Akcioni plan za održivu potrošnju i proizvodnju u Mediteranu

Jelena Knežević i Marija MijuškovićOdjeljenje za održivi razvoj i integralno upravljanje morem i priobalnim područjemMinistarstvo održivog razvoja i turizma

31. mart 2017. godine, Podgorica

Nacionalna strategija održivog razvoja do 2030. godine i

održiva potrošnja i proizvodnja

UN RAZVOJNA AGENDA: Transformišući naš svijet: Agenda za održivi razvoj do 2030

17 ciljeva

169 zadataka

- 167

AAAA

241 indikator56,8% do 2018. g.

12.1 Sprovesti desetogodišnji Okvir programa za održiveobrasce potrošnje i proizvodnje,pri čemu sve zemljepreduzimaju aktivnosti, a razvijene zemlje predvode, uzimajući pritom u obzir razvoj i mogućnosti zemalja u razvoju

12.2 Do 2030. godine, postići održivo upravljanje iefikasno korišćenje prirodnih resursa

12.3 Do 2030. godine, prepoloviti po glavi stanovnikaglobalno bacanje hrane na nivou maloprodaje ipotrošača, te smanjiti gubitke hrane u lancimaproizvodnje i snabdijevanja, uključujući i gubitke nakonžetve

12.4 Do 2020. godine, postići ekološki prihvatljivoupravljanje hemikalijama i svim otpadima tokom cijelognjihovog životnog ciklusa, u skladu sa dogovorenimmeđunarodnim okvirima, te značajno smanjiti njihovoispuštanje u vazduh, vodu i tlo, kako bi se njihovi štetniuticaji na zdravlje ljudi i životnu sredinu smanjili naminimum

12.5 Do 2030. godine, značajno smanjiti stvaranjeotpada kroz sprečavanje,smanjenje, recikliranje i ponovno korišćenje

12.6 Podsticati preduzeća, posebno velike itransnacionalne kompanije, da usvoje održive praksei integrišu informacije o održivosti u svoj ciklusizvještavanja

12.7 Promovisati praksu javnih nabavki koja jeodrživa, u skladu sa nacionalnim politikama iprioritetima

12.8 Do 2030. godine, obezbijediti da ljudi svudaimaju relevantne informacije i da su svjesni održivograzvoja i stilova života u skladu sa prirodom

12.a Podržati zemlje u razvoju da jačaju svojenaučne i tehnološke kapacitete kako bi se kretaleprema održivijim obrascima potrošnje i proizvodnje

12.b Razviti i implementirati instrumente za praćenje uticaja održivog razvoja na održivi turizamkoji otvara radna mjesta i promoviše lokalnu kulturui proizvode

12.c Racionalizovati neefikasne subvencije za fosilnagoriva koje podstiču rasipnu potrošnju i to eliminisanjem poremećaja na tržištu, u skladu sa nacionalnim okolnostima, između ostalog i krozrestrukturiranje oporezivanja i postepeno ukidanjetih štetnih subvencija, tamo gdje postoje, kao odraznjihovog uticaja na životnu sredinu, uzimajućipritom u obzir specifične potrebe i uslove uzemljama u razvoju i svodeći na minimum mogućeštetne

Struktura Nacionalne strategije održivog razvoja do 2030.godine1. Uloga i značaj NSOR za period do 2030.godine

2. Ocjena stanja nacionalnih resursa

ljudski, društveni, prirodni, ekonomski;

upravljanje za OR

3. Ključni neodrživi trendovi razvoja i potrebe održivog razvoja do 2030. godine

ljudski, društveni, prirodni, ekonomski;

upravljanje za OR

4. Strateški ciljevi i mjere

Unapređenje stanja ljudskih resursa i jačanje socijalne kohezije

Podrška vrijednostima, normama i obrascima ponašanja značajnim za održivost društva

