Mét sè thuËt ng÷ thèng kª th«ng dông. thuat ngu thong ke.pdf · Lêi giíi thiÖu §Ó hiÓu thèng nhÊt vÒ kh¸i niÖm, néi dung, ph−¬ng ph¸p tÝnh chØ tiªu thèng

Lêi giíi thiÖu

§Ó hiÓu thèng nhÊt vÒ kh¸i niÖm, néi dung, ph−¬ng ph¸p tÝnh chØ tiªu

thèng kª kinh tÕ - x· héi chñ yÕu, Tæng côc Thèng kª tiÕn hµnh nghiªn cøu

biªn so¹n cuèn: "Mét sè thuËt ng÷ thèng kª th«ng dông".

Cuèn s¸ch ®−îc biªn so¹n trªn c¬ së kÕ thõa cã chän läc cuèn "Tõ ®iÓn

Thèng kª" do Tæng côc Thèng kª biªn so¹n vµ xuÊt b¶n n¨m 1977, ¸p dông

kÕt qu¶ nghiªn cøu ®Ò tµi khoa häc cÊp Tæng côc "Nghiªn cøu x©y dùng hÖ

thèng tõ chuÈn thèng kª ViÖt Nam" vµ tham kh¶o mét sè tõ ®iÓn kinh tÕ, tõ

®iÓn chuyªn ngµnh trong n−íc vµ quèc tÕ.

Víi môc ®Ých phôc vô kÞp thêi çc ®èi t−îng sö dông th«ng tin thèng kª,

Tæng côc Thèng kª lùa chän 164 thuËt ng÷ thèng kª th«ng dông nhÊt ®Ó ®−a

vµo cuèn s¸ch nµy. Cuèn s¸ch gåm ba phÇn: phÇn mét gåm 33 thuËt ng÷ vÒ

lý thuyÕt thèng kª vµ çc chØ tiªu tæng hîp; phÇn hai gåm 90 thuËt ng÷ vÒ

thèng kª kinh tÕ vµ phÇn ba gåm 41 thuËt ng÷ vÒ thèng kª x· héi.

Do nhiÒu lý do kh¸c nhau, ch¾c ch¾n cuèn s¸ch sÏ kh«ng tr¸nh khái

thiÕu sãt, Tæng côc Thèng kª hoan nghªnh mäi ý kiÕn, gãp ý cña çc c¬ quan

§¶ng, Nhµ n−íc vµ ®«ng ®¶o ng−êi sö dông ®Ó tiÕp tôc hoµn thiÖn khi biªn

so¹n l¹i cuèn "Tõ ®iÓn Thèng kª".

Tæng côc tr−ëng

Tæng côc thèng kª Lª M¹nh Hïng

Tæng côc Thèng kª hoan nghªnh mäi ý kiÕn ®ãng gãp

cña ®éc gi¶

Mäi ý kiÕn xin göi vÒ:

Tæ biªn so¹n thuËt ng÷ thèng kª

ViÖn Khoa häc Thèng kª

54 NguyÔn ChÝ Thanh, Hµ Néi

§iÖn tho¹i: (84-4) 8344234 / 7753638

Fax: (84-4)7751356

Email: [email protected]

PhÇn mét

Lý thuyÕt thèng kª vµ chØ tiªu tæng hîp

A. Lý thuyÕt thèng kª

1. Ho¹t ®éng thèng kª nhµ n−íc (Official Statistical Operation) lµ

®iÒu tra, b¸o ço, tæng hîp, ph©n tÝch vµ c«ng bè çc th«ng tin ph¶n ¸nh b¶n

chÊt vµ tÝnh quy luËt cña çc hiÖn t−îng kinh tÕ - x· héi trong ®iÒu kiÖn thêi

gian vµ kh«ng gian cô thÓ do tæ chøc thèng kª nhµ n−íc tiÕn hµnh.

2. ChØ tiªu thèng kª (Statistical indicator) lµ tiªu chÝ mµ biÓu hiÖn

b»ng sè cña nã ph¶n ¸nh quy m«, tèc ®é ph¸t triÓn, c¬ cÊu, quan hÖ tû lÖ cña

hiÖn t−îng kinh tÕ - x· héi trong ®iÒu kiÖn kh«ng gian vµ thêi gian cô thÓ.

Mçi chØ tiªu thèng kª ®Òu g¾n víi mét ®¬n vÞ ®o l−êng vµ ph−¬ng ph¸p

tÝnh cô thÓ. VÝ dô: tæng s¶n phÈm trong n−íc (GDP) theo gi¸ thùc tÕ n¨m

2002 lµ 535762 tû ®ång; s¶n l−îng l−¬ng thùc cã h¹t c¶ n−íc n¨m 2002 lµ

36,9 triÖu tÊn,...

- Theo néi dung ph¶n ¸nh, cã chØ tiªu khèi l−îng vµ chØ tiªu chÊt l−îng:

• ChØ tiªu khèi l−îng ph¶n ¸nh quy m«, khèi l−îng cña hiÖn t−îng

nghiªn cøu;

• ChØ tiªu chÊt l−îng ph¶n ¸nh çc ®Æc ®iÓm vÒ mÆt chÊt cña hiÖn t−îng

nghiªn cøu.

Tuy nhiªn, sù ph©n biÖt gi÷a hai lo¹i chØ tiªu trªn ®©y chØ cã ý nghÜa

t−¬ng ®èi.

- Theo h×nh thøc biÓu hiÖn, cã chØ tiªu hiÖn vËt vµ chØ tiªu gi¸ trÞ:

• ChØ tiªu hiÖn vËt biÓu hiÖn b»ng ®¬n vÞ tù nhiªn. VÝ dô: sè l−îng m¸y

mãc tÝnh b»ng çi, s¶n l−îng l−¬ng thùc tÝnh b»ng tÊn,... hoÆc ®¬n vÞ ®o

l−êng quy −íc nh−: v¶i tÝnh b»ng mÐt, n−íc m¾m tÝnh b»ng lÝt, v.v...

• ChØ tiªu gi¸ trÞ biÓu hiÖn b»ng ®¬n vÞ tiÒn tÖ ®ång ViÖt Nam, ngoµi

ra cßn ®−îc tÝnh b»ng ngo¹i tÖ nh− ®«la Mü, Euro,... VÝ dô: gi¸ trÞ s¶n xuÊt

c«ng nghiÖp, doanh thu tiªu thô s¶n phÈm ®−îc tÝnh b»ng ®ång ViÖt Nam

(ngh×n ®ång, triÖu ®ång,...); kim ng¹ch xuÊt, nhËp khÈu ®−îc tÝnh b»ng

®«la Mü.

- Theo ®Æc ®iÓm vÒ thêi gian, cã chØ tiªu thêi ®iÓm vµ chØ tiªu thêi kú:

• ChØ tiªu thêi ®iÓm ph¶n ¸nh quy m« cña hiÖn t−îng nghiªn cøu t¹i

mét thêi ®iÓm. V× vËy, quy m« cña hiÖn t−îng nghiªn cøu kh«ng phô thuéc

vµo ®é dµi thêi gian nghiªn cøu.

• ChØ tiªu thêi kú ph¶n ¸nh quy m« cña hiÖn t−îng nghiªn cøu trong

mét thêi kú nhÊt ®Þnh. V× vËy, quy m« cña hiÖn t−îng nghiªn cøu phô thuéc

vµo ®é dµi thêi gian nghiªn cøu.

3. HÖ thèng chØ tiªu thèng kª (System of statistical indicators) lµ tËp

hîp nh÷ng chØ tiªu thèng kª nh»m ph¶n ¸nh b¶n chÊt cña lÜnh vùc nghiªn

cøu. HÖ thèng chØ tiªu thèng kª do c¬ quan nhµ n−íc cã thÈm quyÒn ban

hµnh.

Trong thèng kª kinh tÕ - x· héi cã nhiÒu lo¹i hÖ thèng chØ tiªu thèng

kª: hÖ thèng chØ tiªu thèng kª cña tõng ngµnh, tõng lÜnh vùc vµ hÖ thèng chØ

tiªu thèng kª quèc gia chung cho nhiÒu lÜnh vùc, v.v... HÖ thèng chØ tiªu

thèng kª quèc gia chung cho nhiÒu lÜnh vùc lµ hÖ thèng chØ tiªu cã ph¹m vi

réng, ph¶n ¸nh t×nh h×nh kinh tÕ - x· héi chñ yÕu cña ®Êt n−íc hoÆc vÒ çc

mÆt s¶n xuÊt vËt chÊt, dÞch vô, ®êi sèng v¨n hãa, x· héi.

4. B¸o ço thèng kª (Statistical report) lµ h×nh thøc thu thËp th«ng tin

thèng kª theo chÕ ®é b¸o ço thèng kª do c¬ quan nhµ n−íc cã thÈm quyÒn

ban hµnh. B¸o ço thèng kª bao gåm:

• Çc quy ®Þnh vÒ thÈm quyÒn lËp vµ ban hµnh biÓu mÉu b¸o ço;

• Çc quy ®Þnh vÒ biÓu mÉu vµ gi¶i thÝch biÓu mÉu b¸o ço, bao gåm:

môc ®Ých, ý nghÜa, kh¸i niÖm, néi dung, ph¹m vi, ph−¬ng ph¸p tÝnh çc chØ

tiªu b¸o ço, danh môc çc lo¹i chØ tiªu ghi trong b¸o ço;

• Çc quy ®Þnh vÒ viÖc thùc hiÖn chÕ ®é b¸o ço, ®¬n vÞ b¸o ço, thêi

h¹n b¸o ço, ®¬n vÞ nhËn b¸o ço,...

Theo cÊp ®é thùc hiÖn, b¸o ço thèng kª ®−îc chia thµnh b¸o ço

thèng kª c¬ së vµ b¸o ço thèng kª tæng hîp:

• B¸o ço thèng kª c¬ së lµ lo¹i b¸o ço do çc ®¬n vÞ c¬ së (doanh

nghiÖp nhµ n−íc cã h¹ch to¸n ®éc lËp, c¬ quan hµnh chÝnh, ®¬n vÞ sù nghiÖp,

çc tæ chøc chÝnh trÞ, x· héi, nghÒ nghiÖp cã sö dông ng©n s¸ch nhµ n−íc,

çc doanh nghiÖp cã vèn ®Çu t− n−íc ngoµi,...) lËp tõ sè liÖu ghi chÐp ban

®Çu theo hÖ thèng biÓu mÉu thèng nhÊt vµ b¸o ço cho c¬ quan qu¶n lý nhµ

n−íc cÊp trªn, c¬ quan thèng kª nhµ n−íc (quy ®Þnh trong chÕ ®é b¸o ço);

• B¸o ço thèng kª tæng hîp lµ lo¹i b¸o ço do çc ®¬n vÞ thèng kª çc

cÊp (phßng thèng kª quËn, huyÖn, thÞ x·, thµnh phè trùc thuéc tØnh; côc

thèng kª tØnh, thµnh phè trùc thuéc trung −¬ng; thèng kª çc Bé, ngµnh vµ

thèng kª çc Së, ban, ngµnh cña tØnh, thµnh phè) lËp tõ sè liÖu ®· ®−îc tæng

hîp qua chÕ ®é b¸o ço thèng kª c¬ së, tõ kÕt qu¶ çc cuéc ®iÒu tra thèng kª

hoÆc tõ çc nguån th«ng tin kh¸c theo hÖ thèng biÓu tæng hîp thèng nhÊt ®Ó

phôc vô cho yªu cÇu qu¶n lý tõng cÊp vµ tæng hîp sè liÖu thèng kª ë cÊp cao

h¬n (quy ®Þnh trong chÕ ®é b¸o ço).

5. §iÒu tra thèng kª (Statistical survey) lµ h×nh thøc thu thËp th«ng

tin thèng kª theo ph−¬ng ¸n ®iÒu tra.

§iÒu tra thèng kª cã thÓ tiÕn hµnh trong ph¹m vi c¶ n−íc hoÆc trong

ph¹m vi tõng ®Þa ph−¬ng, cã thÓ lµ ®iÒu tra toµn bé hoÆc ®iÒu tra kh«ng toµn

bé.

§iÒu tra toµn bé tiÕn hµnh thu thËp th«ng tin ë tÊt c¶ çc ®¬n vÞ cña

tæng thÓ ®iÒu tra. §iÒu tra kh«ng toµn bé chØ tiÕn hµnh thu thËp sè liÖu ë mét

sè ®¬n vÞ trong tæng thÓ ®iÒu tra.

Néi dung cña ®iÒu tra thèng kª ®Ò cËp ®Õn mét hoÆc nhiÒu chñ ®Ò. Çch

tiÕp cËn tµi liÖu ban ®Çu trong ®iÒu tra cã thÓ lµ ®¨ng ký trùc tiÕp, pháng vÊn

hoÆc dùa vµo çc tµi liÖu ®· ®−îc ghi chÐp s½n.

6. Tæng ®iÒu tra (Census) lµ lo¹i ®iÒu tra toµn bé cã quy m« lín, tiÕn

hµnh trªn ph¹m vi c¶ n−íc vµ liªn quan ®Õn nhiÒu ngµnh, nhiÒu lÜnh vùc nh−

tæng ®iÒu tra d©n sè vµ nhµ ë, tæng ®iÒu tra n«ng th«n, n«ng nghiÖp vµ thñy

s¶n, tæng ®iÒu tra çc c¬ së kinh tÕ, hµnh chÝnh, sù nghiÖp. Néi dung tæng

®iÒu tra bao gåm çc chØ tiªu thèng kª quan träng nhÊt mang tÝnh chiÕn l−îc

phôc vô cho viÖc ho¹ch ®Þnh çc chÝnh s¸ch ph¸t triÓn kinh tÕ - x· héi tÇm vÜ

m«.

