ÖN SÖZ - Aydın Yayınları

ÖN SÖZ

Sevgili Genç,

Sen sandığından çok daha fazlasısın! Geleceğin mimarı, bir bütünün parçasısın. Bireysel olarak kendini ne kadar

geliştirirsen geleceğe en büyük, en güzel katkıyı sağlamış olacaksın. Bu yolda ilk hedefin; kendini ifade edebilen,

iletişim kurabilen, bilgi ve teknolojiyi hedefleri doğrultusunda kullanabilen bir birey olmak olmalı. Bütün bunları

yaparken insana, düşünceye, ahlakî değerlere ve kültürel mirasa saygılı olmalı ve bu değerleri yaşatmalısın. Bütün

bu beceri ve değerlere sahip olabilmek için yapacağın yegane şey aldığın eğitim ve öğrenimi doğru şekillendirebil-

mek. Bu yolda yazarlarımızın çok boyutlu düşünüp planlayarak hazırladıkları bu kitabın eğitim – öğrenim hayatına

sağlayacağı en küçük katkı bile bizi son derece mutlu edecektir.

Değerli Öğretmenler,

Geleceğimizin teminatı gençlerin yukarıda belirttiğimiz nitelikte bireyler olarak yetişmeleri kuşkusuz önce ai-

lelerinin sonra da sizlerin katkılarıyla gerçekleşecek. Bu kutsal görevde başarınızın sırrı başta insanî değerleriniz

olmak üzere yöntem ve teknikleriniz olacaktır. Bu büyük sorumluluğu gerçekleştirme yolunda elinizdeki bu kaynak

belki çok küçük bir etken olacak ancak küçük adımların büyük yeniliklerin habercisi olduğu düşüncesiyle AYDIN

Yayınları olarak AYDIN Nesiller yetiştirme yolunda daima yanınızda olacağımızı bilmenizi isteriz.

Küçük adımlarınızla büyük değişimlere katkı sağlamanız dileğiyle…

AYDIN YAYINLARI AİLESİ

İÇİNDEKİLER

1. BÖLÜM: FELSEFEYE GİRİŞ

FELSEFEYİ TANIMA .....................................................................................................9

FELSEFEYLE DÜŞÜNME ............................................................................................ 19

2. BÖLÜM: FELSEFE TARİHİ

İLK ÇAĞ FELSEFESİ ................................................................................................... 31

ORTA ÇAĞ FELSEFESİ ............................................................................................... 63

RÖNESANS VE 17. YY FELSEFESİ ............................................................................ 95

18. YY - 19. YY FELSEFESİ ........................................................................................ 127

20. YY FELSEFESİ ...................................................................................................... 159

3. BÖLÜM: SİSTEMATİK FELSEFE

VARLIK FELSEFESİ .................................................................................................... 193

BİLGİ FELSEFESİ ....................................................................................................... 203

BİLİM FELSEFESİ ....................................................................................................... 213

AHLAK FELSEFESİ .................................................................................................... 223

DİN FELSEFESİ ........................................................................................................... 233

SİYASET FELSEFESİ .................................................................................................. 243

ESTETİK VE SANAT FELSEFESİ ............................................................................... 253

FELSEFE TERİMLERİ SÖZLÜĞÜ .............................................................................. 263

CEVAP ANAHTARI ..................................................................................................... 268

1. BÖLÜM

FELSEFEYE GİRİŞ

1TEST Felsefeyi Tanıma

AYD

IN Y

AYIN

LARI

9

1

1. Aynısoruyuikifilozofunbirbirindençokfarklışekil-

deyorumlamasınormaldir.Fakataynıfilozofunbir

görüşündeçelişkili cevaplara yer vermesi normal

karşılanmayacaktır.Düşüncelerindeçelişkiyedüş-

müşbirkişininortayakoyduğufikirlerfelsefinitelik

taşımayacaktır.

Bu durum felsefi düşüncenin hangi temel özel-

liğini vurgulamaktadır?

A)Birleştiriciolma B)Sorgulayıcıolma

C)Öznelolma D)Tutarlıolma

E)Genelolma

2. • Bilgisahibiolmadanfikirsahibiolunamayaca-

ğınıgösterir.

• Önyargılardankurtulmayıvehoşgörülüolma-

yısağlar.

• Toplumdaki herkesin fikirlerini özgürce ifade

etmesiningerekliliğinianlatır.

Sıralanan maddeler aşağıdaki hangi soruya ce-

vap niteliğindedir?

A) Felsefibilginindoğruluğukanıtlanabilirmi?

B) Felsefibilgibirikimselolarakilerlermi?

C) Daha rahat ve konforlu bir yaşam mümkün

mü?

D) Evrenibirbütünolarakaçıklayabilirmiyiz?

E) Felsefeyenedenihtiyaçduyarız?

3. İlkfilozoflardışdünyayabaktıklarındaönceliklebir

çoklukgözlemlemişlerdir.Bunedenle ilk filozoflar

doğa filozofları olarak adlandırılmışlardır. Onlar

maddedünyasında,nesneninensonbölünemeye-

cekbileşkesiniaraştırıyorlardı.

Bu parçaya göre felsefenin ilk ortaya çıkan alt

dalı aşağıdakilerden hangisidir?

A)Etik B)Estetik

C)Ontoloji D)Epistemoloji

E)Siyasetfelsefesi

4. Bilgiüretmeveürettiğibilgiyiaktarabilmeyetisiile

diğervarlıklardanayrılaninsan,aynızamandabu

özelliğiüzerindedüşünmeniteliğinesahiptir.Bilgi-

nindeğeri,nelerinbilginesnesiolabileceği,gerçek

bilgi ile bilgi sanılanı neyin ayıracağını bilen yine

insandır.

Bu parçada felsefenin hangi alt dalı vurgulan-

mıştır?

A)Ontoloji B)Etik C)Estetik

D)Epistemoloji E)Bilimfelsefesi

5. PierreBoyle,bilgeliği,hakikatiaramakiçinsonuna

dekgitmegibiyüreklicebirözlem,yanlışanlayışla-

rıveönyargıyıbiryanaatmakgibikorkusuzcabir

çağrı olarak, hiçbir şeyin akla yasak olmadığının

sarsılmazbilinciolarakyorumlar.

Buna göre;

I. özgürdüşünce,

II. kısıtlamasızsorgulama,

III. önkabulüonaylama

durumlarından felsefenin kapsamında yer al-

mayanlar aşağıdakilerden hangisinde gösteril-

miştir?

A)YalnızI B)IveII C)YalnızII

D)IIveIII E)YalnızIII

6. Eski felsefenin çıkışı, mitolojinin toplumsal bilin-

cinüzerindehâlâegemenolduğu,sınıflıtoplumun

oluşum dönemiyle çakışmaktadır. Gerçekten, ilk

filozoflar,gelenekselmitolojikdünyagörüşüyleça-

tışmayagirdikleriiçinfilozofidiler.

Bu durum felsefenin aşağıdaki özelliklerinden

hangisiyle açıklanabilir?

A)Eleştirellik B)Evrensellik

C)Refleksiflik D)Temellendirilebilirlik

E)Bütünsellik

Felsefeyi Tanıma

AYD

IN Y

AYIN

LARI

10

7. Fransızmaddecilerininöğretisinegöre, felsefibil-

geliksoğukkanlıbirdüşünüşveolupbitenindeğer-

lendirilmesindenibaretolmamalıdır.Çağrısımilitan

olmalı;geçmişe,tiranlığa,bilgisizliğevetembelliğe

kölecesine tapınmayı açığa vurmalı, hakikati, in-

sanlığıvemutluluğuyaymalı,insanyaşamınınakıl-

cıbiçimdeyenidendüzenlenmesinigeliştirmelidir.

Bu parçadan aşağıdakilerden hangisine ulaşı-

lamaz?

A) Bilgelik,aklıdışlayamaz.

B) Bilgelik,temelinesorgulamayıalmalıdır.

C) Bilgelik,bitmekbilmezbirhakikatarayışıdır.

D) Bilgelik,saltmantığaindirgenebilir.

E) Bilgelik,bilgisizliğeaçılmışbirsavaştır.

8. Bilgelik vardır, çünkü insan soyu için yaşamsal

önemtaşıyanyanıtlanmasıgerekenbüyüksorular

vardır;busorularinsanlarınzihnindebiçimlenirve

yanıtlanmadanbırakılamaz.Yanıtlarhazır ve tam

birçözümsağlamasabile,herzamandahageliş-

mişsorularındoğruolarakortayakonulmasınave

böylecede,ergeçortayaçıkmasıkaçınılmazolan

çözümeyardımederler.

Buna göre;

I. felsefedesorularınyanıtlardandahaönemliol-

ması,

II. sorularınyenisorularatemeloluşturması,

III. felsefedeaynıkonudaçoksayıdafarklıfikirle-

rinbirikmesi

durumlarından parçada dile getirilenler aşağı-

dakilerden hangisinde verilmiştir?


D)I,IIveIII E)YalnızIII

9. "İyidene,kötüneki!Benimkendiişim,benken-

dimim,benkendimdeneiyiyimnekötüyüm.İyinin

dekötünündebenimiçinanlamıyoktur."

Bu parçada Stiner, felsefe alt dallarından han-

gisinin temel kavramlarını sorgulamaktadır?

A)Etik B)Estetik C)Ontoloji

D)Epistemoloji E)Metafizik

10.Felsefeninortayaçıktığıdöneminhemenöncesin-

debilgelik,Tanrılara(enazındanonlarınkimilerine)

atfediliyordu. Bilgelik Tanrıçası olarak Athena'ya

tapılıyordu.Onunheykelleri,ayaklarınatünemişbir

baykuşlabirlikteyapılırdı;baykuş,herhaldekaran-

lıktagörebildiğiiçindirki,kutsalbirkuşkabuledili-

yordu.Ozamanlarinsanlarınbilgelikolarakgördü-

ğü şey, bilmedikleri ya da anlayamadıkları şeyler

konusundabilgi sahibi olmak, özellikle kehanetti.

Mitolojiyegöre,Tanrılarkehanetlerle,öbürseçkin

kişilerisebilgelikledonatılmıştı.Tümseçkininsani

erdemlergibibilgelikdeTanrılarınarmağanıydı.

Buna göre, sözü edilen dönemdeki "bilgelik"

anlayışı, felsefenin anlayışından hangi açıdan

ayrılmaktadır?

A) Bilgininpeşindenkoşmakla

B) Bilgeliğibirsevmebiçimiolarakgörmekle

C) Bilgiyesahipolduğunainanmakla

D) Bilmeyilaikbirinsanetkinliğikabuletmekle

E) Bilgeliği ulaşılabilecek bir hedef olarak gör-

mekle

11.Bilgelikherşeydenönce,insanlarınçoğununkar-şılaştığı, onlar için genelde bilinen, yani onların

görüp,işitipbildiğiamakavrayamadığışeylerinan-

laşılmasınıöngörür.