Očuvanje prirodnog kapitala

Uvođenje zelene ekonomije

Unapređenje upravljanja za OR

5. Finansiranje za održivi razvoj

6. Akcioni plan NSOR do 2030. godine

7. Praćenje sprovođenja NSOR i mjerenje održivosti razvoja Crne Gore do 2030. godine

ODGOVOR NA NEODRŽIVE TRENDOVE

KLJUČNI PROBLEMI KORIŠĆENJA I UPRAVLJANJA EKONOMSKIM RESURSIMA

Ublažavanje klimatskih promjena

Put ka resursnoj efikasnosti

Održiva potrošnja i proizvodnja

Mjere, podmjere, indikatori i ciljni ishodi definisani uokviru dvije grupe resursa: društveni i ekonomski

Društveni resursi

2.4 PREVAZIĆI PROBLEM MENADŽERSKOG DEFICITA I OJAČATI DRUŠTVENO ODGOVORNO POSLOVANJE

2.4.1 Povećati inovativne i preduzetničke potencijale privrede

2.5 STIMULISATI ZAPOŠLJIVOST I SOCIJALNU INKLUZIJU

2.8 POSTIĆI RAVNOMJERNIJI SOCIO-EKONOMSKI RAZVOJ SVIH JEDINICA LOKALNE SAMOUPRAVE I REGIONA ZASNOVANOG NA KONKURENTNOSTI, INOVATIVNOSTI I ZAPOŠLJAVANJU, S POSEBNIM AKCENTOM NA RAZVOJ SJEVERNOG REGIONA

Ekonomksi resursi - UVOĐENJE ZELENE EKONOMIJE

4.1 SMANJITI NIVO EMISIJA GASOVA S EFEKTOM STAKLENE DO 2030. GODINE ZA 30% U ODNOSU NA 1990. GODINU

4.1.2 Uvoditi niskokarbonske tehnologije u postrojenjima u skladu sa najboljim praksama

4.1.3 Povećati učešće obnovljivih izvora energije i promovisati racionalno korišćenje energije

4.2 POBOLJŠATI RESURSNU EFIKASNOST U KLJUČNIM EKONOMSKIM SEKTORIMA 4.2.1 Poboljšati resursnu efikasnost uvođenjem tržišno orjentisanih mjera odnosno ekonomskih instrumenata u ključne ekonomske sektore

4.2.1.1Preispitati dodjeljivanje subvencija odnosno finansijsku pomoć zagađivačima i potrošačima prirodnih resursa koja se dodjeljuje u vidu bespovratnih pomoći, kredita, poreskiholakšica, oslobađanja od poreza, ubrzanja amortizacije za zaštitu životne sredine i sl. uključujući

i. identifikaciju štetnih subvencija i plan njihove postepne eliminacije,

ii. definisanje mjera podrške za poslovne subjekte i djelove stanovništva koji mogu biti ugroženieliminacijom subvencija (u skladu sa EU propisima i praksom),

iii. ispitivanje izvodljivosti sprovođenja zelene poreske reforme (predlog redizajniranja postojećihporeza i naknada za zagađivanje životne sredine i korišćenje prirodnih resursa; priprema planaporeskih olakšica za stimulisanje resursne efikasnosti i njihova postepena primjena; punaprimjena inoviranih ,instrumenata sa ciljem da se do ostvarivanja punopravnog članstva u EU, Crna Gora priblliži prosječnom udjelu ovih prihoda kao u budžetima EU država članica.

Ekonomksi resursi - UVOĐENJE ZELENE EKONOMIJE4.2.1.2 Sprovesti ekološku fiskalnu reformu sa posebnim fokusom na sektor energetike, građevinarstva i stanovanja, poljoprivrede, saobraćaja, industrije i turizma:

i. ekonomski instrumenti u sektoru energetike: razmotriti uvođenje određenih fiskalnih mjera (npr. ekološki porez u cilju podsticanja tehnoloških inovacija i potrošnje nematerijalnih obnovljivih izvora energije), uklanjanje subvencijaza štetne aktivnosti; uvođenje zelenih finansija i zelenih subvencija; uvođenje mjera podrške velikim potrošačimaenergije da kreiraju detaljne planove resursne efikasnosti i vrše transfer iskustava u implementaciji resursneefikasnosti;