7. §iÒu tra chän mÉu (Sample survey) lµ lo¹i ®iÒu tra kh«ng toµn bé,

trong ®ã chØ chän ra mét sè ®¬n vÞ (gäi lµ ®¬n vÞ mÉu) theo nh÷ng nguyªn t¾c

nhÊt ®Þnh, ®¶m b¶o tÝnh ®¹i diÖn cho tæng thÓ chung ®Ó ®iÒu tra. Th«ng tin

thu ®−îc tõ ®iÒu tra chän mÉu dïng ®Ó tÝnh vµ suy réng cho tæng thÓ chung.

§iÒu tra chän mÉu cã nh÷ng −u ®iÓm c¬ b¶n sau:

• TiÕn hµnh nhanh gän, b¶o ®¶m tÝnh kÞp thêi cña sè liÖu thèng kª;

• TiÕt kiÖm nh©n lùc vµ kinh phÝ trong qu¸ tr×nh ®iÒu tra;

• Cã ®iÒu kiÖn më réng néi dung ®iÒu tra, kÕt qu¶ ®iÒu tra ph¶n ¸nh

®−îc nhiÒu khÝa c¹nh kinh tÕ - x· héi, t¹o thuËn lîi cho nghiªn cøu chuyªn

s©u ®èi t−îng ®iÒu tra;

• Gi¶m sai sè phi chän mÉu (sai sè do c©n, ®ong, ®o, ®Õm, khai b¸o, ghi

chÐp, v.v...).

§iÒu tra chän mÉu ®−îc vËn dông trong çc tr−êng hîp sau ®©y:

• Thay thÕ cho ®iÒu tra toµn bé trong nh÷ng tr−êng hîp quy m« ®iÒu tra

toµn bé qu¸ lín, cÇn thu thËp nhiÒu chØ tiªu, kh«ng ®ñ kinh phÝ vµ nh©n lùc

®Ó tiÕn hµnh ®iÒu tra toµn bé;

• Qu¸ tr×nh ®iÒu tra g¾n liÒn víi viÖc ph¸ hñy s¶n phÈm nh− ®iÒu tra ®¸nh gi¸ chÊt l−îng thÞt hép, ç hép,...;

• Thu thËp nh÷ng th«ng tin tiªn nghiÖm trong nh÷ng tr−êng hîp cÇn thiÕt nh»m phôc vô cho yªu cÇu cña ®iÒu tra toµn bé. VÝ dô: ®Ó th¨m dß møc ®é tÝn nhiÖm cña çc øng cö viªn vµo mét chøc vÞ nµo ®ã;

• Thu thËp sè liÖu ®Ó kiÓm tra, ®¸nh gi¸ ®é tin cËy cña kÕt qu¶ ®iÒu tra

toµn bé.

8. Ph−¬ng ¸n ®iÒu tra thèng kª (Statistical survey design) lµ mét

lo¹i v¨n b¶n ®−îc x©y dùng trong b−íc chuÈn bÞ ®iÒu tra, quy ®Þnh râ vÒ

nh÷ng vÊn ®Ò cÇn gi¶i quyÕt hoÆc cÇn hiÓu thèng nhÊt tr−íc, trong vµ sau khi

tiÕn hµnh ®iÒu tra. Néi dung cña ph−¬ng ¸n ®iÒu tra bao gåm çc néi dung c¬

b¶n sau:

• Môc ®Ých, yªu cÇu ®iÒu tra;

• Ph¹m vi, ®èi t−îng vµ ®¬n vÞ ®iÒu tra;

• Néi dung ®iÒu tra;

• Thêi ®iÓm, thêi kú thu thËp sè liÖu;

• Ph−¬ng ph¸p ®iÒu tra, l−îc ®å ®iÒu tra, l−îc ®å chän mÉu (nÕu lµ ®iÒu

tra chän mÉu);

• PhiÕu ®iÒu tra vµ b¶n gi¶i thÝch çch ghi chÐp;

• KÕ ho¹ch thêi gian tiÕn hµnh cuéc ®iÒu tra;

• Ph−¬ng thøc tæ chøc chØ ®¹o, ph−¬ng ph¸p tæng hîp, ph©n tÝch vµ

c«ng bè kÕt qu¶ ®iÒu tra, v.v...

9. B¶ng hÖ thèng ngµnh kinh tÕ quèc d©n (Standard industrial

classification of all economic activities) lµ b¶ng ph©n lo¹i vµ m· ho¸ çc

ho¹t ®éng kinh tÕ theo b¶n chÊt cña chóng ®−îc ®Æc tr−ng bëi nguyªn liÖu

®Çu vµo, quy tr×nh c«ng nghÖ s¶n xuÊt vµ s¶n phÈm ®Çu ra do c¬ quan nhµ

n−íc cã thÈm quyÒn ban hµnh ®Ó sö dông thèng nhÊt.

10. B¶ng danh môc s¶n phÈm (Product classification) lµ b¶ng ph©n

lo¹i vµ m· ho¸ toµn bé hµng ho¸, dÞch vô theo c«ng dông, ®Æc tÝnh, quy tr×nh

c«ng nghÖ, nguyªn, vËt liÖu chÝnh t¹o ra s¶n phÈm do c¬ quan nhµ n−íc cã

thÈm quyÒn ban hµnh ®Ó sö dông thèng nhÊt.

11. B¶ng danh môc nghÒ nghiÖp (Classification of occupation) lµ

b¶ng ph©n lo¹i vµ m· ho¸ çc nghÒ nghiÖp cña lùc l−îng lao ®éng theo lo¹i

c«ng viÖc vµ tay nghÒ do c¬ quan nhµ n−íc cã thÈm quyÒn ban hµnh ®Ó sö

dông thèng nhÊt.

Lo¹i c«ng viÖc lµ tËp hîp çc nhiÖm vô vµ tr¸ch nhiÖm g¾n liÒn víi

ph−¬ng tiÖn ®Ó thùc hiÖn.

Tay nghÒ lµ kh¶ n¨ng thùc hiÖn çc nhiÖm vô vµ tr¸ch nhiÖm mµ mét

nghÒ ®ßi hái. Tay nghÒ ®−îc thÓ hiÖn trªn hai mÆt: tr×nh ®é tay nghÒ vµ ®Æc

tÝnh chuyªn m«n ho¸.

B¶ng danh môc nghÒ nghiÖp chØ ®Ó ¸p dông cho ph©n lo¹i lao ®éng theo

nghÒ nghiÖp ®ang lµm cña hä.

12. B¶ng danh môc gi¸o dôc, ®µo t¹o (Education and training

classification) lµ b¶ng ph©n lo¹i vµ m· hãa ch−¬ng tr×nh gi¸o dôc vµ ®µo t¹o

theo tr×nh ®é vµ lÜnh vùc gi¸o dôc, ®µo t¹o do c¬ quan nhµ n−íc cã thÈm

quyÒn ban hµnh ®Ó sö dông thèng nhÊt. Ch−¬ng tr×nh gi¸o dôc vµ ®µo t¹o do

LuËt Gi¸o dôc quy ®Þnh.

13. B¶ng danh môc ®¬n vÞ hµnh chÝnh (Classification of

administrative division) lµ b¶ng ph©n lo¹i vµ m· ho¸ çc ®¬n vÞ hµnh chÝnh

theo çc cÊp: tØnh/thµnh phè; huyÖn/ quËn/thÞ x·; x·/ph−êng/thÞ trÊn, do c¬

quan nhµ n−íc cã thÈm quyÒn ban hµnh ®Ó sö dông thèng nhÊt.

14. B¶ng danh môc d©n téc ViÖt Nam (Classification of the

Vietnamese nations) lµ b¶ng ph©n lo¹i vµ m· ho¸ çc d©n téc c− tró trªn

l·nh thæ ViÖt Nam do c¬ quan nhµ n−íc cã thÈm quyÒn ban hµnh ®Ó sö dông

thèng nhÊt.

15. Sè tuyÖt ®èi trong thèng kª (Absolute figure) lµ chØ tiªu biÓu hiÖn

quy m«, khèi l−îng cña hiÖn t−îng hoÆc qu¸ tr×nh kinh tÕ - x· héi, trong ®iÒu

kiÖn thêi gian vµ kh«ng gian cô thÓ. Sè tuyÖt ®èi bao gåm çc con sè nãi lªn

sè ®¬n vÞ cña tæng thÓ (sè doanh nghiÖp, sè c«ng nh©n,...) hoÆc tæng thÓ çc

trÞ sè vÒ biÓu hiÖn cña mét tiªu thøc nµo ®ã (tiÒn l−¬ng c«ng nh©n, gi¸ trÞ s¶n

xuÊt c«ng nghiÖp,...).

Çc sè tuyÖt ®èi bao giê còng cã ®¬n vÞ tÝnh cô thÓ, gåm ®¬n vÞ tÝnh

hiÖn vËt nh− çi, con, chiÕc, v.v... ; ®¬n vÞ hiÖn vËt quy −íc tøc lµ ®¬n vÞ quy

®æi theo mét tiªu chuÈn nµo ®ã nh− n−íc m¾m quy theo ®é ®¹m, than quy

theo nhiÖt l−îng; ®¬n vÞ tiÒn tÖ (®ång, nh©n d©n tÖ, ®« la, v.v...), ®¬n vÞ thêi

gian (giê, ngµy, th¸ng,..),...

Cã hai lo¹i sè tuyÖt ®èi: Sè tuyÖt ®èi thêi kú ph¶n ¸nh quy m«, khèi

l−îng cña hiÖn t−îng trong mét thêi kú nhÊt ®Þnh vµ sè tuyÖt ®èi thêi ®iÓm

ph¶n ¸nh quy m«, khèi l−îng cña hiÖn t−îng ë mét thêi ®iÓm nhÊt ®Þnh nh−:

d©n sè mét ®Þa ph−¬ng nµo ®ã cã ®Õn 0 giê ngµy 1/4.

16. Sè t−¬ng ®èi (Relative figure) lµ chØ tiªu biÓu hiÖn quan hÖ so

s¸nh gi÷a hai chØ tiªu thèng kª cïng lo¹i nh−ng ë çc thêi gian hoÆc kh«ng

gian kh¸c nhau; hoÆc gi÷a hai chØ tiªu kh¸c lo¹i nh−ng cã quan hÖ víi nhau;

hoÆc so s¸nh tõng bé phËn víi tæng thÓ chung trong cïng mét chØ tiªu. Trong

hai ®¹i l−îng ®em ra so s¸nh cña sè t−¬ng ®èi, mét ®¹i l−îng ®−îc chän lµm

gèc.

Sè t−¬ng ®èi cã thÓ ®−îc biÓu hiÖn b»ng sè lÇn, sè phÇn tr¨m hoÆc phÇn

ngh×n (ký hiÖu lµ % hoÆc ‰), hay b»ng çc ®¬n vÞ kÐp (ng−êi/km2, b¸c

sÜ/1000 ng−êi d©n,...). VÝ dô: so víi n¨m 2001, tæng s¶n phÈm trong n−íc cña

ViÖt Nam n¨m 2002 b»ng 107,08%; tû lÖ d©n sè thµnh thÞ cña c¶ n−íc n¨m

2002 lµ 25,1%; mËt ®é d©n sè cña ViÖt Nam n¨m 2002 lµ 239 ng−êi/km2,...

Trong thèng kª, sè t−¬ng ®èi ®−îc sö dông réng r·i ®Ó ph¶n ¸nh nh÷ng

®Æc ®iÓm vÒ kÕt cÊu, quan hÖ tû lÖ, tr×nh ®é ph¸t triÓn, møc ®é hoµn thµnh kÕ

ho¹ch, møc ®é phæ biÕn cña hiÖn t−îng kinh tÕ - x· héi nghiªn cøu trong ®iÒu

kiÖn kh«ng gian vµ thêi gian.

C¨n cø vµo néi dung do sè t−¬ng ®èi ph¶n ¸nh, cã thÓ ph©n biÖt: sè

t−¬ng ®èi ®éng th¸i (so s¸nh 2 chØ tiªu cïng lo¹i gi÷a 2 thêi gian kh¸c nhau);

sè t−¬ng ®èi kÕ ho¹ch (so s¸nh mét chØ tiªu thùc hiÖn víi mét chØ tiªu kÕ

ho¹ch); sè t−¬ng ®èi kÕt cÊu (so s¸nh mét bé phËn víi tæng thÓ gåm nhiÒu bé

phËn); sè t−¬ng ®èi c−êng ®é (so s¸nh gi÷a 2 chØ tiªu kh¸c nhau nh−ng cã

liªn quan); vµ sè t−¬ng ®èi kh«ng gian (so s¸nh 2 chØ tiªu cïng lo¹i nh−ng cã

kh«ng gian kh¸c nhau).

17. Sè b×nh qu©n (Average figure) lµ chØ tiªu biÓu hiÖn møc ®é ®iÓn

h×nh cña mét tæng thÓ gåm nhiÒu ®¬n vÞ cïng lo¹i ®−îc x¸c ®Þnh theo mét

tiªu thøc nµo ®ã. Sè b×nh qu©n m« t¶ ®Æc ®iÓm chung nhÊt, phæ biÕn nhÊt cña

hiÖn t−îng kinh tÕ - x· héi trong çc ®iÒu kiÖn kh«ng gian vµ thêi gian cô

thÓ. VÝ dô: tiÒn l−¬ng b×nh qu©n cña c«ng nh©n trong doanh nghiÖp lµ møc

l−¬ng phæ biÕn nhÊt, ®¹i diÖn cho çc møc l−¬ng kh¸c nhau cña tõng c«ng

nh©n trong doanh nghiÖp. Ngoµi ra, sè b×nh qu©n cßn dïng ®Ó so s¸nh ®Æc

®iÓm cña nh÷ng hiÖn t−îng kh«ng cã cïng quy m« hay lµm c¨n cø ®Ó ®¸nh

gi¸ tr×nh ®é ®ång ®Òu cña çc ®¬n vÞ tæng thÓ.