Buna göre;

I. olanınötesineyönelme,

II. olayvekavramlarıanlaşılırhâlegetirme,

III. varolanıortakkabulleredönüştürme

eylemlerinden parçada tanımlanan bilgeliğin

içinde yer almayanlar aşağıdakilerden hangi-

sinde gösterilmiştir?



1TEST

AYD

IN Y

AYIN

LARI

19

6 Felsefeyle Düşünme1TEST1. Gündelikdilçoğukezdoğruvegerçekkelimeleri-

nibirbirinekarıştırır.Aslındaonlararasındaözen-

le ayrım yapmak daha uygun olur. Bu nesne (şu

bardak,şusandalye),birvarlık,"gerçek"diyenite-

lendirilir.Bubardakgerçektir,başkadeyişlevardır.

Bu sandalye gerçektir. Buna karşılık "Bu bardak

doğrudur, bu sandalye doğrudur (veya yanlıştır)"

demeninhiçbiranlamıyoktur.Örneğin,"Bubardak

vardır,busandalyeahşaptır."yargısı,doğrubiryar-

gıdırveyayanlışbiryargıdır."Doğruluk"veya"yan-

lışlık" o hâlde, bir nesneyi değil, benim yargımın

değerininitelendirir.

Buna göre, doğruluk ve gerçeklik için,

I. Doğruluk,yargıylailgilibirdeğerdir.

II. Gerçekliköznezihnindenbağımsızdır.

III. Varlık değil, varlığa ilişkin yargılar, doğruluk

değerialır.

saptamalarından doğru olanlarlar aşağıdakiler-

den hangisinde gösterilmiştir?

A)YalnızI B)IveII C)IIveIII

D)I,IIveIII E)IveIII

2. Spinoza şöyle diyor:

"Doğrunun işareti bizzat kendisidir. Doğru bir fik-

resahipolan,aynızamandadoğrubirfikresahip

olduğunu bilir ve bilgisinin doğruluğundan şüphe

edemez.Doğrubirfikirdendahaaçıkvedahake-

sin hangi doğruluk ölçütümüz olabilir? Nasıl ışık

hemkendini,hemdekendisiylebirliktekaranlıkları

gösterirse,doğrununölçütüdekendisidirveoaynı

zamandayanlışındaölçütüdür."

Spinoza'nınkullandığıbudoğrulukölçütü"apaçık-

lık"olarakadlandırılır.

Buna göre, aşağıdakilerden hangisinde apaçık

bir doğruluk söz konusu değildir?

A) İnsanolduğumiçindüşünüyorum.

B) Aynışeyeeşitolanikişeybirbirinedeeşittir.

C) Bütünpapağanlarkonuştuğunagörebupapa-

ğandakonuşur.

D) Havatahminidoğruçıktı,gerçektenkaryağı-

yor.

E) Bütüninsanlardüşünür,bütündüşünenler in-

sandır.

3. B'nindoğruolduğunufarzederekA'nındoğruoldu-

ğunukanıtlarım,A'nındoğruolduğunufarzederek

B'nin doğru olduğunu kanıtlarım. Önermeleri bir-

birleriylekanıtlamambeniçıkmazasokar.Örneğin,

aklımın değerini kanıtlamak için akıl yürütmem,

yani tam da değeri şüpheli olan söz konusu aklı

kullanmamgerekir.

Bu parçada sözü edilen"çıkmaz"ile kast edilen

aşağıdakilerden hangisidir?

A)Tutarsızlık B)Yanlışlık

C)Kısırdöngü D)Geçersizlik

E)Anlamsızlık

4. Akılyürütme,birşeyindoğruluğunubaşkabirveya

dahafazlaşeyedayanarakilerisürmedir.Birbaşka

deyişle,birbiriyleilgiliönermelerarasındabağkur-

maktır.

Buna göre, aşağıdakilerden hangisi akıl yürüt-

me türlerini niteleyen bir kavram değildir?

A)Çıkarım B)Analoji

C)Tümevarım D)Tümdengelim

E)Çelişiklik

5. Felsefebilgilerimizinbütününü içerenşeyibilmek

ister.Yalnızcaotantikbilgilerideğil,maskelibilgi-

sizlikleri bile! Çünkü felsefe her zaman öncelikle

biliminsanlarının,olduğugibiaçıkseçikdiyekabul

ettiklerişeylerisorgular.

Bu açıklama aşağıdaki sorulardan hangisine

bir yanıt niteliğindedir?

A) Felsefenindoğduğukaynaknedir?

B) Felsefidüşünceninhedefinedir?

C) Felsefibakışınbilimselbakıştanfarkınedir?

D) Felsefeninürettiğisonuçlarkesinmidir?

E) Felsefenineleştirelliközelliğineanlamagelir?

AYD

IN Y

AYIN

LARI

20

Felsefeyle Düşünme

6. Son derece küçük bir zaman aralığında, saatte

120kilometrehızlagidenbirotomobilinfotoğrafını

çekersenizeldeettiğinizresim,nesnesine"sadık"

olmaklabirlikte"yalancı"dır,çünküsizemutlakola-

rakhareketsizbirnesneninizleniminiverecektir.

Bu parçada aşağıdaki doğruluk ölçütlerinden

hangisine yönelik bir eleştiri yapılmaktadır?

A)Tutarlılık B)Uzlaşım

C)Uygunluk D)Apaçıklık

E)Yararlılık

7. Yaşamına bir merkez kazandırmak, karışıklığı

düzenekoyupsınıflamada kullanmaküzerebazı

güvenilirkategorilerbulmakisteyenbirkişiyidüşü-

nelim.Sayısızuyarıcınınsaldırısıaltındadır,kendi-

sineçelişik kanaat ve yargılar dayatılır.Buuyarı-

cılarıkanaatveyargılarıayırdedebilmesini,örgüt-

leyebilmesiniyadayargılayabilmesinisağlayacak

yerleşikbazıölçütlerolmazsa,kendinikaybolmuş

veyönsüzhissedecektir.Eğerbağlanmayadeğer

biryadadahaçoktemelönermebulabilirse,tecrü-

besinibütünleştirme,korumayadeğerolanıolma-

yandanayırmavebilgisiniörgütlemegücünesahip

olacaktır.

Buna göre;

I. tutarlılık,

II. uygunluk,

III. tümeluzlaşım

ölçütlerinden parçada önerilmekte olanlar aşa-

ğıdakilerden hangisidir?

A)YalnızI B)IveII C)I,IIveIII

D)YalnızII E)YalnızIII

8. Eğerbelirlibircümleyadaönerme,bütünsistemin

birparçasıolarak,doğruluğudahaöncekanıtlan-

mışdiğercümleyadaönermelerletamolarakbü-

tünleşmişse,oönermedoğrudur.

Verilen tanım, aşağıdaki doğruluk ölçütlerin-

den hangisine aittir?

A)Tutarlılık B)Uygunluk

C)Apaçıklık D)Yararlılık

E)Uzlaşım

9. Dünyadahiçinsankalmasa,örneğinbüyükbirnük-

leer patlama insanlığı yok etse; dünyadaki diğer

varlıklar var olmayı sürdürecektir. Bunun anlamı,

"gerçek" var olmaya devam ederken, "doğru"nun

insanlabirlikteyokolacağıdır.

Bu durum "doğru"nun aşağıdaki niteliklerinden

hangisiyle ilgilidir?

A) Gerçeklebağlantısıyla

B) Düşünenzihnegereksinimiyle

C) Nesneninbirözelliğiolmasıyla

D) Dışdünyayayönelikliğiyle

E) Zihindenbağımsızlığıyla

10.Bütüninsanlarölümlüdür

Kantinsandır

OhâldeKantfilozoftur

Verilen akıl yürütme geçersizdir. Bunun gerek-

çesi aşağıdakilerden hangisidir?

A) Sonucunöncüllerdenzorunluolarakeldeedil-

memesi

B) Öncüllerinkendiaralarındaçelişikolması

C) Çıkarımınözdeşlikilkesineaykırıolması

D) Öncüllerinsonucudeğillerniteliktaşıması

E) Sonucungeçerli,öncüllerintutarsızolması

11.Doğrununkişilikdışıvenesnelolmasınakarşılık,

yanlışlarımıztümvarlığımızlabiziyansıtır.Bundan-

dırki;Aristoteles,yanlışınçokyüzlüolduğununal-

tınıçizmiştir.

Bu bakış açısı yanlışla ilgili olarak aşağıdaki-

lerden hangisini kabul etmez?

A) Doğrununtersidir.

B) Bireyseletkidenkaynaklanabilir.

C) İnancadayalıolmasımuhtemeldir.

D) Önkabullerceşekillenir.

E) Bulanıkbilgitemelliolabilir.

1TEST

AYD

IN Y

AYIN

LARI

21

7 Felsefeyle Düşünme2TEST1. HalilCibran"Ruhumuzçoğuzamanbirsavaşalanı-

dır.Mantığımızvesağduyumuztutkuvearzularımı-

zakarşısavaşverir."demiştir.

BenjaminFranklinise"Tutkunuzlahareketedecek-

seniz,bırakındizginlerimantığınız tutsun."demiş-

tir.

Bu ifadelerden yola çıkarak mantıkla tutkular

arasındaki çekişmede felsefenin bireye aşağı-

dakilerden hangisini kazandırdığı söylenebilir?

A) Duygularınıserbestbırakma

B) Mantığıgeçiciolarakortandankaldırma

C) Yaşam bilgeliği sağlayarak; mantık ile tutku

arasındakidengeyikurma

D) İnsanınsahipolduğukaygılarıhafifletme

E) Hayatınakışıiçindekarşılaşılansorunlarınçö-

zümündeyardımcıolma

2. Epiktetos'a göre "insanlar olaylar yüzünden değil,

oolaylarhakkındakidüşünceleriyüzündenrahatsız

olur."MarcusAurelius,"Mutluluğunuzdüşünceleri-

nizebağlıdır."demiştir.

Verilen iki düşüncenin ortak noktası aşağıdaki-

lerden hangisidir?

A) Bilimseldüşünceyidikkatealmaları

B) Dogmatikfikirleriönemsemeleri

C) Faydayadönükdüşünceyiönemlibulmaları

D) Düşünceninniteliğinivurgulamaları

E) Mutluluğuönemlisaymaları

3. Bu kavrambir tezi, bir görüşü desteklemek, doğ-

rulamakveyagüçlendirmeküzeregetirilen,bir ya

dadahafazlasayıdaöncülyadakabuldenbellibir

sonucunçıkarsandığıkanıtlamatarzıdır.Bunagö-

re, gerçerli ya da geçersiz olduğu söylenebilirken

doğruyadayanlışolduğusöylenemez.

Tanımı verilen felsefi kavram aşağıdakilerden

hangisidir?

A)Temellendirme B)Tutarlılık

C)Önerme D)Argüman

E)Gerçeklik

4. Birfelsefesorusu,bir"nedir"sorusudur.Bunedir'de

şaşmayla karışık bir araştırma dileği açığa çıkar.