ii. sektor građevinarstva: stimulisati resursno efikasnije upotrebe građevinskog materijala i proizvodnju samihmaterijala; stimulisati upotrebu ekoloških materijala u građevinarstvu; stimulisati obezbjeđivanje odgovarajućegodržavanja objekata; stimulisati adekvatnije planiranje infrastrukture;

iii. sektor poljoprivrede: ozeleniti subvencije kao snažan instrument za pospješivanje resursne efikasnosti, posebnosubvencije organskoj proizvodnji, subvencije za promjene u načinima prehrane stoke, za efikasniji intenzivni načinuzgoja; razmotriti uvođenje poreskog opterećenja na ekološki štetne aktivnosti u poljoprivredi;

iv. sektor turizma: podsticati ozelenjavanje turizma i poboljšanje efikasnosti resursa kroz podršku zelenim investicijamau hotelske i ugostiteljske kapacitete, kao i kapacitete za vodosnabdijevanje i upravljanje otpadom prilkom njihovegradnje; smanjiti količinu otpada iz turističkih aktivnosti i poboljšati upravljanje sa postojećim otpadom; zaštititiosjetljive ekositeme od uticaja razvooja turizma; stimulisati uvođenje novih zelenih tehnologija u turizmu, podsticati očuvanje atraktivnosti destinacije na dugi rok, uključujući i ne-tehološke inovacije kroz ekološkimenadžment, marketing, novi biznis ili organizacione forme; unaprijediti regulativu na tržištima gdje su cjenovnisignali neefikasni (stvaranje boljih cjenovnih signala i tržišnih instrumenata koji će moći da smanje troškove nastaleusljed negativnih ekoloških eksternalija); uvođenje zelenih javnih nabavki za podsticanje razvoja zelenih inovacija(veza sa ciljem 4.5 ;

v. industrija i sektor MSP: podsticajne mjere za osavremenjavanje proizvodnje kroz uvođenje čistih tehnologija ipovećanje EE, povećanje stepena finalizacije proizvodnje na održivim osnovama, sistema kvaliteta i upravljanjaživotnom sredinom, uz izmjene i poboljšanja proizvodnog asortimana,stimulativne mjere za razvoj zelenogpreduzetništva

Ekonomksi resursi - UVOĐENJE ZELENE EKONOMIJE

4.2.2 Poboljšati resursnu efikasnost uvođenjem regulatornih instrumenata

4.2.3 Podsticati istraživanje i razvoj u oblasti resursne efikasnosti i razvoj ljudskih resursa

4.2.3.1 Povećati ulaganja u istraživanje i razvoj, posebno u sektoru energetike, ali i u poljoprivredi i prehrambenoj industriji; podržati primjenu inovativnih rješenja koja smanjuju potrošnju resursa u proizvodnji i uslugama:

i. Uvesti ekonomske instrumente za podsticanje istraživačko-razvojnih djelatnosti i jačati kapacitete naučno-istraživačkih institucija (jačati veze između istraživačkih centara i ekonomskih subjekata),

ii. Povećati ulaganja u istraživanja, udruživanjem sredstava iz državnog budžeta, grantova, kredita i sredstava privatnog sektora za podsticanje istraživanja i razvoja, posebno u oblasti resursne efikasnosti i razvoja ljudskih resursa,

iii. osnivati centre izvrsnosti,

iv. finansirati krupne kolaborativne istraživačke grantove, usmjerene na jačanje uspješnih istraživačkih timova, internacionalizaciju i povezivanje istraživanja i privrede,

v. osnovati i razvijati naučno-tehnoloških parkove i inovaciono-preduzetničke centre (veza 1.3.3.4 i 2.4.1.4);

4.2.3.2 Poboljšati dostupnost i korišćenje nacionalnih i EU fondova za istraživanje i inovacije, uz postepeni rast ovih izdataka u privatnom sektoru.