§Ó sè b×nh qu©n cã ý nghÜa thùc tÕ, ®iÒu kiÖn chñ yÕu lµ chØ tiªu nµy

ph¶i ®−îc tÝnh cho nh÷ng ®¬n vÞ cã cïng chung mét tÝnh chÊt (th−êng gäi lµ

tæng thÓ ®ång chÊt). Muèn vËy ph¶i dùa trªn c¬ së ph©n tæ thèng kª mét çch

khoa häc vµ chÝnh x¸c.

Cã nhiÒu lo¹i sè b×nh qu©n. Trong thèng kª kinh tÕ - x· héi th−êng

dïng çc lo¹i: sè b×nh qu©n sè häc, sè b×nh qu©n ®iÒu hoµ, sè b×nh qu©n h×nh

häc (sè b×nh qu©n nh©n), mèt vµ trung vÞ.

XÐt theo vai trß ®ãng gãp kh¸c nhau cña çc thµnh phÇn tham gia b×nh

qu©n ho¸, sè b×nh qu©n chung ®−îc chia thµnh sè b×nh qu©n gi¶n ®¬n vµ sè

b×nh qu©n gia quyÒn.

• Sè b×nh qu©n gi¶n ®¬n: ®−îc tÝnh trªn c¬ së çc thµnh phÇn tham gia

b×nh qu©n ho¸ cã vai trß vÒ qui m« (tÇn sè) ®ãng gãp nh− nhau.

• Sè b×nh qu©n gia quyÒn: ®−îc tÝnh trªn c¬ së çc thµnh phÇn tham gia

b×nh qu©n ho¸ cã vai trß vÒ qui m« ®ãng gãp kh¸c nhau.

18. D·y sè biÕn ®éng theo thêi gian (Time series data) lµ d·y çc trÞ

sè cña mét chØ tiªu thèng kª ®−îc s¾p xÕp theo thø tù thêi gian, dïng ®Ó ph¶n

¸nh qu¸ tr×nh ph¸t triÓn cña hiÖn t−îng. VÝ dô s¶n l−îng ®iÖn s¶n xuÊt ra cña

ViÖt Nam (tû kw/h) cña çc n¨m tõ 1995 ®Õn 2002 nh− sau: 14,7; 17,0; 19,3;

21,7; 23,6; 26,6; 30,7; 35,6.

Trong d·y sè biÕn ®éng theo thêi gian cã hai yÕu tè: thêi gian vµ chØ

tiªu ph¶n ¸nh hiÖn t−îng nghiªn cøu. Thêi gian trong d·y sè cã thÓ lµ ngµy,

th¸ng, n¨m,... tïy theo môc ®Ých nghiªn cøu; chØ tiªu ph¶n ¸nh hiÖn t−îng

nghiªn cøu cã thÓ biÓu hiÖn b»ng sè tuyÖt ®èi, sè t−¬ng ®èi hay sè b×nh qu©n.

C¨n cø vµo tÝnh chÊt cña thêi gian trong d·y sè, cã thÓ ph©n biÖt hai lo¹i:

• D·y sè biÕn ®éng theo thêi kú (gäi t¾t lµ d·y sè thêi kú) lµ d·y sè

trong ®ã çc chØ tiªu biÓu hiÖn mÆt l−îng cña hiÖn t−îng trong mét kho¶ng

thêi gian nhÊt ®Þnh. VÝ dô: d·y sè vÒ s¶n l−îng ®iÖn s¶n xuÊt ra hµng n¨m;

tæng s¶n phÈm trong n−íc tÝnh theo gi¸ so s¸nh thêi kú 1990 - 2002,...;

• D·y sè biÕn ®éng theo thêi ®iÓm (gäi t¾t lµ d·y sè thêi ®iÓm) lµ d·y

sè trong ®ã çc chØ tiªu biÓu hiÖn mÆt l−îng cña hiÖn t−îng t¹i nh÷ng thêi

®iÓm nhÊt ®Þnh. VÝ dô: d·y sè vÒ sè häc sinh phæ th«ng nhËp häc cã ®Õn ngµy

khai gi¶ng hµng n¨m; sè ng−êi cã tr×nh ®é tiÕn sÜ vµ tiÕn sÜ khoa häc cã ®Õn

01/4/1999, v.v...

Çc trÞ sè cña chØ tiªu trong d·y sè ph¶i thèng nhÊt vÒ néi dung, ph−¬ng

ph¸p vµ ®¬n vÞ tÝnh, thèng nhÊt vÒ ®é dµi thêi gian vµ ph¹m vi hiÖn t−îng

nghiªn cøu ®Ó b¶o ®¶m tÝnh so s¸nh ®−îc víi nhau.

19. L−îng t¨ng tuyÖt ®èi (Absolute increasement of indicator) lµ

hiÖu sè gi÷a hai møc ®é cña chØ tiªu trong d·y sè thêi gian, ph¶n ¸nh sù thay

®æi møc ®é cña hiÖn t−îng qua hai thêi gian kh¸c nhau. NÕu h−íng ph¸t triÓn

cña hiÖn t−îng t¨ng th× l−îng t¨ng tuyÖt ®èi mang dÊu d−¬ng vµ ng−îc l¹i.

Tuú theo môc ®Ých nghiªn cøu, cã thÓ tÝnh çc l−îng t¨ng tuyÖt ®èi sau:

• L−îng t¨ng tuyÖt ®èi liªn hoµn (hay l−îng t¨ng tuyÖt ®èi tõng kú) lµ

hiÖu sè gi÷a møc ®é cña kú nghiªn cøu víi møc ®é cña kú liÒn kÒ tr−íc nã

trong d·y sè. C«ng thøc tÝnh nh− sau:

1iii yy −−=δ

Trong ®ã:

iδ - l−îng t¨ng tuyÖt ®èi liªn hoµn;

yi - møc ®é ë kú nghiªn cøu;

yi-1- møc ®é ë kú liÒn kÒ tr−íc møc ®é cña kú nghiªn cøu;

i - thø tù çc kú (i = 1,2,3,4,..., n).

• L−îng t¨ng tuyÖt ®èi ®Þnh gèc lµ hiÖu sè gi÷a møc ®é cña kú nghiªn

cøu víi møc ®é cña kú ®−îc chän lµm gèc kh«ng thay ®æi (th−êng lµ møc ®é

®Çu tiªn trong d·y sè). C«ng thøc tÝnh:

1ii yy −=∆

Trong ®ã:

i∆ - l−îng t¨ng tuyÖt ®èi ®Þnh gèc;

yi - møc ®é ë kú nghiªn cøu;

y1- møc ®é ë kú ®−îc chän lµm gèc so s¸nh.

• L−îng t¨ng tuyÖt ®èi b×nh qu©n lµ sè b×nh qu©n cña çc l−îng t¨ng

tuyÖt ®èi tõng kú. C«ng thøc tÝnh:

1nyy

1n1n1nn

n

2ii

−−

=−∆

=−

δ=δ∑=

Trong ®ã:

δ - l−îng t¨ng tuyÖt ®èi b×nh qu©n;

n - sè kú nghiªn cøu.

20. Tèc ®é ph¸t triÓn (Development index), cßn gäi lµ chØ sè ph¸t triÓn, lµ chØ tiªu t−¬ng ®èi dïng ®Ó ph¶n ¸nh nhÞp ®iÖu biÕn ®éng cña hiÖn t−îng nghiªn cøu qua hai thêi kú/ thêi ®iÓm kh¸c nhau vµ ®−îc biÓu hiÖn b»ng sè lÇn hay sè phÇn tr¨m. Tèc ®é ph¸t triÓn ®−îc tÝnh b»ng çch so s¸nh gi÷a hai møc ®é cña chØ tiªu trong d·y sè biÕn ®éng theo thêi gian, trong ®ã mét møc ®é ®−îc chän lµm gèc so s¸nh. Tïy theo môc ®Ých nghiªn cøu, cã thÓ tÝnh çc lo¹i tèc ®é ph¸t triÓn sau:

• Tèc ®é ph¸t triÓn liªn hoµn (hay tèc ®é ph¸t triÓn tõng kú) dïng ®Ó ph¶n ¸nh sù ph¸t triÓn cña hiÖn t−îng qua tõng thêi gian g¾n liÒn nhau, ®−îc tÝnh b»ng çch so s¸nh mét møc ®é nµo ®ã trong d·y sè ë kú nghiªn cøu víi møc ®é liÒn kÒ tr−íc ®ã. C«ng thøc tÝnh:

1i

ii y

yt

−=

Trong ®ã:

ti - tèc ®é ph¸t triÓn liªn hoµn;

yi - møc ®é chØ tiªu ë kú nghiªn cøu;

yi−1 - møc ®é chØ tiªu ë kú liÒn kÒ tr−íc kú nghiªn cøu.

• Tèc ®é ph¸t triÓn ®Þnh gèc dïng ®Ó ph¶n ¸nh sù ph¸t triÓn cña hiÖn

t−îng qua mét thêi gian dµi, ®−îc tÝnh b»ng çch so s¸nh møc ®é ë kú nghiªn

cøu trong d·y sè víi møc ®é ë kú ®−îc chän lµm gèc kh«ng thay ®æi (th−êng

lµ møc ®é ë kú ®Çu tiªn trong d·y sè). C«ng thøc tÝnh:

1

ii y

yT =

Trong ®ã:

Ti - tèc ®é ph¸t triÓn ®Þnh gèc;

yi - møc ®é cña chØ tiªu ë kú nghiªn cøu;

y1 - møc ®é cña chØ tiªu ë kú ®−îc chän lµm gèc so s¸nh;

Gi÷a tèc ®é ph¸t triÓn ®Þnh gèc vµ tèc ®é ph¸t triÓn liªn hoµn cã mèi

quan hÖ víi nhau: tèc ®é ph¸t triÓn ®Þnh gèc b»ng tÝch sè çc tèc ®é ph¸t

triÓn liªn hoµn, ®−îc thÓ hiÖn qua c«ng thøc nh− sau:

∏=

=×××=n

2iin32n tt.....ttT

• Tèc ®é ph¸t triÓn b×nh qu©n dïng ®Ó ph¶n ¸nh nhÞp ®é ph¸t triÓn ®iÓn

h×nh cña hiÖn t−îng nghiªn cøu trong mét thêi gian dµi, ®−îc tÝnh b»ng sè

b×nh qu©n nh©n cña çc tèc ®é ph¸t triÓn liªn hoµn. ChØ tiªu tèc ®é ph¸t triÓn

b×nh qu©n chØ cã ý nghÜa ®èi víi nh÷ng hiÖn t−îng ph¸t triÓn t−¬ng ®èi ®Òu

®Æn theo mét chiÒu h−íng nhÊt ®Þnh. C«ng thøc tÝnh nh− sau:

1nn1n

n

2ii

1nn32 Ttt.....ttt −−

=

− ==×××= ∏

Trong ®ã:

t - tèc ®é ph¸t triÓn b×nh qu©n;

ti (i = 2, 3,...n) - çc tèc ®é ph¸t triÓn liªn hoµn tÝnh ®−îc tõ mét d·y sè

biÕn ®éng theo thêi gian gåm n−1 møc ®é.

VÝ dô: tõ sè liÖu vÒ s¶n l−îng ®iÖn cña ViÖt Nam thêi kú 1995 - 2002,

ký hiÖu i b»ng 1 ®èi víi n¨m 1995 vµ i b»ng 8 ®èi víi n¨m 2002, tÝnh ®−îc

tèc ®é ph¸t triÓn b×nh qu©n nh− sau:

- Tèc ®é ph¸t triÓn ®Þnh gèc (n¨m 2002 so víi n¨m 1995)

482,27,176,35T 1/8 == hoÆc 248,2%

- Tèc ®é ph¸t triÓn b×nh qu©n thêi kú 1995 - 2002

18 482,2t −= =1,139 hoÆc 113,9%

21. Tèc ®é t¨ng (Growth rate) lµ chØ tiªu t−¬ng ®èi ph¶n ¸nh nhÞp

®iÖu t¨ng / gi¶m cña hiÖn t−îng qua thêi gian vµ biÓu hiÖn b»ng sè lÇn hoÆc

sè phÇn tr¨m. Tèc ®é t¨ng ®−îc tÝnh b»ng çch so s¸nh l−îng t¨ng tuyÖt ®èi

gi÷a hai thêi kú víi møc ®é cña thêi kú ®−îc chän lµm gèc so s¸nh. Tïy theo

môc ®Ých nghiªn cøu cã thÓ tÝnh çc lo¹i tèc ®é t¨ng sau:

• Tèc ®é t¨ng liªn hoµn

1i

i

1i

1iii yy

yyi

−−

− δ=

−=

Trong ®ã:

ii - tèc ®é t¨ng liªn hoµn;

δi - l−îng t¨ng tuyÖt ®èi liªn hoµn;

yi - møc ®é chØ tiªu cña kú nghiªn cøu;

yi−1 - møc ®é chØ tiªu cña kú liÒn kÒ tr−íc kú nghiªn cøu.