"Nedir",doğrudandoğruyaanlamayapışıktır."Ne-

dir", "......... anlamı nedir?" ile aynı şeydir. Bütün

felsefesorularınıbukalıbadökebiliriz.Örneğin,"iyi

nedir?"sorusunusoran,kendisinebirfelsefesoru-

susormuşsa,aslında "iyi sözününanlamınedir?"

sorusunusormuştur.

Buna göre, bir felsefe sorusunun amacı nedir?

A) Kavramyadakavramöbeğininaçıklanması

B) Yanıtınkendisinedönüksorgulamasınınyapıl-

ması

C) Etiğintemelkavramlarınınbelirlenmesi

D) İyieylemindoğasınınneolduğununortayako-

nulması

E) Dilinolanaklarınınaçığaçıkarılması

5. "Güneşdünyanınetrafındadönmektedir."önermesi

Batlamyusçugökbilginlerinedoğrugörünmüşola-

bilir, ancak biz bugün onların yanılmış olduklarını

biliyoruz. Çünkü, "Dünya güneşin etrafında dön-

mektedir." önermesi doğrudur ve bu doğruluğun

güneşvedünyanınbizenasılgöründüğüylebirilgisi

yoktur.

Bu durum aşağıdaki yargılardan hangisini des-

tekler?

A) Bir önermenindoğrugibi görünmesiyledoğru

olmasıarasındafarkvardır.

B) Önermelerindoğruluğunubelirleyecekyöntem

mantıksalanalizdir.

C) Bilimselönermelerindoğruluğukesinkanıtlara

dayanır.

D) Doğruluk,insanzihnininbirürünüolduğundan

görelidir.

E) Önermeler ortaya atıldıkları zaman dilimine

bağlıolarakdoğruveyayanlışolurlar.

AYD

IN Y

AYIN

LARI

22

Felsefeyle Düşünme

6. Herhangibiryargınındoğruluğusözkonusuoldu-

ğunda;

I. Bu yargı, duyu algısından gelen delillerle mi

desteklenmektedir?

II. Apaçıköncüllerdenmantıksalolarakmıçıkar-

sanmaktadır?

III. İnsanların çoğunluğunca mı kabul edilmekte-

dir?

IV. İçindeherhangibirçelişkibarındırmaktamıdır?

sorularısorulabilir.

Aşağıdakilerden hangisi, verilen soruları karşı-

layan kavram olarak yukarıdakilerle eşleştirildi-

ğinde açıkta kalır?

A)Apaçıklık B)Yarar C)Uygunluk

D)Tutarlılık E)Tümeluzlaşım

7. ................., gizli anlamı görünürdeki anlam doğ-

rultusundadeşifreetmekten,görünürdekianlamın

içerdiğianlamdüzeyleriniaşmaktanibaretolanbir

düşünceçalışmasıdır.

Paragrafta boş bırakılan yere aşağıdakilerden

hangisi getirilmelidir?

A)Yorum B)Anlam C)Çıkarım

D)Analoji E)Paradoks

8. "Bir sınıftaki 30 öğrenciye öğretmen gökkuşağın-

dakiengüzelrenginneolduğunusorarsapekçok

değişikcevapalabilir.Ancak3kere8'inkaçettiğini

sorarsa tümsınıf aynı cevabı vermekzorundadır.

Çünküşimdicevapverenaklıntakendisidir."

Bu parçadan hareketle aşağıdakilerden hangisi-

ne ulaşılır?

A) Mantıksaldoğrulukkesinlikiçerir.

B) Bilginindoğruluğuinsanagöredir.

C) Çoğunluğunkabulleridoğruyubelirler.

D) Çelişkiiçermeyenyargıdoğrudur.

E) Kullanımdeğeridoğruluğunölçütüdür.

9. "Günlük yaşayışımızda soruların çoğu eylemlerle

ilgilidir;pratiğiniçinegömülmüştür.Sorandakibelli

birgereksinmenin,eylemlerdenayrılmayanbirek-

sikliğindilegetirilmesidir.Bueksiklikyabiryaptırma

ilegideriliryadayapmadabelirmiştir.Günlüksoru-

larpratikyönelmelerimizinönemlibirkurucusudur."

Aşağıdakilerden hangisi parçada açıklanan

tarzda bir soru değildir?

A) Öğrenmeleriminasıldahaverimlihalegetirebi-

lirim?

B) Nasıldahaçokarkadaşedinebilirim?

C) Toplumsalsaygınlığımıyükseltebilmeminyolu

nedir?

D) Niçin ahlaklı davranmalı, iyi eylemlere yönel-

meliyim?

E) Ekonomikihtiyaçlarımıkarşılamanınkolayyolu

varmıdır?

10."Felsefedenihaisorularöncedenbelirtilemez.Fel-sefe bir araştırmadır.Araştırma, sorularını sık sık

yenileyenbirçalışmabiçimidir.Heraraştırmabiçimi

felsefede yeni sorulara açıktır.Nerde sorular hep

aynı kalmışsa, felsefe orada araştırma olmaktan

çıkmışdemektir."

Nermi Uygur'un, "BirFelsefeSorusuNedir?"adlı

makalesinden alıntılanan bu parçaya göre felse-

fe için yapılan;

I. sorularıncevaplardanönemliolduğu,

II. aynısorularafarklıcevaplarınverildiği,

III. yeni sorularla düşünceevreninin genişletildiği

biralandır

saptamalardan doğru olanlar aşağıdakilerden

hangisidir?

A)YalnızI B)IveII C)IIveIII


2. BÖLÜM

FELSEFE TARİHİ

1TEST

AYD

IN Y

AYIN

LARI

31

İlk Çağ Felsefesi

(MÖ 6. yy - MS 2. yy)

11

1. Varlığınilknedeninielealandoğafilozoflarından;

Thalesiçinbuneden,su

Anaximenesiçinhava,

Demokritosiçinatom,

Empedoklesiçinhava,su,toprakveateştir.

Bu kabulleriyle adı geçen filozoflar aşağıdaki

düşünce gruplarından hangisinin içinde yer

alırlar?

A) Varlıkmaddedir.

B) Varlıkdüşüncedir.

C) Varlıkhemmaddehemderuhtur.

D) Varlıksürekliakışhâlindedir.

E) Varlıkfenomendir.

2. Antik Yunan doğa düşünürlerinde; matematik, fi-

zik, kimya, biyoloji, astronomi, bilimlerinin ilk çe-

kirdekleri; filizleri gizlidir.Ptyhagoras vePlaton'un

matematik bilimineolan tutkunlukları,Herakleitos,

Demokritos,AristotelesveEpiküros'unfizik,kimya

veastronomibiliminekaynaklıkedebilecekgörüş,

gözlem ve deneyleri felsefe tarihinin sayfalarında

açıkbirbiçimdeyeralmaktadır.

Bu açıklama aşağıdaki yargılardan hangisini te-

mellendirir?

A) İlkfilozoflaraynızamandailkbiliminsanlarıdır.

B) Felsefebilimlerineleştirisiilebaşlamıştır.

C) İlkfilozoflaröncelikleinsanınbilmegücünüsor-

gulamışlardır.

D) Felsefenin temelinde matematiksel düşünme

yeralır.

E) Bilimvefelsefefarklıikibilmealanıdır.

3. • Presokratikfelsefe(doğafelsefesi)

• İnsanfelsefesi

• Sistematikfelsefe

Verilen felsefi ayrımlar, aşağıdaki felsefe dö-

nemlerden hangisinin altında yer almaktadırlar?

A) Romafelsefesi

B) Helenistikfelsefe

C) Helenikfelsefe

D) Skolastikfelsefe

E) Rönesansfelsefesi

4. Felsefe tarihini incelemenin amacı, niye her biri

kendineözgüolanfelsefelerinortayaçıktığı;bunla-

rınniyetarihinbelirlibiranındabelirlibirinsantara-

fındanortayaatıldığı,felsefiiçeriktaşıyandüşünce

ilediğerlerininkarşılaştırılmasıvesonuçtafelsefeyi

sürdüren dinamizmin ne olduğu sorularına yanıt

aramaktadır.

Buna göre, aşağıdakilerden hangisi felsefe tari-

hini inceleyenlerin amaçlarından biri olamaz?

A) Felsefeninnezamanvekiminlebaşladığınıöğ-

renmek

B) Felsefeyi, felsefi içerik taşımayangörüşlerden

ayırmak

C) Felsefeyiyaratanvesürdürendinamiklerianla-

mak

D) Herfelsefeninkendineözgüolanyanlarınıbul-

mak

E) Felsefeyiyaşanılançağınkoşullarındansoyut-

lamak

5. FelsefeAntikdünyadadoğanındeğişimiveinsanın

siyasalniteliğineilişkingörüşleriyansıtır.OrtaÇağ

boyunca Tanrı'ya ve dinsel yaşama ağırlık verir.

Rönesans'tan günümüze kadar ise "bilim" dediği-

mizdoğayıanlamavedoğagüçlerinidenetimaltına

almaeylemineöncelikverir.

Bu parçada savunulan görüş aşağıdakilerden

hangisidir?

A) Filozoflarherdönemdegerçeğinbilgisineulaş-

mayıamaçlamışlardır.

B) Felsefi düşüncebilimsel düşünceninetkisi al-

tındadır.

C) Herdönemdefelsefe,odönemeözgüyaşantı

biçimininniteliğinitaşır.

D) Felsefe, özgür ve eleştirici tutumu ile her dö-

nemdeinsanıyüceltmiştir.

E) Felsefe, din düşüncesinin aşılmasıyla ortaya

çıkmıştır.

AYD

IN Y

AYIN

LARI

32

İlk Çağ Felsefesi (MÖ 6. yy - MS 2. yy)

6. İlk doğa filozofları dış dünyaya baktıklarında bir

çokluk gözlemlemişler ve bu çokluğun ancak ve

ancak onun kendisinden çıktığı ya da türediği bir

birliğeindirgenebildiğizaman,anlaşılırhalegelece-

bileceğinidüşünmüşlerdir.

Bu durumda ilk doğa filozofları için aşağıdaki-

lerden hangisi söylenebilir?

A) Bireyinkendisini,içindeyaşadığıtoplumudaha

iyitanımasınısağlamışlardır.

B) Dışdünyadakivarlıklarınkendisindendoğdu-

ğuilknedenibelirlemeyeçalışmışlardır.

C) İnsanyaşamınınsonamacınınneolduğunuve

neolmasıgerektiğinielealmışlardır.

D) Bireyineldeettiğibilgileripratikyaşamageçire-

rek, gündelik hayatı kolaylaştırmasını gerçek-

leştirmişlerdir.

E) İnsanın doğa yanında siyasetle ilgilenmesini

olanaklıhalegetirmişlerdir.