4.2.4 Poboljšati dostupnost informacija o vrijednosti prirodnih resursa,upotrebi resursa, resursnoj efikasnosti i postepeno ih integrisati u sistemeza obračun uspješnosti ekonomije

4.2.4.1 Uvesti u redovno statističko praćenje pokazatelje domaće materijalnepotrošnje i produktivnosti resursa najkasnije do 2017. godine (jačanje kapacitetanadležnih institucija i objavljivanje utvrđenih pokazatelja resursne efikasnosti),

4.2.4.2 Unaprijediti metodologiju za vrednovanje resursa (integracijainformacija o vrijednosti resursa u procese donošenja odluka, npr. o javnojpotrošnji ili odobravanju razvojnih projekata, i sl.),

4.2.4.3 Utvrđivanje koncesija za korišćenje prirodnih resursa tako dareflektuju njihovu pravu vrijednost, uključujući troškove degradacije,

4.2.4.4 Promovisati i kreirati ambijent za razvoj zelenih inovacija u svimsektorima ekonomije, posebno u energetici, saobraćaju, građevinarstvu,industriji, poljoprivredi i uslugama (turizam).

4.2.5 Promovisati resursnu efikasnost i vrednovanje ograničenih resursa

4.2.5.1 Promovisati značaj resursne efikasnosti i vrednovanje ograničenih resursakroz edukativne kampanje i inovacije nastavnih programa na svim nivoimaobrazovanja

4.2.5.2 Promovisati programe za kreiranje detaljnih planova resursne efikasnostikako bi se podstakao integrisani pristup proizvodnji i potrošnji energije, vode, prirodnih materijala i otpada (transfer dobre prakse sektora energetikekompanijama u vezi sa sprovođenjem programa usmjerenih na resursnu efikasnost, posebno kod raznih tehničkih procjena, identifikacije mogućnosti za resursnuefikasnost, programa izgradnje kapaciteta i, podizanje svijesti o energetskojefikasnosti, itd.)

4.2.5.3 Promovisati i primjenjivati instrumente za energetski efikasnoprojektovanje i izgradnju i resursno efikasniju upotrebu građevinskog materijala

4.2.5.4 Promovisati standarde kojima se obezbjeđuje veća resursna efikasnost u poljoprivredi, uključujući smanjenje potrošnje mineralnih đubriva i sredstava za zaštitu krmnog bilja, i promovisati intenzivniji način ispaše stoke

4.2.5.5 Promovisati i razvijati vidove turizma zasnovane na prirodi i zainteresovanost kompanija da prepoznaju interes u ozelenjavanju turizma, SGD 12 (12.b, 12.2).

4.3 UNAPRIJEDITI UPRAVLJANJE OTPADOM PRIMJENOM PRISTUPA U OKVIRU CIRKULARNE EKONOMIJE

4.3.1 Podsticati aktivnosti na smanjenju količine otpada koja se generiše nateritoriji Crne Gore

4.3.2 Uspostaviti efikasnu selekciju i reciklažu otpada

4.3.3 Razviti sistem za upravljanje posebnim vrstama otpada

4.3.4 U upravljanju otpadom postepeno uvoditi pristupe u okviru cirkularneekonomije (prelazak sa „sistema deponija“ na cirkularni model upravljanjaotpadom)

4.3.5 Unaprijediti primjenu kaznenih mjera u upravljanju otpadom I jačati javnusvijest o značaju i prednostima održivog upravljanja otpadom

4.4 OMOGUĆITI ODRŽIVO UPRAVLJANJE RESURSIMA OBALNOG PODRUČJA I PODSTICATI PLAVU EKONOMIJU

4.4.1 Očuvati atraktivnost obalnog područja za razvoj održivog turizma

4.4.2. Obnoviti i očuvati vrijedne ruralne prostore

4.4.3 Podržati održivu valorizaciju i očuvanje resursa mora

4.5 PODRŽATI OZELENJAVANJE EKONOMIJE KROZ RAZVOJ I PRIMJENU OPERATIVNIH INSTRUMENATA ODRŽIVE POTROŠNJE I PROIZVODNJE 4.5.1 Razvijati i promovisati prakse i rešenja održive potrošnje i proizvodnje kojima se podržava efikasnaupotreba prirodnih resursa i smanjuju pritisci na životnu sredinu

4.5.1.1 U sektoru turizma vodeći računa o prostornim, ekološkim, socijanim i kulturnim komponentamadestinacije: promovisanjem eko oznaka oznaka i sertifikacionih šema, kroz primjenu zahtjevnih ekološkihkriterijuma i kriterijuma održivosti (međunarodno verifikabilnih), izgradnjom kapaciteta privatnog sektora-turističkih poslenika u pogledu prihvatanja održive proizvodnje i potrošnje, podrškom marketinškimaktivnostima kojim se promovišu ekološke vrijednosti Crne Gore kao turističke destinacije.