• Tèc ®é t¨ng ®Þnh gèc

1

i

1

1ii yy

yyI

∆=

−=&

Trong ®ã:

iI& - tèc ®é t¨ng ®Þnh gèc

∆i - l−îng t¨ng tuyÖt ®èi ®Þnh gèc

Mèi liªn hÖ gi÷a tèc ®é ph¸t triÓn vµ tèc ®é t¨ng nh− sau:

NÕu tÝnh b»ng sè lÇn:

Tèc ®é t¨ng = Tèc ®é ph¸t triÓn – 1

NÕu tÝnh b»ng phÇn tr¨m:

Tèc ®é t¨ng = Tèc ®é ph¸t triÓn – 100

• Tèc ®é t¨ng b×nh qu©n ph¶n ¸nh nhÞp ®é t¨ng ®iÓn h×nh cña hiÖn

t−îng nghiªn cøu trong thêi gian dµi. C«ng thøc tÝnh:

Tèc ®é t¨ng

b×nh qu©n ( iv)

= Tèc ®é ph¸t triÓn

b×nh qu©n ( t ) − 1 (hay 100)

Tõ kÕt qu¶ tÝnh tèc ®é ph¸t triÓn b×nh qu©n n¨m vÒ s¶n l−îng ®iÖn s¶n

xuÊt ra: t = 1,139 hoÆc 113,9%, tÝnh ®−îc tèc ®é t¨ng b×nh qu©n ( iv) thêi kú

1995 - 2002:

iv= 1,139 − 1 = 0,139 (lÇn)

hoÆc iv = 113,9 − 100 = 13,9 (%)

22. Gi¸ trÞ tuyÖt ®èi cña 1% t¨ng lªn (Absolute value of one percent

of increase) lµ sè tuyÖt ®èi ph¶n ¸nh møc ®é thùc tÕ cña 1% tèc ®é t¨ng,

®−îc tÝnh b»ng çch chia l−îng t¨ng tuyÖt ®èi tõng kú cho tèc ®é t¨ng tõng

kú. C«ng thøc tÝnh:

L−îng t¨ng tuyÖt ®èi tõng kúGi¸ trÞ tuyÖt ®èi cña

1% t¨ng lªn =

Tèc ®é t¨ng tõng kú (%)

VÝ dô: s¶n l−îng ®iÖn cña ViÖt Nam n¨m 2001 (i=7) lµ 30,7 tû kwh, n¨m

2002 (i=8) lµ 35,6 tû kwh. Nh− vËy n¨m 2002 so víi n¨m 2001 tÝnh ®−îc:

- L−îng t¨ng tuyÖt ®èi:

δ8/7 = 35,6 − 30,7 = 4,9 (tû kwh)

- Tèc ®é t¨ng:

7,309,4i 7/8 = = 0,1596 hoÆc 15,96%

- Gi¸ trÞ tuyÖt ®èi cña 1% s¶n l−îng ®iÖn t¨ng lªn:

96,159,4a 7/8 = = 0,307 (tû kwh)

23. Dù b¸o thèng kª (Statistical forecast) lµ viÖc −íc l−îng çc møc

®é, mèi quan hÖ vµ xu thÕ ph¸t triÓn cña qu¸ tr×nh tiÕp theo cña hiÖn t−îng

kinh tÕ - x· héi trong mét kho¶ng thêi gian nhÊt ®Þnh, nèi tiÕp víi hiÖn t¹i

trªn c¬ së sö dông nh÷ng th«ng tin thèng kª, ph©n tÝch çc mèi quan hÖ

t−¬ng t¸c vµ ¸p dông çc ph−¬ng ph¸p thÝch hîp.

Th«ng tin sö dông trong dù b¸o thèng kª th−êng lµ d·y sè thêi gian,

tøc lµ dùa vµo sù biÕn ®éng cña hiÖn t−îng vµ çc yÕu tè t¸c ®éng ë thêi

gian ®· qua.

Dù b¸o thèng kª cã thÓ tiÕn hµnh b»ng çc ph−¬ng ph¸p ®¬n gi¶n nh−:

l−îng t¨ng tuyÖt ®èi b×nh qu©n, tèc ®é ph¸t triÓn b×nh qu©n, ph−¬ng ph¸p håi

quy, v.v...

24. Ph−¬ng ph¸p chØ sè (Index method): ph−¬ng ph¸p ph©n tÝch thèng kª nghiªn cøu sù biÕn ®éng cña nh÷ng hiÖn t−îng kinh tÕ - x· héi gåm nhiÒu phÇn tö mµ çc ®¹i l−îng biÓu hiÖn kh«ng thÓ trùc tiÕp céng ®−îc víi nhau.

§Æc ®iÓm cña ph−¬ng ph¸p chØ sè lµ biÓu hiÖn vÒ l−îng cña çc phÇn tö trong hiÖn t−îng phøc t¹p (cã ®¬n vÞ tÝnh kh¸c nhau) ®−îc chuyÓn vÒ d¹ng chung cã thÓ trùc tiÕp céng ®−îc víi nhau, dùa trªn c¬ së mèi quan hÖ gi÷a nh©n tè nghiªn cøu víi çc nh©n tè kh¸c. VÝ dô: khèi l−îng s¶n phÈm çc lo¹i kh«ng thÓ céng trùc tiÕp ®−îc víi nhau, khi ®−îc chuyÓn sang d¹ng gi¸ trÞ, b»ng çch nh©n víi yÕu tè gi¸ c¶ ®Ó cã thÓ trùc tiÕp céng víi nhau. MÆt kh¸c, khi nghiªn cøu biÕn ®éng cña mét nh©n tè, b»ng çch gi¶ ®Þnh çc nh©n tè kh¸c cña hiÖn t−îng phøc t¹p kh«ng thay ®æi, ph−¬ng ph¸p chØ sè cho phÐp lo¹i trõ ¶nh h−ëng biÕn ®éng cña çc nh©n tè nµy ®Ó kh¶o s¸t sù biÕn ®éng riªng biÖt cña çc nh©n tè cÇn nghiªn cøu.

Ph−¬ng ph¸p chØ sè trong thèng kª ®−îc dïng ®Ó nghiªn cøu sù biÕn ®éng cña hiÖn t−îng kinh tÕ x· héi theo thêi gian vµ kh«ng gian, x¸c ®Þnh vai trß vµ ¶nh h−ëng biÕn ®éng cña çc nh©n tè ®èi víi sù biÕn ®éng cña hiÖn t−îng phøc t¹p. Ph−¬ng ph¸p chØ sè cßn ®−îc vËn dông ®Ó ph©n tÝch sù biÕn ®éng cña chØ tiªu b×nh qu©n.

25. HÖ thèng chØ sè (Index system) lµ d·y çc chØ sè cã liªn hÖ víi nhau, hîp thµnh mét ®¼ng thøc nhÊt ®Þnh. Cã nhiÒu lo¹i hÖ thèng chØ sè. Trong thèng kª th−êng gÆp hai lo¹i hÖ thèng chØ sè sau ®©y:

• HÖ thèng çc chØ sè liªn hoµn vµ chØ sè ®Þnh gèc (gäi chung lµ hÖ thèng chØ sè liªn hÖ theo thêi gian). ChØ sè ®Þnh gèc b»ng tÝch çc chØ sè liªn hoµn. NÕu ë d¹ng chØ sè tæng hîp, çc chØ sè liªn hoµn ph¶i lÊy quyÒn sè cè ®Þnh th× gi÷a çc chØ sè ®ã míi liªn kÕt ®−îc thµnh hÖ thèng.

VÝ dô: chØ tiªu tæng s¶n phÈm trong n−íc cña thêi kú 1999 - 2002 tÝnh theo gi¸ n¨m 1994 (gi¸ n¨m 1994 lµ quyÒn sè cè ®Þnh) lÇn l−ît lµ 256272 tû ®ång; 273666 tû ®ång; 292535 tû ®ång vµ 313247 tû ®ång, tõ ®ã cã chØ sè ®Þnh gèc vµ chØ sè liªn hoµn cña chØ tiªu tæng s¶n phÈm trong n−íc nh− sau:

- ChØ sè ®Þnh gèc n¨m 2002 so víi n¨m 1999:

2223,1256272313247I 99/02q ==

- Çc chØ sè liªn hoµn:

0679,1256272273666I 99/00q ==

0689,1273666292535I 00/01q ==

0708,1292535313247I 01/02q ==

- HÖ thèng chØ sè liªn hÖ theo thêi gian

01/02q00/01q99/00q99/02q IIII ××=

Tøc lµ: 1,2223 = 1,0679 × 1,0689 × 1,0708

• HÖ thèng chØ sè ph¶n ¸nh mèi liªn hÖ gi÷a çc chØ tiªu hoÆc çc nh©n

tè víi nhau (gäi chung lµ hÖ thèng chØ sè liªn hÖ theo çc chØ tiªu). Trong hÖ

thèng chØ sè nµy, mét vÕ lµ chØ sè chung ph¶n ¸nh biÕn ®éng cña tÊt c¶ çc

chØ tiªu hoÆc nh©n tè, vÕ cßn l¹i lµ çc chØ sè nh©n tè, trong ®ã mçi chØ sè

ph¶n ¸nh biÕn ®éng riªng biÖt cña tõng chØ tiªu hoÆc tõng nh©n tè.

VÝ dô: cã hÖ thèng chØ sè nghiªn cøu mèi liªn hÖ vÒ sù biÕn ®éng chung

cña gi¸ trÞ s¶n xuÊt c«ng nghiÖp (biÕn ®éng c¶ hai yÕu tè gi¸ vµ khèi l−îng)

vµ biÕn ®éng riªng biÖt cña tõng yÕu tè gi¸, khèi l−îng s¶n phÈm nh− sau:

ChØ sè chung vÒ gi¸

trÞ s¶n xuÊt c«ng

nghiÖp (Ipq)

=

ChØ sè gi¸ s¶n xuÊt

s¶n phÈm c«ng

nghiÖp (Ip)

×

ChØ sè khèi l−îng

s¶n phÈm c«ng

nghiÖp (Iq)

Khi nghiªn cøu biÕn ®éng vÒ gi¸, th−êng cè ®Þnh khèi l−îng s¶n phÈm

ë thêi kú b¸o ço vµ khi nghiªn cøu biÕn ®éng vÒ khèi l−îng s¶n phÈm,

th−êng cè ®Þnh gi¸ ë thêi kú gèc.

NÕu ký hiÖu: p0, p1 - gi¸ cña tõng lo¹i s¶n phÈm kú gèc vµ kú b¸o ço;

q0, q1 - khèi l−îng tõng lo¹i s¶n phÈm s¶n xuÊt kú gèc vµ kú b¸o ço.

HÖ thèng chØ sè nghiªn cøu mèi liªn hÖ biÕn ®éng chung gi¸ trÞ s¶n

xuÊt víi biÕn ®éng gi¸ c¶ vµ khèi l−îng s¶n phÈm s¶n xuÊt nh− sau:

a. HÖ thèng sè t−¬ng ®èi:

00

10

10

11

00

11

qpqp

qpqp

qpqp

ΣΣ

×ΣΣ

=ΣΣ

hoÆc Ipq = Ip × Iq

b. HÖ thèng sè tuyÖt ®èi:

)qpqp()qpqp()qpqp( 001010110011 Σ−Σ+Σ−Σ=Σ−Σ

HÖ thèng chØ sè liªn hÖ dïng ®Ó ph©n tÝch ¶nh h−ëng vµ x¸c ®Þnh vai trß

®ãng gãp cña tõng chØ tiªu riªng biÖt hoÆc cña tõng yÕu tè ®Õn sù biÕn ®éng

chung cña çc chØ tiªu hoÆc çc yÕu tè trong tæng thÓ phøc t¹p.

HÖ thèng chØ sè cßn cho phÐp tÝnh to¸n nhanh chãng mét trong nh÷ng

chØ sè ch−a biÕt khi ®· biÕt çc chØ sè kh¸c.

VÝ dô: khi ®· biÕt chØ sè chung vÒ gi¸ trÞ s¶n xuÊt c«ng nghiÖp n¨m

2002 so víi n¨m 2001: Ipq = 1,1633 vµ chØ sè gi¸ s¶n xuÊt Ip = 1,0149, cã thÓ

tÝnh ®−îc chØ sè khèi l−îng s¶n phÈm c«ng nghiÖp n¨m 2002 so víi n¨m

2001; Iq = 1,1633 : 1,0149 = 1,1462.

26. B¶ng c©n ®èi (Account/Balance) lµ h×nh thøc tr×nh bµy kÕt cÊu cña

mét tæng thÓ (hiÖn t−îng hoÆc qu¸ tr×nh kinh tÕ x· héi) ®Ó ph¶n ¸nh mèi quan

hÖ c©n ®èi gi÷a çc bé phËn trong tæng thÓ hoÆc ®Ó so s¸nh, kiÓm tra sè liÖu

®· thu thËp ®−îc tõ nhiÒu nguån kh¸c nhau. Trong thèng kª, th−êng sö dông

hai lo¹i b¶ng c©n ®èi: b¶ng c©n ®èi "®¬n" vµ b¶ng c©n ®èi "kÐp".

• B¶ng c©n ®èi "®¬n". Tæng thÓ gåm hai phÇn t−¬ng øng víi hai mÆt

®èi lËp, trong ®ã mçi phÇn ®−îc ph©n tæ theo çc tiªu thøc kh¸c nhau. Çc

lo¹i b¶ng c©n ®èi ®¬n th−êng gÆp nh− c©n ®èi xuÊt nhËp khÈu hµng ho¸, c©n

®èi gi÷a s¶n xuÊt vµ tiªu dïng, c©n ®èi gi÷a nguån vµ sö dông lao ®éng, v.v...

