnih članaka i časopisa, koji

predstavljaju najvažniji kanal naučne komunikcije (Feist, 2008; Larivière, Archambault, Gingras, &

VignolaGagné, 2006; Thyer, 2008). Uže posmatrano, kao glavne jedinice scijentometrijske analize

izdvajaju se broj indeksiranih naučnih časopisa, broj objavljenih članaka u tim časopisima, te kao

vjerovatno najvažniji – broj citata koje ti članci dobijaju u drugim člancima/časopisima; ovi

pokazatelji i njihovi derivati danas se koriste kao glavna mjerila naučnog učinka (Adler, Ewing, &

Taylor, 2009; Archambault, Vignola-Gagné, Côté, Lariviere, & Gingras, 2006; Larivière, et al., 2006;

Matković, Pejić Bach, & Radočaj Novak, 2013; Šipka, 2004, 2012a; Šipka et al., 2011). Na ovaj način

vrše se čak i evaluacije učinaka cijelih zemalja i regija (Albarran, Crespo, Ortuno, & Ruiz-Castillo,

2010; Basu, 2010). Citatna metrika na nivou časopisa je zasigurno najrazrađenija. Razvijen je veliki

broj pokazatelja koji se se zasnivaju na citatnim pokazateljima (Thomson Reuters, 2008), uključujući

i poznati impakt faktor časopisa.

Citatno-indeksni parametri nisu bez svojih nedostataka i podložni su manipulaciji i zloupotrebi

(Garfield, 2005; Vessuri, Guédon, & Cetto, 2014), što zahtijeva posebnu brigu prilikom njihovog

prikupljanja, analize i tumačenja. Takođe, oni nisu jedini parametri koji se koriste u procesu naučne

evaluacije. Primjera radi, postoje i komplementarne dopunske tehnike, kao npr. „Delfi

tehnika“ (Grisham, 2009; Hsu & Sandford, 2007), koja predstavlja formu objektivizirane ekspertske

procjene. Ipak, citatno-indeksni parametri su, izvjesno, najbolja alatka koju imamo na raspolaganju i

prihvaćeni su kao referentni okvir od strane svih relevantnih naučno-obrazovnih, naučno-

publicističkih, socio-ekonomsko-političkih i naučno-evaluativnih tijela. U skladu s tim, može se

konstatovati da se primat ovih parametara u naučno-evaluativnom procesu izvjesno neće promijeniti

u doglednoj budućnosti (Garfield, 2005).

Naučno-evaluativni proces zasnovan na citatno-indeksnim parametrima oslanja se na

scijentometrijske „alatke“, kao što su citatne baze, indeksi i izvještaji, od kojih su najpoznatiji i

najugledniji Web of Science (WoS) baza, zatim indeks pod nazivom Science Citation Index (SCI),

pri čemu je danas operativna i njegova proširena (Expanded) verzija, te izvještaj koji se zove Journal

Citation Report (JCR). Sve ove alatke/servisi u nadležnosti su kompanije Thomson Reuters, koja je

odgovorna i za računanje i publikovanje impakt faktora časopisa.

Ono što je tipičan i prepoznat problem kada je riječ o navedenim bazama, indeksima i

izvještajima, jeste lošija pokrivenost društvenih i humanističkih nauka (Archambault, et al., 2006;

Matković, et al., 2013), u odnosu na prirodne i tehnološke nauke, koje su u fokusu SCI-ja. Iz ovog

razloga je Thomson Reuters pokrenuo i Arts and Humanities Citation Index (A&HCI) i Social

Science Citation Index (SSCI), kao nadopune SCI-ju za društvene, odnosno humanističke nauke.

Međutim, jedan od razloga zašto ovi indeksi još uvijek ne pariraju SCI-ju po stepenu pokrivenosti,

jeste i činjenica da se unutar društvenih i humanističkih nauka nešto češće obrađuju lokalne,

regionalno specifične teme i to često na jezicima osim engleskog (koji dominira kada je riječ o

prirodnim i tehnološkim naukama), a radovi se vrlo često objavljuju u nacionalnim, odnosno

regionalnim časopisima. Regionalne/nacionalne teme, premda nerijetko izrazito važne za vlastitu

lokalnu zajednicu (Monjeau, Rau, & Anderson, 2013; Scolarone Thomson Reuters, 2012), nisu,

nužno, od velikog interesa internacionalnoj akademskoj javnosti i čitalačkoj publici i konsekventno

nemaju veliki citatni potencijal na međunarodnoj naučnoj sceni – što istovremeno otežava i evaluaciju

3

njihovog naučnog kvaliteta na osnovu citatnih parametara. Nadalje, premda regionalni/nacionalni

časopisi imaju veliki broj važnih funkcija koje obavljaju, koje, pored diseminacije lokalno relevantnih

tema, uključuju i trening istraživača/autora (Subotić, 2014; Šipka, 2004), ovi časopisi (i u njima

objavljeni članci) ne moraju biti, ali često jesu lošijeg kvaliteta u odnosu na internacionalne standarde

(Marušić, & Marušić, 1999; Matković et al., 2013; Scolarone Thomson Reuters, 2012; Testa, 2011;

Šipka, 2004). Kao jedan od naročitih problema nameće se činjenica da časopisi iz malih zemalja,

posebno ako objavljuju radove na jezicima koji nisu široko rasprostranjeni, imaju male autorske,

recenzentske i čitalačke krugove, što se dodatno reflektuje na umanjenje kvaliteta (Marušić, &

Marušić, 1999). Zbog svega navedenog su kampanje regionalne ekspanzije, tj. povećanog WoS

indeksiranja regionalnih časopisa, uglavnom završavale mješovitim ishodima. Ako se zadržimo na

primjeru WoS ekspanzije na Jugoistočnu Evropu (premda se slično može zaključiti i na osnovu

primjera Indije i Kine; vidjeti npr. Basu, (2010)), utvrđeno je da uvođenje na listu prevelikog broja

regionalnih časopisa, koji za to još nisu spremni, zapravo djeluje kontraproduktivno i da za rezultat

ima pad relativnog impakta (Kosanović & Šipka, 2012). U slučaju pokušaja WoS ekspanzije na BiH,

zabilježeno je čak i neetično/kriminalno ponašanje, pošto su neki časopisi svoj WoS status

„zaslužili“ na prevaru i onda su njihova uredništva ovo eksploatisala u svrhu materijalne dobiti (Šipka,

2012b), što je sve rezultovalo izbacivanjem tih časopisa s liste i svojevrsnom „mrljom“ kada je riječ

o naučnom kredibilitetu BiH.

Neki od načina za prevazilaženje dijela opisanih problema s indeksiranjem i evaluacijom

regionalnih časopisa, kao reprezenata tzv. regionalne nauke 3 , podrazumijevaju oslanjanje na

regionalno ili nacionalno specifične indekse i baze. Na osnovu njih se onda može steći bolji uvid u

regionalno-lokalnu citatnu relevantnost časopisa i članaka, a evaluacija se može vršiti u konkurenciji

tematski i kvalitetom komparabilnih časopisa (Subotić & Šipka, 2015). U nekim slučajevima, kada

se udruži veći broj zemalja koje dijele isti ili sličan jezik ili kulturu (kao što je npr. slučaj s tzv.

latinskim citatnim indeksom), moguće je postići i povećanje autorskih, recenzentskih i čitalačkih

krugova. Ovu varijaciju citatno-indeksnog pristupa su, kao validnu, prepoznala nadležna tijela

mnogih (velikih i malih) zemalja, pa tako postoje kineski, indijski, tajlandski, korejski, ruski itd.

citatni indeksi (vidjeti npr., Subotić & Šipka, 2015). Ovaj pristup priznaje i sam Thomson Reuters i

neki od najvećih regionalnih citatnih indeksa su pod direktnom jurisdikcijom ove kompanije; na

primjer, to je slučaj s kineskim, korejskim, kao i latinskim citatnim indeksom (latinski citatni indeks

– SciELO Citation Index – u sebe uključuje Latinsku Ameriku, Španiju, Portugal, Karibe i Južnu

Afriku) (Thomson Reuters, 2014). Ovi regionalni ili nacionalni citatni indeksi mogu biti sveobuhvatni

(tj. mogu obuhvatati sve zastupljene naučne discipline) ili pak mogu biti ograničeni na specifične

discipline, najčešće na one koje su tradicionalno slabije indeksirane, kao što je to slučaj s

humanističkim naukama. Tipičan primjer ovog drugog pristupa jeste npr. tajvanski citatni indeks, koji

obuhvata samo humanističke nauke. Više detalja o samoj problematici regionalnog indeksiranja, s

fokusom na Jugoistočnu Evropu, moguće je pronaći u Subotić i Šipka (2015).

Scijentometrija u neposrednom regionu

U našem regionu, kao najpoznatiji primjer regionalnog indeksiranja ističe se srpski citatni indeks

– SCIndeks, Republike Srbije: http://scindeks.ceon.rs/ (Šipka, 2005), koji je obuhvatan, tj. u sebe

uključuje časopise iz svih naučnih oblasti i disciplina i predstavlja hibrid citatnog indeksa i

3 Scolarone Thomson Reuters (2012) pod regionalnom naukom/istraživanjima podrazumijeva okolnosti u kojima

„istraživači i autori izvještavaju o poljoprivrednim, klimatskih, socijalnim, ekonomskim i drugim lokalno specifičnim

izazovima neke nacije ili regiona“ (p. 5).

4

repozitorijuma članaka, a služi kao osnova za tzv. bibliometrijski izvještaj o časopisima (BIČ), koji

izlazi godišnje i obuhvata detaljne prikaze i nacionalnog i internacionalnog (WoS) citatnog učinka

časopisa, kao i prikaze tzv. indikatora bibliometrijskog kvaliteta (IBK). IBK su formalno-tehnički

parametri, primarno izvedeni iz preporuka i kriterijuma koje Thomson Reuters postavlja kao

preduslove za potencijalno uključivanje časopisa na listu. Neki od primjera IBK su:

• formalna opremljenost časopisa (npr. postojanje DOI broja; naslov, rezime i ključne riječi na

engleskom; datumi prijema i prihvatanja članaka; postojanje kontakt informacija autora;

dosljednost u poštovanju citatnih standarda itd.);

• omjer članakа na engleskom;

• broj referenci;

• starost referenci;

• omjer internacionanih referenci;

• omjer časopisnih referenci (tj. omjer časopisnih u odnosu na reference iz monografija; eng.

journal-to-monograph ratio);

• omjer internacionalnih autora među ukupnim brojem autora koji objavljuju u časopisu itd.

Detaljan bibliometrijski izvještaj o časopisima (BIČ) i uvođenje IBK kao dopunskih parametara

za procjenu kvaliteta časopisa, aspekti su koji, u pozitivnom smislu, izdvajaju scijentometrijski model

Srbije u odnosu na region i svijet. U osnovi upotrebe IBK leži ideja da je insistiranje na progresivno

rastućoj rigoroznosti u formalnom poštivanju međunarodnih naučno-publicističkih standarda nešto

što primorava časopise na modelovanje po aktuelnim pravilima, čime se ubrzava razvoj kvaliteta,

pošto su IBK funkcionalno povezani sa stvarnim ili suštinskim kvalitetom naučnih radova i časopisa;

povećanjem IBK, pretpostavlja se, trebalo bi da dođe i do povećanja drugih markera kvaliteta, s

kojima su u vezi (Subotić & Šipka, 2015), uključujući i povećanje impakta časopisa. Opravdanost

ovakvog pristupa dobro je dokumentovana i ovakav model je bio jedan od razloga zašto časopisi iz

Srbije, pored rasta u IBK, bilježe i rast u pogledu normalizovanog impakta, preuzimajući, u tom

pogledu, primat kada je riječ o neposrednom regionu (Šipka et al., 2011; Šipka, 2012a).

U scijentometrijsko-informatičkom smislu, Srbija vjerovatno ima formalno najbolje razrađen i

prilagođen sistem naučne evaluacije u regionu, koji je, pri tome, izrazito jeftin. U cjelini je razvijen

od strane Centra za evaluaciju u obrazovanju i nauci (CEON; http://ceon.rs/index.php/en/), koji

fukcioniše kao neprofitna, nevladina organizacija, koja se javlja na godišnji tender (koji raspisuje

nadležno Ministarstvo) za održavanje SCIndeksa i realizaciju BIČ-a. Međutim, najveće kočnice

daljnjeg naučno-publicističkog i naučnog razvoja Srbije uglavnom predstavljaju loši administrativni

propisi i praksa. Tako BIČ predstavlja samo osnovu za kategorizaciju naučnih časopisa u zemlji, ali

izvršna odluka leži na matičnim naučnim odborima, koje ne sačinjavaju obučeni scijentometričari ili

bibliotekari-informatičari, već nerijetko članovi redakcija časopisa, koji su onda u poziciji da sami

evaluiraju vlastiti učinak. Upravo samoevaluacija predstavlja jedan od glavnih problema naučne

evaluacije u Srbiji.

U neposrednom regionu, citatni indeks ima i Slovenija, ali samo za potrebe evaluacije časopisa i

radova iz oblasti istorije (SISTORY; http://www.sistory.si/?language=en), dok se većina drugih

naučno-evaluativnih aktivnosti, ponajprije klasifikacija časopisa, odigrava uz ekskluzivno oslanjanje

na WoS, JCR i druge navedene Thomson Reuters alatke. Ovim su administrativni problemi i

samoevaluacija u naučno-evaluativnom sistemu Slovenije, za razliku od Srbije, sasvim izbjegnuti.

Sličnu politiku Slovenija ima i kada je riječ o evaluaciji samih istraživača/autora (npr. za potrebe

konkurisanja na naučne projekte), pošto oni ne učestvuju u evaluaciji svog postignuća i u odlučivanju,

a kad god je potrebno, angažuju se inostrani evaluatori i recenzenti. Za sve potrebe, citiranost se

boduje značajno više od same produktivnosti. Glavno evaluativno tijelo predstavlja vladina agencija

5

ARRS (http://www.arrs.gov.si/en/agencija/), dok je za informatičku podršku zadužen zaseban institut

(IZUM; http://www.izum.si/default-EN.htm). Klasifikaciju radova za potrebe bodovanja obavljaju

obučeni bibliotekari, dok kao verifikatorna tijela služe specijalizovani informacioni centri za pojedine

oblasti nauke (koja takođe čine obučeni bibliotekari-informatičari). Ne postoje matični naučni odbori.

Ipak, slabosti slovenačke naučno-evaluativne infrastrukture ogledaju se u zastarjelom informatičkom

pristupu, koji se bazira na COBISS standardu, koji konceptualno datira iz vremena bivše Jugoslavije

i koji je, premda adekvatan za bibliotekarske potrebe (za koje je originalno namijenjen), nepodoban

za bibliometrijske namjene. COBISS se u prevelikoj mjeri temelji na ponovnom manuelnom unosu

već bibliometrijski prečišćenih podataka, što ga čini izuzetno skupim i nekompatibilnim sa u

međuvremenu uspostavljenim svjetskim informatičkim standardima.

Hrvatska nema svoj citatni indeks, već samo nacionalni portal (repozitorijum) članaka (hrčak;

http://hrcak.srce.hr/), ali trenutno bez ikakvih ugrađenih naučno-evaluativnih funkcija, te Current

Contents bazu podataka za istraživačku i akademsku zajednicu (http://www.online-baze.hr/). Za

naučno-evaluativne potrebe, Hrvatska se, slično Sloveniji, prije svega oslanja na resurse Thomson

Reutersa. Izuzetak su klasifikacije časopisa iz oblasti humanistike, gdje se u obzir uzimaju i dodatni

kriterijumi, među kojima i dopunski indeksi kao što su ERIH, Scopus, ATLA i Current Contents.