4.5.1.2 U građevinarstvu primjenom najbolje dostupnih tehnika (BATs) i ekološke prakse (BEPs) za jačanjeresursne efikasnosti u procesu projektovanja i izgradnje objekata, kao i tokom životnog ciklusa objekata.

4.5.1.3 U poljoprivredi, ribarstvu i marikulturi primjenom najbolje dostupnih tehnika (BATs) i ekološke prakse(BEPs) u svim fazama proizvodnje (npr. od usjeva do potrošnje poljoprivrednih proizvoda) kroz efiksanmenadžment resursima, svođenje na najmanju mjeru uticaja sektora proizvodnje hrane, poljoprivrede i ribarstva na životnu sredinu tokom životnog ciklusa proizvoda; Ove aktivnosti uključuju i: tehnološkaunapređenja i povećanje efikasnosti u primarnoj proizvodnji i prehrambenoj industriji; kontrolu primjenevještačkih đubriva i pesticida; podsticaje za rast površine pod organskom proizvodnjom; širenje znanja i informacija o načinima za očuvanje plodnosti zemljišta; kompostiranje i korišćenje biootpada u poljoprivredi; intenziviranje mjera u podsticaja za razvoj ruralnih područja, smanjenje gubitaka hrane u lancimaproizvodnje i snabdijevanja.

4.5.1.4 U prerađivačkoj industriji i rudarstvu primjenom najbolje dostupnih tehnika (BATs) i ekološke prakse(BEPs) u cijelom proizvodnom lancu uključujući ukupni tok materijala i otpada, i poklanjajući naročitu pažnjucjeloživotnom ciklusu proizvoda; nadalje, unapređenjem tehnologije i upravljačkih procesa u industriji(osavremenjavanje proizvodnje, povećanje stepena finalizacije, uvođenje novih tehnologija, sistemakvaliteta i upravljanja životnom sredinom, uz izmjene i poboljšanja proizvodnog asortimana); kao i uvođenjem stimulativnih mjera za resursnu efikasnost i inovacije, i uz integraciju šteta od zagađenja i degradacije okruženja u troškove poslovanja preduzeća.

4.5.1.5 U saobraćaju primjenom novih tehnologija (vozila sa nižim emisijama, niža potrošnja goriva, alterativna goriva), uz promovisanje vidova saobraćaja koji su povoljniji po životnu sredinu; definisati i sprovoditi podsticajne mjere uključujući i poreske olakšice; primjenjivati mjere za svođenje na najmanjumjeru negativnih uticaja saobraćaja na životnu sredinu; recikliranje vozila po isteku njihovog životnogvijeka.

4.5.2 Razvijati regulatorni okvir za podršku održivoj potrošnji i proizvodnji

4.5.2.1 U turizmu: i. u propise uključiti odredbe kojim se podržava integracija principa održive proizvodnje i

potrošnje; kreirati eko takse, eko nakande kao efektivne instrumente za internalizacijutroškova s ciljem obezbjeđivanja sredstava za unapređivanje kvaliteta destinacije i zelene poslove

ii. promovisati primjenu procjene turističkog nosećeg kapaciteta sredine kao obaveznog u razvoju turističkih planova i projekata odnosno kao preduslova za odobravanje novihinvesticija u turizmu

iii. razvijati prakse kojim se pritisak turističkih aktivnosti na prostor svodi na najmanjumjeru.