CÊu tróc cña b¶ng c©n ®èi ®¬n ®−îc tr×nh bµy theo dßng hoÆc theo cét. VÝ dô

b¶ng c©n ®èi lao ®éng x· héi cã d¹ng sau:

B¶ng c©n ®èi lao ®éng x∙ héi

§¬n vÞ tÝnh: Ng−êi

PhÇn A. Nguån lao ®éng Ký

hiÖuPhÇn B. Sö dông lao ®éng Ký hiÖu

1. Lao ®éng trong ®é tuæi lao

®éng A1

1. Lao ®éng lµm viÖc trong

çc ngµnh kinh tÕ B1

2. Lao ®éng ngoµi ®é tuæi lao

®éng A2 2. Lao ®éng dù tr÷ B2

Céng ∑=

2

1iiA Céng ∑

=

2

1jjB

Ph−¬ng tr×nh kinh tÕ cña lo¹i b¶ng c©n ®èi nµy cã d¹ng:

∑∑==

=m

1jj

n

1ii BA

Trong ®ã:

Ai vµ - bé phËn thø i vµ tæng n çc bé phËn cña phÇn A (i chØ thø

tù çc bé phËn, víi i = 1,2,....n)

∑=

n

1iiA

Bj vµ - bé phËn thø j vµ tæng m çc bé phËn cña phÇn B (j chØ thø tù

çc bé phËn, víi j = 1,2,....m)

∑=

m

1jjB

• B¶ng c©n ®èi "kÐp" (cßn gäi lµ c©n ®èi "bµn cê"). Tæng thÓ gåm hai phÇn t−¬ng øng víi hai mÆt ®èi lËp, mçi bé phËn trong phÇn thø nhÊt ®−îc ph©n tæ theo kÕt cÊu cña phÇn thø hai vµ ng−îc l¹i mçi bé phËn trong phÇn thø hai còng ®−îc ph©n tæ theo kÕt cÊu cña phÇn thø nhÊt. CÊu tróc cña b¶ng c©n ®èi kÐp ®−îc tr×nh bµy d−íi d¹ng c©n ®èi bµn cê kÕt hîp gi÷a dßng vµ cét.

VÝ dô: b¶ng c©n ®èi nguån vµ sö dông vèn cho ho¹t ®éng y tÕ quèc gia.

B¶ng c©n ®èi nµy cã hai phÇn: nguån vèn - tr×nh bµy theo cét vµ sö dông vèn

theo çc lo¹i h×nh ho¹t ®éng y tÕ - tr×nh bµy theo dßng, ®−îc thiÕt kÕ nh− sau:

B¶ng c©n ®èi nguån vµ sö dông vèn

cho ho¹t ®éng y tÕ quèc gia

§¬n vÞ tÝnh: TriÖu ®ång

Nguån vèn

Sö dông vèn

Ng©n

s¸ch nhµ

n−íc

B¶o hiÓm x·

héi vµ B¶o

hiÓm y tÕ

... Nguån

vèn kh¸c

Tæng

nguån vèn

Phßng bÖnh, phßng

dÞch 11a 12a ... m1a ∑

=

m

1jj1a

Kh¸m ch÷a bÖnh 21a 22a ... m2a ∑=

m

1jj2a

................ .... ... ... ... ...

Ho¹t ®éng y tÕ kh¸c 1na 2na ... nma ∑=

m

1jnja

Tæng sö dông vèn ∑=

n

1i1ia ∑

=

n

1i2ia ... ∑

=

n

1iima ∑∑

= =

m

1j

n

1iija

Ph−¬ng tr×nh kinh tÕ cña b¶ng c©n ®èi kÐp cã d¹ng:

∑∑= =

n

1i

m

1jija = ∑∑

= =

m

1j

n

1iija

Trong ®ã:

- tõng ho¹t ®éng i theo tæng çc nguån cña j ∑=

m

1jija

- tõng nguån j theo tÊt c¶ çc ho¹t ®éng i ∑=

n

1iija

27. Ph−¬ng ph¸p ®å thÞ (Diagrammatic method). Ph−¬ng ph¸p tr×nh

bµy vµ ph©n tÝch çc sè liÖu thèng kª b»ng biÓu ®å, ®å thÞ vµ b¶n ®å thèng kª

trªn c¬ së sö dông kÕt hîp gi÷a sè liÖu víi h×nh vÏ, ®−êng nÐt, mµu s¾c vµ mü

thuËt, thu hót sù chó ý cña ng−êi ®äc, gióp cho ng−êi ®äc nhËn thøc ®−îc nh÷ng

nÐt kh¸i qu¸t vÒ ®Æc ®iÓm c¬ b¶n cña hiÖn t−îng mét çch dÔ dµng, nhanh chãng.

§å thÞ thèng kª cã thÓ biÓu thÞ kÕt cÊu vµ thay ®æi kÕt cÊu cña hiÖn t−îng, sù ph¸t

triÓn cña hiÖn t−îng theo thêi gian, t×nh h×nh thùc hiÖn kÕ ho¹ch, mèi liªn hÖ gi÷a

çc hiÖn t−îng, so s¸nh gi÷a çc møc ®é cña hiÖn t−îng.

• C¨n cø theo néi dung ph¶n ¸nh, cã thÓ chia ®å thÞ thèng kª thµnh çc

lo¹i sau: ®å thÞ kÕt cÊu, ®å thÞ ph¸t triÓn, ®å thÞ hoµn thµnh kÕ ho¹ch hoÆc

®Þnh møc, ®å thÞ liªn hÖ, ®å thÞ so s¸nh vµ ®å thÞ ph©n phèi.

• C¨n cø vµo h×nh thøc biÓu hiÖn, cã thÓ chia ®å thÞ thèng kª thµnh çc

lo¹i víi çc lo¹i h×nh vÏ t−¬ng øng nh− sau:

BiÓu ®å h×nh cét

020406080

100120140160180200

1998 1999 2000 2001 2002 2003X

Y

BiÓu ®å t−îng h×nh

0

5

10

15

20

25

30

35

1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12X

Y

BiÓu ®å diÖn tÝch (vu«ng, ch÷ nhËt, trßn).

25%

20%12%

30%

13%

§å thÞ ®−êng gÊp khóc

0

5

10

15

20

25

30

35

1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12

X

Y

Khi x©y dùng mét ®å thÞ thèng kª ph¶i ®¶m b¶o çc yªu cÇu sau:

• X¸c ®Þnh quy m« ®å thÞ phï hîp. Quy m« cña ®å thÞ ®−îc quyÕt ®Þnh

bëi chiÒu dµi, chiÒu cao, quan hÖ tû lÖ gi÷a hai chiÒu ®ã vµ môc ®Ých sö dông.

Quan hÖ gi÷a ®é dµi cña trôc hoµnh vµ trôc tung trong ®å thÞ th−êng theo tû lÖ

1 : 1,33 ®Õn 1 : 1,5.

• Lùa chän lo¹i ®å thÞ phï hîp. Mçi lo¹i ®å thÞ cã kh¶ n¨ng diÔn t¶

nhiÒu khÝa c¹nh. VÝ dô, ®å thÞ h×nh cét cã thÓ biÓu hiÖn kÕt cÊu vµ thay ®æi

kÕt cÊu, sù ph¸t triÓn theo thêi gian; ®å thÞ h×nh trßn biÓu hiÖn kÕt cÊu vµ thay

®æi kÕt cÊu cña hiÖn t−îng. Th−êng dïng lo¹i h×nh trßn (cã chia thµnh h×nh

qu¹t) ®Ó biÓu hiÖn kÕt cÊu v× lo¹i nµy biÓu hiÖn râ nhÊt kÕt cÊu vµ biÕn ®éng

kÕt cÊu cña hiÖn t−îng. Tr−êng hîp ph©n tÝch mèi liªn hÖ gi÷a çc chØ tiªu

th−êng dïng ®−êng gÊp khóc.

• X¸c ®Þnh chÝnh x¸c çc thang ®o tû lÖ vµ ®é réng cña ®å thÞ. Thang ®o

tû lÖ xÝch gióp cho viÖc tÝnh chuyÓn çc ®¹i l−îng lªn ®å thÞ theo çc kho¶ng

çch thÝch hîp. Ng−êi ta th−êng dïng çc thang ®o ®−êng th¼ng ph©n bè theo

çc trôc täa ®é, còng cã khi dïng thang ®o ®−êng cong, vÝ dô thang trßn (ë

®å thÞ h×nh trßn) ®−îc chia thµnh 360o.

§é réng cña ®å thÞ còng ph¶i ®−îc lùa chän cho phï hîp. Khi vÏ ®å thÞ

h×nh cét, ®é réng cña çc cét ph¶i tû lÖ víi çc kho¶ng çch tæ vµ chiÒu cao

cña nã ph¶i tû lÖ víi sè ®¬n vÞ r¬i vµo tõng tæ. NÕu çc tæ cã kho¶ng çch

b»ng nhau, khi ®ã çc cét trong ®å thÞ còng ph¶i cã ®é réng b»ng nhau.

B. ChØ tiªu tæng hîp

28. HÖ sè ICOR (Incremental capital output ratio). ChØ tiªu kinh tÕ

tæng hîp cho biÕt ®Ó t¨ng thªm 1 ®ång tæng s¶n phÈm trong n−íc (GDP) ®ßi

hái ph¶i t¨ng thªm bao nhiªu ®ång vèn ®Çu t− thùc hiÖn. V× vËy, hÖ sè nµy

ph¶n ¸nh hiÖu qu¶ cña viÖc sö dông vèn ®Çu t− dÉn tíi t¨ng tr−ëng kinh tÕ.

Vèn ®Çu t− thùc hiÖn trong hÖ sè ICOR bao gåm çc kho¶n chi tiªu ®Ó lµm

t¨ng tµi s¶n cè ®Þnh, tµi s¶n l−u ®éng vµ çc kho¶n h×nh thµnh nªn gi¸ trÞ t¨ng

thªm cña çc ngµnh kinh tÕ. HÖ sè ICOR thay ®æi tïy theo thùc tr¹ng kinh tÕ

- x· héi trong tõng thêi kú kh¸c nhau, phô thuéc vµo c¬ cÊu ®Çu t− vµ hiÖu

qu¶ sö dông çc s¶n phÈm vËt chÊt vµ dÞch vô trong nÒn kinh tÕ.

HÖ sè ICOR thÊp chøng tá ®Çu t− cã hiÖu qu¶ cao, hÖ sè ICOR thÊp h¬n

cã nghÜa lµ ®Ó duy tr× cïng mét tèc ®é t¨ng tr−ëng kinh tÕ cÇn mét tØ lÖ vèn ®Çu

t− so víi tæng s¶n phÈm trong n−íc thÊp h¬n. Tuy nhiªn, theo quy luËt vÒ lîi tøc

biªn gi¶m dÇn, khi nÒn kinh tÕ cµng ph¸t triÓn (GDP b×nh qu©n ®Çu ng−êi t¨ng

lªn) th× hÖ sè ICOR sÏ t¨ng lªn, tøc lµ ®Ó duy tr× cïng mét tèc ®é t¨ng tr−ëng

cÇn mét tØ lÖ vèn ®Çu t− so víi tæng s¶n phÈm trong n−íc cao h¬n.

Cã hai ph−¬ng ph¸p tÝnh hÖ sè ICOR

• Ph−¬ng ph¸p thø nhÊt ®−îc tÝnh theo c«ng thøc:

01

1

GGV

ICOR−

=

Trong ®ã:

V1 - tæng vèn ®Çu t− cña n¨m nghiªn cøu;

G1 - tæng s¶n phÈm trong n−íc cña n¨m nghiªn cøu;

G0 - tæng s¶n phÈm trong n−íc cña n¨m tr−íc n¨m nghiªn cøu.

Çc chØ tiªu vÒ vèn ®Çu t− vµ tæng s¶n phÈm trong n−íc ®Ó tÝnh hÖ sè

ICOR theo ph−¬ng ph¸p nµy ph¶i ®−îc tÝnh theo cïng mét lo¹i gi¸: gi¸

thùc tÕ hoÆc gi¸ so s¸nh. Ph−¬ng ph¸p tÝnh thÓ hiÖn: ®Ó t¨ng thªm 1 ®ång

tæng s¶n phÈm trong n−íc ®ßi hái ph¶i t¨ng thªm bao nhiªu ®ång vèn ®Çu

t− thùc hiÖn.

• Ph−¬ng ph¸p thø hai ®−îc tÝnh theo c«ng thøc:

(%)I(%)I

ICORG

V=

Trong ®ã:

IV - tû lÖ vèn ®Çu t− so víi tæng s¶n phÈm trong n−íc;

IG - tèc ®é t¨ng tæng s¶n phÈm trong n−íc;

HÖ sè ICOR tÝnh theo ph−¬ng ph¸p nµy thÓ hiÖn: ®Ó t¨ng thªm 1 phÇn

tr¨m tæng s¶n phÈm trong n−íc ®ßi hái ph¶i t¨ng tû lÖ vèn ®Çu t− so víi GDP

lµ bao nhiªu phÇn tr¨m.

Hai ph−¬ng ph¸p tÝnh hÖ sè ICOR nªu trªn cho kÕt qu¶ kh«ng gièng

nhau. Trong thùc tÕ ng−êi ta th−êng sö dông ph−¬ng ph¸p thø nhÊt tÝnh theo

gi¸ so s¸nh v× ph−¬ng ph¸p nµy h¹n chÕ ®−îc sai sè thèng kª vµ lo¹i trõ ¶nh

h−ëng cña yÕu tè gi¸ mét çch tèt nhÊt.

29. §−êng cong Loren (Loren curve) lµ mét lo¹i ®å thÞ dïng ®Ó biÓu

thÞ møc ®é bÊt b×nh ®¼ng trong ph©n phèi. VÝ dô khi nghiªn cøu ph©n phèi

thu nhËp cña hé gia ®×nh, ®−êng cong Loren biÓu thÞ quan hÖ gi÷a tû lÖ phÇn

tr¨m sè hé gia ®×nh vµ tû lÖ phÇn tr¨m thu nhËp cña çc hé ®ã. Trªn ®å thÞ,

trôc hoµnh biÓu thÞ tû lÖ phÇn tr¨m céng dån cña sè hé gia ®×nh tõ 0% ®Õn

100% ®−îc s¾p xÕp theo thø tù hé cã thu nhËp t¨ng dÇn vµ trôc tung biÓu thÞ

tû lÖ phÇn tr¨m céng dån thu nhËp cña çc hé gia ®×nh tõ 0% ®Õn 100%.