Većina drugih naučno-evaluativnih aktivnosti u nadležnosti je Nacionalnog vijeća za znanosti, visoko

obrazovanje i tehnološki razvoj (http://www.nvzvotr.hr/hr/) i odgovarajućih naučnih odbora. Postoje

naznake da je problem samoevaluacije takođe donekle prisutan u okviru evaluativne prakse u

Hrvatskoj, ali s obzirom na učestalu izmjenu i dopunu propisa i nadležnosti nad pojedinim

segmentima naučno-evaluativnog procesa u posljednje vrijeme, o ovome je teško preciznije

zaključivati.

Problemski okvir izvještaja: scijentometrija i naučni učinak Republike Srpske

U Republici Srpskoj trenutno ne postoji nikakva formalna naučno-evaluativna infrastruktura, a

funkcija ovog izvještaja jeste upravo da pripremi podlogu za uspostavljanje ovakve infrastrukture.

Republika Srpska nema svoj citatni indeks, a najbliže repozitorijumu radova jeste DOI Srpska

(http://doisrpska.nub.rs) portal, koji je sporadično održavan, nema nikakve naučno-evaluativne

funkcije (niti potencijal za njihovu ugradnju) i na osnovu rezultata ranijeg izvještaja (Subotić, 2014)

utvrđeno je da ostvaruje vrlo lošu pokrivenost časopisa. Časopisi u Republici Srpskoj ocjenjuju se

isključivo komisijski, pod nadležnošću Ministarstva nauke i tehnologije Republike Srpske, a u

odsustvu bilo kakve postojeće naučno-evaluativne infrastrukture ili oslanjanja na svjetske

scijentometrijske alatke. Aktuelna rang lista časopisa (decembar 2014. godine-januar 2015. godine)

dostupna je na: http://goo.gl/hU2sJW i na njoj se nalazi 48 časopisa. U skladu s izostankom prikladne

infrastrukture za „dublju“ procjenu kvaliteta časopisa, u ranijem izvještaju (Subotić, 2014),

razmotreni su neki bazični „preevaluativni aspekti“, poput elektronske prezentacije i dostupnost

naučnih časopisa u Republici Srpskoj, uz zaključak da je situacija nezadovoljavajuća po svim ovim

parametrima. Tako je utvrđeno da (Subotić, 2014):

• Sami časopisi bivaju često samo usputno pomenuti na web stranicama svojih izdavača i samo

na polovini od dostupnih stranica bilo je moguće preuzeti sve brojeve časopisa.

• Većina časopisa, kada i arhivira vlastite brojeve, ne vrši čak ni elementarne operacije kakve

su razdvajanje članaka u zasebne dokumente.

• Prezentacije i elektronska predstavljenost časopisa u cjelini se, uglavnom, mogu ocijeniti kao

nezadovoljavajuće, pošto tipično podrazumijevaju nekompletne ili netačne podatke o

uredništvima, čest izostanak uputstva autorima, kao i čest izostanak opisa tematskog fokusa,

nepotpunu vidljivost čak i na Google Scholaru ili u običnim Google pretragama i sl.

6

Kada je riječ o evaluaciji učinaka za potrebe poput izbora u zvanja, sami istraživači/autori su

zaduženi za unose svojih radova u institucionalne repozitorijume i imaju mogućnost da biraju koje

radove će da „prijave“ za koje potrebe. Problem samoevaluacije izrazito je prisutan u svim sferama.

U pogledu naučnog učinka Republike Srpske, oficijelni podaci sasvim izostaju, tim prije što niti

jedna institucija u entitetu nema obezbijeđenu pretplatu na bilo koji Thomson Reuters servis, što je

donekle razumljivo, u svjetlu malog budžeta za nauku, a s obzirom na to da je godišnja pretplata na

WoS oko 100,000 USD za velike organizacije4 (Chadegani et al., 2013). U tom smislu, ovaj izvještaj

će, po prvi put, prikazati aktuelni komparabilni internacionalni učinak Republike Srpske u odnosu na

ostatak BiH i druge zemlje iz regiona.

Ipak, uprkos izostanku naučno-evaluativne infrastrukture u Republici Srpskoj, postoji jasna

inicijativa da se situacija u ovom pogledu promijeni i poboljša. Ovaj izvještaj predstavlja jedan od

prvih većih koraka u tom smjeru. Bez poznavanja početnih vrijednosti, nije moguće ni planirati

strategije poboljšanja. U skladu s tim, ovaj izvještaj ima tri glavna zadatka: 1) da utvrdi i prikaže

internacionalni naučni učinak Republike Srpske u odnosu na neposredni region, 2) da na osnovu

utvrđenog učinka generiše preporuke o mjestu, ulozi i značaju scijentometrije u Republici Srpskoj, 3)

da prezentuje konceptualizaciju modela naučno-evaluativnog tijela (Centra za unapređenje nauke i

scijentometriju) koje bi za zadatak imalo monitoring i facilitaciju naučnog učinka Republike Srpske.

Koncepcija izvještaja

Iako se ovaj izvještaj fokusira na Republiku Srpsku, prije užeg razmatranja Web of Science (WoS)

učinka Republike Srpske, prvo je razmotren komparativni učinak BiH u cjelini, u odnosu na tri druge

referentne zemlje – Srbiju, Hrvatsku i Sloveniju. Treba naglasiti da, u skladu s formalnim političkim

i pravnim statusom BiH, nadležna tijela drugih zemalja, velika naučno-evaluativna tijela i kompanije,

uključujući i kompaniju Thomson Reuters, koja je odgovorna za razvoj WoS-a, ne prave razliku

između Republike Srpske, Federacije Bosne i Hercegovine i Brčko Distrikta, već BiH tretiraju kao

jedan administrativno-politički i naučno-publicistički prostor. U tom smislu, sva Thomson Reuters

WoS indeksiranja se vrše podrazumijevano tretirajući BiH kao cjelinu i, u ovom momentu, ne postoji

način da se bilo koja rafinirana komparacija, koja bi izdvajala Republiku Srpsku od ostatka BiH,

izvrši na bilo koji drugi način osim pojedinačnog filtriranja i kodiranja individualnih unosa, na osnovu

priloženih autorskih afilijacija. U operacionalnom smislu, ovo podrazumijeva višestruko manuelno

parsiranje i ukrštanje na hiljade individualnih unosa, što je vremenski zahtjevno i nosi veliki rizik za

pravljenje grešaka. Iz ovih razloga, kada je riječ o WoS naučno-publicističkom i citatnom učinku,

komparacije BiH i drugih zemalja bilo je tehnički mnogo lakše izvršiti na većem vremenskom uzorku

nego komparacije koje su primarno usmjerene na Republiku Srpsku. U skladu s navedenim, prvo su,

na velikom, 15-godišnjem intervalu (od 2000. do 2014. godine), izvršena poređenja u kojima se BiH

tretira kao cjelina. Nakon što je ovim precizno utvrđen širi kontekst i generalni odnos BiH i tri

referentne zemlje iz regiona, na odgovarajućim (manuelno filtriranim) poduzorcima, uže je razmotren

individualni učinak Republike Srpske po višestrukim parametrima, uz direktnu komparaciju i sa

zemljama iz regiona i s drugim dijelovima BiH. Zbog disproporcionalno male veličine i politički

specifičnog statusa Brčko Distrikta (i konsekventno sporadičnog WoS učinka), njega nije bilo moguće

ili opravdano posmatrati kao zasebnu cjelinu, već je u svim direktnim poređenjima, iz metodoloških

razloga, pridružen Federaciji Bosne i Hercegovine, kako bi se dobila čistija slika učinka entiteta

Republike Srpske. Tako su poređenja unutar BiH vršena između Republike Srpske i „ostatka BiH“ –

4 Dok je, relativne komparacije radi, cijena pretplate za takođe poznatu Scopus bazu kompanije Elsevier između 20,000

i 120,000 USD, zavisno od veličine organizacije.

7

koji podrazumijeva Federaciju Bosne i Hercegovine i Brčko Distrikt. Napominjem da čak i u varijanti

potpunog isključivanja Brčko Distrikta iz analiza, nije dolazilo do bilo kakvih značajnih promjena u

relativnim odnosima i zaključcima koji iz njih proizlaze.

Poređenje WoS učinka BiH i Republike Srpske s učincima tri referentne zemlje – Srbije, Hrvatske

i Slovenije, zasnovano je na tri parametra naučno-publicističke produktivnosti5 u periodu od 2000.

do 2014. godine:

1) Ukupan broj WoS radova po godini (bez pravljenja razlike između tipova radova i naučnih

disciplina kojima ti radovi pripadaju).

2) Ukupan broj WoS citiranih radova po godini (radova s najmanje jednim citatom do momenta

prikupljanja podataka, bez razdvajanja tipova radova i disciplina kojima radovi pripadaju).

3) Ukupan broj WoS citata (bez uzimanja u obzir tipova radova i disciplina kojima radovi

pripadaju).

U tekstu izvještaja, sva tri parametra prikazana su i u tzv. sirovoj, tj. nenormalizovanoj formi

(vrijednosti dobijene prostim prebrojavanjem), ali i u normalizovanoj formi, pošto nenormalizovane

vrijednosti naučno-publicističkog učinka zemalja nisu uvijek pogodne za direktne komparacije, zbog

drugih bazičnih razlika, koje mogu proizvesti ili modulirati razlike u naučnom, odnosno naučno-

publicističkom učinku. Neke od tih razlika su npr. razlika u broju istraživača ili stanovnika, razlika u

nacionalnom dohotku i izdvajanjima za nauku, razlika u razvijenosti individualnih naučnih oblasti i

disciplina i sl. Imajući u vidu nedostupnost ili nepouzdanost nekih podataka, prije svega za BiH i

Republiku Srpsku (npr. nije poznat precizan broj istraživača 6 , koji bi bio jedan od najboljih

parametara za normalizaciju), kao osnova za sve normalizacije prikazane u ovom izvještaju korišten

je broj stanovnika. Ovo nije idealan parametar, ali on indirektno u sebe uključuje i broj istraživača,

odnosno predstavlja korelat naučno-obrazovnog potencijala neke zemlje. Isprobane su i normalizacije

po drugim parametrima (npr. raznovrsne finansijske/budžetske razlike), ali kako su nalazi u svim

slučajevima konvergirali ka sličnim zaključcima kada je riječ o Republici Srpskoj i BiH (razlike su

se prije svega ticale relativnog odnosa tri referentne zemlje iz regiona), ove komparacije nisu

uključene u tekst izvještaja, u svrhu njegovog rasterećenja.

Odabir Srbije, Hrvatske i Slovenija, kao zemalja za komparacije, procijenjen je kao primjeren i

prikladan iz više razloga. Prvo, riječ je o zemljama s kojima BiH u cjelini i Republika Srpska najviše

koautorski sarađuju (vidjeti kasnije). Dalje, ovo su zemlje iz neposrednog regiona, s kojima BiH i

Republika Srpska dijele komplikovanu sociopolitičku prošlost, ali i brojne kulturološke sličnosti. Ove

zemlje nalaze se i u različitim fazama evropskih integracija, na koje BiH (i Republika Srpska) takođe

pretenduju – tako je Slovenija članica EU već više od 10 godina, Hrvatska je članica svega oko dvije

5 Prosječan broj citata, kao izrazito popularan i koristan parametar, nije korišten kao osnova za komparacije između

zemalja. Razlog za ovo leži u niskoj ukupnoj produktivnosti BiH i posebno Republike Srpske, zbog čega nije bilo moguće

adekvatno izvršiti neophodne normalizacije ovog parametra po dovoljno naučnih oblasti, što je nužan preduslov za to da

bi se uopšte mogle vršiti smislene komparacije prosječnog broja citata. Izostanak normalizacija po naučnim disciplinama

je limitacija kada je riječ i o tri zadržana parametra, ali riječ je o manjoj limitaciji nego u slučaju parametra prosječnog

broja citata.

6 Od 23.12.2010. godine, od kada je Ministarstvo nauke i tehnologije Pepublike Srpske preuzelo upravljanje sistemom

E-CRIS.RS, u njega je upisano 1085 istraživača i 84 istraživačke organizacije (S. Marčić, lična komunikacija, 22. oktobar,

2015. godine). Međutim, problem s ovim brojkama je taj što se E-CRIS u potpunosti zasniva na samostalnom unosu

informacija od strane samih istraživača, bez ikakve eksterne kontrole i verifikacije podataka od strane obučenih analitičara.

Podaci dobijeni na ovaj način, tj. na osnovu samoevaluacije, nisu procijenjeni kao dovoljno pouzdani parametri za potrebe

bilo kakvih normalizacija i konsekventnih zaključivanja.

8

godine, dok Srbija još uvijek nije članica, ali, u smislu potencijalnog članstva, trenutno vjerovatno

ima bolje šanse od Bosne i Hercegovine. Takođe, sve tri zemlje imaju nešto drugačije pristupe

scijentometriji (o čemu je već bilo riječi u uvodu, a slijedi osvrt i u nastavku izvještaja, prim. aut.),

što može biti od potencijalne važnosti prilikom refleksije na dobijene nalaze iz perspektive Republike

Srpske.

Nakon komparacija za BiH u cjelini, koje su podrazumijevale 15-godišnji interval, fokusirano

razmatranje WoS učinka Republike Srpske dato je na osnovu petogodišnjeg (od 2010. do 2014.

godine), odnosno dvogodišnjeg (2013. i 2014. godina) poduzorka. Na petogodišnjem poduzorku

izvršena je komparacije Republike Srpske s ostatkom BiH i tri referentne zemlje po već opisana tri

parametra WoS produktivnosti. Na dvogodišnjem poduzorku razmotren je trend koautorske saradnje

i samostalnog naučnog učinka – pod čim se podrazumijeva broj radova, broj citiranih radova i broj

citata koje dobijaju radovi čiji su autori samo iz Republike Srpske (tj. bez internacionalnih ili

regionalnih koautorskih saradnji).

Prezentovan je i uvid u broj časopisa (iz svih kompariranih zemalja) koji su trenutno indeksirani

u WoS-u, pri čemu je u obzir uzet ukupni broj časopisa (tzv. Thomson Reuters master journal list;

Thomson Reuters, 2015), koji se pojavljuju na bilo kojem od tri podindeksa: Arts and Humanities

Citation Index, Science Citation Index Expanded ili Social Science Citation Index. Takođe, uzet je u

obzir i broj časopisa indeksiranih u Scopus bibliografskoj bazi (u vlasništvu kompanije Elsevier),

koja je, pored WoS-a, jedna od dvije najprestižnije baze naučne literature na svijetu (Chadegani et al.,

2013). Na kaju, dat je uži osvrt na časopise iz Republike Srpske, uz nekoliko direktnih komparacija

s ekvivalentnim časopisima iz Srbije.

Nakon što je utvrđen presjek stanja naučnog učinka po svim opisanim parametrima, iz dobijenih

rezultata generisani su zaključci i preporuke u vezi s mogućim modelima i opisima radnih zadataka

planiranog naučno-evaluativnog tijela Republike Srpske.

Rezultati analiza

Komparativni WoS učinak BiH u cjelini, Srbije, Hrvatske i Slovenije

Prvi komparativni prikaz WoS učinka BiH u odnosu na Srbiju, Hrvatsku i Sloveniju, dat je na

Slici 1, na kojoj je prikazan broj WoS radova u periodu od 2000. do 2014. godine, odnosno na Slici

2, na kojoj je ovaj pokazatelj normalizovan u odnosu na broj stanovnika. Iz sirovih vrijednosti može

se vidjeti da Srbija posljednjih godina preuzima primat u broju WoS radova u odnosu na Hrvatsku i

Sloveniju i pokazuje najrapidniji rast produktivnosti, dok normalizovane vrijednosti ipak ukazuju na

izraženu prednost Slovenije, odnosno blagu prednost Hrvatske u odnosu na Srbiju. Ipak, najvažnije

za uočiti jeste da, u oba slučaja, BiH pokazuje drastično niže skorove u odnosu na sve tri referentne

zemlje i da trend rasta produkcije, koji se uočava kod tri referentne zemlje, nije prisutan kod BiH.