7. Çin ve Hint felsefesinin çoğunlukla, gerçek felse-

feyeözgü temelbirözellikolarakkarşımızaçıkan

argümantatif (tartışmalı) yapıdan birçok durumda

yoksunkaldığınıönesürülür.Böylebirargümantatif

yapıyıhayatageçirenYunanlıfilozoflar,oluşturduk-

larımetafiziküzerinden,bilimvefelsefeninalgısal

görünüşlerinötesinegeçerekdünyayıvevarlığıan-

lamlıkılmayönünderasyonelbirfaaliyetolduğunu

göstererek,aslındabiranlamda felsefeyapmanın

standardınıbelirlediler.Yunanlılar,nihayetfelsefeyi

kuşaktankuşağaaktarılanbirsözleryadahikmet-

ler bütünü olmaktan çıkararak, yazılı bir gelenek

üzerindenifadeetmeninveyazıüzerindendiyalek-

tikbirtarzdatartışmanınortamıhalinegetirdiler.

Buna göre;

I. anlamarayışınınaracıolarakaklıtemelealma,

II. farklıfikirlerinçatıştığıbirtartışmageleneğiya-

ratma,

III. özlüsözlerdenvehikmetarzusundankaynak-

lanma

durumlarından Yunanlılar için geçerli olanlar

aşağıdakilerden hangisinde gösterilmiştir?

A)I,IIveIII B)YalnızI C)IveII


8. Felsefe tarihinin başlangıcında yer alan ilk filozof

Thales'tir.Yaklaşık2500yıllıkbirtarihesahipolan

felsefenin gelişimi Thales'in ardından pek çok in-

sanınbualanahizmetetmesiylesağlanmıştır.Fel-

sefeyleilgilenen,felsefidüşüncelerortayakoymak

isteyen bir insanın, bu birikimden habersiz olarak

ortayakoyacağıherürün,susuzkalmışbirçiçeğe

benzeyecektir.

Bu parçada aşağıdakilerden hangisinin önemi

vurgulanmaktadır?

A) Kişiseldüşünceleroluşturmanın

B) Felsefetarihinibilmenin

C) Otoriteleresaygıduymanın

D) Uygunsorusormanın

E) Bilmeyiistemenin

9. "Tarihteki bir filozofungetirdiği bir önerme,bir ör-

nekleme,birsoruyadakavram,bizlereyeniufuklar

açabilir.O'nunsorusu,bizdecevapolarakyankıla-

nabilir.Tarihtekibirönermebizdebiröğretiolarak

karşılıkbulabilir."diyen ve felsefeye ilgi duyan bir

kişi felsefenin hangi alt dalıyla mutlaka ilgilen-

melidir?

A)Bilgifelsefesi B)Varlıkfelsefesi

C)Ahlakfelsefesi D)Siyasetfelsefesi

E)Felsefetarihi

10.İnsanlar önceleri mitolojik bir yaklaşımla varolanıkavramaya çalıştılar. Mitolojiden sonra evreni ve

dünyayıanlamakta insanadinselaçıklamalaryar-

dımcı oldu. Fakat insanlar ne dinsel ne demistik

öğretilerleyetindi.Yaniinsan,kendiakılvedüşün-

cesiylevarolanherşeyisorgulayarakfelsefeyior-

tayaçıkardı.

Bu açıklamaya göre felsefeyi ortaya çıkaran et-

ken aşağıdakilerden hangisidir?

A) Mitolojininyeterlibulunması

B) Aklavemantığadayanılması

C) İlgiduyulankonularınçeşitlenmesi

D) Bilimseldüşünceninşekillenmesi

E) Yaşamınkolaylaştırılmasınaihtiyaçduyulması

1TEST

AYD

IN Y

AYIN

LARI

63

Orta Çağ Hristiyan Felsefesi 27

1. ....................,tarihselolarakOrtaÇağdüşüncesiy-

letamtamınaörtüşecekşekildeRomaİmparatoru

Theodisius'un395yılındakiölümüyleveyaCermen

kabilelerin4.yüzyılınsonlarınadoğruRomasınır-

larıiçindeyerleşikbirdüzenegeçişleriylebaşlarve

İstanbul'unTürklertarafındanfethedildiğitariholan

1453yılındasonaerer.

Parçada boş bırakılan yere aşağıdakilerden

hangisi gelmelidir?

A) İlkÇağfelsefesi

B) Helenistikfelsefe

C) Hristiyanfelsefesi

D) Rönesansfelsefesi

E) Aydınlanmafelsefesi

2. OrtaÇağ felsefesi, felsefeninantik felsefe ilemo-

dernfelsefearasındakalanyaklaşıkbinyıllıkdöne-

minekarşılıkgelir.Budöneminfelsefesigenelola-

rakHristiyan felsefesi ile İslam felsefesidir. Farklı

geleneklerininvarlığınarağmen,OrtaÇağfelsefesi

birliklibirbütünmeydanagetirir.Bununenönemli

nedeni,gerek İslamgerekseHristiyan felsefesinin

kendi dini geleneğine Antik Yunan felsefesini ek-

lemlemişolmasıdır.Bunagöreikifelsefegeleneği

arasındakienönemlifarklılıkbirbirlerindentarihsel

olduğukadariçerikolarakdaayrılıksergileyendin-

lerinüzerinebinaedilmişolmalarıdır.

Buna göre;

I. Belirlidinselgeleneklertemelealınarakgelişti-

rilmiştir.

II. AntikYunanfelsefesindenbeslenmişbirfelse-

fedir.

III. Hristiyan ve İslam felsefesini ortak felsefi bir

zemindebirleştirmiştir.

verilen saptamalardan doğru olmayan aşağıda-

kilerden hangisidir?



3. İlk Çağ felsefesiyle Yeni Çağ felsefesinin tersine,

diniöğretileritemellendirmeçabasısergileyen,din-

leilgiliolan,dindenetkilenmişfelsefedir.Bufelse-

feyiniteleyentemelözellik,diniöğretiylefelsefispe-

külasyonveyateolojiilefelsefearasındakiilişkinin

sonderecegüçlüoluşudur.

Parçada sözü edilen felsefi dönem aşağıdakiler-

den hangisiyle adlandırılır?

A)Rönesans B)Aydınlanma C)AntikÇağ

D)OrtaÇağ E)ModernÇağ

4. OrtaÇağ'dafelsefidüşüncedinden,dinindogma-

larındanetkilendiğigibi,dindefelsefidüşünceden

yoğunbirbiçimdeetkilenmiştir.

Bu açıklama aşağıdaki yargılardan hangisini

destekler?

A) OrtaÇağfelsefesininanaproblemidinidogma-

larateorikbirçerçevesağlamakolmuştur.

B) OrtaÇağ'dafelsefidüşüncedindenetkilendiği

kadar,dindefelsefidüşüncedenetkilenmiştir.

C) Felsefe ortaya çıktığı günden bugüne kadar

hepvarolmuşturveolmayadevamedecektir.

D) OrtaÇağ'dainsanıntümeylemleridinidogma-

larauygunlukaçısındandeğerlendirilmiştir.

E) Orta Çağ felsefesi dini dogmaların sınırlarını

aşamamış,birilerlemegösterememiştir.

5. OrtaÇağdüşüncesindeTanrı,doğalhukukunoldu-

ğukadaryönetmehakveyetkisinindekaynağın-

dabulunur.Kralyadapadişahlaryönetmehakve

yetkisiniTanrı'danalıp,buyetkiyionunadınakulla-

nırken,erdemliveadilbirtopluminşaetmeamacı

güderlerveyalnızcaO'nahesapvermeihtiyacıdu-

yarlar.

Parçada Orta Çağ düşüncesinin aşağıdakiler-

den hangisine yönelik genel tutumu verilmiştir?

A)Ahlâk B)Din C)Siyaset

D)Toplum E)Adalet

AYD

IN Y

AYIN

LARI

64

Orta Çağ Hristiyan Felsefesi

6. OrtaÇağetiğinde,Tanrıahlakideğerlerinnesnelli-

ğiniteminedecekşekilde,insanlarauymalarıgere-

kenkuralveyükümlülükleribildirenahlakyasasının

kaynağında bulunur. O, doğal dünyanın sınırları

içinde gerçekleşecek bir mutluluk hedefini ahlaki

hayatınnihaiamacıolarakkonumlayanantikveya

modernfelsefenintersine,ahlakihayatınenyüksek

amacıolarakebedisaadetiilerisürenOrtaÇağeti-

ğinde,aynızamandavarılacakyeriveyahedefide

verir.

Bu durum Orta Çağ felsefesinde aşağıdakiler-

den hangisinin varlığını temellendirir?

A) Teolojiyebağlıetik

B) Modernahlakıntemeli

C) Mutlulukamaçlıerdem

D) Evrenselahlakınödevebağlanması

E) Doğayasasınıntemelealınması

7. OrtaÇağ'ınanabakışaçısıAntikÇağ'ınikiönem-

li düşünürü olan Platon ve Aristoteles ile Kilise

Babaları'nındüşündüklerindeveinandıklarındade-

ğişmezdoğrularıngizliolduğudur.

Bu durum Orta Çağ felsefesinin aşağıdaki özel-

liklerden hangisine sahip olmasına yol açar?

A) İlknedensorunuylailgilenme

B) Devletyönetimindeetkinolma

C) Dogmatikolma

D) Dinadamlarıncaişlenme

E) Toplumadüzenverme

8. Orta Çağ felsefesine hakim olan düşünceye gö-

re,esasenbudünyageçiciveyalanbirdünyadır.

Duyusalalgılarımızvebunabağlıolanbilgilerimiz

yanıltıcıdır.AsılgerçekolanTanrı'nıniradesidir.En

yüksekerdemvemutlulukbunubilmektir.

Bu durumda Orta Çağ felsefesi için erdem aşa-


A) Hazpeşindekoşma

B) Yararlıolanıseçme

C) Tanrı'yasığınma

D) Dünyasaldeğerlereönemverme

E) Mutluluğuisteme

9. Tıpkımoderndönemde,birfilozofundüşüncelerini

oluşutururkenzorunluolarakeldekibilimselbilgileri

dikkatealmasıgibi,OrtaÇağ'dada filozof imanın

verilerinitemelealmış,buverilerianlamlandırmak,

açıklıklaifadeetmekiçinaklınyadaYunanfelsefe-

sininaraçlarındanyararlanmıştır.Buyüzdenantik

felsefeninmerkezindedoğanınveinsanın,modern

felsefesininmekrezindeisebilgininve insanınbu-

lunduğu yerde, Orta Çağ felsefesininmerkezinde

..........................vardır.

Parçada boş bırakılan yere gelmesi gereken

kavram aşağıdakilerden hangisidir?

A)Arkhe B)Ahlak C)Ödev

D)Erdem E)Tanrı

10.Tektanrılıdinlerinortayaçıkışı,başkaherşeybiryana,OrtaÇağ felsefesinde felsefeninmerkezine

teolojik konu ya da problemlerin geçtiği anlamına

gelir.NitekimOrtaÇağfelsefesininfarklıgelenekle-

riarasındatemelkonularolarakTanrı'nınvaroluşu

vedoğasıyla,yaratılışınanlamıyla,insanvarlıkları-

nındoğasıveamacıylailgilitartışmalarınmerkezin-

deolmasıanlamındatambirkonuortaklığıvardır.