V× çc hé gia ®×nh th−êng ®−îc s¾p xÕp theo thø tù tõ hé cã thu nhËp

thÊp nhÊt ®Õn hé cã thu nhËp cao nhÊt nªn tû lÖ phÇn tr¨m céng dån sè hé gia

®×nh lu«n lu«n lín h¬n phÇn tr¨m céng dån thu nhËp t−¬ng øng cña hé, do

vËy ®−êng cong Loren lu«n n»m d−íi ®−êng nghiªng 450 vµ cã mÆt lâm

h−íng lªn trªn (xem h×nh vÏ). §−êng cong Loren cµng lâm, sù bÊt b×nh ®¼ng

trong thu nhËp cµng cao. NÕu tÊt c¶ çc hé gia ®×nh cã møc thu nhËp gièng

nhau, khi ®ã ®−êng cong Loren trïng víi ®−êng nghiªng 450 vµ ®−îc gäi lµ

®−êng b×nh ®¼ng tuyÖt ®èi.

% sè hé céng dån

B

A

% th

u nh

Ëp c

éng

dån

§−ên

g b×nh

®¼ng

tuyÖ

t ®èi

(®−ê

ng ng

hiªng

45)

o

§−ên

g co

ng Loren

30. HÖ sè GINI (GINI coefficient) lµ mét hÖ sè ®−îc tÝnh tõ ®−êng

cong Loren, chØ ra møc ®é bÊt b×nh ®¼ng cña ph©n phèi (th−êng lµ ph©n phèi

thu nhËp). HÖ sè GINI (G) ®−îc tÝnh theo c«ng thøc:

[ ]n321bq

2ny.......y3y2y

yn2

n11G ++++−+=

Trong ®ã:

y1, y2,.... yn - thu nhËp cña tõng nhãm hé theo thø tù gi¶m dÇn;

ybq - thu nhËp b×nh qu©n cña hé;

n - tæng sè nhãm hé.

BiÓu thÞ b»ng h×nh häc qua ®−êng cong Loren, hÖ sè GINI tÝnh nh− sau:

DiÖn tÝch phÇn n»m gi÷a ®−êng cong Loren vµ ®−êng nghiªng 450 (A)G =

Tæng diÖn tÝch n»m d−íi ®−êng nghiªng 450 (A+B)

Khi ®−êng cong Loren trïng víi ®−êng nghiªng 450 (®−êng b×nh ®¼ng

tuyÖt ®èi) th× hÖ sè GINI b»ng 0 (v× A=0), x· héi cã sù ph©n phèi b×nh ®¼ng

tuyÖt ®èi. NÕu ®−êng cong Loren trïng víi trôc hoµnh, hÖ sè GINI b»ng 1 (v×

B = 0), x· héi cã sù ph©n phèi bÊt b×nh ®¼ng tuyÖt ®èi. Nh− vËy 0 ≤ G ≤ 1.

31. ChØ sè ph¸t triÓn con ng−êi (Human development index - HDI) lµ th−íc ®o tæng hîp ph¶n ¸nh sù ph¸t triÓn cña con ng−êi trªn çc ph−¬ng diÖn thu nhËp (thÓ hiÖn qua tæng s¶n phÈm trong n−íc b×nh qu©n ®Çu ng−êi), tri thøc (thÓ hiÖn qua chØ sè häc vÊn) vµ søc khoÎ (thÓ hiÖn qua tuæi thä b×nh qu©n tÝnh tõ lóc sinh). ChØ sè ph¸t triÓn con ng−êi ®−îc tÝnh theo c«ng thøc:

)HDIHDIHDI(31HDI 321 ++=

Trong ®ã:

HDI1 - chØ sè GDP b×nh qu©n ®Çu ng−êi (GDP tÝnh theo ph−¬ng ph¸p

søc mua t−¬ng ®−¬ng "PPP" cã ®¬n vÞ tÝnh lµ ®« la Mü);

HDI2 - chØ sè häc vÊn ®−îc tÝnh b»ng çch b×nh qu©n hãa gi÷a chØ sè tû

lÖ biÕt ch÷ (d©n c− biÕt ®äc, biÕt viÕt) víi quyÒn sè lµ 2/3 vµ chØ sè tû lÖ ng−êi

lín (24 tuæi trë lªn) ®i häc víi quyÒn sè lµ 1/3;

HDI3 - chØ sè tuæi thä b×nh qu©n tÝnh tõ lóc sinh (kú väng sèng tÝnh tõ

lóc sinh).

HDI nhËn gi¸ trÞ tõ 0 ®Õn 1. HDI cµng gÇn 1 cã nghÜa lµ tr×nh ®é ph¸t

triÓn con ng−êi cµng cao, tr¸i l¹i cµng gÇn 0 nghÜa lµ tr×nh ®é ph¸t triÓn con

ng−êi cµng thÊp.

C«ng thøc tÝnh çc chØ sè thµnh phÇn (HDI1, HDI2, HDI3) nh− sau:

min) lg(GDPmax) lg(GDPmin) lg(GDPtÕ) thùc lg(GDP

HDI1 −−

=

Tõng chØ sè vÒ tû lÖ biÕt ch÷ vµ tû lÖ ng−êi lín ®i häc ®−îc tÝnh to¸n

riªng biÖt nh−ng ®Òu theo c«ng thøc kh¸i qu¸t sau ®©y:

min LLmaxmin LtÕ thùc LDIH 2 −

−=

ë ®©y: L - tû lÖ ng−êi lín ®i häc hoÆc tû lÖ biÕt ch÷ cña d©n c−.

minTmaxTminTT thùc tÕ

HDI3 −−

=

ë ®©y: T - tuæi thä b×nh qu©n tÝnh tõ lóc sinh.

Çc gi¸ trÞ tèi ®a (max) vµ tèi thiÓu (min) cña çc chØ tiªu liªn quan ®Ó

tÝnh HDI ®−îc quy ®Þnh nh− sau:

ChØ tiªu §¬n vÞ

tÝnh

Gi¸ trÞ tèi

®a (max)

Gi¸ trÞ tèi

thiÓu (min)

GDP thùc tÕ b×nh qu©n ®Çu ng−êi (PPP) USD 40000 100

Tû lÖ d©n c− biÕt ch÷ % 100 0

Tû lÖ ng−êi lín ®i häc % 100 0

Tuæi thä b×nh qu©n tÝnh tõ lóc sinh n¨m 85 25

VÝ dô: n¨m 1997 çc chØ tiªu chñ yÕu cña ViÖt Nam nh− sau:

- GDP thùc tÕ b×nh qu©n ®Çu ng−êi (PPP) : 1630 USD

- Tû lÖ d©n c− biÕt ch÷ : 91,9%

- Tû lÖ ng−êi lín ®i häc : 62,0%

- Tuæi thä b×nh qu©n tÝnh tõ lóc sinh : 67,4 n¨m

¸p dông c«ng thøc tÝnh HDI nªu trªn lÇn l−ît tÝnh çc chØ sè thµnh

phÇn qua sè liÖu ®· cho nh− sau:

• ChØ sè GDP b×nh qu©n ®Çu ng−êi:

HDI1 = )100lg()40000lg(

)100lg()1630lg(−− = 0,466

• ChØ sè häc vÊn (HDI2):

010009,91HDI )b(2 −

−= = 0,919 (chØ sè tû lÖ biÕt ch÷)

0100062HDI )d(2 −

−= = 0,62 (chØ sè tû lÖ ®i häc)

819,0)919,0262,0(31HDI2 =×+=

• ChØ sè tuæi thä:

HDI3 = 2585254,67

−− = 0,707

• ChØ sè ph¸t triÓn con ng−êi cña ViÖt Nam vµo n¨m 1997:

3707,0819,0466,0HDI ++= = 0,664

32. ChØ sè ph¸t triÓn giíi (Gender development index - GDI) lµ

th−íc ®o ph¶n ¸nh sù bÊt b×nh ®¼ng gi÷a nam vµ n÷ trªn c¬ së ®¸nh gi¸ sù

ph¸t triÓn chung cña con ng−êi theo çc yÕu tè thu nhËp, tri thøc vµ tuæi thä.

ChØ sè ph¸t triÓn giíi ®−îc tÝnh theo c«ng thøc:

)GDIGDIGDI(31GDI 321 ++=

Trong ®ã:

GDI1 - chØ sè ph©n bæ c«ng b»ng thµnh phÇn theo yÕu tè thu nhËp;

GDI2 - chØ sè ph©n bæ c«ng b»ng thµnh phÇn theo yÕu tè tri thøc;

GDI3 - chØ sè ph©n bæ c«ng b»ng thµnh phÇn theo yÕu tè tuæi thä.

• ChØ sè ph©n bæ c«ng b»ng thµnh phÇn theo çc yÕu tè thu nhËp (1), tri

thøc (2) vµ tuæi thä (3) viÕt chung lµ GDI1(2,3) ®−îc tÝnh theo c«ng thøc:

[ ] [ ]{ } ε−ε−ε− += 11

1m)3,2(1

m1f)3,2(1

f)3,2(1 )HDI(K)HDI(KGDI

Trong ®ã:

f - ký hiÖu cho n÷

m - ký hiÖu cho nam;

Kf - tû lÖ d©n sè n÷;

Km - tû lÖ d©n sè nam.

f)3,2(1HDI vµ ) - çc chØ sè thµnh phÇn vÒ tõng yÕu tè thu nhËp (1),

tri thøc (2) vµ tuæi thä (3) theo HDI cña riªng nam vµ n

m3,2(1HDI

÷.

ε - hÖ sè ph¶n ¸nh møc ®é thiÖt h¹i vÒ ph−¬ng diÖn ph¸t triÓn con ng−êi

mµ x· héi g¸nh chÞu do sù bÊt b×nh ®¼ng vÒ giíi. Trong chØ sè ph¸t triÓn giíi

hÖ sè ε = 2 nªn ph−¬ng tr×nh trªn biÕn ®èi thµnh:

[ ] [ ]{ } 11m)3,2(1

m1f)3,2(1

f)3,2(1 )HDI(K)HDI(KGDI

−−− += (*)

TÝnh chØ sè ph¸t triÓn giíi ®−îc thùc hiÖn qua 3 b−íc:

B−íc 1: tÝnh çc chØ sè HDI thµnh phÇn riªng cho tõng giíi n÷ vµ nam

B−íc 2: tÝnh çc chØ sè c«ng b»ng thµnh phÇn theo tõng yÕu tè thu nhËp

(GDI1), tri thøc (GDI2) vµ tuæi thä (GDI3) theo c«ng thøc trªn (*)

B−íc 3: tÝnh chØ sè ph¸t triÓn giíi b»ng çch b×nh qu©n sè häc gi¶n ®¬n

gi÷a 3 chØ sè ph©n bæ c«ng b»ng thµnh phÇn vÒ thu nhËp (GDI1), tri thøc

(GDI2) vµ tuæi thä (GDI3).

Gi¸ trÞ tèi ®a (max) vµ tèi thiÓu (min) cña çc chØ tiªu liªn quan ®Ó tÝnh

GDI cho riªng tõng giíi quy ®Þnh nh− sau:

ChØ tiªu §¬n

vÞ tÝnh

Gi¸ trÞ tèi

®a (max)

Gi¸ trÞ tèi

thiÓu (min)

GDP thùc tÕ b×nh qu©n ®Çu ng−êi (PPP) USD 40000 100

Tû lÖ d©n c− biÕt ch÷ % 100 0

Tû lÖ ng−êi lín ®i häc % 100 0

Tuæi thä b×nh qu©n tÝnh tõ lóc sinh

- N÷ N¨m 87,2 27,5

- Nam N¨m 82,5 22,5

VÝ dô minh häa cho qu¸ tr×nh tÝnh chØ sè ph¸t triÓn giíi víi mét sè chØ

tiªu qua sè liÖu gi¶ ®Þnh nh− sau:

§¬n vÞ

tÝnh N÷ Nam

- GDP thùc tÕ b×nh qu©n ®Çu ng−êi (PPP) USD 1278 1982

- Tû lÖ d©n c− biÕt ch÷ % 90,5 92,5

- Tû lÖ ng−êi lín ®i häc % 61,5 62,5

- Tuæi thä b×nh qu©n tÝnh tõ lóc sinh N¨m 71,2 63,8

- Tû lÖ d©n sè theo giíi % 50,9 49,1

Tõ sè liÖu ®· cho, lÇn l−ît tÝnh to¸n:

B−íc 1: tÝnh çc chØ sè thµnh phÇn theo HDI cña riªng tõng giíi

a. ChØ sè thu nhËp:

585,0000,2602,4000,2106,3

)100lg()40000lg()100lg()1278lg(

HDIf1 =

−−=

−−=

638,0000,2602,4000,2297,3

)100lg()40000lg()100lg()1982lg(

HDIm1 =

−−=

−−=

b. ChØ sè tri thøc:

• ChØ sè biÕt ch÷

905,0010005,90HDIf

)b(2 =−−= ; 925,0

010005,92HDIm

)b(2 =−−=

• ChØ sè ®i häc

615,0010005,61HDIf

)d(2 =−−= ; 625,0

010005,62HDIm

)d(2 =−−=

• ChØ sè tri thøc

808,0615,0.31905,0.

32HDIf

2 =+= ; 825,0625,0.31925,0.