Izvjestan porast u učinku BiH uočava se počevši od 2007. godine. U prosjeku, BiH bilježi 606

(SD=92.26) radova godišnje počevši od 2007. godine, u odnosu na prosječno 113.57 (SD=58.70)

radova godišnje u periodu od 2000. do 2006. godine. Iako ovo predstavlja porast od 5.34 puta, on

prevashodno reflektuje porast u WoS indeksiranju, koji se dogodio u tom periodu (Testa, 2011), kao

rezultat kampanje globalizacije WoS-a, koja je za cilj imala masovno otvaranje WoS-a prema

regionalnim časopisima. Odnosno, ovaj porast broja BiH radova ne predstavlja intrinzički porast u

naučno-publicističkoj produktivnosti BiH, što se, uostalom, vidi i iz uglavnom platoičnog trenda

broja publikacija BiH nakon ovog post-ekspanzijskog porasta.

9

Slika 1. Komparativni prikaz broja WoS radova po godini, u periodu od 2000. do 2014. godine. Najveći broj radova BiH

bilježi u 2011. godini (N=709), Srbija u 2012. godini (N=7390), Hrvatska u 2011. godini (N=4830), a Slovenija u 2013.

godini (N=4832).

Slika 2. Komparativni prikaz broja WoS radova po godini, u periodu od 2000. do 2014. godine, normalizovanih u odnosu

na broj stanovnika.

Ono što se takođe uočava jeste da su u periodu do 2005. godine BiH i Srbija imale praktično

identičan učinak, nakon čega slijedi veliki porast produktivnosti Srbije, koji je, kao i u slučaju ostalih

zemalja uključenih u komparaciju, dijelimični produkt pomenutog povećanja regionalnog WoS

indeksiranja (Testa, 2011). Učinak BiH, međutim, ne pokazuje znakove stvarnog rasta produktivnosti.

Ako se, za potrebe direktnih komparacija, zadržimo samo na normalizovanim vrijednostima, može

0

1000

2000

3000

4000

5000

6000

7000

8000

BiH broj WoS radova

Srbija broj WoS radova

Hrvatska broj WoS radova

Slovenija broj WoS radova

0

0.0005

0.001

0.0015

0.002

0.0025

BiH normalizovani broj WoS

radova

Srbija normalizovani broj WoS

radova

Hrvatska normalizovani broj

WoS radova

Slovenija normalizovani broj

Wos radova

10

se zaključiti da je u kompletnom 15-godišnjem periodu prosječni učinak Srbije bio 3.69 puta veći od

prosječnog učinka BiH, a u periodu počevši od 2005. godine ta prednost se povećava na 5.16 puta, u

odnosu na 0.75 puta u periodu od 2000. do 2004. godine. Prednost Hrvatske nad BiH po ovom

parametru iznosi prosječno 13.23 puta, iako je prednost u periodu od 2000. do 2006. godine, odnosno

prije regionalne WoS ekspanzije (Testa, 2011), bila izrazito veća i iznosila je čak 20.70 puta. Od 2007.

do 2014. godine prednost Hrvatske u odnosu na BiH se stabilizuje na oko 6.71 puta veći prosječni

učinak. Kada je riječ o prednosti Slovenije u broju WoS radova u odnosu na BiH, ona u ovom cijelom

periodu iznosi 28.92 puta; zaključno s 2006. godinom ta prednost je iznosila 46.56 puta, a od 2007.

godine pa do danas, tj. nakon regionalne WoS ekspanzije (Testa, 2011), Slovenija u prosjeku ima oko

13.49 puta više WoS radova po godini u odnosu na BiH u cjelini.

Sljedeći parametar od interesa jeste broj WoS citiranih radova, odnosno radova koju su, u

momentu prikupljanja podataka, zaradili najmanje po jedan WoS citat. Nenormalizovani prikaz dat

je na Slici 3, dok su vrijednosti normalizovane po broju stanovnika prezentovane na Slici 4.

Treba istaći da prividni pad citatne produktivnosti u 2013. i posebno 2014. godini (a manjim

dijelom i u 2012. godini) predstavlja funkciju vremena prikupljanja podataka, a ne realni pad broja

citiranih radova i samih citata. Naime, kako su podaci prikupljeni u drugoj polovini 2015. godine,

radovi iz 2013. i 2014. godine nisu još imali dovoljno vremena da akumulišu svoj očekivani broj

citata. Znamo da tempo dobijanja citata uglavnom slijedi lognormalnu distribuciju (Stringer, Sales-

Pardo, & Amaral, 2010) i iako postoje individualne razlike u tome koliko iznose tipični vremenski

intervali u kojima se akumuliše najveći broj citata (Stringer, Sales-Pardo, & Amaral, 2008), period

od godinu i po, odnosno dvije i po godine je značajno ispod očekivanih prosjeka (kao ilustraciju,

vidjeti npr. Lachance, & Larivière, 2014).7 Premda postoje načini matematičkih korekcija i procjena

očekivanih citatnih vrijednosti, za potrebe ovog izvještaja, one nisu previše važne i samo treba imati

u vidu da se prikazane vrijednosti iz 2013. i 2014. godine, u ovom momentu, ne bi trebale tumačiti

kao pouzdan reprezent trenda rasta ili opadanja citatne produktivnosti pojedinih država, već se samo

mogu (ali uz neophodnu manju ogradu) tretirati kao reprezent relativnog omjera između zemalja u

individualnim godinama.

U prosjeku, 60.71 (SD=29.67) BiH WoS radova dobija makar jedan citat u periodu od 2000. do

2006. godine, dok ova vrijednost raste na 257.38 (SD=58.45) citiranih radova od 2007. do 2014.

godine, tj. nakon regionalne WoS ekspanzije (Testa, 2011). Kao i u slučaju ukupnog broja WoS radova,

post-ekspanzijski trend BiH je platoičan. Generalno, trend zaostatka BiH po broju citiranih WoS

radova u odnosu na referentne zemlje mimikrira trendove utvrđene na osnovu parametra ukupnog

broja radova, iako je intenzitet zaostataka ovdje nešto veći. Tako, na osnovu normalizovanih

vrijednosti, u cijelom obuhvaćenom periodu, Srbija prednjači u odnosu na BiH u prosjeku 4.80 puta,

pri čemu se prednost od 0.90 puta iz perioda od 2000. do 2004. godine povećava na 6.75 puta počevši

od 2005. godine. Hrvatska, u prosjeku, ima 16.40 puta više citiranih WoS radova od BiH u periodu

2000-2014., pri čemu je prednost u intervalu od 2000. do 2006. godine iznosila 24.82 puta, a nakon

regionalne WoS ekspanzije (Testa, 2011), tj. od 2007. do 2014. godine, prednost Hrvatske po ovom

parametru se stabilizuje na 9.04 puta. Autori iz Slovenije u cijelom 15-godišnjem periodu objavljuju

40.02 puta više WoS radova koji su citirani makar jednom u odnosu na radove autora iz BiH.

Zaključno s 2006. godinom, prednost Slovenije je iznosila 61.64 puta, a od regionalne WoS

ekspanzije (Testa, 2011), tj. od 2007. do 2014. godine, ta prednost u prosjeku iznosi 21.09 puta.

7 Ista generalna opaska za broj citata, samim tim, važi i za broj citiranih radova.

11

Slika 3. Komparativni prikaz ukupnog broja WoS citiranih radova (radova s najmanje jednim citatom) po godini, u periodu

od 2000. do 2014. godine. Najveći broj citiranih radova BiH bilježi u 2010. godini (N=334), Srbija u 2012. godini

(N=4227), Hrvatska u 2010. godini (N=2915), a Slovenija u 2012. godini (N=3304).

Slika 4. Komparativni prikaz ukupnog broja WoS citiranih radova (radova s najmanje jednim citatom) po godini, u periodu

od 2000. do 2014. godine, normalizovanih u odnosu na broj stanovnika.

Na Slici 5. dat je komparativni prikaz sirovih, a na Slici 6. komparativni prikaz normalizovanih

WoS citata po godini.

0

500

1000

1500

2000

2500

3000

3500

4000

4500

BiH broj citiranih WoS radova

Srbija broj citiranih WoS radova

Hrvatska broj citiranih WoS

radova

Slovenija broj citiranih WoS

radova

0

0.0002

0.0004

0.0006

0.0008

0.001

0.0012

0.0014

0.0016

0.0018

BiH normalizovani broj citiranih

WoS radova

Srbija normalizovani broj

citiranih WoS radova

Hrvatska normalizovani broj

citiranih WoS radova

Slovenija normalizovani broj

WoS citiranih radova

12

Slika 5. Komparativni prikaz ukupnog broja WoS citata, u periodu od 2000. do 2014. godine. Najveći broj citata BiH

dobija u 2010. godini (N=2593), Srbija u 2012. godini (N=33823), Hrvatska u 2010. godini (N=37184), a Slovenija u

2009. godini (N=47509).

Slika 6. Komparativni prikaz ukupnog broja WoS citata, u periodu od 2000. do 2014. godine, normalizovanih u odnosu

na broj stanovnika.

Prosječan broj (sirovih) WoS citata koje radovi iz BiH dobijaju od 2000. do 2006. godine je

1178.71 (SD=511.05), dok nakon ekspanzije ukupnog broja radova 2007. godine (pa do 2014.

godine), prosječna vrijednost iznosi 1689.13 (SD=744.57), tj. 1450.93 (SD=677.19) za kompletan

15-godišnji period. Ako se izuzmu slični učinci BiH i Srbije zaključno s 2004. godinom, izvjestan

skok u broju citata Slovenije u 2009. godini i umanjenje citata svih zemalja u 2013. i 2014. godini

(koje je, kao što je objašnjeno, funkcija vremena prikupljanja podataka), citatna prednost referentnih

0

5000

10000

15000

20000

25000

30000

35000

40000

45000

50000

BiH broj WoS citata

Srbija broj WoS citata

Hrvatska broj WoS citata

Slovenija broj WoS citata

0

0.005

0.01

0.015

0.02

0.025

BiH normalizovani broj WoS

citata

Srbija normalizovani broj WoS

citata

Hrvatska normalizovani broj

WoS citata

Slovenija normalizovani broj

WoS citata

13

zemalja u odnosu na BiH uglavnom je ravnomjerna kroz cijeli obuhvaćeni vremenski period. Važno

je naglasiti da je broj citata parametar po kojem BiH najizraženije zaostaje za ovim zemljama. WoS

radovi autora iz Srbije, u odnosu na WoS radove autora iz BiH, u 15-godišnjem periodu dobijaju u

prosjeku 5.70 puta više citata. Kao i u slučaju prethodna dva parametra, prednost Srbije u odnosu na

BiH postaje izraženija počevši od 2005. godine. Konkretno, prednost od 0.90 u periodu od 2000. do

2004. godine skače na 8.10 u periodu od 2005. do 2014. godine. Radovi autora iz Hrvatske u prosjeku

dobijaju 17.33 puta više citata nego radovi autora iz BiH, a radovi autora iz Slovenije u prosjeku

dobijaju 49.54 puta više WoS citata.

Može se zaključiti da je zaostatak BiH u odnosu na Srbiju, Hrvatsku i Sloveniju izrazit po svim

mjerenim parametrima8 broju ooS radova, broju citirani ooS radova i broju citata. Najveći

(normalizovani) zaostatak je u odnosu na Sloveniju, zatim Hrvatsku, pa Srbiju. Pri tome, razlike su

najizrazitije po broju citata – po ovom parametru javlja se i pojedinačno najveći utvrđeni zaostatak

49.54 puta manje ooS citata u odnosu na Sloveniju. Počevši od 2007. godine BiH ostvaruje blagi

napredak, ali on je prevas odno rezultat kampanje regionalne ooS ekspanzije (Testa, 2011) i

vrijednosti BiH i prije i poslije ovog su platoične, dok preostale zemlje uglavnom pokazuju uzlazne

trendove post-ekspanzijske produktivnosti (vidjeti ranije pojašnjenje za prividni pad citiranosti u

2013. i 2014. godini, prim. aut.). Srbija do 2005. godine ima samo neznatno veću produktivnost od

BiH po svim parametrima (0.75, 0.90 i 0.90 puta), nakon čega slijedi skok Srbije, kao rezultat kojeg

se njene normalizovane prednosti nad BiH u broju ooS radova, broju ooS citirani radova i ooS

citata, povećavaju na 5.16, 6.75 i 8.10 puta.

Komparativni WoS učinak Republike Srpske u odnosu na ostatak BiH, Srbiju, Hrvatsku i

Sloveniju

Nakon što je na 15-godišnjem uzorku utvrđeno da BiH u cjelini izrazito zaostaje u pogledu WoS

učinka u odnosu na Srbiju, Hrvatsku i Sloveniju, na 5-godišnjem poduzorku, koji obuhvata period od

2010. do 2014. godine, razmotren je WoS učinak Republike Srpske, kako u odnosu na navedene

referentne zemlje iz okruženja, tako i u odnosu na ostatak BiH (tj. Federaciju Bosne i Hercegovine i

Brčko Distrikt). U svim komparacijama korištena su ista tri parametra kao i prilikom poređenja BiH

u cjelini: broj WoS radova, broj WoS citiranih radova (tj. broj radova s najmanje jednim citatom) i

broj WoS citata.9

Na Slici 7 dat je komparativni prikaz broja WoS radova po godini, na Slici 8 dat je komparativni

prikaz broja citiranih WoS radova po godini, na Slici 9 nalazi se komparativni prikaz broja WoS citata

po godini, dok su sve individualne (sirove) numeričke vrijednosti po godinama date u Prilogu A.

8 Trend svih utvrđenih razlika je sličan, a zaključci ekvivalentni, što je i očekivano, s obzirom na to da su sva tri mjerena

parametra, kako u sirovoj, tako i u normalizovanoj formi, međusobno izrazito korelirana (u rasponu od .62 do .98, svi

p<.001.).

9 U slučaju posljednja dva parametra (broj citiranih radova i broj citata), vrijedi ranije data opaska kada je riječ o

generalnom trendu umanjenja postignuća svih zemalja u 2013. i 2014. godini (a manjim dijelom i u 2012. godini) – riječ

je o funkciji suviše kratkog vremenskog intervala za akumulaciju broja citata koji je komparabilan učincima iz ranijih

godina i ovo ne treba tumačiti kao indikator pada produktivnosti.

14

Slika 7. Komparativni prikaz broja WoS radova po godini, u periodu od 2010. do 2014. godine.

Slika 8. Komparativni prikaz broja citiranih WoS radova po godini, u periodu od 2010. do 2014. godine.

0

1000

2000

3000

4000

5000

6000

7000

8000

2010 2011 2012 2013 2014

Srbija broj WoS radova

Hrvatska broj WoS radova

Slovenija broj WoS radova

BiH (ukupno) broj WoS radova

Ostatak BiH (Federacija Bosne i

Hercegovine & Brčko Distrikt)

broj WoS radova

Republika Srpska broj WoS

radova

0

500

1000

1500

2000

2500

3000

3500

4000

4500

2010 2011 2012 2013 2014

Srbija broj citiranih WoS radova

Hrvatska broj citiranih WoS

radova

Slovenija broj citiranih WoS

radova

BiH (ukupno) broj citiranih WoS

radova

Ostatak BiH (Federacija Bosne i

Hercegovine & Brčko Distrikt)

broj citiranih WoS radova

Republika Srpska broj citiranih

WoS radova

15

Slika 9. Komparativni prikaz broja WoS citata po godini, u periodu od 2010. do 2014. godine.