Buna göre, aşağıdakilerden hangisi Orta Çağ

felsefesinin temel tartışma konularından değil-

dir?

A) Tanrı'nınvarlığı

B) Anamaddesorunu

C) Evreninyaratılışı

D) Vahyinimkânı

E) Tanrı-evrenilişkisi

11.OrtaÇağfelsefesininmerkezindeTanrıvardır.BunedenleTanrımerkezlibirfelsefedir.

Bu durumda aşağıdaki konulardan hangisi Orta

Çağ felsefesinin ilgi alanı içinde yer almaz?

A) TanrıveTanrı'nınvaroluşuproblemi

B) İmanyadaotoriteveakılilişkisiproblemi

C) Tanrı-evrenilişkisiproblemi

D) Beden-ruhilişkisiproblemi

E) İnsan-güzellikilişkisinindoğasıproblemi

1TEST

AYD

IN Y

AYIN

LARI

95

Rönesans ve 17. yy Felsefesi 43

1. Rönesans'ın insancı eğilimleri her şeyden önce

sanatta, özellikle edebiyatta anlatımını buldu. Bir

başka deyişle, insancılık felsefi derinliğine sanat-

sal üretimler içinde kavuştu. Felsefenin dinbilime

bağımlı olduğu uzun yüzyıllardan sonra etkin bir

felsefiaraştırmanınbirdenbireortayaçıkmasıbek-

lenemezdi. Daha önce de belirlediğimiz gibi, bu

döneminyaratıcıaydınlarıeskiçağyapıtlarıaraş-

tırmasındangiderekyeniden insandeğerlerineve

dünya değerlerine yöneldiler. Artık bireyselliğin

öneçıktığıdönemlerbaşlıyordu.Çoktandırdeğeri

unutulmuşyadagörmezdengelinmişbirdünyada

insanbaşlıcadeğerolmayadoğrugidiyordu.

Buna göre;

I. yalnızcafelsefededeğil,sanatdallarıveedebi-

yattadadönüşümünbaşladığı,

II. insanveevrenkavrayışındayenileşmeningö-

rüldüğü,

III. insanıdeğerlendirmedeyineinsankavramının

kendisindenyolaçıkıldığı

durumlarından Rönesans için geçerli olanlar

aşağıdakilerden hangisinde verilmiştir?

A)I,IIveIII B)IveII C)IveIII


2. "Rönesansdevinimitamanlamındainsanıninsana

dönüşüolarakbelirdi. İnsanınyeni yeni toprakları

keşfederkenkendinidebir insanolarakkeşfetme-

yebaşladı."diyen birisi, Rönesans'ta öne çıkan

düşünsel akımlardan hangisine vurgu yapmak-

tadır?

A)Rasyonalizm B)Empirizm

C)Hümanizm D)Sensualizm

E)İdealizm

3. Rönesans, yaşamın dinsellikten başka bir yüzü

yadayüzleriolabileceğiniortayakoydu.İnsansa-

natın, felsefeninkonusuolabilirdi yadaolmalıydı.

İnsanınsalt inananbirvarlıkolmaalgısınındışına

taşınmasınınmihenktaşıRönesans'tı.

Bu parçaya göre Rönesans aşağıdakilerden

hangisidir?

A) Sanatınyükselişi

B) İnsanınfelsefeyleilgilenişi

C) Dininhayataegemenoluşu

D) İnancınçokyönlülüğü

E) İnsanalgısınınlaikleşmesi

4. 15.yüzyıldan17.yüzyılakadaruzananoldukçage-

nişbirdönemdirRönesansdönemi.Budönem17.

yüzyılındüşüncedeakılcıvemekanikçi,sanattada

akılcıvegerçekçiatılımlarınabağlanırkenbirköprü

özelliğigösterir.YeniÇağ,doğururken,kendisiyle

karşılaştıracakyadakendisineaykırıdüşecekko-

şullarıdeğil,arayışlarınıngüçlüürünüolankoşulları

yaratmışolacaktır.BuyüzdenRönesansbirbakıma

birhazırlıkdönemidir;onutamtamınabirhazırlık,

birgeçişdönemiolarakbelirleyemeyişimizinnede-

ni,birçokbakımddanyeniyigetirmişolmasıdır.

Bu parçadan yola çıkarak aşağıdaki yargılardan

hangisine ulaşılamaz?

A) Rönesansyaklaşıkdörtyüzyıllıkbirgeçişdö-

nemidir.

B) Rönesans Yeni Çağ'ın koşullarını hazırlayan

birtemelatmazamanıdır.

C) RönesansYeniÇağ'ı hazırlamasının yanında

pekçokyeniyidegetirmiştir.

D) Rönesans, akılcı, gerçekçi ve mekanikçi dü-

şüncenintemelleriniatmıştır.

E) Rönesanseskiyigeridebırakırkenyenininha-

zırlığınıyapmıştır.

AYD

IN Y

AYIN

LARI

96

Rönesans ve 17. yy Felsefesi

5. Rönesans,sanataçısındantambirolgunluklarçağı

özelliği göstermiştir. Rönesans sanat dünyası en

yetkinürünleriniedebiyat,yontu,resimvemimarlık

alanlarında ortaya koydu.Özellikle İtalyanların üç

büyüğüLeonardodaVinci,Raffaello,Michelange-

lo insanlığa ölmez ürünler armağan ederken tam

tamınabir insanaraştırmacısıydılar.Budönemde

insanlar sanat yapmakla yetinmediler, sanatın ne

olupolmadığıylailgilidedüşündüler.MÖ.IV.yüz-

yıldanberiadıanılmayan"güzel"araştırmasıyeni-

dengündemegelmişoldu.

Bu parçaya dayanarak Rönesans'ın aşağıdaki

felsefe alanlarından hangisinin yeniden canlan-

masını sağladığı söylenebilir?

A)Epistemoloji B)Estetik

C)Ontoloji D)Etik

E)Metafizik

6. Rönesans'ınortayakoyduğuinsancıdüşünceözel-

likle Fransız, İngiliz ve İspanyol edebiyatlarında

enyetkinanlatımlarınıkazanmıştır.Fransa'daRa-

belais veMontaigne, İngiltere'de Sheaskespeare,

İspanya'da Cervantes insancı edebiyatın en ünlü

adlarıdır. Rönesans'ta edebiyat bir sanat etkinliği

olduğukadarbir felsefeetkinliğidir.Rönesansdö-

nemininedebiyatadamlarıgerçekanlamdaseçkin

kişilerdir,herbiriderinkültüradamıdır,bunlaryal-

nızca sanatçı değil aynı zamanda düşünürlerdir.

Dizgiselfelsefeleriyadagerçekanlamdafelsefeleri

biryüzyıliçindeoluşturacakkoşullarbuedebiyatta

içkindir.

Buna göre;

I. Rönesans'tafelsefedeğil,sanatvardır.

II. Rönesans'ın itici gücü felsefe değil, sanat ol-

muştur.

III. Sanatta, özellikleRönesans edebiyatında fel-

sefibirderinlikvardır.

yargılarından doğru olanlar aşağıdakilerden

hangisinde gösterilmiştir?

A)YalnızI B)YalnızII C)IveII

D)YalnızIII E)IIveIII

7. Teolojiningerçekiman,papalığındadüşüncelerve

vicdanlarüzerindekurduğubaskıyışiddetleeleşti-

renErasmus,bueleştirilerini ..........................adlı

eserindedilegetirir.O,eserindegerçekHristiyanlık

ruhunuAntikÇağ'ınbasitlikveyalınlığındaarayan

birdüşünürdür.

Parçadaki boş bırakılan yere aşağıdakilerden

hangisi getirilmelidir?

A)Denemeler B)DeliliğeÖvgü

C)Devlet D)KanunlarınRuhu

E)Prens

8. Montaigne, dünyanın görünme biçimleriyle duyu-

larındeneyimlerini,antikkuşkucularınyaptığıgibi,

kendisine rehber aldı.Ona göre duyular, insanla-

ra kendileriyle ve fiziki dünyayla ilgili, fiziki olarak

ayakta kalmayı ve gerçek hazza erişmeyi sağla-

yacakşekildeyeterincesağlambilgilerverir.Dün-

yanın insanagörünmebiçimleride,nesneldoğru-

luklarından tamamen bağımsız olarak, gerçek bir

değeresahiptir.Dinveyasalardünyaylailgilipozitif

olgularolup,onlarıretveyainkaretmekbiruçuru-

munkenarındaolan insanınhiçbir tehlikeylekarşı

karşıyaolmadığınısöylemesineeşdeğerdir.Pratik

yargı kişinin bir yurttaşı olduğu ülkesinin mevcut

koşullarıylaörgütlenmeyikabuletmesinigerektirir.

Yargıgücüyinekişinin insanhayatınagetirilebile-

cekuygunsınırlamalarladoğruveyerindeolmayan

sınırlamalararasındabirayrımyapmasınımümkün

halegetirir.

Bu parçada filozofun aşağıdaki alanlardan han-

gisine ilişkin görüşüne yer verilmemiştir?

A)Bilgi B)Ahlak C)Din

D)Sanat E)Siyaset

1TEST

AYD

IN Y

AYIN

LARI

127

18. yy Aydınlanma Felsefesi 59

1. Aydınlanma düşünürlerine göre, aklı normal işle-

yişinden alıkoyan, onun bütün insan varlıklarında

benzeryadaaynı fonksiyonlarıyerinegetirmesini

önleyenbirtakımfaktörlervardırvebuolumsuzfak-

törlerinenbaşındakurumsalvekültürelçevrege-

lir.Aydınlanmadüşünürleriaklınbubozuluşundan

Kilise'yi,devleti,batılitikatları,bilgisizlik,sefaletve

önyargıyı sorumlu tutarlar. İnsanlara boş inançlar

aşılayan,onlarınceplerinivegönülleriniipotekaltı-

naalan,dolayısıylamaneviyatlarındançokhırsları,

bencillikleri,bağnazlıklarıylapapazlarvedolayısıy-

laRomaKatolikKilisesi,onlarıngözündeenzararlı

etkiyimeydanagetirmiştir.

Buna göre;

I. aklınözgürleştirilmesi,

II. bilgininlaikleşmesi,

III. dinselkontrolünarttırılması

durumlarından, Aydınlanma düşünürlerinin ka-

bul etmeyecekleri, aşağıdakilerden hangisinde

gösterilmiştir?



2. 18.yy.bilim,sanatvefelsefealanındaRönesans'ın

getirdiklerinideğerlendirenbiryüzyıldır.

Belirtilen getiriler arasında aşağıdakilerden

hangisi olamaz?