32HDIm

2 =+=

c. ChØ sè tuæi thä:

732,05,272,875,272,71HDIf

3 =−−= ; 688,0

5,225,825,228,63HDIm

3 =−−=

B−íc 2: tÝnh çc chØ sè ph©n bæ c«ng b»ng thµnh phÇn

a. VÒ thu nhËp:

[ ] [ ]{ } 610,0)638,0(491,0)585,0(509,0GDI111

1 =+=−−−

b. VÒ tri thøc:

[ ] [ ]{ } 816,0)825,0(491,0)808,0(509,0GDI111

2 =+= −−−

c. VÒ tuæi thä:

[ ] [ ]{ } 709,0)688,0(491,0)732,0(509,0GDI111

3 =+= −−−

B−íc 3: tÝnh chØ sè ph¸t triÓn giíi

711,03

709,0816,0610,0GDI =++=

So víi chØ sè ph¸t triÓn con ng−êi, néi dung vµ quy tr×nh tÝnh chØ sè

ph¸t triÓn giíi kh«ng phøc t¹p h¬n mÊy. Song, thùc tÕ ¸p dông khã kh¨n h¬n,

v× tÊt c¶ çc chØ tiªu cÇn tÝnh ®Òu ph¶i tÝnh riªng theo tõng giíi. HiÖn nay,

thèng kª ViÖt Nam ch−a t¸ch ®Çy ®ñ çc chØ sè ph©n bæ theo giíi, ®Æc biÖt

chØ sè ph©n bæ thµnh phÇn theo yÕu tè thu nhËp.

33. ChØ sè b×nh ®¼ng vÒ giíi (Gender Empowerment Measure -

GEM) lµ th−íc ®o ph¶n ¸nh sù bÊt b×nh ®¼ng gi÷a nam vµ n÷ trong çc lÜnh

vùc ho¹t ®éng chÝnh trÞ, l·nh ®¹o qu¶n lý, kü thuËt, chuyªn gia vµ thu nhËp.

ChØ sè b×nh ®¼ng vÒ giíi ®−îc tÝnh theo c«ng thøc sau:

)EDEPEDEPEDEP(31GEM 321 ++=

Trong ®ã:

EDEP1 - chØ sè ph©n bæ c«ng b»ng thµnh phÇn theo sè ®¹i biÓu nam, n÷

trong Quèc héi;

EDEP2 - chØ sè ph©n bæ c«ng b»ng thµnh phÇn theo vÞ trÝ l·nh ®¹o, qu¶n

lý, kü thuËt, chuyªn gia vµ kinh tÕ;

EDEP3 - chØ sè ph©n bæ c«ng b»ng thµnh phÇn theo thu nhËp.

• ChØ sè ph©n bæ c«ng b»ng thµnh phÇn theo sè ®¹i biÓu nam, n÷ trong

Quèc héi (EDEP1) ®−îc tÝnh nh− sau:

[ ] [ ]{ }50

)I(k)I(kEDEP

11mm1ff

1

−−− += (*)

Trong ®ã:

f - ký hiÖu cho n÷;

m - ký hiÖu cho nam;

kf vµ km - tû lÖ d©n sè n÷ vµ nam tÝnh b»ng sè lÇn;

If vµ Im - tû lÖ n÷ vµ tû lÖ nam lµ ®¹i biÓu trong Quèc héi (kh¸c víi kf vµ km, trong c«ng thøc (*) If vµ Im ®−îc tÝnh b»ng phÇn tr¨m).

• ChØ sè ph©n bæ c«ng b»ng thµnh phÇn theo vÞ trÝ l·nh ®¹o, qu¶n lý, kü thuËt vµ chuyªn gia (EDEP2) ®−îc tÝnh b»ng çch b×nh qu©n sè häc gi¶n ®¬n gi÷a 2 chØ sè EDEP tÝnh riªng cho tû lÖ n÷, nam theo l·nh ®¹o, qu¶n lý vµ tû lÖ n÷, nam theo vÞ trÝ kü thuËt vµ chuyªn gia. Tõng chØ sè EDEP riªng biÖt nµy ®−îc tÝnh nh− c«ng thøc tÝnh EDEP1 nªu trªn (*).

• ChØ sè ph©n bæ c«ng b»ng thµnh phÇn theo thu nhËp (EDEP3) ®−îc

tÝnh theo c«ng thøc:

[ ] [ ]{ } 11mm1ff3 )H(k)H(kEDEP

−−− += (**)

Víi Hf, Hm lµ çc chØ sè thu nhËp cña n÷ vµ nam, trong c«ng thøc (**)

Hf vµ Hm ®−îc tÝnh b»ng sè lÇn nh− kf vµ km.

VÒ nguyªn t¾c, chØ sè thu nhËp trong GEM tÝnh to¸n t−¬ng tù nh− chØ

sè thu nhËp trong chØ sè ph¸t triÓn giíi. Song, ®iÓm kh¸c biÖt lµ dùa trªn gi¸

trÞ kh«ng ®iÒu chØnh vµ kh«ng lÊy logarit. C«ng thøc tÝnh chØ sè thu nhËp nh−

sau:

minGDPmaxGDPmin GDP tÕ thùc GDP

H−−

=

Møc thu nhËp b×nh qu©n ®Çu ng−êi cã gi¸ trÞ tèi ®a (max) lµ 40000 USD vµ gi¸ trÞ tèi thiÓu (min) lµ 100 USD.

Quy tr×nh tÝnh chØ sè b×nh ®¼ng theo giíi ®−îc thùc hiÖn theo ba b−íc:

B−íc 1: x¸c ®Þnh çc tû lÖ vÒ giíi theo ®¹i biÓu trong Quèc héi, theo vÞ trÝ l·nh ®¹o, qu¶n lý vµ theo vÞ trÝ kü thuËt vµ chuyªn gia cña n÷ (If), nam (Im) vµ çc chØ sè thu nhËp cña n÷ (Hf), nam (Hm),... ®Ó tÝnh çc chØ sè c«ng b»ng thµnh phÇn;

B−íc 2: tÝnh çc chØ sè ph©n bæ c«ng b»ng thµnh phÇn EDEP1, EDEP2

vµ EDEP3;

B−íc 3: tÝnh chØ sè GEM b»ng çch tÝnh b×nh qu©n sè häc gi¶n ®¬n

gi÷a ba chØ sè ph©n bæ c«ng b»ng thµnh phÇn vÒ ®¹i diÖn trong Quèc héi

(EDEP1), theo l·nh ®¹o qu¶n lý, kü thuËt vµ chuyªn gia (EDEP2) vµ theo thu

nhËp (EDEP3).

VÝ dô minh häa cho qu¸ tr×nh tÝnh chØ sè GEM víi mét sè chØ tiªu qua

sè liÖu gi¶ ®Þnh nh− sau:

ChØ tiªu N÷ Nam

1. Tû lÖ ®¹i biÓu trong Quèc héi (%) 9,7 90,3

2. Tû lÖ vÞ trÝ l·nh ®¹o vµ qu¶n lý (%) 24,3 75,7

3. Tû lÖ vÞ trÝ kü thuËt vµ chuyªn gia (%) 42,4 57,6

4. GDP b×nh qu©n ®Çu ng−êi (USD) 2556 3964

5. Tû lÖ d©n sè theo giíi (%) 50,9 49,1

Tõ sè liÖu ®· cho lÇn l−ît tÝnh to¸n:

B−íc 1: chØ sè thu nhËp

100400001002556Hf

−−= = 0,0616 ;

100400001003964Hm

−−= = 0,0968

B−íc 2: tÝnh çc chØ sè c«ng b»ng thµnh phÇn

a. ChØ sè c«ng b»ng thµnh phÇn theo ®¹i biÓu trong Quèc héi (EDEP1)

[ ] [ ]{ }50

)3,90(491,0)7,9(509,0EDEP

111

1

−−− += = 0,3454

b. ChØ sè c«ng b»ng thµnh phÇn theo l·nh ®¹o, qu¶n lý, kü thuËt vµ

chuyªn gia (EDEP2)

- Theo vÞ trÝ l·nh ®¹o vµ qu¶n lý ( ) 12EDEP

[ ] [ ]{ }50

)7,75(491,0)43,2(509,0EDEP

11112

−−− += = 0,7291

- Theo vÞ trÝ kü thuËt vµ chuyªn gia ( ) 22EDEP

[ ] [ ]{ }50

)6,57(491,0)4,42(509,0EDEP

11122

−−− += = 0,9742

- Theo l·nh ®¹o, qu¶n lý, kü thuËt vµ chuyªn gia nãi chung:

[ ] = 0,85165 9742,07291,021EDEP2 +=

c. ChØ sè ph©n bæ c«ng b»ng thµnh phÇn theo thu nhËp (EDEP3):

[ ] [ ]{ } 1113 )0968,0(491,0)06155,0(509,0EDEP

−−− += = 0,07497

B−íc 3: TÝnh chØ sè b×nh ®¼ng theo giíi:

GEM = 31 (0,3454 + 0,85165 + 0,07497)= 0,424

Gièng nh− tÝnh chØ sè ph¸t triÓn giíi, khã kh¨n lín nhÊt ®Ó tÝnh chØ sè

b×nh ®¼ng vÒ giíi ë ViÖt Nam lµ viÖc t¸ch chØ tiªu tæng s¶n phÈm trong n−íc

b×nh qu©n ®Çu ng−êi theo giíi. Ngoµi ra, nguån sè liÖu ®Ó tÝnh çc tû lÖ tham

gia l·nh ®¹o, qu¶n lý, chuyªn gia, kü thuËt vµ nghiÖp vô cña n÷ vµ nam còng

ch−a thËt ®Çy ®ñ.

PhÇn hai

thèng kª kinh tÕ

A. thèng kª Tµi kho¶n quèc gia, tµi chÝnh, ng©n hµng

34. §¬n vÞ thÓ chÕ (Institutional unit) lµ mét thùc thÓ kinh tÕ cã

quyÒn së h÷u tÝch s¶n, ph¸t sinh tiªu s¶n vµ thùc hiÖn çc ho¹t ®éng, çc giao

dÞch kinh tÕ víi çc thùc thÓ kinh tÕ kh¸c. §¬n vÞ thÓ chÕ cã çc thuéc tÝnh

sau:

• Cã quyÒn së h÷u hµng ho¸ vµ tµi s¶n, cã thÓ trao ®æi quyÒn së h÷u

nµy th«ng qua çc ho¹t ®éng giao dÞch víi çc ®¬n vÞ thÓ chÕ kh¸c;

• Cã quyÒn tham gia vµo çc ho¹t ®éng kinh tÕ, ®−a ra çc quyÕt ®Þnh

kinh tÕ vµ ph¶i chÞu tr¸ch nhiÖm trùc tiÕp tr−íc ph¸p luËt vÒ çc ho¹t ®éng

kinh tÕ cña m×nh;

• Cã kh¶ n¨ng ph¸t sinh tiªu s¶n, thùc hiÖn çc nghÜa vô, çc cam kÕt

vµ cã t− çch ph¸p nh©n tham gia vµo çc hîp ®ång kinh tÕ;

• Cã çc tµi kho¶n kÕ to¸n, bao gåm çc b¶ng c©n ®èi tÝch s¶n, tiªu s¶n

trªn c¶ ph−¬ng diÖn kinh tÕ vµ ph¸p luËt hoÆc cã ®iÒu kiÖn vµ kh¶ n¨ng lËp

çc tµi kho¶n kÕ to¸n nÕu çc c¬ quan nhµ n−íc yªu cÇu.

35. Khu vùc thÓ chÕ (Institutional sector) lµ tËp hîp çc ®¬n vÞ thÓ

chÕ cã cïng néi dung, chøc n¨ng vµ môc ®Ých ho¹t ®éng. Nguyªn t¾c c¬ b¶n

®Ó ph©n lo¹i ®¬n vÞ thÓ chÕ vµo tõng khu vùc thÓ chÕ lµ:

• Mét ®¬n vÞ thÓ chÕ chØ ®−îc xÕp vµo mét khu vùc thÓ chÕ nhÊt ®Þnh;

• Nh÷ng ®¬n vÞ thÓ chÕ cã cïng chøc n¨ng ho¹t ®éng th× ®−îc xÕp vµo

cïng mét khu vùc thÓ chÕ;

• Nh÷ng ®¬n vÞ thÓ chÕ cã cïng tÝnh chÊt vÒ nguån tµi chÝnh sö dông

cho ho¹t ®éng kinh tÕ th× ®−îc xÕp vµo cïng mét khu vùc thÓ chÕ.

• NÕu mét ®¬n vÞ thÓ chÕ cã nhiÒu chøc n¨ng ho¹t ®éng kh¸c nhau th×

c¨n cø vµo chøc n¨ng ho¹t ®éng chÝnh ®Ó xÕp vµo khu vùc thÓ chÕ t−¬ng øng.

NÒn kinh tÕ quèc d©n ®−îc chia theo 6 khu vùc thÓ chÕ: Khu vùc phi tµi

chÝnh, khu vùc tµi chÝnh, khu vùc nhµ n−íc, khu vùc kh«ng vÞ lîi phôc vô hé

gia ®×nh, khu vùc hé gia ®×nh vµ khu vùc n−íc ngoµi.

36. §¬n vÞ th−êng tró (Resident unit) lµ mét ®¬n vÞ thÓ chÕ cã trung t©m lîi Ých kinh tÕ trong l·nh thæ kinh tÕ cña mét quèc gia. §¬n vÞ thÓ chÕ

®−îc gäi lµ cã trung t©m lîi Ých kinh tÕ trong l·nh thæ quèc gia nÕu ®¬n vÞ ®ã

cã trô së, cã ®Þa ®iÓm s¶n xuÊt kinh doanh hoÆc nhµ cöa trong l·nh thæ kinh tÕ cña quèc gia, tiÕn hµnh çc ho¹t ®éng s¶n xuÊt vµ giao dÞch kinh tÕ víi thêi gian l©u dµi (th−êng lµ trªn mét n¨m).