Svi prikazani trendovi navode na identičan zaključak: WoS učinak Republike Srpske je izrazito

nizak i platoičan, kao što je nizak i platoičan i učinak ostatka BiH, odnosno BiH u cjelini. Međutim,

učinak Republike Srpske je zapravo vidno niži čak i u odnosu na ostatak BiH. Tako, na primjer, autori

iz Republike Srpske u prosjeku objavljuju samo 156 WoS radova godišnje, što je niže i od 507.4

radova autora iz ostatka BiH, a značajno je niže od preko 4.6 hiljada radova godišnje koje objavljuju

autori iz Slovenije, skoro 4.7 hiljada radova autora iz Hrvatske, odnosno 6.3 hiljade radova autora iz

Srbije. Sve agregirane sirove vrijednosti prikazane su u Tabeli 1. Zbog već opisanog efekta

nedovoljnog vremena za akumulaciju dovoljnog broja citata u momentu kompajliranja podataka, u

Tabeli 1 su, u zagradama, date prosječne vrijednosti i za kompletan obuhvaćeni petogodišnji period,

ali i za početni trogodišnji period, uz isključivanje vrijednosti iz 2013. i 2014. godine.

Tabela 1. Ukupan broj ooS radova, citirani radova i citata od 2010. do 2014. godine

Broj WoS radova (M2010-

2014, M2010-2012)

Broj citiranih WoS radova

(M2010-2014, M2010-2012)

Broj WoS citata (M2010-2014,

M2010-2012)

Srbija 31679 (6335.8, 6141.67) 17206 (3411.2, 3762.67) 119979 (23995.8, 31353)

Hrvatska 23452 (4690.4, 4696) 13020 (2604, 2944.33) 114763 (22952.6, 31340.67)

Slovenija 23215 (4643, 4633.67) 14640 (2928, 3128.67) 128949 (25789.8, 34436.67)

Republika Srpska 780 (156, 151.33) 301 (60.2, 69) 1161 (232.2, 294)

Ostatak BiH 2537 (507.4, 554.33) 1041 (208.2, 247.67) 5943 (1188.6, 1611)

BiH u cjelini 3265 (653, 695.33) 1320 (264, 311.67) 7047 (1409.4, 1893)

Napomena: Radovi i citati radova čiji je najmanje jedan autor iz Republike Srpske, a najmanje jedan autor iz ostatka

BiH (tj. Federacije Bosne i Hercegovine i/ili iz Brčko Distrikta), pridruženi su i Republici Srpskoj i ostatku BiH; zbog

ovog su ukupne vrijednosti za BiH u cjelini manje od pojedinačnog zbira vrijednosti za Republiku Srpsku i ostatak

BiH.

0

5000

10000

15000

20000

25000

30000

35000

40000

2010 2011 2012 2013 2014

Srbija broj WoS citata

Hrvatska broj WoS citata

Slovenija broj WoS citata

BiH (ukupno) broj WoS citata

Ostatak BiH (Federacija Bosne i

Hercegovine & Brčko Distrikt)

broj WoS citata

Republika Srpska broj WoS

citata

16

Naravno, pošto je riječ o sirovim vrijednostima, direktne komparacije primjerenije je činiti na

osnovu razlika u učinku koje su normalizovane po broju stanovnika, a prikazane su u Tabeli 2.

Normalizovane razlike date su samo za cjelokupni petogodišnji period.

Tabela 2. Normalizovane razlike u učinku Republike Srpske i ostatka BiH u odnosu na zemlje iz regiona

Komparacije Broj WoS radova Broj citiranih WoS radova Broj WoS citata

R. Srpska u odnosu na ostatak BiH 1.75 1.86 2.76

R. Srpska u odnosu na Srbiju 7.52 10.59 19.14

R. Srpska u odnosu na Hrvatsku 9.38 13.50 30.84

R. Srpska u odnosu na Sloveniju 19.17 31.33 71.55

Ostatak BiH u odnosu na Srbiju 4.30 5.69 6.95

Ostatak BiH u odnosu na Hrvatsku 5.36 7.25 11.19

Ostatak BiH u odnosu na Sloveniju 10.95 16.83 25.96

Napomene: Podaci su normalizovani po ukupnom broju stanovnika. Radovi i citati radova čiji je najmanje jedan autor

iz Republike Srpske, a najmanje jedan autor iz ostatka BiH (tj. Federacije Bosne i Hercegovine i/ili iz Brčko Distrikta),

pridruženi su i Republici Srpskoj i ostatku BiH. Prikazani podaci odnose se na agregacije učinka iz 2010-2014. godine.

„Broj citiranih WoS radova“ odnosi se na broj WoS indeksiranih radova koji su do momenta prikupljanja podataka

dobili najmanje po jedan citat. Sve vrijednosti u tabeli predstavljaju broj puta koji je Republika Srpska (odnosno

ostatak BiH) u zaostatku po mjerenim parametrima u komparaciji sa zemljama iz regiona; na primjer: vrijednost iz

treće kolone i četvrtog reda znači da Republika Srpska zaostaje u odnosu na Sloveniju 71.55 puta kada je riječ o broju

WoS citata (normalizovanom u odnosu na broj stanovnika).

Može se konstatovati i zaključiti da Republika Srpska konzistentno zaostaje u odnosu na ostatak

BiH okvirno između dva i tri puta, dok su razlike u odnosu na tri referentne zemlje u intervalu između

osam i sedamdeset dva puta. Pri tome su citatne razlike izrazitije od razlika u pogledu samog broja

radova.

WoS koautorstvo

Koautorski trendovi ilustrativno su ispitani na agregiranom poduzorku WoS radova iz 2013. i

2014. godine. Odabir samo dvogodišnjeg intervala za ove analize, kao što je već sugerisano,

proistekao je iz praktičnih limitacija u vezi s (ne)mogućnošću automatizovane WoS pretraga koje se

odnose na Republiku Srpsku, dok je fokusiranje na posljednje dvije godine izvršeno kako bi se stekao

uvid u neposrednu citatnu relevantnost kolaborativnih radova Republike Srpske, odnosno BiH. Da bi

radovi postali citirani potrebno je da protekne određeno vrijeme. Zato selekcija samo recentnih godina

djelimično omogućava i sekundarni uvid u to koliko su posmatrani radovi „citatno atraktivni“, tj.

koliko „brzo“ WoS radovi iz opserviranih kolaboracija uspijevaju da akumulišu citate, posmatrano u

međusobnom relativnom odnosu za date zemlje.

Utvđeno je da je u navedenom dvogodišnjem periodu BiH u cjelini imala ukupno 1179

indeksirana WoS rada, od čega je 385 (32.65%) radova zaradilo makar jedan citat, s ukupno 1368

citata do ovog momenta. Od ukupnog broja WoS radova, njih 496 (42.07%) objavljeno je u

koautorstvu sa zemljama iz Jugoistočne Evrope (skr. JE), a ovi radovi su odgovorni za 864 (63.16%)

BiH WoS citata. Od ukupnog broja citiranih radova, njih 226 (58.70%) proizvod je koautorskih

kolaboracija s istraživačima iz drugih zemalja JE.

U konkurenciji svih kolaboracija, najviše radova, njih 263, BiH autori objavili su u kolaboraciji

s autorima iz Srbije, što čini 22.31% od ukupnog broja WoS radova u ovom periodu, tj. 53.02% od

17

broja kolaboracija unutar JE.10 Saradnja BiH i Srbije odgovorna je i za ukupno 105 citiranih radova

(što je 27.27% od ukupnih BiH citiranih radova ili 46.46% od ukupnih BiH citiranih radova iz JE

koautorskih saradnji), odnosno 338 citata (što predstavlja 24.71% od ukupnog broja BiH citata ili

39.12% od ukupnog broja citata iz JE saradnje).

Sljedeća po intenzitetu jeste kolaboracija s Hrvatskom, koja je odgovorna za 185 WoS radova

(15.69% od ukupnog broja BiH WoS radova, tj. 37.30% od ukupnog broja radova iz JE saradnje),

odnosno za 98 BiH WoS citiranih radova (25.45% od ukupnog broja BiH WoS citiranih radova, tj.

43.36% od ukupnih BiH citiranih radova iz JE koautorskih saradnji). Produkt saradnje BiH i Hrvatske

predstavlja i 431 citat (što je 31.51% od ukupnog broja BiH Wos citata, tj. 49.88% BiH citata iz JE

saradnje).

Treća najintenzivnija BiH kolaboracija ostvarena je sa Slovenijom. Kao njen rezultat nastalo je

90 WoS radova (što je 7.63% od ukupnog broja BiH WoS radova, tj. 18.15% od radova iz BiH i JE

saradnje), odnosno 53 WoS citiranih radova (što je 13.77% od ukupnog broja BiH WoS citiranih

radova, tj. 23.45% od ukupnog broja BiH WoS citiranih radova iz JE saradnje). Koautorski radovi

BiH i Slovenije dobili su ukupno 244 citata (što je 17.84% od ukupnog broja BiH Wos citata, tj. 28.24%

BiH citata iz JE saradnje).

Ukratko, autori iz BiH u cjelini najviše ooS radova objavljuju u saradnji s drugim autorima iz

JE, pri čemu je najveći broj saradnji zabilježen sa Srbijom, zatim Hrvatskom i na kraju Slovenijom,

od čega najviše citata dobijaju radovi iz BiH-Hrvatska saradnje, nakon toga BiH-Srbija saradnje, te

BiH-Slovenija saradnje.

Pojedinačni obrasci saradnje Republike Srpske, odnosno ostatka BiH s navedenim zemljama,

dati su u Tabeli 3, pri čemu je, simplifikacije radi, fokus stavljen samo na citirane radove i brojeve

citata. Iz ovih podataka se može uočiti nekoliko pravilnosti. Prije svega, autori iz Republike Srpske i

ostatka BiH, u totalu, relativno ujednačeno sarađuju s autorima iz Srbije (kada je riječ o sirovim

vrijednostima citatno produktivnih radova), iako je ova saradnja odgovorna za mnogo veći udio

ukupnih citata Republike Srpske (58.14%), nego ukupnih citata ostatka BiH (15.79%). Autori iz

ostatka BiH, pak, učestalije sarađuju s autorima iz Hrvatske i Slovenije, nego što to čine autori iz

Republike Srpske. Ipak, saradnja s Hrvatskom i Slovenijom izgleda da donosi proporcionalno mnogo

više citata nego saradnja sa Srbijom, kako u slučaju Republike Srpske, tako i u slučaju ostatka BiH,

premda je saradnja autora iz ostatka BiH i Srbije citatno produktivnija (veći prosječan broj citata po

citiranom radu11), nego što je to saradnja autora iz Republike Srpske i Srbije. Konkretno, citirani

koautorski radovi autora iz Republike Srpske i Srbije u prosjeku su dobijali 2.54 citata u mjerenom

periodu, a citirani koautorski radovi autora iz ostatka BiH i Srbije dobijali su prosječno 4 citata.12

Interesantno, radovi koje su zajedno objavili autori iz Republike Srpske, ostatka BiH i Srbije, dobijali

su u prosjeku 5.33 citata, odnosno više nego u oba prethodna slučaja, premda je broj ovakvih radova

suviše mali za bilo kakvo pouzdano zaključivanje. Citirani koautorski radovi autora iz Republike

Srpske i Hrvatske, odnosno Slovenije, dobijali su prosječno 7.00, odnosno 3.14 citata. Korespodentne

vrijednosti za ostatak BiH i Hrvatsku, odnosno Sloveniju, su: 4.31 i 5.18 citata u prosjeku.

10 Svi prikazani procenti (kao i sirovi brojevi) iz analiza u ovom kompletnom odjeljku uključuju i mogućnost višestrukih

(tročlanih ili četvoročlanih) saradnji (npr. kolaboracija BiH-Srbija-Hrvatska-Slovenija), tako da kumulativni procenti

podrazumijevaju vrijednosti od preko 100%.

11 Ponovo napominjem na odsustvo normalizacije prosječnog broja citata po naučnim oblastima, što sve ovdje prikazane

prosječne vrijednosti čini nepouzdanim i prikladnim samo za ilustrativne potrebe.

12 Ovdje prikazani prosječni brojevi citata odnose se, dakle, samo na prosjek citata unutar podgrupe citiranih radova

(radova s najmanje jednim citatom), a ne na prosjek citata ukupnog broja radova (citiranih i necitiranih).

18

Tabela 3. Koautorska ooS saradnja (poduzorak citirani radova)

Citiranih

radova sa

Srbijom

Citata sa

Srbijom

Citiranih

radova s

Hrvatskom

Citata s

Hrvatskom

Citiranih

radova sa

Slovenijom

Citata sa

Slovenijom

R. Srpska 59 150 6 42 14 44

Ostatak BiH 43 172 89 384 38 197

R. Srpska & ostatak BiH 3 16 3 5 1 3

Napomene: Broj citiranih radova i zarađenih citata odnosi se na sve radove u kojem je barem jedan autor iz Republike

Srpske, odnosno ostatka BiH, a barem jedan iz Srbije, Hrvatske ili Slovenije. Pri tome se „ostatak BiH“ odnosi na

radove čiji svi BiH autori imaju afilijacije iz Federacije Bosne i Hercegovine i/ili iz Brčko Distrikta (pri čemu je broj

autora iz Brčko Distrikta na ukupnom poduzorku bio zanemariv), ali niko nije iz Republike Srpske. Radovi pod

kategorijom „R. Srpska & ostatak BiH“ podrazumijevaju radove čiji je najmanje jedan autor iz Republike Srpske, a

najmanje jedan autor iz Federacije Bosne i Hercegovine i/ili iz Brčko Distrikta. Prikazani podaci odnose se na

agregacije učinka iz 2013. i 2014. godine.

Može se zaključiti da je koautorska saradnja Republike Srpske i Srbije odgovorna za pojedinačno

najveći broj citirani radova i ukupni citata Republike Srpske, ali saradnja s Hrvatskom i

Slovenijom, premda manjeg obima, citatno je potentnija u relativnom smislu, tj. prosječni broj citata

koje citirani radovi dobijaju nedugo (godinu i po, do dvije i po godine) po objavljivanju je veći (uz

napomenu da prosječan broj citata nije bilo moguće normalizovati po naučnim oblastima i kao takav,

ovaj pokazatelj se ne smije interpretirati bez rezerve; takođe, riječ je o prosječom broju citata iz

podgrupe citirani radova, a ne ukupnog broja radova).

Samostalni WoS radovi

Broj samostalnih WoS radova, odnosno radova čiji autori su samo iz jedne zemlje/entiteta,

prikazan je u Tabeli 4. Kao i u slučaju prethodno prikazanih analiza koautorstava, ove analize izvršene

su samo na poduzorku iz 2013. i 2014. godine. Na ovaj način, utvrđeno je da se kumulativni

samostalni WoS učinak Republike Srpske u prethodne dvije godine svodi na ukupno 93 WoS rada,

od kojih je do sada samo 12 dobilo makar jedan citat, s 15 citata ukupno. U skladu s ranijim

pojašnjenjima, ovi citatni podaci ne bi trebali da budu shvaćeni kao maksimalni citatni

učinak/potencijal, već radije kao reprezent neposrednog učinka, pošto se iz ovih brojki može steći

uvid u to koliko brzo radovi iz Republike Srpske, u odnosu na radove iz drugih referentnih regionalnih

zemalja, postaju citatno relevantni ubrzo nakon objavljivanja (tj. godinu i po, do dvije i po godine

poslije). U tom smislu, riječ je o vrlo niskim učincima Republike Srpske, o čemu se može zaključivati

na osnovu po broju stanovnika normalizovanim vrijednostima, koje su date u Tabeli 5.