4.5.2.2 U građevinarstvu:i. primjenjivati instrumente održivog prostornog planiranja i zelene gradnje, posebno

vodeći računa o efiaksnoj upotrebi prirodnih resursa i potrošnji energije

ii. primjenjivati održive prakse u građevinarstvu upotrebom domaćih materijala, primjenom tradicionalnih znanja i vještina gradnje, ekološki prijateljskih tehnologija i materijala, održivim upravljanjem otpadom

iii. primjenjivati odgovarajuće tehnike i unaprijediti znanja o održivim obrascima za održavanje zgrada i objekata za stanovanje

iv. promovisati prakse održivih javnih nabavki u građevinarstvu

v. uvesti kodove i standarde održive i zelene gradnje.

4.5.2.3 U sektoru poljoprivrede, ribarstva i marikulture:i. promovisati ugradnju nove opreme i dalje parcijalne intervencije (poboljšanja /

nadogradnje) na opremu u postojećim industrijskim postrojenjima

ii. u politiku ruralnog razvoja integrisati obrasce održive proizvodnje koji imaju visoktržišni potencijal, generišu prihode i povećavaju zaposlenost i suzbijaju migracije izruralnih područja

iii. uvoditi zelene subvencije za proizvodnju hrane i ribarstvo, olakšavati dobijanje kredita, uvoditi fiskalne instrumente kojima se favorizuju održive prakse u poljoprivredi i ribarstvu (npr. one kojim se eliminišu štetne subvencije za potrošnju energije i vode) i omogućavati podsticaje za primjenu dobre ekološke prakse i organsku proizvodnju

iv. uspostavljanjem kontrole kvaliteta proizvoda, harmonizacijom standarda i sertifikata za proizvode dobijene održivom proizvodnjom hrane i u sektoru ribarstva s priznatimmeđunarodnim standardima

v. usvojiti mjere za adekvatno funkcionisanje tržišta prehrambenih proizvoda i prerađevina i omogućiti pravovremeni pristup informacijama na tržištu, uključujućiinformacije o rezervama hrane, kako bi se pomoglo u ograničavanju ekstremnepromjenjivosti cijena hrane

vi. očuvanje lokalnih sorti i pasmina domaćih životinja

vii. uspostaviti institucionalni i strateški okvir, promovisati pravednu raspodjelu koristi kojeproizilaze iz korišćenja genetskih resursa i promovisati odgovarajući pristup timresursima u skladu sa releavantnim međunarodnim sporazumima kojim je pristupilaCrna Gora

viii. povećati ulaganja, između ostalog i kroz poboljšanu međunarodnu saradnju, u ruralnuinfrastrukturu, poljoprivredna istraživanja i proširenje usluga, razvoj tehnologije i banke gena biljaka i stoke kako bi se unaprijedili poljoprivredni proizvodni kapaciteti.

4.5.2.4 U prerađivačkoj industriji:

i. podsticati ponovnu upotrebu, popravku, reciklažu proizvoda u okviruživotnog ciklusa tehnologije i u skladu s produženom odgovornošćuproizvođača. Ovo se posebno odnosi na kreiranje zelenih radnih mjesta u okviru upravljanja otpadom.

ii. promovisati i uvoditi obračun ukupnih troškova i tržišno zasnovanihinstrumenata za proizvode i usluge tako da se podstiče upotreba energijeiz obnovljivih izvora, eko inovacije, zeleno preduzetništvo i zeleni poslovi.

iii. promovisati i uvoditi održive javne nabavke (zelene javne nabavke);

iv. pružati podršku preduzećima u uvođenju EMAS-a i eko označavanja, zamjeni opasnih hemikalija pogodnijim proizvodima, dobijanju potrebnihakreditacija od strane Akreditacionog tijela Crne Gore , kao i sertifikata, itd.;

4.5.2.5 Razraditi koncept zelenih javnih nabavki i podržati njihovuintegraciju u tenderske procese, uz definisanje kriterijuma na osnovu kojih se javna nabavka može okarakterisati kao zelena (koncept zelenih javnih nabavkikao horizontalna tema, ali uz uvažavanje specifičnih kriterijuma posektorima), SDG 12 (12.7).