A) Laikanlayışındüşünceyeegemenolması

B) Aklıngücünegüvenduyulması

C) Bilimseldüşünceningelişmeyebaşlaması

D) İnançlarınegemenliğininzayıflaması

E) Geçmişdüşüncelerinyoksayılması

3. Aydınlanmafilozofuiçinakıl,başkaşeyleryanında

esas,mantıkvebilimeğitimiyoluylaaraştırılıpda-

harafinehalegetirilmişbirtürortakduyuyaişaret

eder.Buyüzden,aklınbütün insanlardahepaynı

şekildeişlediğine,kendiuygunfonksiyonlarınıyeri-

negetirdiğineinanılmıştır.

Bu parçadaki durumu ifade eden seçenek aşa-


A) Akıldadoğuştanhazırbilgilerbulunur.

B) Akıleşitolarakdağıtılmıştekşeydir.

C) Aklınyapısı,nedenselliğinanakaynağıdır.

D) Akılsalkalıplardeneyinverileriyledoldurulur.

E) Aklıntemelniteliğibilgiyioluşturmaktır.

4. 17. yüzyılın herbiri kendi içinde bütünlük taşıyan,

böylecetamtamınakapalıbirsistemoluşturanfel-

sefeleri,birbaşkadeyişleevrenveinsanlailgilitüm

sorunlarabirbütünsellikiçindeyanıtarayanveher-

biriilknedenlerekadarinmekvesonaçıklamalara

ulaşmak isteyen felsefeleri 18. yüzyılın eşiğinde

hızlaetkinlikleriniyitirdiler.Bununyerineçokbasit,

çokyüzeyselveyalınfelsefelerortayaçıktı.İlkba-

kışta bu yeni felsefelerin, gerçek felsefi dayanak-

lardan,enbaştadabütünselliktenveköktencilikten

yoksunkaldığıdüşünülebilir.

Bu parçadan yola çıkılarak, aşağıdakilerden

hangisine ulaşılamaz?

A) 17.ve18.yüzyılfelsefeleriarasındasistematik

açıdanfarkvardır.

B) 17.yüzyılfelsefesisistemkurmayolunagitmiş-

ken, 18. yüzyıl felsefesinde sistemcilik görül-

mez.

C) 18. yüzyıl feslefesi sistematik olmadığından

dahayalınniteliktedir.

D) 18.yüzyılfelsefesi,bütünlüklübirvarlıkanlayı-

şıüzerindeyükselmiştir.

E) 17.yüzyılfelsefesi,sorunlararadikalbirtutum-

layaklaşırken,18.yüzyıldayaklaşımdahayü-

zeyseldir.

AYD

IN Y

AYIN

LARI

128

18. yy Aydınlanma Felsefesi

5. 18. yüzyıl düşünürlerinden Berkeley 18. yüzyılın

dahaçokdindışıdüzeydegelişenfelsefelerivein-

sanlığın16.yüzyıldansonrabaşlayantanrıtanımaz

eğilimlerikarşısındadinisavunanbirfelsefegeliştir-

mekistemiştir.Bufelsefeninçağıneğilimlerineters

düşmesini umursamayarak ruhçulukla deneyciliği,

maddecilikle idealizmi, birbiriyle bağdaşması ola-

naksız bir çok şeyi birbiriyle kaynaştırmayı dene-

miştir.Amacıherşeydenöncemateryalistdüşün-

ceningelişimineköktencibirtutumlaengelolmaktır.

Maddeninolmadığıbirortamdamaddecilikdeola-

mazdiyedüşünmektedir.

Buna göre;

I. Karşıtlıkiçerengörüşlerisentezlemekistemiş-

tir.

II. Çağıngeneldüşüncesineaykırıbir felsefidu-

ruşgeliştirmiştir.

III. Görüşlerievreniveoluşumusomutaindirgeyen

birnitelikgösterir.

saptamalarından Berkeley için söylendiğinde

doğru olmayanlar aşağıdakilerden hangisinde

gösterilmiştir?

A)YalnızI B)YalnızII C)YalnızIII

D)IveII E)IIveIII

6. Ada Aydınlanması adı verilen İngiliz düşüncesi,

(Locke, Berkeley, Hume) Aydınlanma'nın Kant'a

kadardevamedecekolananabakışaçısınatama-

men hakim oldu. Söz konusu grup, doğal olarak

"ideler yolu"ndan gitmeyi tercih etti. Yani şeylerin

bizatihi kendilerindençok, deneyimüzerinden fel-

sefe yaptı. Bu yüzden Rönesans sonrası Avrupa

felsefesininakılcıvemetafizikselolduğuyerde,Ay-

dınlanmafelsefesideneyimcitemeldeepistemolojik

birkaraktertaşıdı.

Bu durumda Ada Aydınlanmasının aşağıdaki

akımlardan hangisine uygun düşünce ürettiği

söylenebilir?

A)Rasyonalizm B)İdealizm

C)Fenomenoloji D)Septisizm

E)Empirizm

7. BütünbirOrtaÇağboyuncaHristiyandünyatasav-

vuruilefeodalAvrupa'nınsosyo-politikyapılarıara-

sında,esas itibariyleTanrı,papavekraldanmey-

danagelengelenekselotoriteleretrafındanyoğun-

laşanbiryapıkurulmuştu.18.yüzyılagelindiğinde

bu yapı bozulmaya başladı. Çünkü Hristiyanlığın

rasyonel düşünen insanın gözündeki akıldışılıkla-

rıylakurallarıvepolitikanınzorbalıkveadaletsizlik-

leri,modernzihniyetaçısındankendisinebaşkaldı-

rılacakbiroluşumadönüşmüştü.

Bu parçadan;

I. Orta Çağ siyasi ortamının Aydınlanmada de-

ğişmeyebaşlaması,

II. eskiotoritelerin,Aydınlanmadönemiinsanların

gözündesarsılmayabaşlamışolması,

III. aydınlamanındüşünselzemindepolitikvedin-

selbirkaşıduruşuiçermesi

saptamalarından doğru olanlar aşağıdakilerden

hangisinde verilmiştir?


D)I,IIveIII E)IveII

8. Aydınlanmanın kurucu filozofu olarak John Locke

gösterilir.Locke,yeniyenigelişmekteolandoğabi-

limlerindenetkilenmişti.Dolayısıyladaistenenşey

dünyayailişkinbilgiyseeğer,felsefedekendilerine

öykünülmesigerekenkişilerinmatematikçilerinden

çokampirikverilereitibaredenfizikçilerolduğuso-

nucunavardı.Buyüzden,okendifelsefesinemo-

delolarak,fizikçininampirikanalizini,tümevarımsal

akılyürütmetarzınıaldı;gerçekbilgininölçütüola-

rakdateoriyadafikirleringözlemlenebilirverilerle

uyuşmasıölçütünübenimsedi.

Buna göre;

I. Kabulettiğidoğrulukölçütü"uygunluk"tur.

II. Empirisitbirfelsefedenyanadurmuştur.

III. Tümdengelimselakılyürütmeyönteminifesle-

fesinetemelyapmıştır.

saptamalarından Locke için söylendiğinde yan-

lış olanlar aşağıdakilerden hangisidir?



AYD

IN Y

AYIN

LARI

143

19. yy Felsefesi9TEST 67

1. 19.yüzyılınhemenbaşları,18.yüzyılınaklınakarşı

olumsuz bir tepkiyi ifade eden romantik harekete

tanıkolur.Köydenkentegöçühızlandıran,toplum

içindedahaöncegörülmemişbirsefaleteyolaçar-

ken,farklıtoplumfelsefelerinigündemegetirenEn-

düstriDevrimiyüzyılınortalarındaolgunlaşır.1848

yılındaParis'teyaşananbüyükdevrim,Avrupalının

bilincine"burjuva"ve"proleterya"kavramlarınıso-

kar.BiyolojibilimindeiseDarwin'inevrimkuramıyla

birlikte,19.yüzyılbukezbirentelektüeldevrimeta-

nıkolur.

Bu parça, aşağıdakilerden hangisine ilişkin bir

açıklama içermektedir?

A) 19.yüzyılsiyasetininniteliği

B) 19.yüzyılbilimindekigelişmeler

C) 19.yüzyılfelsefesinietkileyenkoşullar

D) 19.yüzyılekonomikyapısı

E) 19.yüzyılsanatınınözellikleri

2. 19.yüzyılfelsefesinebakıldığında,felsefeninalanı-

naakıldışınındagirmişolduğugörülür.19.yüzyılın

kimifilozoflarıgerçekliğinsanıldığıgibirasyonelol-

madığını, körbir iradeningerçekliğenüfuzettiğini

önesürdüler.

Buna göre;

I. felsefeye yeni bakış açılarının eklenmiş oldu-

ğu,

II. felsefedeaklınegemenliğininsonaerdiği,

III. aklı tüm yönleriyle konu edinen bir felsefenin

geliştiği

saptamalarından 19. yüzyıl felsefesi için doğru

olmayanlar aşağıdakilerden hangisinde veril-

miştir?



3. Felsefe tarihçileri Aydınlanma'nın sonu olarak

Kant'ın1804yılındakiölümünügösterirler.19.yüz-

yılla birlikte, felsefede daha önce rastlanmamış

fikirsel bir çeşitlilik başlar. Bu yüzyılda felsefede

fethedilecekveyakeşfedilecekyenialanlarortaya

çıkar.Bunlardanbiridezihinyadadiğeradıylabi-

lincinalanıdır.

Bu durum aşağıdakilerden hangisinin gösterge-

sidir?

A) Düşünmeninkendisininkonuedildiğinin

B) Bilginintemelineaklınyerleştirildiğinin

C) Akıldışıalanındafelsefeyegirdiğinin

D) Bilgibirikimininartmayabaşladığının

E) Akıltarafındanbiçimlendirilenbirevrenalgısı-

nınvarlığının

4. Empirizmedayalı, bilimsel felsefegeleneğinin19.

yüzyıldakiadresiİngiltereveFransaolmuştur.Söz

gelimi Fransa'da ..................... pozitif felsefesini

Bacon'dan, İngiliz empirizminden ve Aydınlanma-

nın ilerlemedüşüncesindenetkilenmişolaraköne

sürdü. Onun pozitivizmi, bilimin kabul gören yön-

temleritarafındanüretilmemişbilgiyireddetmenok-

tasındatemelbuluyordu.

Parçada boş bırakılmış yere gelmesi gereken

filozof adı, aşağıdakilerden hangisidir?

A)Hegel B)Nietzsche C)Marx

D)Kierkegaard E)Comte

AYD

IN Y

AYIN

LARI

144

19. yy Felsefesi

5. 19.yüzyılaönceAlmanidealizmidamgasınıvurdu.

Fichte,SchellingveHegelgibiAlmanidealistlerinin

bizzatteolojieğitimialmışolmaları,Almanidealiz-

minindinleyakıntemashalindeşekillenmesinene-

denoldu.Budurum,Almanidealizmieliylefelsefe-

ninmetafizikselruhunuyenidencanlandırdı.

Bu parçaya göre, 19. yüzyıl Alman idealizminin

felsefeye getirdikleri arasında aşağıdakilerden

hangisi yoktur?