Tabela 4. Broj samostalni radova, citirani radova i citata, prema ooS-u

R. Srpska

Ostatak

BiH

R. Srpska &

ostatak BiH

BiH u

cjelini Srbija Hrvatska Slovenija

2013. godina

Broj samostalnih WoS radova 52 259 3 314 4534 3006 2582

Broj citiranih WoS radova 7 50 1 58 1921 1117 1316

Broj WoS citata 10 136 1 147 5956 3222 4899

2014. godina

19

Broj samostalnih WoS radova 41 180 6 227 4000 2644 2480

Broj citiranih WoS radova 5 28 3 36 1152 611 800

Broj WoS citata 5 44 6 55 2307 1262 2014

Ukupno (2013. i 2014. godina)

Broj samostalnih WoS radova 93 439 9 541 8534 5650 5062

Broj citiranih WoS radova 12 78 4 94 3073 1728 2116

Broj WoS citata 15 180 7 202 8263 4484 6913

Napomene: Samostalni radovi odnose se na WoS indeksirane radove čiji svi autori imaju afilijacije samo iz date zemlje,

odnosno entiteta (tj. bez regionalnih/inostranih koautorstava). Radovi pod kategorijom „Ostatak BiH“ odnose se na

radove čiji svi autori imaju afilijacije iz Federacije Bosne i Hercegovine i/ili iz Brčko Distrikta (pri čemu je broj autora

iz Brčko Distrikta na ukupnom poduzorku bio zanemariv). Radovi pod kategorijom „R. Srpska & ostatak

BiH“ podrazumijevaju radove čiji je najmanje jedan autor iz Republike Srpske, a najmanje jedan autor iz Federacije

Bosne i Hercegovine i/ili iz Brčko Distrikta. „Broj citiranih WoS radova“ odnosi se na broj WoS indeksiranih radova

koji su do momenta prikupljanja podataka dobili najmanje po jedan citat.

U odnosu na sve ranije prikazane analize, koje su podrazumijevale ukupni broj radova (tj. radove

i u regionalnim i međunarodnim koautorstvima), uočava se da su zaostaci Republike Srpske vidno

izraženiji na osnovu pokazatelja samostalnog WoS učinka (radovi kod kojih su svi autori iz zemlje,

tj. bez međudržavnih kolaboracija). Podsjetimo se da je deficit Republike Srpske u odnosu na ostatak

BiH, po parametrima koji su podrazumijevali ukupni broj radova, iznosio okvirno između dva i tri

puta. Deficit na osnovu samostalnih radova raste na između dva i po i šest i po puta, uz opet snažniji

zaostatak po citatnim parametrima. U odnosu na Srbiju, Hrvatsku i Sloveniju, zaostatak Republike

Srpske skače na između 17 i gotovo 300 puta.

Tabela 5. Normalizovane razlike u samostalnom učinku Republike Srpske i ostatka BiH u odnosu na zemlje iz regiona

Komparacije Broj WoS radova Broj citiranih WoS radova Broj WoS citata

R. Srpska u odnosu na ostatak BiH 2.54 3.50 6.46

R. Srpska u odnosu na Srbiju 17.00 47.43 102.04

R. Srpska u odnosu na Hrvatsku 18.96 44.93 93.27

R. Srpska u odnosu na Sloveniju 35.06 113.59 296.88

Ostatak BiH u odnosu na Srbiju 6.69 13.55 15.79

Ostatak BiH u odnosu na Hrvatsku 7.46 12.84 14.44

Ostatak BiH u odnosu na Sloveniju 13.80 32.46 45.95

Napomene: Samostalni radovi odnose se na WoS indeksirane radove čiji svi autori imaju afilijacije samo iz date

zemlje, odnosno entiteta (tj. bez regionalnih/inostranih koautorstava). Podaci su normalizovani po ukupnom broju

stanovnika. Prilikom normalizacije učinka Republike Srpske, odnosno ostatka BiH, u svim komparacijama isključeni

su kolaborativni radovi (i njihovi citati) autora iz Republike Srpske i ostatka BiH, tj. radovi čiji je najmanje jedan

autor iz Republike Srpske, a najmanje jedan autor iz Federacije Bosne i Hercegovine i/ili iz Brčko Distrikta. Prikazani

podaci odnose se na agregacije učinka iz 2013. i 2014. godine. Sve vrijednosti u tabeli predstavljaju broj puta koji je

Republika Srpska (odnosno ostatak BiH) u zaostatku po mjerenim parametrima u komparaciji sa zemljama iz regiona;

na primjer: vrijednost iz četvrtog reda u trećoj koloni znači da Republika Srpska zaostaje u odnosu na Sloveniju 296.88

puta kada je riječ o broju WoS citata (normalizovanom u odnosu na broj stanovnika).

Može se zaključiti da, kada je riječ o samostalnom učinku, odnosno ooS radovima čiji autori su

samo iz jednog entiteta/zemlje, zastatak Republike Srpske i za ostatkom BiH i za drugim referentnim

zemljama još je izraženiji (i opet je naglašeniji po citatnim parametrima). Tako je (normalizovani)

20

zaostatak Republike Srpske u odnosu na ostatak BiH u rasponu između 2.54 i 6.46 puta. U odnosu

na referentne zemlje iz regiona najveći pojedinačni zaostatak iznosio je čak 296.88 puta manji učinak.

Komparacija broja WoS i Scopus indeksiranih časopisa

Broj indeksiranih časopisa iz BiH (uz pravljenje distinkcije između Republike Srpske i ostatka

BiH, što se, u ovom slučaju, odnosi isključivo na Federaciju Bosne i Hercegovine, zbog izostanka

časopisa sa sjedištem u Brčko Distriktu) i tri referentne zemlje dat je u Tabeli 6. Prikazan je broj

časopisa koji su trenutno indeksirani u WoS-u, kao i broj časopisa trenutno indeksiranih u Scopus

bibliografskoj bazi. S obzirom na izrazito niske frekvencije ili potpuni izostanak indeksiranih

časopisa kada je riječ o BiH/Republici Srpskoj, ovdje nisu izvršene nikakve normalizacije podataka.

Tabela 6. Broj indeksirani časopisa

Zemlje WoS Scopus

Bosna i Hercegovina 1 8

Republika Srpska 0 1

Federacija Bosne i Hercegovine 1 7

Srbija 22 46

Hrvatska 55 131

Slovenija 25 53

Uočljivo je da je indeksiranost časopisa iz BiH u cjelini marginalna. Bosna i Hercegovina tako

ukupno ima samo jedan WoS časopis – Bosnian Journal of Basic Medical Sciences, sa sjedištem u

Federaciji Bosne i Hercegovine i svega osam Scopus časopisa, od kojih je samo jedan iz Republike

Srpske (Electronics13).

U jednom trenutku, BiH je imala tri WoS časopisa i dvanaest Scopus časopisa. Preostala dva WoS

(HealthMED i Technics Technologies Education Management – TTEM) i tri od četiri Scopus časopisa

(HealthMED, Technics Technologies Education Management – TTEM i International Journal of

Collaborative Research on Internal Medicine and Public Health) izdavao je (i još uvijek izdaje)

„DRUNPP Sarajevo“ (četvrti bivši Scopus indeksirani časopis – Acta Medica Saliniana, izdaje

Univerzitetski klinički centar Tuzla). Međutim, ispostavilo se da su DRUNPP časopisi predatorskog

karaktera, da su koristili citatne manipulacije kako bi uopšte dospjeli na liste, da su objavljivali veliki

broj plagijata i eksploatisali svoj indeksni status u svrhu sticanja profita, bez ikakvog obzira prema

naučno-publicističkom kvalitetu i integritetu (Šipka, 2012b). Ove malverzacije identifikovane su od

strane Centra za evaluaciju u obrazovanju i nauci (CEON) (Šipka, 2012b), ubrzo nakon čega su svi

DRUNPP časopisi isključeni i iz WoS-a i iz Scopus-a.

Kada je riječ o procjeni kvaliteta časopisa iz Republike Srpske, referentni svjetski okviri kakav

je WoS/JCR i Scopus, dakle, još uvijek nisu od koristi, pošto se praktično svi časopisi nalaze ispod

njihovih pragova. Pod ovakvim okolnostima, kao najprimjereniji modus za analizu nameće se okvirni

scijentometrijski pristup iz Srbije: utvrđivanje nacionalne (ili regionalne) citatne relevantnosti, u

kombinaciji s utvrđivanjem indikatora bibliometrijskog kvaliteta. Međutim, s obzirom na to da ne

postoji nikakva informatičko-logistička infrastruktura koja bi, u ovom momentu, omogućila uvid u

ove parametre kada je riječ o časopisima iz Republike Srpske, ove procjene nisu izvodljive. Kao još

13 Electronics se, premda je jedini Scopus časopis iz Republike Srpske, nalazi tek na 37. mjestu (časopis druge kategorije)

na Rang-listi kategorisanih nacionalnih naučnih časopisa (http://goo.gl/hU2sJW).

21

bazičniji nivo analize, može se posmatrati elektronska predstavljenost i dostupnost časopisa, što je

bio tematski fokus ranijeg izvještaja (Subotić, 2014). Replikacija ovog izvještaja planirana je nakon

što počne da se vrši kategorizacija časopisa u skladu s novim Pravilnikom o publikovanju naučnih

publikacija, koji podrazumijeva neke izmjene u skladu s preporukama iz Subotić (2014). Procijenjeno

je da je replikacija prije tog momenta redundantna. Kao ilustracija može poslužiti primjer bazične

operacije kakva je razdvajanje članaka unutar brojeva časopisa u zasebne PDF fajlove, što je jedan

od preduslova kako za optimalno indeksiranje, tako i za bilo kakvu automatizovanu IBK analizu

Naime, prema nalazima analize s početka 2014. godine (Subotić, 2014) manje od pola časopisa iz

Republike Srpske vršilo je ovu operaciju. Ako se zadržimo na opusu časopisa koji se u ovom

momentu nalaze na Rang-listi kategorisanih nacionalnih naučnih časopisa (http://goo.gl/hU2sJW) i

ako prosuđujemo samo na osnovu posljednjeg elektronski dostupnog broja časopisa, može se

konstatovati da od 48 časopisa koji se nalaze na listi, njih 64.58% u momentu realizacije ovog

izvještaja nije imalo razdvojene članke iz posljednjeg elektronski dostupnog broja. Procent časopisa

prve kategorije koji ne razdvajaju članke je 62.96%, a procent preostalih (od druge do četvrte

kategorije) je 68.18%. Treba napomenuti da je poželjan procent časopisa koji ne razdvajaju članke u

zasebne fajlove: 0%.

Navedeno ukazuje na to da ne postoje nikakve naznake pozitivnog pomaka, s tim da ovo ne bi

trebalo tumačiti ni kao indikator regresije, pošto je sada u obzir uzet samo posljednji (dostupan) broj,

a ne svi brojevi, zbog čega izostaje kategorija djelimičnog razdvajanja, kao što je to bio slučaj u

prethodnom izvještaju (Subotić, 2014). Međutim, ovo je ipak indikator u skladu s polaznim navodom

da je puna replikacija parametara elektronske predstavljenosti časopisa u Republici Srpskoj

nepotrebna/preuranjena i da raniji nalazi (Subotić, 2014) vjerovatno još uvijek stoje.

S obzirom na ovo, trenutne opcije za bilo kakve prikladne bibliometrijske analize časopisa iz

Republike Srpske, koje bi produkovale nove nalaze, izrazito su limitirane. Zbog ovog je izvršena

samo jedna ilustrativna komparacija, zasnovana na Google Scholaru. Google Scholar je popularni

alat za pretraživanje akademskog sadržaja, koji se ponekad poredi s WoS-om i Scopusom (jer i sam

uključuje pokazatelje citiranosti), ali takođe pati od brojnih slabosti, među kojima se izdvajaju

zasićenost neakademskim sadržajem (uključujući i indeksiranje predatorskih/nelegitimnih časopisa i

njihovih članaka), duplirani unosi, problematična/nebalansirana pokrivenost, izostanak naprednih

opcija za pretragu, ograničenje na dostupnost samo prvih 1000 rezultata pretrage i slično (Boeker,

Vach, & Motschall, 2013; Shultz, 2007). Ipak, Google Scholar je trenutno jedini dostupan alat koji

omogućava citatnu komparaciju časopisa iz Republike Srpske s drugim časopisima iz okruženja.14

Analiza je izvršena na sljedeći način. Pet časopisa koji se nalaze na vrhu Rang-liste kategorisanih

nacionalnih naučnih časopisa (http://goo.gl/hU2sJW)15, komparirano je s tematski najsličnijim, ali

istovremeno i najsličnije rangiranim časopisima iz Srbije. Odabir Srbije kao države za komparaciju

inspirisan je prethodnim nalazima o procentualno najizraženijoj koautorskoj saradnji autora iz

Republike Srpske i Srbije, kao i velikom kulturološkom sličnošću, što se sve, pretpostavka je,

projekuje i na planu toga da mnoga uredništva časopisa iz Republike Srpske pokušavaju da se

14 Oslanjanje na Google Scholar je donekle problematično i zbog činjenice da je ranije utvrđena zastupljenost časopisa

iz Republike Srpske na njemu nepotpuna (Subotić, 2014). Međutim, ako se zadržimo samo na časopisima koji su u ovom

trenutku na rang-listi MNTRS (http://goo.gl/hU2sJW), može se konstatovati da njih 72.92% u ovom momentu imam

vidljiv makar jedan svoj članak na Google Scholaru, što uslovno čini primjerenom njegovu upotrebu.

15 Planirano je da u analizi budu posmatrani časopisi koji zauzimaju prvih pet mjesta na listi, ali pošto časopis „Građa o

prošlosti Bosne“, koji se nalazi na 4. mjestu, nije bio dostupan na Google Scholaru, on je preskočen, pa je analiza

podrazumijevala časopise br. 1, 2, 3, 5 i 6.

22

modeluju prema načinu rada redakcija iz Srbije. Iz svih ovih razloga, komparacija u odnosu na Srbiju

čini se konceptualno najprimjerenijom. Tematska sličnost kompariranih časopisa utvrđena je

induktivno, dok je ekvivalentnost ranga časopisa iz Srbije utvrđen na osnovu verzije BIČ-a za 2014.

godinu. U dva slučaja, identifikovana su po dva časopisa iz Srbije koja legitimno dolaze u obzir kao

parnjaci za komparaciju, pa su uključena sva četiri. Evidentiran je ukupan broj Google Scholar citata,

broj godina časopisa koje su obuhvaćene Google Scholarom, broj radova koji se na nemu nalaze i

kao najvažnije – broj citata po radu i po godini. Rezultati ovih komparacija prikazani su u Tabeli 7.

Tabela 7. Google Sc olar komparacije ogledni časopisa iz Republike Srpske i Srbije

Časopis

Br. Google

Scholar citata Godina Radova

Br. citata po

radu

Br. citata

po godini

Republika Srpska Acta Economica 39 7 91 0.43 5.57

Srbija Panoeconomicus 1508 9 444 3.40 167.56

Republika Srpska Sportlogia 86 5 66 1.30 17.20

Srbija Facta universitatis - series:

Physical Education and

Sport

316 18 334 0.95 17.56

Republika Srpska Agroznanje 38 4 167 0.23 9.50

Srbija 1) Ratarstvo i

povrtarstvo 1471 36 997* 1.48 40.86

Srbija 2) Biotechnology in

Animal Husbandry 560 15 1000* 0.56 37.33

Republika Srpska Glasnik Hemičara i

tehnologa Republike Srpske 28 16 41 0.68 1.75

Srbija 1) Hemijska

industrija 1427 58 1000* 1.43 24.60

Srbija 2) Chemical Industry

and Chemical

Engineering

Quarterly

2146 10 859 2.50 214.60

Republika Srpska Journal of Information

Technology and

Applications ЈITA

80 4 54 1.48 20.00

Srbija Serbian Journal of

Electrical Engineering 1142 12 347 3.29 161.50

Napomene: * označava da je dostignut limit Google Scholar pretrage (prije manuelnog filtriranja rezultata).

Kombinacije časopisa iz Republike Srpske, odnosno Srbije koje treba porediti, razdvojene su horizontalnim linijama

– tako se Acta Economica (Republika Srpska) poredi s časopisom Panoeconomicus (Srbija), časopis Agroznanje

(Republika Srpska) poredi se s časopisima Ratarstvo i povrtarstvo i Biotechnology in Animal Husbandry iz Srbije itd.