4.5.3 Podizati svijest i unapređivati znanja o održivojproizvodnji i potrošnji

4.5.3.1 Promovisati eko označavanje

4.5.3.2 Razviti i sprovesti programe jačanja kapaciteta za turističkeposlenike radi unapređivanja kapacieta i svijesti o značaju usvajanjaobrazaca održive potrošnje i proizvodnje

4.5.3.3 Jačati privatno-javna partnerstva za uvođenje BATs i BEPs

4.5.3.4 Pripremiti komunikacione pakete za ciljne grupe korisnikausluga, donosioce odluka o obrascima održive potrošnje i proizvodnje

4.5.3.5 Povećati senzibilitet javnosti za koncepte i instrumenteodržive proizvodnje i potrošnje u funkciji ekonomije koja je zelena, resursno efikasna, cirkularna

4.5.3.6 Unaprijediti znanje, naučne i tehnološke kapacitete u ciljuprimjene obrazaca održive potrošnje i proizvodnje usluga i proizvoda

4.6 PRIMJENITI DRUŠTVENU ODGOVORNOST U PRAKSI SVIH SEKTORA U SKLADU S POZITIVNIM EVROPSKIM I MEĐUNARODNIM ISKUSTVIMA

4.6.1 Promovisati koncept društvene odgovornosti (DO) i podizati svijest o vrijednostima i važnosti DO odnosno benefitima organizacija s aspekta implementacije DO

4.6.2 Osnažiti primjenu DO

4.6.3 Povećati broj preduzeća koja sistematično primjenjuju načela DO u svom poslovanju i redovno izvještavaju s tim u vezi

4.7 POVEĆATI NIVO KONKURENTNOSTI CRNOGORSKE EKONOMIJE ZA ODRŽIVI RAZVOJ I ZELENA RADNA MJESTA

4.7.1 Podsticati konkurentnost crnogorskih preduzeća kroz mjere za stimulisanjeresursne efikasnosti i investicija

4.7.2 Jačati lokalnu preduzetničku infrastrukturu i poslovni ambijent za razvoj preduzetništva i MSP

4.7.3 Pokrenuti i realizovati stimulativne programe finansiranja radi omogućavanjabolje raspoloživosti, dostupnosti i pristupa finansijama za preduzetnike i MSP, posebno za inovativna i izvozno orjentisana preduzeća

4.7.4 Poboljšati kvalitet proizvoda i usluga u kontekstu uspostavljanja prostora za kreiranje zelenih radnih mjesta

Ljudski resursi Društveni resursi

Prirodni resursi Ekonomski resursi

Upravljanje za održivi razvoj

Finansiranje za održivi razvoj

Indikatori održivog razvoja sa UN liste

43  60  29  35  43  31 

Nacionalni indikatori

58  65  52  68 9   Ne postoji

Međunarodni indikatori

2  7  8  3 7 4

Kompleksni indikatori

Indeks razvoja po mjeri čovjeka

Indeks rodne nejednakosti

Indeks društvenog progresa

Ekološki otisak

Domaćapotrošnjamaterijala

Potrošnjaprostora

Produktivnost resursa

Indeks istinskog razvoja

Indeks demokratije u životnoj sredini

Indeks performansi životne sredine

Ne postoji

20

Tabela 7‐35: Dinamika evaluacije procesa sprovođenja NSOR do 2030. godine

Faze 2016 2017 2018 2019 2020 2021 2022 2023 2024 2025 2026 2027 2028 2029 2030

Prikupljanje i obradapodataka X X x x x x X x x x x x x X x

Uvođenje indikatorasprovođenja NSOR x X x x x x X x x x

Uvedeno indikatora za sprovođenje NSOR(zvanični i administrativniproizvođači statistike)

x56,8%

x70,1%

x80,1%

x91,2%

Priprema izvještaja o napretku x x x x X x x x x x x X

Objavljivanje izvještaja o napretku x x x x x X

Analiza prikupljenihpodataka i izvještaja onapretku

x x x x x x x x x x X x

Izrada preporuka za unaprijeđenjesprovođenja NSOR

x x x x x X x

Revizija AP NSOR x x x

Revizija NSOR x

Hvala!