A) Kavramsalbilgiüretimineönemverilmesi

B) Metafiziktemellifelsefelerincanlanması

C) Olgudandeğil,zihindenyolaçıkılması

D) Nesnelgerçekliğinfelsefiolarakkonuedilmesi

E) Metafiziğinimkânınınvurgulanması

6. 19. yüzyıl düşünürlerinden J. S. Mill'in felsefeye

önemlikatkısınınetikvepolitikalandaolduğuka-

bul edilir. ....................in 19. yüzyıldaki en büyük

temsilcisi olan Mill, teorisiyle Sanayi Devrimi'nin

yarattığıolumsuzluklarlamücadeleetmeyönünde

demokratikyollarlahayatageçirilebilecekbirçözüm

denemesi yapmıştır. Ekonomik hayatın düzenlen-

mesindeözgürlükkavramınıtemelalanbuçözüm

denemesi Avrupa siyasetini büyük ölçüde etkile-

miştir.

Parçada boş bırakılan alana getirilmesi gereken

kavram aşağıdakilerden hangisidir?

A)sosyalizm B)pozitivizm C)pragmatizm

D)liberalizm E)idealizm

7. 19.yüzyılfelsefesioldukçaçeşitlilikverenkiçeren

birfelsefeolaraktanımlanır.Buyüzyılınbiryandan

ideolojilerinvegüçlükarşıtlıklariçerenfelsefiakım-

larındönemiolduğukonusundapekçokfelsefeta-

rihçisihemfikirdir.

Buna göre;

I. İdealizm-Pragmatizm

II. İrrasyonalizm-Pozitivizm

III. Liberalizm-Marksizm

verilenlerden parçada anlatıldığı şekilde karşıt-

lık içerenler aşağıdakilerden hangisinde göste-

rilmiştir?

A)IveII B)YalnızI C)I,IIveIII


8. 19. yüzyıl felsefesinin daha çok bireysel filozoflar

(birakımabağlıolmayan) tarafından temsiledilen

irrasyonelkısmıvardır.BukısımaslındaAydınlan-

maveRasyonalizmekarşıbir tepkiolarakgünde-

megelir.

Buna göre;

I. Hegel,

II. Schopenhauer,

III. Nietzsche,

IV. Kierkegaard,

V. Fichte

adlarından irrasyonalizmle adları anılabilecek

olanlar, aşağıdakilerden hangisinde gösteril-

miştir?

A)I,IIveIII B)IIIveIV C)III,IVveV

D)I,IVveV E)II,IIIveIV

1TEST

AYD

IN Y

AYIN

LARI

159

20. yy Felsefesi 75

1. 19. yüzyıldan 20. yüzyıla geçişte felsefe dünya-

sının en ilgi çekici kişiliklerinden biri de Wilhelm

Dilthey'dir.O,bir tarihfelsefecisidir, tümdüşünce-

lerini tarih temeli üzerineoturtmuştur, öte yandan

tarihselciliğini öznelci bir anlayışla dengelemeye

çalışmıştır. Dilthey felsefeyi klasik anlamından

uzaklaştırır; dünya, ruh veTanrı ile ilgilimetafizik

araştırmaolmaktançıkarır,onutamanlamındabir

"insan bilimi" olarak belirler. Deneysel bilimlerin

yadadoğabilimlerininyanındabir insanbilimide

olmalıdır.Bubiliminsanyaşamınıelealacak,onu

ruhbilimsel,dinsel,sanatsalvehukuksalvebenzeri

anlamlardayadadahagenelolarakkültüranlamın-

dainceleyecektir.

Parçadan yola çıkarak, Dilthey'in düşüncesi için

aşağıdakilerden hangisi söylenemez?

A) Kültürelfelsefesinintemelinetarihiyerleştirmiş-

tir.

B) Felsefeninklasikkonularıyerineinsanyaşamı-

nıçevreleyenkavramlarıkonuedinmiştir.

C) Felsefeninmetafiziklesınırlanmışalanınınçer-

çevesinigenişletmiştir.

D) Felsefenin,doğabilimlerigibiamainsanıkonu

edinenbirbilimedönüşmesiniamaçlamıştır.

E) Evreninoluşumu ileTanrı'nınvarlığıarasında

bağlantıkuranbirfelsefegeliştirmiştir.

2. 20.yüzyılfelsefesinebakıldığında,bilimvetekno-

lojiningelişmesiyleortayaçıkankültürbunalımının

yarattığısorunlarınbelirleyiciniteliktaşıdığıgörülür.

Bunedenlefelsefenininsanyaşamınıdoğrudanet-

kileyenalanlarlailgili tartışmalaragiriştiğigözlenir.

Kültüröğelerininsorgulanmasıfilozoflarıaksiyoloji-

ninalanlarıüzerindeuzmanlaşmayıyöneltmiştir.

Buna göre;

I. toplumfelsefesi,

II. siyasetfelsefesi,

III. bilgifelsefesi,

IV. sanatfelsefesi,

V. ahlakfelsefesi

aksiyoloji alanlarının içinde yer almayan aşağı-

dakilerden hangisidir?

A) I B) II C) III D) IV E) V

3. Geliştirdiği Yeni Ontoloji ile 20. yüzyılda etkili ol-

muş düşünürlerden biri de Nikolai Hartmann'dır.

Hartmann'agöre felsefeninamacısorularsormak,

nesnenintanıtlamasındangiderekonunnesnelya-

pısınıkavramayaçalışmaktır.Bilginesnesiaşkınbir

nesneolarakvardır.Hartmann'ınen ilgi çekici ya-

nıScheler'in izindebirdeğerleranlayışıgeliştirmiş

olmasıdır. Buna göre Hartmann kişiyi yüce değer

olarakbelirlerancakScheler'inbenimsemişolduğu

"toplumsalkişilik"fikrinidışlar.

Parçaya göre Hartmann'ın düşüncesi için aşağı-

dakilerden hangisi söylenemez?

A) Bilgininoluşumundabelirleyiciolanınnesneol-

duğunusavunmuştur.

B) Değeralanındabireyimerkezealanbirdüşün-

cegeliştirmiştir.

C) Bilgininortayaçıkışının temelindesoru sorma

eyleminigörmüştür.

D) Toplumukişiliğiolan,büyükbirbireyolarakele

almıştır.

E) Nesneyeyönelmeninveonutümyönleriyleor-

tayakoymanınzorunluluğunainanmıştır.

4. 20. yüzyıl felsefesinin en tanınmış filozoflarından

olan Russell'ı daha çok İngiliz deneyci felsefesi-

nin, özellikle İngiliz pozitivizminin, J.S.Mill'in, hatta

Hume'un bir sürdürücüsü saymak yanlış olmaz.

Hiçbir İngiliz filozofu geleneksel İngiliz deneycilik

çizgisinindışınaçıkmadığınagöre,Russell'ındabu

çizgidekalmışolmasısondereceolağandır.Herne

olursaolsun,Russellbilimsorunlarıüzerinedüşü-

nenpozitifbirfilozof,ayrıcatoplumsorunları,insan-

lıksorunlarıüzerinekafayoran,busorunlaradına

eylemegeçebilenbirdüşünürdür.Sartregibioda

siyasalyaşamadönükkararlıtutumlarıylatanınmış-

tır.

Buna göre;

I. İngilizdeneyciliğigeleneğininiçindeyeralmıştır.

II. Düşüncesiyleeylemlerinibirleştirmiştir.

III. Olgusalbilgiyidikkatealmıştır.

IV. Toplumsalvesiyasalsorunlarilgiodağındadır.

V. Felsefeninmetafizikalanıylailgiliçalışmıştır.

yargılarından Russell için doğru olmayan aşağı-

dakilerden hangisidir?

A) I B) II C) III D) IV E) V

AYD

IN Y

AYIN

LARI

160

20. yy Felsefesi

5. BergsonveWhitehead,20.yüzyılfelsefesindead-

ları"ÇağdaşMetafizikçiler"olarakanılandüşünür-

lerdir.Bumetafizikçiler,bilimdeevrimteorisi,rölati-

vitefiziğibenzeriyepyenibilimselteorilerininortaya

çıktığı bir sırada, gerçekliği anlamanın bir aracı

olarakyenibirmetafiziğeduyulanihtiyacınfarkına

varmışlardı. Buna göre her iki filozof da modern

bilim paradigmasının düşüncede yol açtığı bütün

kabulleri sorgulamakla, onlardan her birinin ciddi

problemlereyolaçtığınıifadeetmeklekalmadı.Bu

çerçevededoğanınmekandayer kaplayanmaddi

cisimlerdenoluşupoluşmadığı,atılmaddedennasıl

varlıkdüzeylerininçıkabildiği,zekânınşeylerinme-

kanikdüzenlenişinimantıksalvematematikselakıl

yürütmeyöntemleriylekavramayamuktedirolupol-

madığı,somuthayatdeneyiminincansızdoğayo-

luylaaçıklanıpaçıklanamayacağısorularınatatmin

ediciyanıtgetirmeyeçalıştılar.

Buna göre, çağdaş metafizikçiler aşağıdaki

alanlardan hangisine ilgi duymamışlardır?

A) Bilimselsonuçlarınvarlıkdüşüncesineetkisi

B) Mantıkvematematiğingerçeğianlamaktakiye-

terliliği

C) Modernbiliminbakışaçısınınfelsefedekikonu-

mu

D) Bilimselsonuçlarıdoğrulamanınyöntemi

E) Yaşamiledoğailişkisininniteliği

6. Dilfelsefesi,dilinvarlık–yapısıvebuvarlık–yapı-

sınınbaşkavarlıkalanıylaolanilgisini,dilinhayatla

vesübjektifdüşünceileolanbağlarınıvedilininsan

için taşıdığıanlamlarüzerindearaştırmalaryapan

felsefedalıdır.

20. yüzyıl felsefesi düşünüldüğünde, aşağıdaki-

lerden hangisi, dil felsefesi üzerine çalışmalar

yapmış bir düşünürdür?

A)Comte B)Wittgenstein

C)Sartre D)Khun

E)Popper

7. 20.yüzyılagelindiğinde,sadecegerçekliğinkendisi,

sosyal,politikvebeşeridünyadeğil,fakatbudün-

ya ya da gerçeklikleri anlayıp açıklamaya çalışan

felsefeninkendisidekompleksbiryapıyadagörü-

nümkazanır.Bunueniyiçağdaşdünyadafelsefeye

katkıyapmışolanfilozofsayısınınçokluğundaveya

20.yüzyılagelinceyekadarsadeceyadaesasiti-

bariylekurucu/bütünleştiriciboyutuylatezahüreden

felsefenin20.yüzyıldaüçboyutuylabirliktebirden

yanisırasıylabütünleştirici,çözümleyiciveeleştirel

boyutlarıylatemsiledilmesiolgusundagörebiliriz.