Ni u ovom slučaju, nisu vršene nikakve dodatne normalizacije utvrđenih vrijednosti. Međutim,

broj citata po radu, odnosno po godini, donekle je direktno komparabilan za svaku kombinaciju koja

se poredi, uz uvažavanje činjenice da brojni drugi faktori, uključujući i WoS indeksiranost ili njegovo

odsustvo, sama starost časopisa i sl. dodatno mogu modulirati citatne učinke; sve komparacije su,

dakle, limitiranog karaktera i ilustrativne prirode. Ipak, poređenjem prosječnih vrijednosti, uočljivo

23

je da u četiri od pet komparacija svi časopisi iz Srbije pokazuju višestruko veće prosječne citatne

učinke od svojih parnjaka iz Republike Srpske (konkretno, najmanji zaostatak je 2.73 puta, a najveći

122.63 puta). Jedini slučaj u kojem su citatni učinci približno jednaki, a časopis iz Republike Srpske

pokazuje čak i izvjesnu prednost po parametru broja citata po radu, jeste u slučaju komparacije

časopisa Sportlogia (Republika Srpska) i Facta universitatis - series: Physical Education and Sport

(Srbija).

Može se zaključiti da je indeksiranost časopisa iz Republike Srpske u referentnim svjetskim

okvirima praktično nepostojeća. Republika Srpska nema niti jedan ooS časopis i ima samo jedan

Scopus časopis, dok ostatak BiH ima jedan ooS i osam Scopus časopisa. Ovo je sve, međutim,

drastično niže u komparaciji s brojem indeksirani časopisa iz Srbije, Hrvatske i Slovenije. Na osnovu

ograničene komparacije najbolje rangirani časopisa iz Republike Srpske s tematski srodnim

časopisima iz Srbije, uočljiva je višestruka prednost časopisa iz Srbije, osim u slučaju jednog

časopisa iz Republike Srpske (Sportlogia), koji okvirno parira svom parnjaku iz Srbije (Facta

universitatis - series P ysical Education and Sport).

Implikacije dobijenih nalaza

Ako pođemo od naslova ovog izvještaja i zadatka ukazivanja na mjesto, ulogu i značaj

scijentometrije u Republici Srpskoj, zaključak o neophodnosti aplikacije sistematičnog i

kontinuiranog scijentometrijskog monitoringa i uvođenja klime scijentometrijskog vrednovanja,

nameće se sam po sebi, kao direktan produkt samih dobijenih nalaza. BiH u cjelini višestruko zaostaje

po svim mjerenim parametrima za Srbijom, Hrvatskom i Slovenijom, a Republika Srpska predstavlja,

u naučno-publicističkom smislu, višestruko manje produktivan dio BiH, bez ikakvih naznaka

pozitivnih pomaka. Po različitim prikazanim naučno-publicističkim i citatnim WoS parametrima,

zaostatak Republike Srpske iznosi uglavnom nekoliko desetaka puta u odnosu na posmatrane

referentne zemlje iz neposrednog regiona (premda se neki zaostaci kreću čak i do nekoliko stotina

puta). Iako će to vjerovatno dovesti do određenog inicijalnog otpora entiteta koju će biti predmet

evaluacije, bez nepristrasnog scijentometrijskog praćenja i vezivanja mjera stimulacije i nagrađivanja

za objektivni učinak, šansa da će se stanje spontano popraviti – izrazito je mala.

Do ovog momenta, postojale su indicije da je stanje naučne produkcije u Republici Srpskoj

nezadovoljavajuće, ali sada za ovo imamo i objektivne numeričke pokazatelje. Zahvaljujući tome,

imamo i uvid u to da ne postoje nikakve naznake da se situacija bitnije mijenja tokom godina.

Postojeći pristup, propisi, resursi i infrastruktura, kojima je zajedničko odsustvo naučno-evaluativne

komponente, evidentno, nisu ni dovoljni ni adekvatni za ostvarivanje bilo kakvog pozitivnog pomaka

u odnosu na dosadašnji trend, pošto je internacionalni naučno-publicistički i citatni učinak Republike

Srpske izrazito nizak, a trend je platoičan. Prisustvo časopisa u relevantnim indeksima, uz jedan

izuzetak (Electronics) je – nepostojeće. Takođe uz jedan izuzetak (Sportlogia), čak i u direktnim

komparacijama na lokalnom nivou – časopisa iz Republike Srpske, sa časopisima iz Srbije, zaostaci

su očigledni i izraziti. Iz ranijeg izvještaja (Subotić, 2014) znamo da časopisi iz Republike Srpske

pokazuju neadekvatan pristup čak i prema elementarnim aspektima elektronske predstavljenosti, a

ovaj izvještaj pokazuje da više od godinu i po dana nakon inicijalne provjere, još uvijek nema razloga

da vjerujemo da se stvari popravljaju. Tako se, prema sada utvrđenim vrijednostima, čak oko 2/3

časopisa ne odlučuje ni na elementarne operacije razdvajanja svojih članaka u zasebne dokumente.

Bez sistematičnih, graduiranih i kontinuiranih promjena, najbolje čemu se možemo nadati jeste

da ostanemo tu gdje jesmo, a to gdje jesmo je izrazito nepovoljna situacija. Nju odlikuje

24

preevaluativni stadijum (Subotić, 2014) i odsustvo izrazito važne „kulture vrednovanja“ (Šipka et al.,

2011), uz marginalan naučni učinak, posebno ako govorimo o samostalnom naučnom učinku (radovi

čiji su svi autori iz Republike Srpske), jer ukupno postignuće, makar malim dijelom (iako nedovoljno),

„izvlači“ oslanjanje na druge zemlje, odnosno koautorska saradnja s neposrednim regionom.

Dijagnostika i praćenje stanja su esencijalni dio svakog tretmana. Bez objektivne

scijentometrijske evaluacije i kontinuiranog praćenja, nema ni mogućnosti da se prave strategije i

čine progresivni koraci u svrhu poboljšanja stanja, niti da se procjenjuju efekti takvih strategija i

koraka. U tom smislu, posebno je važno osvrnuti se na komparativne 15-godišnje nalaze učinka BiH

u cjelini u odnosu na Srbiju. BiH i Srbija dijelile su gotovo identičnu startnu WoS naučno-

produkcijsku poziciju početkom 2000-ih (i pokazivali su izrazit zaostatak za Hrvatskom i

Slovenijom). Međutim, od 2005. godine kreće izrazit uzlazni trend Srbije, dok isto nije tačno za BiH.

Istina, određeni porast dogodio se i u slučaju BiH, kao rezultat kampanje uključivanja većeg broja

regionalnih naučnih časopisa u WoS (Testa, 2011), ali taj porast ne odnosi se na povećanje

produktivnosti, već na povećanje indeksiranosti. Porast broja radova i citata koji bilježi Srbija takođe

je donekle funkcija ove regionalne WoS ekspanzije (Šipka, 2012a) (a isto je, u različitim mjerama,

tačno i za Hrvatsku i Sloveniju), ali dok je Srbija (kao i druge zemlje iz regiona) ovo iskoristila kao

priliku za dodatnu ekspanziju, kao rezultat koje je uspjela da postigne najveći ukupni/sirovi (ali ne i

normalizovani) WoS učinak od svih kompariranih zemalja, BiH i Republika Srpska nisu napredovale.

Od svih zemalja čiji učinci su prikazani u ovom izvještaju, jedino BiH i Republika Srpska zadržavaju

platoično nizak učinak. Uvažavajući moguće razlike u maksimalnim potencijalima naučne produkcije,

preegzistirajućim infrastrukturnim resursima i sl., između Srbije s jedne i BiH i Republike Srpske s

druge strane, rapidan progres Srbije u odnosu na vrlo sličnu polazu WoS poziciju koju je imala i BiH,

velikim dijelom je rezultat porasta u kvalitetu naučnih časopisa iz zemlje i može se posmatrati kao

ilustracija efektivnosti pristupa koji se, ponajprije, zasniva na16:

1) modelu scijentometrijske evaluacije, koji u obzir uzima i lokalni i internacionalni naučni

učinak (Šipka et al., 2011; Šipka, 2012a) i pridodaje im specifične, regionalnom kontekstu

prilagođene evaluativne parametre kakvi su indikatori bibliometrijskog kvaliteta (Subotić &

Šipka, 2015);

2) podsticanju klime vrednovanja, u kombinaciji s entuzijazmom urednika i uredništava naučnih

časopisa, koji su prepoznali važnost i potencijal koji kontinuirane objektivne povratne

informacije predstavljaju za promociju kvaliteta naučne publicistike (Šipka et al., 2011).

U slučaju Srbije, dakle, uvođenje kulture naučnog vrednovanja izvršeno je preko instance

naučnih časopisa i sa njih je onda izvršeno proširenje i na druge sfere (npr. na zahtjev o objavljivanju

radova na WoS listi kao preduslov za izbore u visokoobrazovna zvanja). Ne postoje nikakve limitacije

za primjenu identičnog scijentometrijskog pristupa i iskustava u kontekstu Republike Srpske. Razlog

zbog kojeg modeli/primjeri Slovenije i Hrvatske nisu previše relevantni u našem slučaju jeste upravo

taj da se naučne evaluacije u ovim zemljama gotovo u potpunosti oslanjaju na internacionalnu

scijentometrijsku infrastrukturu i međunarodni učinak. U svjetlu nalaza ovog izvještaja i utvrđenog

marginalnog internacionalnog naučnog učinka i prisustva Republike Srpske, preuranjeno forsiranje

referentnih inostranih aršina ne bi imalo mnogo smisla i efekta. U tom kontekstu, WoS, SCI, JCR i sl.

predstavljaju zonu budućeg razvoja – nešto što tek u perspektivi može postati primarni evaluativni

okvir za Republiku Srpsku. Hrvatska i (naročito) Slovenija već imaju relevantne međunarodne naučne

učinke, izgrađenu kulturu vrednovanja i započete (Hrvatska) ili već gotovo okončane (Slovenija)

16 Faktori poput promjena propisa, povećanja i promjena u načinu finansiranja i sl. integralni su dio promjene, ali nisu

identifikovani kao glavni činioci (Šipka et al., 2011).

25

procese evropskih i međunarodnih integracija. Ove zemlje su zato u poziciji da se vrednuju po

svjetskim standardima i pravilima. U našem slučaju, to još uvijek predstavlja ideal kome treba težiti,

ali nešto što je, bar sudeći prema umnogome ekvivalentnom primjeru Srbije, realistično moguće

postići. Isprva, kombinacijom evaluacije lokalno-regionalnog i internacionalnog naučnog učinka i s

fokusom na časopise, a tokom vremena uz sve veće oslanjanje na internacionalnu infrastrukturu

(proporcionalno ostvarenom napretku).

U suštini, jedine dvije relevantne citatno-indeksne koncepcije (u globalnom smislu) koje

moderna scijentometrijska praksa priznaje jesu međusobno komplementarni pristupi oslanjanja na

internacionalne ili lokalno-regionalne pokazatelje. Pošto, u našem slučaju, ekskluzivni fokus na

internacionalne pokazatelje nije još uvijek primjeren, veće baziranje na lokalno-regionalne

pokazatelje, bar u početku, logički se nameće kao jedina legitimna opcija. U tom smislu, alternativa

ne postoji. Modelovanje po pristupu Srbije, ne bi predstavljalo ništa drugo do prihvatanje samo jedne

varijacije tog pristupa zasnovanog na lokalno-regionalnim parametrima, ali varijacije koja je

konceptualno i kontekstualno sličan uslovima u kojima se i mi nalazimo. Sve specifičnosti Republike

Srpske, uključujući i razliku u broju stanovnika, finansijskim mogućnostima i sl. samo su varijable

čije vrijednosti bez ikakvih teškoća mogu biti uvrštene u okvir opšte polazne koncepcije. Ipak,

naučno-evaluativni model Srbije nije bez nedostataka. Iako predlažem da se, prilikom uvođenja

scijentometrije u Republiku Srpsku, adaptiraju pristup i iskustva iz Srbije, korisno bi bilo u startu

prevenirati neke nedostatke ovog modela. Najveći nedostatak jeste problem samoevaluacije, koji je,

iz administrativnih razloga, još uvijek prisutan u Srbiji, dok su ga neke druge zemlje iz regiona, poput

Slovenije, gotovo sasvim otklonile. Idealno, naučno-evaluativni pristup Republike Srpske trebao bi

da podrazumijeva kombinaciju scijentometrijsko-informatičke infrastrukture po uzoru na Srbiju, ali

uz propise i punu objektivizaciju po uzoru na Sloveniju, gdje se evaluacija čini profesionalno, bez

ikakvog uplitanja u proces od strane ne-evaluativnih entiteta i bez učešća u evalutivnom procesu onih

koji su predmet evaluacija. U skladu s ovim okvirnim konceptom, iznosim dva moguća modela (s

mogućim podvarijacijama) po kojima bi se buduće naučno-evaluativno tijelo Republike Srpske

moglo organizovati.

Prvi prijedlog modela naučno-evaluativnog tijela Republike Srpske: „virtuelni“ centar

Prvi prijedlog modela budućeg naučno-evaluativnog tijela Republike Srpske podrazumijeva

okvirnu i parcijalnu adaptaciju organizacione strukture beogradskog Centra za evaluaciju u

obrazovanju i nauci (CEON), uz moguće tehničko-infrastrukturalno partnerstvo s njim. CEON je

odgovoran za cjelokupni razvoj naučno-evaluativnog pristupa i propratne infrastrukture u Srbiji i

funkcioniše kao „virtuelni opservatorijum“. Premda posjeduje fizičku adresu i prostorije u kojima

radi 4-5 stalno zaposlenih ljudi, umnogome se oslanja na doprinos nekoliko stalnih saradnika i većeg

broja povremenih/honorarnih saradnika i volontera. Veliki dio posla odvija se virtuelno-elektronski,

što štedi resurse i povećava efikasnost u nekim vidovima zadataka.

U slučaju Republike Srpske, model virtualizacije bi se mogao dovesti do još višeg nivoa, u

slučaju da se, umjesto skupog i nepotrebnog razvijanja infrastrukture od nule, preuzme i adaptira

infrastruktura Srbije ili njen dio (u formi zakupa, trajnog zakupa ili slično), te da se poslovi koji

zahtijevaju izrazito skupu infrastrukturu, odvijaju u autsorsing (eng. outsourcing) formi. Autsorsing

podrazumijeva prenos dijelova posla spoljašnjim dobavljačima ili izvršiocima, umjesto internog i

samostalnog obavljanja svih zadataka. Primjera radi, pretplata na WoS predstavlja esencijalan

preduslov funkcionisanja bilo kojeg naučno-evaluativnog tijela, pa tako i onog u Republici Srpskoj.

Ali, s obzirom na to da je godišnja pretplata na WoS negdje oko 100,000 USD (Chadegani et al.,

2013), ovaj trošak bi se mogao izbjeći na taj način da se dio posla koji podrazumijeva WoS pretplatu

26

realizuje u autsorsing modalitetu. Slično, umjesto da se od nule razvijaju alatke za parsiranje referenci

i sparivanje referenci i citata, programi za elektronsko uređivanje i publikovanje časopisa i sl. – svu

ovu infrastrukturu je moguće mnogo jeftinije i brže preuzeti i adaptirati. Uz ovakav pristup, bilo bi

moguće gotovo potpunu ili potpuno eliminisati potrebu za fizičkim prostorom ili stalnim

zapošljavanjem velikog broja ljudi. Virtuelni centar bi mogao da ima tek onoliko odgovornih lica koja

su zakonski neophodna, a sav ostali kadar mogao bi biti angažovan po potrebi, pri čemu bi virtuelni

centar oformio listu ljudi koji bi imali status stalnih saradnika. Edukacija kadra – koji u ovom

momentu, izuzev nekoliko potencijalnih pozicija, ne postoji, može biti realizovana preko slanja

potencijalnih kandidata na obuke u slične centre u neporednom okruženju. Inicijalna kadrovska jezgra

može biti malog obima. Virtuelni centar bi, tako, morao da posjeduje glavnog scijentometrijskog

analitičara-evaluatora, kao najvažniju funkciju, te obučenog bibliotekara-informatičara i programera-

informatičara. Dopunski kadar (npr. tehničari) može biti iz vrlo širokog formalnog obrazovnog

dijapazona i angažovan po potrebi. Kompleksnije programerske operacije takođe mogu biti

realizovane kroz autsorsing ili honorarno angažovanje dodatnog kadra.