Buna göre;

I. farklıbilgialanlarınınsonuçlarındanyolaçıka-

rakkapsayıcıbirdüşünceoluşturma,

II. analizcibirbakışla,felsefeyeaitsorunlarıgöz-

dengeçirerek,yenifelsefeyiinşaetme,

III. sorgulayıcı tavrını koruyarak bilgi ve kavram

üretme

tavırlarından 20. yüzyıl felsefesi için geçerli olan-

lar aşağıdakilerden hangisinde gösterilmiştir?

A)I,IIveIII B)IveII C)IIveIII


8. 20.yüzyıldüşünürlerindenCharlesSandersPierce,

doğrulukhakkındakigörüşleriniilerisürmedenönce

ilerisürülmüşdoğrulukteorilerinielealır.Buamaç-

lailkolarakbirönermeyideğerlendirmekiçinölçüt

olarakkullanılanvedoğuştangetirildiğineinanılan

açıklıkveseçiklikölçütünühedefalır.Pierce'yegö-

reböylesibiryöntem,aşırıöznelolmasındandolayı

ölçütolarakkabuledilemez.

Buna göre, Pierce'in eleştirisinin merkezinde

aşağıdaki hangi filozof ve o filozofun kabul et-

tiği ölçüt vardır?

A) Descartes–apaçıklık

B) Aristoteles–tutarlılık

C) Hume–uygunluk

D) Dewey–yararlılık

E) Comte–doğrulanabilirlik

AYD

IN Y

AYIN

LARI

161

20. yy Felsefesi2TEST 76

1. Bilim dünyayı kullanılabilecek parçalara ayırır.

Bergson ise şeylerin özelliklerinin soyut olduğunu

iddiaeder;gerçekolan,daimadünyadabiricikolan-

dır.Ohaldedünyayailişkinhakikateulaşmamızın

yoluyokmudur?Bu türbirhakikatesezgi ileula-

şırız.Sezgikendindeşey ilebirleşirveonukendi

biricikliğiiçinde,içerindenkavrar.Netürşeylerinbu

sezgininnesneleriolabileceğiaçıkdeğildiramaben

kesinlikle bu nesnelerden biriyim. Sezgiyle kendi-

min,yaniruhumunvevaroluşumundoğasınıkavra-

mayeteneğikazanırım.

Bu görüşleri ile Bergson'u 20. yüzyıl felsefesin-

de etkin olan aşağıdaki görüşlerden hangisinin

içine yerleştirebiliriz?

A) Varoluşçufelsefe

B) Çağdaşmetafizikçiler

C) Analitikfelsefe

D) Ütopyacılar

E) Eleştirelfelsefe

2. Dewey'egöreempirizmderasyonalizmdebilmeyi

statikvarlıklarolaraközneilenesnearasındakiiliş-

kiyibazennesnedenhareketlepasif,bazendeöz-

nedenhareketlekurucubirşekildekavrarlar.Fakat

bilmeyleyapmayıherdurumdabirbirindenayırırlar.

Araçsallıkdüşünmeninproblemiçözmeişiylemeş-

gulolur.Düşünmebuyüzdençıkargözetmeyenbir

hakikat arayışı olmadığı gibi doğruluk da şeylerin

statik ve ezeli-ebedi bir niteliği değildir.Düşünme

insanınçevresiylesağlıklı veahenklibir ilişki kur-

masına,onunçevresineuyarlanıpçevresinidönüş-

türmesineimkânverenzihinselbirfaaliyettir.

Parçadaki bu bakış açısı bilme eyleminin temeli-

ne aşağıdakilerden hangisini yerleştirmektedir?

A) Bilgininnesneyleuyumunu

B) İkiiddianınbağdaşmasını

C) Yargınınhiçbirşüpheyeyervermemesini

D) Bilgininuygulanabilirolmasını

E) Çoğunluğundoğrusununkabuledilmesini

3. Kıta felsefesi,Avrupa'dadahaziyadeAlmanyave

Fransa'da geliştirilen ve içeriğindemodern ya da

Aydınlanma karşıtı bir karakterle karşımıza çıkan

felsefeleribarındırır.Bu felsefelerarasında ise fe-

nomenoloji, varoluşçuluk, hermeneutik, Frankfurt

Okulu, post yapısalcılık, postmodernizm ve femi-

nizmgibiakımve felsefeanlayışlarıbulunur.Kıta

felsefesi,insanamerkezibirrolveren,herşeyibe-

şeriözneyeakılcıbirbiçimdeindirgeyenbirmeta-

fizikle mümkün kılınan bir hümanizm eleştirisiyle

karakterizeolur.

Buna göre, Kıta felsefesinin aşağıdakilerden

hangisine karşı olduğu söylenemez?

A) Aydınlanmanınakılcılığına

B) İndirgemecimetafizikanlayışına

C) İnsanınakılsalözneolarakelealınmasına

D) Bireymerkezlifelsefegeliştirilmesine

E) Modernizmindünyakavrayışına

4. Nietzsche,Darwincilik'e hayrandı.Darwincilik ona

gelişimfikrini–yaşayanorganizmalarınevrimsüre-

ciylesürekligelişimiinancını–aşılamasada,doğal

seçicilikveenuygunolanınhayattakalmasıdüşün-

cesinionayladı.Dahazayıfvedeğersizörneklerin

eleneceği ve sadece en soylunun ve türünün en

iyisiolanınhayattakalacağıfikrionaçekicigeldive

butüryasanıninsantürüüzerindedeişleyebilece-

ğinidüşündü.Dahagüçlübireylerhayattakalırken

ve değersizlerin ölmesine katkıda bulunurken da-

ha zayıf olanlar ölmeliydi.Hristiyanlığı küçümsedi

çünkü Hristiyanlık karşıt bir ilkeyi benimsemişti:

Hristiyanlıkbizden,doğakanunlarınıvehayatınku-

rallarınıhiçesayarak,zavallı,uysalvezayıfolanları

koruyupkollamamızıistiyordu.

Buna göre, Nietzsche'nin felsefesi ile Hristiyan-

lığın bakış açısı arasındaki anlaşmazlık, aşağı-

dakilerden hangisinden kaynaklanmaktadır?

A) İnsanvegüçilişkileri

B) Evreninyaradılışı

C) Tanrı'nınvarlığı

D) Biliminamacı

E) Değerlerinsaptanması

AYD

IN Y

AYIN

LARI

162

20. yy Felsefesi

5. Tüm varoluşçu filozoflar bireyden bireye ilişkileri

dramatikilişkilerolarakgörürler.İlişkininçeşidiöz-

nelilişkioluncaelbetteböyledirbu.Öznelliğinkolay

kolayanlaşılamayanancaksanattayetkinanlatım-

laraulaşanöznelbirdilivardır.Böylesibir ilişkide

bizinesneleçıkarabilecekyollarbulanıkvedüşsel-

dir,tehlikelerledoludur.Birkereben'imutlaklaştır-

dınızmı,onaözelözellikleryükledinizmi,onukendi

içinehapsettinizmibirdahaonubaşkasınakolay

kolayulaştıramazsınız.

Parçada varoluşculuğa yöneltilen eleştiriler ara-

sında, aşağıdakilerden hangisi yoktur?

A) Birey'iveben'itemelalma

B) Kişilerarasıilişkileridramatikleştirme

C) Özneldenyolaçıkıpnesnelsonuçlaraulaşabil-

me

D) İnsanbenliğinimutlaklaştırma

E) İnsanıbenliğinekapayıp,dışdünyaileilişkisini

kesme

6. 19.yüzyılınsonunakadarfelsefeyesistemlerege-

menolmuşvedünyanınfarklılıkgösterençokçeşitli

fenomenveyaalgısalgörünüşlerifelsefeninkurucu

boyutu üzerinden birtakım sistemler yoluyla anla-

şılırkılınmayaçalışmıştı.Felsefenin19.yüzyıldan

itibarengiderekgüçkaybetmeyebaşlayansözko-

nusukurucu/bütünleştiriciveyametafizikselboyutu,

çoksayıdafilozofveakımınyeraldığı20.yüzyılda

sadecebirkaçfilozofvebirakımtarafındantemsil

edilmiştir.

Buna göre, 20. yüzyıl felsefesi için yapılan;

I. filozofların sistem kurmak yerine, spesifik ko-

nularüzerindeçalışmayaptığı,

II. yaşamınvebireyinçeşitlenmesinin,felsefenin

kapsayıcılığıüzerindeolumsuzroloynadığı

III. bilimsel ve toplumsal gelişmelerin felsefeye

olanihtiyacıortadankaldırdığı

saptamalardan uygun olmayanlar aşağıdakiler-

den hangisinde gösterilmiştir?

A)YalnızI B)YalnızII C)IIveIII

D)IveII E)YalnızIII

7. 19.yüzyıldayaşamışolanKierkegaard'ın20.yüzyıl

varoluşçuluğunuönceleyenbirfilozofolduğudüşü-

nülür.Kierkegaard, her kişinin biricik bir gerçeklik

olduğunu, insanlar hakkında konuşurken bilimin

başvurduğu soyutlamalara indirgenemeyeceğini

birçokkeztekrareder.Amabuherbirimizinbiricik

vetekraredilemezbirşeyolduğunusöylemekye-

terlideğildirçünküikitaşyadaağaçtakiikiyaprak

dabirbirininaynıdeğildir.Önemliolanıhertaşınya

da yaprağın soyut terimlerin yardımıyla eninebo-

yunatanımlanabilmesidiramakişiböyle–yüzeysel

birşekilde–tanımlanamaz.Kişininbiricikliğiniyaka-

layacak soyut kategoriler yoktur. Ve dilimiz çeşitli

nesneleritanımlamakiçintasarlanmışsoyutifade-

ler içerdiğinden,sırabenliğin, yani "Ben"in,biricik

vetekraredilemezgerçekliğinitanımlamayagelin-

ceçaresizkalır.

Buna göre;

I. Herbireybenzersizdirvebilimingenelkatego-

rilerionuaçıklamadayetersizdir.

II. Dilin soyut bir araç olması; soyut bir genelle-

meyle açıklanamayacak olan birey'in açıklan-

masınıolanaksızlaştırır.

III. İnsanın benzersizliği, doğadaki diğer benzer-

sizliklerdenfarklıolmadığıiçinbiliminevrensel

nitelemelerineindirgenebilir.

yargılarından Kierkegaard'ın kabul etmeyecek-

leri, aşağıdakilerden hangisinde gösterilmiştir?


D)IveII E)IIveIII

8. Dil iledünyaarasındaki ilişkinedir?Aristoteles ile

Orta Çağ filozoflarının düşünmenin yapısını, Ay-

dınlanmadönemifilozoflarınınbilgininkaynağınıve

bilmeyetisininsınırlarınıaraştırırkendeğişikbiçim-

lerdesorduklarısorubundanbaşkabirsorudeğildir

aslında.

Söz konusu ilişkiyi;

I. analitikfelsefe,

II. pragmatizm,

III. existansiyalizm

akımlarından 20. yüzyılda sorgulamış olanlar

aşağıdakilerden hangisinde verilmiştir?


D)I,IIveIII E)IIveIII

Documents

ÖN SÖZ - Aydın Yayınları