Stepen autsorsinga i virtualizacije centra treba shvatiti kao kontinuum, uz mogućnost kretanja po

tom kontinuumu u zavisnosti od konkretnih ugovorenih zadataka i preuzetih nadležnosti, kao i

projektovanog rasta obima posla.

Naučno-evaluativni zadaci koje bi virtuelni centar obavljao potencijalno su širokog i fleksibilnog

spektra, ali bi se primarno ticali scijentometrijske analize i podrške časopisa iz Republike Srpske.

Naučno-evaluativna uloga bi, u početku, prirodno morala da ima primat u odnosu na naučno-

promotivnu. U skladu s opisanim opštim predloženim pristupom, virtuelni centar bi (uz različit

mogući stepen autsorsinga) morao da bude nadležan za izradu i održavanje citatnog indeksa

Republike Srpske i bibliometrijskog izvještaja o časopisima (koji bi uključivao parametre lokalnog i

internacionalnog citatnog postignuća/impakta, kao i obavezne indikatore bibliometrijskog kvaliteta

časopisa) i da bude odgovoran za objektivnu osnovu klasifikacije i kategorizacije časopisa. I citatni

indeks i bibliometrijski izvještaj funkcionisali bi u formi interaktivnih elektronskih aplikacija, s

naprednim funkcijama pretrage, filtriranja i rangiranja, a bili bi zasnovani isključivo na valjano

prečišćenim i parsiranim bibliometrijskim informacijama. Evaluacija časopisa i komunikacija s

redakcijama o svim tehničkim i naučno-evaluativnim aspektima uređivanja trebali bi permanentno da

budu primarni modus djelovanja virtuelnog centra. Bibliometrijski izvještaj izlazio bi (tj. bio bi

ažuriran) na godišnjem nivou. Virtuelni centar bi morao da bude potpuno nepristrasan i oslobođen od

samoevaluacije i političkih uticaja, što znači da analitičari i evaluatori, u skladu sa dobrom svjetskom

praksom, ne bi smjeli da budu politički funkcioneri, niti da budu afilijanti časopisa (smiju biti autori

i recenzenti, ali ne smiju biti urednici ili članovi uredništava). Virtuelni centar može biti bilo kog

pravnog statusa (vladina ili nevladina organizacija), dok god, u funkcionalnom smislu, ima status

partnera i resursa za nadležna Ministarstva (prvenstveno Ministarstvo nauke i tehnologije Republike

Srpske – MNTRS), ali je egzekutivno samostalno u svim naučno-evaluativnim zadacima i striktno je

neprofitnog karaktera. Virtuelni centar bi vodio evidenciju i pružao objektivne pokazatelje o naučnom

učinku, na osnovu kojih bi nadležno Ministarstvo (MNTRS) moglo da ima bolji uvid u progres i da

donosi utemeljenije odluke o stepenu podrške i nagrađivanja časopisa. Virtuelni centar bi morao da

ima punu izvršnu nadležnost oko svih infrastrukturalnih aspekata svog rada (npr. razvoj, uvođenje

novih funkcionalnosti i održavanje scijentometrijskih alata, uvezivanje citatnih indeksa i baza s

drugim indeksima i bazama, isključivanje evaluiranih entiteta u slučaju grubih prekršaja kakvo je

plagijatorstvo i sl.) i da praktikuje potpunu i isključivu transparentnost u radu.

Virtuelni centar bi predstavljao resurs za nadležna Ministarstva i Univerzitete prilikom njihovih

naučno-evaluativnih potreba (a sve kao ekstenzija prateće infrastrukture samog citatnog indeksa i

27

bibliometrijskog izvještaja o časopisima). Na primjer, virtuelni centar bi bio u stanju da verifikuje

naučno-publicistički i citatni učinak prilikom evaluacije aplikanata za projekte Ministarstava,

prilikom procjene naučno-publicističkih kompetencija članova recenzentskih, programskih i

organizacionih odbora konferencija koje konkurišu za sufinansiranje od strane MNTRS, prilikom

procjene (prevashodno časopisnih aspekata) bibliografija u procesu izbora u zvanja i slično. Sve ovo

bi, kada je riječ o kadru iz Republike Srpske, bilo obavljano automatski, pošto bi svi ti podaci svakako

bili sastavni dio citatno-indeksne infrastrukture za koju bi virtuelni centar bio nadležan. Ovim bi se,

bez posebnog dodatnog truda, znatno suzbila praksa samoevaluacije, isključio „ljudski faktor“ i

umanjile bi se šanse za grešku u svim navedenim aspektima. Primjera radi, ovo bi eliminisalo lošu

praksu da univerzitetski kadar sam vrši evidenciju svojih radova.

Nadležnosti i stepen obaveza virtuelnog centra bi se mogle progresivno povećavati, u zavisnosti

od stepena potrebe i finansijskih mogućnosti. Glavna prednost ovog predloženog pristupa ogleda se

u ekonomskoj isplativosti, jer je riječ o najjeftinijoj opciji koja je realistično moguća. Međutim, u

tome i leži glavni nedostatak ovog modela. Činjenica da bi većina ljudi bila u saradničkoj funkciji, a

značajan procent aktivnosti u autsorsingu, znači da bi ekspeditivnost obavljanja pojedinih zadataka

mogla biti narušena, naročito u slučaju velikog porasta obima posla, koji ne bi bio ispraćen

ekvivalentnim porastom u kadrovskom angažmanu (honorarnom ili drugom; npr. iz finansijskih

razloga ili zbog prebukiranosti saradnika primarnim poslovima). Ipak, u inicijalnim fazama, čak i

start s ograničenima kapacitetima bio bi vjerovatno dovoljan za pokrivanje svih startnih zadataka (npr.

uspostavljanje citatne infrastrukture17 i infrastrukture za biliometrijski izvještaj o časopisima), a

mnoge limitacije se mogu izbjeći postizanjem sporazuma o trajnom partnerstvu s već etabliranim

naučno-evaluativnim tijelima iz okruženja, kakav je CEON. Međutim, dodjeljivanje zadataka

virtuelnom centru moralo bi biti dozirano i planirano u okviru dobro osmišljenje dugoročne strategije,

koja bi predviđala i kadrovske ekspanzije, a rokovi bi morali da budu fleksibilni. U slučaju izrazite

ekspanzije obima radnih zadataka i s većom ekspanzijom naučno-promotivnih aktivnosti (izdavačka

djelatnost, obuka mladih istraživača i sl.), stepen virutalizacije bi se vjerovatno trebao umanjiti, a

potreba za fizičkim resursima bi se povećala.

Ukratko, osnovne karakteristike prvog predloženog modela naučno-evaluativog tijela Republike

Srpske (virtuelni centar) su sljedeće

• Realizacija većine zadataka u „virtuelnom prostoru“, bez ili uz minimum fizičkog prostora i

uz minimum fizičke opreme.

• Veliko oslanjanje na autsorsing i spoljašnje saradnike.

• Mali broj potrebni ljudi u okviru centralnog tima (prije svega scijentometrijski analitičar-

evaluator, bibliotekar-informatičar, programer-informatičar).

• Primarni fokus bio bi na naučne časopise.

• Glavni zadaci izrada, adaptacija i održavanje citatnog indeksa, bibliometrijskog izvještaja o

časopisima i naučno-evaluativne infrastrukture u širem smislu, a sve u funkciji objektivnog

praćenja učinka i rangiranja časopisa, uz potpuno odsustvo samoevaluacije.

• Mogućnost obavljanja naučno-evaluativni aktivnosti osim časopisa, npr. scijentometrijska

17 Prema ovom modelu, indeksiranje bi se primarno ticalo časopisa i časopisnih članaka, dok bi pokrivanje konferencija,

monografija i drugih sličnih modaliteta naučne publicistike moglo lako da bude ugrađeno, ali bi tempo i obim nihove

integracije ponajprije zavisio od dostupnih ljudskih i finansijskih resursa, zbog činjenice da je indeks „živa materija“ i da

svaki individualni indeksirani entitet zahtijeva konzistentan scijentometrijski monitoring (npr. praćenje učinka), što nije

moguće ostvariti bez adekvatnih resursa. U tom smislu, najvažnije bi bilo fokusirati se na indeksiranje časopisa i njihovih

članaka, dok su svi ostali aspekti od sekundarne važnosti.

28

podloga u vezi s izborima u zvanja, evaluacijama konferencija i slično, ali u manjem

modalitetu (proporcionalno dostupnom kadru i finansijama).

• Naučno-evaluativna funkcija imala bi gotovo potpuni inicijalni primat u odnosu na naučno-

promotivnu funkciju.

Drugi prijedlog modela naučno-evaluativnog tijela Republike Srpske: „fizički“ naučni

centar, institut ili zavod

U okviru opisa prethodnog modela (virtuelni centar), navedeno je da je virtualizacija stvar

stepena, a viši stepen virtualizacije i autsorsinga znači i niže troškove, ali i potencijalno sporiji tempo

rada. Prvi mogući model, u tom smislu, predstavlja ekstrem u smjeru isključivog ili gotovo

isključivog virtuelnog karaktera, dok drugi model, suprotno tome, podrazumijeva realizaciju fizičkog

naučnog centra, a eventualno i instituta ili zavoda. U skladu s ovom verzijom, naučno-evaluativno

tijelo Republike Srpske bi više naginjao ka strukturi koju ima ekvivalentno naučno-evaluativno tijelo

Slovenije (ARRS; http://www.arrs.gov.si/en/agencija/). U pravno-organizacionom smislu, ovo tijelo

bi moglo varirati od statusa naučnog centra u užem smislu, pa sve do uslovne analogije modela po

kojem npr. sada u Republici Srpskoj radi Republički pedagoški zavod (http://www.rpz-

rs.org/index.php#.VhcI1vmqqko), premda bi mu kapacitet i obim svakako bili manji. Ovako

koncipirano tijelo (bez obzira na odabrani pravno-organizacioni modalitet) bi zahtijevalo

odgovarajući fizički prostor i veće kadrovske kapacitete, uključujući i centralni tim ljudi zaposlenih

na stalno (uz manje oslanjanje na honorarne saradnike i volontere). Pri tome bi profil kadrovske

strukture bio ekvivalentan onoj iz prvog modela (scijentometričari-analitičari, bibliotekari-

informatičari, programeri-informatičari, tehničari i sl.), ali bi, u ovom slučaju, kadrovska struktura

podrazumijevala kompletnu (ili kompletniju) programersko-informatičku i bibliotetsko-informatičku

službu, uključujući i mogućnost formiranja uže specijalizovanih timova za pojedine oblasti nauke

(bar u najširem smislu te riječi, npr. prirodne nauke i tehnologija, te društvene nauke i humanistika).

Inicijalne kadrovske limitacije bile bi riješene na isti način kao i u slučaju prethodnog modela, ali

ovaj put i uz nužno veće oslanjanje na univerzitetske resurse.

Preuzimanje postojeće informatičke naučno-evaluativne infrastrukture Srbije podjednako je

poželjno kao i u prethodnom modelu (kako zbog njene efikasnosti, tako i zbog niske cijene).

Autsorsing u svrhu umanjenja troškova (npr. WoS pretplata) ostaje opcija, ali bi, u ovom slučaju,

potreba za autsorsingom za većinu drugih potreba bila eliminisana.

Ovaj pristup podrazumijevao bi značajno veću cijenu nego u slučaju prvog modela, ali bi

značajno povećao i brzinu i mogući obim zadataka koji bi se mogli obavljati. Opšti scijentometrijski

model bio bi isti i takođe bi podrazumijevao realizaciju aplikacija citatnog indeksa i biliometrijskog

izvještaja o časopisima, na osnovu permanentno praćenih lokalnih citatnih parametara, ali bi njihovo

praćenje moglo biti većeg obima (npr. moglo bi se vršiti praćenje citiranosti članaka iz naših časopisa

na nivou kompletne BiH, a mogla bi se ostvariti i održavati povezanost s citatnim indeksom Srbije

što bi sve značajno povećalo preciznost uvida u impakt časopisa iz Republike Srpske). Konferencije,

monografije i svi drugi vidovi naučne komunikacije u zemlji mogli bi odmah da budu integrisani u

okvir citatnog indeksa i ažurno praćeni. Bibliometrijski izvještaj o časopisima mogao bi da izlazi

češće od jednom godišnje, bar kada je riječ o pokazateljima IBK (veća frekvencija objavljivanja

citatnog učinka vjerovatno ne bi bila potrebna, imajući u vidu tipični tempo akumulacije citata). Ovo

bi uredništvima časopisa davalo mogućnost za mnogo ažurnije promjene.

Naučno-promotivna funkcija mogla bi da bude odmah implementirana, iako bi i u ovom slučaju

naučno-evaluativna funkcija bila inicijalno važnija od naučno-promotivne. Promotivne aktivnosti

mogle bi da uključuju redovne kurseve iz naučne metodologije i statistike, akademskih vještina i

29

poštivanja naučno-publicističkih standarda. Takođe, postojali bi i kapaciteti za visoko aktivnu

naučno-publicističku djelatnost od strane samog naučno-evaluativnog tijela.

Očigledno, glavni nedostatak ovog modela jeste cijena i potreba za angažovanjem većeg broja

ljudi, iako bi, zahvaljujući tome, sve funkcije koje su opisane u okviru prvog modela, mogle biti

obavljane značajno brže i potpunije, a obim preuzetog posla mogao bi da bude značajno veći.

Ukratko, osnovne karakteristike drugog predloženog modela naučno-evaluativog tijela

Republike Srpske (fizički naučni centar) su sljedeće

• Potreban fizički prostor i oprema.

• Veći broj zaposleni ljudi (uključujući i veći broj analtičara-evaluatora, bibliotekara i

programera, kao i stalni tim te ničara), uz mogućnost formiranja uže specijalizovani timova

za pojedine oblasti nauke.

• Oslanjanje na autsorsing i spoljašnje saradnike bi postojalo, ali u manjoj mjeri nego u slučaju

prvog modela (virtuelni centar).

• Primarni fokus bio bi na naučne časopise, ali uz pune kapaciteta za praćenje učinka,

scijentometrijsku evaluaciju i rangiranje drugi naučni entiteta, kao što su konferencije,

institucije, individualni istraživači i sl.

• Glavni zadaci izrada, adaptacija i održavanje citatnog indeksa, bibliometrijskog izvještaja o

časopisima i naučno-evaluativne infrastrukture u širem smislu, a sve u funkciji objektivnog

praćenja učinka i rangiranja časopisa, uz potpuno odsustvo samoevaluacije.

• Naučno-evaluativna funkcija bila bi u glavnom fokusu, ali bi naučno-promotivna funkcija od

starta bila visoko zastupljenja (izdavaštvo, kontinuirane edukacije iz domena naučno-

publicistički , naučno-komunikacijski i metodološko-statistički znanja/tema i sl.).

Zaključne preporuke o naučnom učinku i predloženim modelima naučno-evaluativnog

tijela Republike Srpske

Naučni učinak Republike Srpske je, kao što je ovaj izvještaj pokazao, izrazito nizak i

nezadovoljavajući, bez indicija da se situacija može promijeniti u odsustvu sistematičnih intervencija.

Republika Srpska, u smislu međunarodne naučne produkcije, višestruko zaostaje za ostatkom BiH, a

za zemljama iz neposrednog regiona i do nekoliko stotina puta. Uvođenje na najboljoj svjetskoj i

regionalnoj praksi zasnovane scijentometrijske evaluacije i kulture vrednovanja nameće se kao

nužnost. Međutim, zbog izrazito niskih početnih vrijednosti naučne produkcije, ekskluzivno

oslanjanje na svjetske naučno-evaluativne „zlatne standarde“ kakav je WoS čini se neprikladnim i

bolje je usvojiti pristup koji podrazumijeva kombinovanje lokalno-regionalnih i internacionalnih

indeksno-citatnih parametara. Ovakav pristup se uspješno primjenjuje u Srbiji. U tom smislu,

realistično ne postoji prava alternativa ovom scijentometrijskom pristupu. Glavni fokus bio bi stavljen

na naučne časopise iz Republike Srpske, a izrada i održavanje nacionalne citatno-indeksne

infrastrukture i makar godišnjeg bibliometrijskog izvještaja o časopisima (koji bi uključivao

nacionalne i internacionalne citatne pokazatelje i indikatore bibliometrijskog kvaliteta), čine se kao

nužan početni korak.

Kada je riječ o modelima naučno-evaluativnog tijela koje bi sprovodilo scijentometrijske zadatke,

tu već postoji kontinuum rješenja, koja se kreću od isključivo ili dominantno virtuelnog centra, pa

sve do fizičkog naučnog centra, instituta ili zavoda. Prednost prvog modela ili prototipa (maksimalna

virtualizacija) jeste niska cijena, ali ograničeniji obim i tempo realizacije zadataka, što se dobrim

dijelom može prevazići autsorsingom i preuzimanjem postojeće informatičke strukture Srbije (za šta

već postoji iskazana spremnost). Prednost drugog protopita je mnogo veća brzina realizacije zadataka

i izvjesno veći obim aktivnosti koje se od starta mogu obavljati, dok je glavni nedostatak cijena. S

30

obzirom na izrazitu cijenu pretplate na esencijalne alatke kakav je WoS, bar nekakav modalitet

partnerstva i autsorsinga je vjerovatno nužan u oba slučaja. U tom smislu, sugerišem da je najbolje

kapitalizovati već uspostavljenu komunikaciju sa srbijanskim naučno-evaluativnim tijelom CEON-

om i spremnost na saradnju i podršku.

Dalje, u kontekstu dva opisana modela naučno-evaluativnog tijela, sugerišem da je prvi model,

usmjeren na virtualizaciju i autsorsing, uprkos svojim očiglednim limitacijama, vjerovatno adekvatan

za uspostavljanje temelja naučno-evaluativne infrastrukture i kulture vrednovanja u inicijalnoj fazi, a

da je onda moguća i poželjna veća tranzicija ka drugom opisanom modelu. Premda scijentometrijsko

tijelo u Republici Srpskoj, samo po sebi, ne može biti dovoljno da dovede do fundamentalnih

promjena u naučnoj produkciji, ono predstavlja prvi i esencijalni korak i uspostavljanje ovakvog tijela

i klime vrednovanja vjerovatno bi, u naučnom smislu, predstavljalo jednu od najznačajnijih

progresivnih promjena u istoriji Republike Srpske. Iako su i naučno-evaluativne i naučno-promotivne

funkcije važne, prva je mnogo važnija i funkcionalni je preduslov za drugu, tako da bi veći inicijalni

fokus trebao da bude na naučnoj evaluaciji i uspostavljanju klime vrednovanja. Bez obzira na mogući

inicijalni otpor, scijentometrija predstavlja svjetski standard i alternativa ne postoji. Na primjeru

Srbije vidljivo je da je moguće uspješno implementirati svjetske standarde i ostvariti kontinuiran

progres i ne postoje nikakve prepreke zašto isto ne bi bilo ostvarivo i u slučaju naučne produkcije u

Republici Srpskoj.

Komparativni prikaz prednosti i mana oba modela nalaze se u Tabeli 8.

Tabela 8. Komparativni prikaz prednosti i mana dva modela predloženog naučno-evaluativnog tijela Republike Srpske

Modeli Prednosti Nedostaci M

odel

1:

vir

tuel

ni

centa

r • Odsustvo potrebe za velikim fizičkim prostorom i fizičkom opremom (što

značajno štedi resurse), izuzev lokacije za serversku opremu i kancelarije

za sastanke.

• Većina ljudi imala bi status stalnih ili povremenih saradnika, što dodatno

umanjuje potrebnu količinu novca.

• Veliko oslanjanje na autsorsing i preuzimanje i adaptaciju postojeće

softversko-analitičke infrastrukture i tehnologije, što takođe štedi resurse i

ubrzava neke od zadataka (npr. nema potrebe za razvijanjem

scijentometrijskih alatki od nule).

• Ovaj model je vjerovatno dovoljan za inicijalne naučno-evaluativne

poduhvate i kompatibilan je s idejom modularnog proširenja obima

zadataka.

• Brzina realizacije zadataka značajno je limitirana dostupnošću i brojem

kadra.

• Visoko oslanjanje na autsorsing i saradnike znači štednju resursa, ali i nižu

kontrolu nad brzinom realizacije određenih zadataka (npr. postoji stalni

rizik od akutne nedostupnosti nekih saradnika, što onda znači

kontinuiranu potrebu za pronalaženjem i obukom novih).

• Uspostavljanje potpuno operativnog citatnog indeksa i bibliometrijskog

izvještaja o časopisima realistično bi zahtijevalo oko godinu dana od

momenta formalnog početka s radom.

• Kompletan bibliometrijski izvještaj izvjesno ne bi mogao da bude ažuriran

na frekventnijem nivou od godišnjeg (pri čemu za aspekte kakav je citatni

učinak – za to i nema realne potrebe).

• Naučno-evaluativna fukcija bila bi inicijalno uglavnom ograničena na

naučne časopise, a samo uz kadrovsko i finansijsko proširenje mogla bi

da podnese i scijentometrijske zadatke u vezi s drugim modalitetima

naučne komunikacije (npr. evaluacija naučnih konferencija).

• Naučno-promotivna funkcija isprva bi bila malog obima (i vjerovatno i

sama značajno ovisna o autsorsingu).

Model

2:

(fiz

ički)

nau

čni

centa

r

• Značajno veća brzina obavljanja svih predviđenih zadataka (citatni indeks

bi vjerovatno mogao biti operativan u duplo bržem periodu nego u slučaju

virtuelnog centra, a aspekti bibliometrijskog izvještaja koji se tiču

indikatora bibliometrijskog kvaliteta mogli bi da budu ažurirani na

kvartalnom nivou).

• Veći obim zadataka koje je moguće simultano i od starta obavljati (npr. ne

samo realizacije i održavanje citatnog indeksa i bibliometijskog izvještaja

o časopisima, već i vršenje naučne evaluacije konferencija, obavljanje

ekstenzivne naučno promotivne funkcije, poput kurseva, seminara,

okruglih stolova itd. tokom cijele godine).

• Nužni veći finansijski izdaci, kako za prostor i opremu (uključujući i

pretplate na potrebne servise), tako i za plate većeg broja zaposlenih

radnika i saradnika.

• Iako bi značajno ubrzao stvari u tehničkom smislu, ovaj model u

inicijalnim fazama, premda poželjan, nije neophodan, posebno dok ne

zaživi „klima vrednovanja“ i dok se i propisi ne promijene i ne usaglase

do te mjere da realno mogu iskoristiti pune kapacitete ovog modela.

Prilog A

Broj WoS radova, citiranih radova i citata Republike Srpske, ostatka BiH, BiH u cjelini i tri

referentne zemlje iz okruženja od 2010. do 2014. godine

Broj WoS radova Broj citiranih WoS radova Broj WoS citata

2010. godina

Srbija 5288 3336 30379

Hrvatska 4497 2915 37184

Slovenija 4187 2944 37509

Republika Srpska 130 53 262

Ostatak BiH 566 283 2334

BiH u cjelini 690 334 2593

2011. godina

Srbija 5747 3725 29857

Hrvatska 4830 3028 29994

Slovenija 4606 3228 33144

Republika Srpska 152 83 333

Ostatak BiH 571 250 1451

BiH u cjelini 709 326 1769

2012. godina

Srbija 7390 4227 33823

Hrvatska 4761 2890 26844

Slovenija 4808 3304 32657

Republika Srpska 172 71 287

Ostatak BiH 526 210 1048

BiH u cjelini 687 275 1317

2013. godina

Srbija 6840 3546 17947

Hrvatska 4758 2436 14339

Slovenija 4832 3030 18106

Republika Srpska 155 50 170

Ostatak BiH 473 180 780

BiH u cjelini 618 226 940

2014. godina

Srbija 6414 2372 7973

Hrvatska 4606 1751 6402

Slovenija 4782 2134 7533

Republika Srpska 171 44 109

Ostatak BiH 401 118 330

BiH u cjelini 561 159 428

Napomena: Radovi i citati radova čiji je najmanje jedan autor iz Republike Srpske, a najmanje jedan autor iz ostatka

BiH (tj. Federacije Bosne i Hercegovine i/ili iz Brčko Distrikta), pridruženi su i Republici Srpskoj i ostatku BiH; zbog

ovog su ukupne vrijednosti za BiH u cjelini manje od pojedinačnog zbira vrijednosti za Republiku Srpsku i ostatak

BiH.

33

Reference

Adler, R., Ewing, J., & Taylor, P. (2009). Citation statistics. Statistical Science, 24(1), 1-14. Retrieved

from http://goo.gl/zEet8U

Albarran, P.; Crespo, J. A.; Ortuno, I. and Ruiz-Castillo, J (2010). A comparison of the scientific

performance of the U.S. and the European Union at the turn of the 21st century. Scientometrics,

85(1), 329-344.

Archambault, É., Vignola-Gagné, É., Côté, G., Lariviere, V., & Gingras, Y. (2006). Benchmarking

scientific output in the social sciences and humanities: The limits of existing databases.

Scientometrics, 68(3), 329-342.

Basu, A. (2010). Does a country’s scientific ‘productivity’ depend critically on the number of country

journals indexed? Scientometrics, 82(3), 507-516.

Boeker, M., Vach, W., & Motschall, E. (2013). Google Scholar as replacement for systematic

literature searches: Good relative recall and precision are not enough. BMC medical researc

met odology, 13(1), 1-23.

Chadegani, A. A., Salehi, H., Yunus, M. M., Farhadi, H., Fooladi, M., Farhadi, M., & Ale Ebrahim,

N. (2013). A comparison between two main academic literature collections: Web of Science and

Scopus databases. Asian Social Science, 9(5), 18-26.

Feist, G. J. (2008). T e psyc ology of science and t e origins of t e scientific mind. New Haven, CT:

Yale University Press.

Garfield, E. (2005, September). The agony and the ecstasy – the history and the meaning of the journal

impact factor. Paper presented at the International Congress on Peer Review and Biomedical

Publication, Chicago, IL.

Grisham, T. (2009). The Delphi technique: a method for testing complex and multifaceted topics.

International Journal of Managing Projects in Business, 2(1), 112-130.

Hsu, C. C., & Sandford, B. A. (2007). The Delphi technique: Making sense of consensus. Practical

Assessment, Researc & Evaluation, 12(10), 1-8.

Kosanović, B., & Šipka, P. (2012). Output in WoS vs. representation in JCR of SEE nations: Does

mother Thomson cherish all her children equally? In P. Šipka (Ed.), Journal publis ing in

developing, transition and emerging countries Proceedings of t e 5t Belgrade international open

access conference 2012 (pp. 125-138). Belgrade, Serbia: CEON/CEES. Retrieved from

http://goo.gl/HxW8Zf

Lachance, C., & Larivière, V. (2014). On the citation lifecycle of papers with delayed recognition.

Journal of Informetrics, 8(4), 863-872.

Larivière, V., Archambault, É., Gingras, Y., & Vignola-Gagné, É. (2006). The place of serials in

referencing practices: Comparing natural sciences and engineering with social sciences and

humanities. Journal of t e American Society for Information Science and Tec nology, 57(8), 997-

1004.

Leydesdorff, L., & Milojević, S. (2012). Scientometrics. arXiv preprint arXiv 1208.4566. Retrieved

from http://arxiv.org/abs/1208.4566

Marušić, A., & Marušić, M. (1999). Small scientific journals from small countries: Breaking from a

vicious circle of inadequacy. Croatian Medical Journal, 40(4), 508-514.

Matković, H., Pejić Bach, M., & Radočaj Novak, I. (2013). Scientific productivity in transition

countries: Trends and obstacles. Interdisciplinary Description of Complex Systems, 11(2), 174-189.

Monjeau, A., Rau, J., & Anderson, C. (2013). Regional science: Latin America should ditch impact

factors. Nature, 499(7456), 29.

34

Scolarone Thomson Reuters (Ed.). (2012). Global Publishing: Changes in submission trends and the

impact on scholarly publishers. Retrieved from http://goo.gl/cLSuQf

Shultz, M. (2007). Comparing test searches in PubMed and Google Scholar. Journal of t e Medical

Library Association, 95(4), 442-453.

Stringer, M. J., Sales-Pardo, M., & Amaral, L. A. N. (2010). Statistical validation of a global model

for the distribution of the ultimate number of citations accrued by papers published in a scientific

journal. Journal of t e American Society for Information Science and Tec nology, 61(7), 1377-

1385.

Stringer, M. J., Sales-Pardo, M., & Amaral, L. N. (2008). Effectiveness of journal ranking schemes

as a tool for locating information. PLoS One, 3(2), e1683.

Subotić, S. (2014). Imamo korice, sad treba napisati knjigu: Predstavljenost naučnih časopisa

Republike Srpske u elektronskoj formi. CEON/CEES oorking Paper, RDP-01/14, 1-35. Preuzeto

s http://goo.gl/36MHax

Subotić, S., & Šipka, P. (2015). “Open SEESAmE”: A conceptual and empirical rationale behind the

Southeast European scientific journal indexing and evaluation system. CEON/CEES Occasional

Paper Series No. 2015-03-1. Retrieved from http://ceon.rs/ops/15031.pdf

Šipka et al. (2011). Preliminarni rezultati evaluacije efikasnosti programa „Međunarodna promocija

domaćih časopisa najvišeg kvaliteta“. CEON/CEES radni dokument ERD No 0107/11, 1-13.

Preuzeto s http://goo.gl/KKApk0

Šipka, P. (2004). Vrednovanje časopisa na osnovu bibliometrijskih pokazatelja: Opis modela i

implikacije za uređivački rad. Srpski ar iv za celokupno lekarstvo, 38-49 (specijalno izdanje).

Preuzeto s http://goo.gl/0NJmPO

Šipka, P. (2005). The Serbian Citation Index: Context and content. In Proceedings of ISSI 2005 - 10t

International Conference of t e Society for Scientometrics and Informetrics, Stock olm, SE July

24-28, 2005 (pp. 710-711). Retrieved from http://goo.gl/fzZ2qH

Šipka, P. (2012a). Bibliometric quality of Serbian journals 2002-2011: More than just a dress for

success. In P. Šipka (Ed.), Journal publis ing in developing, transition and emerging countries

Proceedings of t e 5t Belgrade international open access conference 2012 (pp. 161-166).

Belgrade, RS: CEON/CEES. Retrieved from http://goo.gl/K6pDbJ

Šipka, P. (2012b). Legitimacy of citations in predatory publishing: The case of proliferation of papers

by Serbian authors in two Bosnian WoS indexed journals. CEES Occasional Paper Series, 2012-

12-2. Retrieved from http://www.ceon.rs/ops/12122

Testa, J. (2011). The globalization of Web of Science: 2005-2010. Retreived from

http://goo.gl/DdAqRi

Thomson Reuters. (2008). Using bibliometrics A guide to evaluating researc performance wit

citation data. Philadelphia, Thomson Reuters. Retrieved from http://goo.gl/Fhh14Q

Thomson Reuters. (2014). Web of Science next gen brochure. Retrieved from http://goo.gl/rM5nWs

Thomson Reuters. (2015). Thomson Reuters master journal list [Fact sheet]. Retrieved from

http://goo.gl/kP1t4I

Thyer, B. A. (2008). Preparing researc articles. New York, NY: Oxford University Press.

Vessuri, H., Guédon, J. C., & Cetto, A. M. (2014). Excellence or quality? Impact of the current

competition regime on science and scientific publishing in Latin America and its implications for

development. Current Sociology, 62(5), 647-665.