L·nh thæ kinh tÕ cña mét quèc gia bao gåm l·nh thæ ®Þa lý chÞu sù qu¶n

lý cña Nhµ n−íc, ë ®ã c− d©n, hµng hãa, tµi s¶n vµ vèn ®−îc tù do l−u th«ng. Nh÷ng quèc gia cã biÓn, l·nh thæ kinh tÕ cßn bao gåm çc hßn ®¶o thuéc quèc gia ®ã vµ chÞu sù ®iÒu chØnh cña nh÷ng chÝnh s¸ch tµi khãa vµ tiÒn tÖ nh− ®Êt liÒn. Cô thÓ, l·nh thæ kinh tÕ cña mét quèc gia bao gåm:

• Vïng ®Êt, vïng trêi, thÒm lôc ®Þa n»m trong l·nh h¶i quèc tÕ mµ quèc

gia cã quyÒn bÊt kh¶ x©m ph¹m trong khai th¸c çc tµi nguyªn;

• L·nh thæ quèc gia ë n−íc ngoµi sö dông cho môc ®Ých ngo¹i giao (®¹i

sø qu¸n, l·nh sù qu¸n), môc ®Ých qu©n sù (c¨n cø qu©n sù), nghiªn cøu khoa häc (tr¹m nghiªn cøu khoa häc),...

Tõ kh¸i niÖm trªn, quy ®Þnh ®¬n vÞ th−êng tró cña ViÖt Nam gåm:

• Çc ®¬n vÞ thÓ chÕ thuéc tÊt c¶ çc ngµnh, thµnh phÇn kinh tÕ, lo¹i

h×nh kinh tÕ cña ViÖt Nam ®ang ho¹t ®éng trªn l·nh thæ kinh tÕ ViÖt Nam;

• Thµnh viªn cña hé gia ®×nh th−êng tró rêi khái l·nh thæ kinh tÕ cña

quèc gia d−íi mét n¨m. Ch¼ng h¹n thµnh viªn cña mét gia ®×nh th−êng tró

cña ViÖt Nam ra n−íc ngoµi c«ng t¸c, ®i du lÞch, ch÷a bÖnh,... d−íi mét n¨m

vÉn lµ c− d©n th−êng tró cña ViÖt Nam. Riªng tr−êng hîp sinh viªn vµ çc

bÖnh nh©n ë n−íc ngoµi trªn mét n¨m vÉn coi lµ th−êng tró cña quèc gia mµ

gia ®×nh hä lµ th−êng tró;

• Çc ®¹i sø qu¸n, l·nh sù qu¸n, c¨n cø qu©n sù cña ViÖt Nam ®ãng ë

l·nh thæ n−íc ngoµi;

• Ng−êi ViÖt Nam lµm viÖc cho çc ®¹i sø qu¸n n−íc ngoµi vµ çc tæ

chøc quèc tÕ t¹i ViÖt Nam lµ c− d©n th−êng tró cña ViÖt Nam.

37. Gi¸ thùc tÕ (Current price) lµ gi¸ cña s¶n phÈm hµng ho¸ vµ dÞch

vô h×nh thµnh ngay trong qu¸ tr×nh giao dÞch t¹i mét thêi kú nhÊt ®Þnh. Gi¸

thùc tÕ ph¶n ¸nh gi¸ trÞ trªn thÞ tr−êng cña s¶n phÈm hµng ho¸, dÞch vô chu

chuyÓn tõ qu¸ tr×nh s¶n xuÊt kinh doanh, l−u th«ng ph©n phèi tíi sö dông

cuèi cïng ®ång thêi víi sù vËn ®éng tiÒn tÖ tµi chÝnh, thanh to¸n.

38. Gi¸ so s¸nh (Constant price) lµ gi¸ thùc tÕ cña s¶n phÈm hµng ho¸

vµ dÞch vô cña mét n¨m nµo ®ã ®−îc chän lµm gèc so s¸nh. Gi¸ so s¸nh dïng

®Ó lo¹i trõ ¶nh h−ëng cña yÕu tè gi¸ trong mçi n¨m, nh»m nghiªn cøu sù thay

®æi ®¬n thuÇn vÒ khèi l−îng s¶n phÈm hµng hãa vµ dÞch vô.

39. HÖ thèng tµi kho¶n quèc gia (System of national accounts -

SNA) bao gåm mét d·y çc tµi kho¶n, çc b¶ng thèng kª cã mèi quan hÖ

chÆt chÏ mang tÝnh hÖ thèng dïng ®Ó m« t¶ vµ ph©n tÝch çc hiÖn t−îng kinh

tÕ c¬ b¶n cña mét thêi kú nhÊt ®Þnh tõ s¶n xuÊt, t¹o thu nhËp, ph©n phèi lÇn

®Çu vµ ph©n phèi l¹i thu nhËp, ®Õn sö dông thu nhËp cho tiªu dïng, ®Ó dµnh.

HÖ thèng tµi kho¶n quèc gia cßn ph¶n ¸nh tÝch lòy tµi s¶n vµ gi¸ trÞ cña c¶i

cña nÒn kinh tÕ, ph¶n ¸nh mèi quan hÖ cña kinh tÕ trong n−íc víi thÕ giíi

bªn ngoµi.

Tµi kho¶n quèc gia lµ tËp hîp ®Çy ®ñ, phï hîp vµ linh ho¹t çc tµi

kho¶n, chØ tiªu kinh tÕ vÜ m« x©y dùng trªn nh÷ng kh¸i niÖm, ®Þnh nghÜa,

nguyªn t¾c h¹ch to¸n ®−îc thõa nhËn trªn ph¹m vi quèc tÕ.

40. Tµi kho¶n s¶n xuÊt (Production account). Mét trong sè nh÷ng tµi

kho¶n cña hÖ thèng tµi kho¶n quèc gia. Tµi kho¶n s¶n xuÊt nhÊn m¹nh ®Õn

chØ tiªu gi¸ trÞ t¨ng thªm cña nÒn kinh tÕ ®−îc h×nh thµnh nh− thÕ nµo. Gi¸ trÞ

t¨ng thªm biÓu thÞ gi¸ trÞ hµng ho¸ vµ dÞch vô míi s¸ng t¹o ra cña nÒn kinh tÕ

trong mét kho¶ng thêi gian nhÊt ®Þnh.

Tµi kho¶n s¶n xuÊt gåm hai phÇn: Nguån vµ sö dông. PhÇn nguån gåm

mét chØ tiªu gi¸ trÞ s¶n xuÊt; phÇn sö dông gåm çc chØ tiªu chi phÝ trung gian

vµ gi¸ trÞ t¨ng thªm gép. Chi phÝ trung gian biÓu thÞ gi¸ trÞ hµng ho¸ vµ dÞch

vô sö dông hÕt trong qu¸ tr×nh s¶n xuÊt ®Ó t¹o ra s¶n phÈm; gi¸ trÞ t¨ng thªm

gép b»ng gi¸ trÞ s¶n xuÊt trõ ®i chi phÝ trung gian. KhÊu hao tµi s¶n cè ®Þnh

kh«ng thuéc chi phÝ trung gian ®−îc biÓu thÞ b»ng mét dßng riªng ®Ó ph©n

biÖt gi¸ trÞ t¨ng thªm gép vµ gi¸ trÞ t¨ng thªm thuÇn. Tµi kho¶n s¶n xuÊt ®−îc

lËp cho toµn nÒn kinh tÕ quèc d©n, theo tõng khu vùc thÓ chÕ víi s¬ ®å kh¸i

qu¸t sau:

Tµi kho¶n s¶n xuÊt

Sö dông Gi¸ trÞ Nguån Gi¸ trÞ

1. Chi phÝ trung gian Gi¸ trÞ s¶n xuÊt

2. Gi¸ trÞ t¨ng thªm gép/GDP

3. KhÊu hao tµi s¶n cè ®Þnh

4. Gi¸ trÞ t¨ng thªm thuÇn/GDP thuÇn

41. B¶ng c©n ®èi liªn ngµnh (Input - Output table - I/O table). Mét trong sè nh÷ng b¶ng trung t©m cña hÖ thèng tµi kho¶n quèc gia, ph¶n ¸nh qu¸ tr×nh s¶n xuÊt, sö dông s¶n phÈm cho nhu cÇu s¶n xuÊt, sö dông cuèi cïng vµ qu¸ tr×nh t¹o ra thu nhËp tõ s¶n xuÊt. B¶ng c©n ®èi liªn ngµnh héi tô trong nã çc m« h×nh kinh tÕ vÜ m«, v× vËy ®©y lµ c«ng cô rÊt h÷u hiÖu dïng ®Ó ph©n tÝch mèi quan hÖ c©n ®èi gi÷a nhu cÇu sö dông cuèi cïng víi s¶n l−îng hµng hãa vµ dÞch vô s¶n xuÊt ra cña çc ngµnh kinh tÕ. Çc nhµ qu¶n lý vµ lËp chÝnh s¸ch kinh tÕ vÜ m« th−êng dïng b¶ng c©n ®èi liªn ngµnh ®Ó dù b¸o vµ x©y dùng chÝnh s¸ch kinh tÕ trung vµ dµi h¹n.

S¬ ®å tæng qu¸t cña b¶ng c©n ®èi liªn ngµnh

Nhu cÇu trung gian Nhu cÇu cuèi cïng

N«n

g ng

hiÖp

Khai

kho

¸ng

ChÕ

biÕ

n

X©y

dùng

DÞc

h vô

Tæng

sö

dông

trun

g gi

an

Chi

tiªu

dïn

g cu

èi c

ïng

cña

hé g

ia ®

×nh

Chi

tiªu

dïn

g cu

èi c

ïng

cña

ChÝ

nh p

hñ

TÝch

luü

tµi s

¶n c

è ®Þ

nh

TÝch

luü

tµi s

¶n l−

u ®é

ng

TÝch

luü

tµi s

¶n q

uý h

iÕm

Chª

nh lÖ

ch x

uÊt,

nhËp

kh

Èu h

µng

ho¸

vµ d

Þch

vô

Tæng

nhu

cÇu

cuè

i cïn

g

Tæng

cun

g (tæ

ng c

éng)

0101- 1101- 2101- 4101- 4501-

0400 1500 3701 4102 9601

Q1 Q2 Q3 Q4 Q5 Q6

N«ng nghiÖp 0101-0400

Khai kho¸ng 1101-1500

ChÕ biÕn 2101-3701

X©y dùng 4101-4102

Chi

phÝ

trun

g gi

an

DÞch vô 4501-9601

¤ I Chi phÝ trung gian

A

¤ II Y

Chi phÝ trung gian Thu nhËp cña ng−êi lao ®éng

P1

ThÆng d− gép vµ thu nhËp hçn hîp gép

P2

ThuÕ s¶n phÈm P3

Gi¸

trÞ t

¨ng

thªm

(p

h©n

phèi

lÇn

®Çu

)

ThuÕ s¶n xuÊt kh¸c P4

¤ III VA

Ph©n phèi lÇn ®Çu cho s¶n xuÊt ¤ IV

Gi¸ trÞ t¨ng thªm Tæng ®Çu vµo (tæng céng)

¤ I: ph¶n ¸nh chi phÝ trung gian cña çc ngµnh ®Ó s¶n xuÊt ra s¶n phÈm vËt chÊt vµ dÞch vô. PhÇn tö aij cña ma trËn A thÓ hiÖn ngµnh thø j sö dông s¶n phÈm thø i lµm chi phÝ trung gian trong qu¸ tr×nh s¶n xuÊt ra s¶n phÈm thø j;

¤ II: ph¶n ¸nh tõng lo¹i s¶n phÈm vËt chÊt vµ dÞch vô sö dông cho nhu cÇu sö dông cuèi cïng: Tiªu dïng cuèi cïng, tÝch luü tµi s¶n, xuÊt vµ nhËp khÈu hµng hãa vµ dÞch vô;

¤ III: ph¶n ¸nh çc yÕu tè cña gi¸ trÞ t¨ng thªm: thu nhËp cña ng−êi lao ®éng tõ s¶n xuÊt, thuÕ s¶n xuÊt, khÊu hao tµi s¶n cè ®Þnh dïng trong s¶n xuÊt vµ thÆng d− s¶n xuÊt.

B¶ng c©n ®èi liªn ngµnh cã quan hÖ hµm sè c¬ b¶n sau:

AX + Y = X

Trong ®ã:

A - ma trËn hÖ sè chi phÝ trung gian trùc tiÕp, trong ®ã phÇn tö aij cña ma trËn thÓ hiÖn ®Ó s¶n xuÊt ra mét ®¬n vÞ s¶n phÈm j cña ngµnh j cÇn sö dông chi phÝ trung gian lµ s¶n phÈm i mét l−îng lµ aij víi aij nhá h¬n 1 vµ kh«ng ©m, tæng çc phÇn tö theo cét ph¶i nhá h¬n hoÆc b»ng 1;

X - vÐct¬ gi¸ trÞ s¶n xuÊt vµ Y- vÐc t¬ sö dông cuèi cïng.

42. Gi¸ trÞ s¶n xuÊt (Gross output). ChØ tiªu kinh tÕ tæng hîp ph¶n

¸nh toµn bé gi¸ trÞ cña s¶n phÈm vËt chÊt (thµnh phÈm, b¸n thµnh phÈm, s¶n

phÈm dë dang) vµ dÞch vô s¶n xuÊt ra trong mét thêi kú nhÊt ®Þnh. Gi¸ trÞ s¶n

xuÊt ®−îc tÝnh theo gi¸ thùc tÕ vµ gi¸ so s¸nh.

Gi¸ trÞ s¶n xuÊt bao gåm:

- Gi¸ trÞ hµng ho¸ vµ dÞch vô sö dông hÕt trong qu¸ tr×nh s¶n xuÊt;

- Gi¸ trÞ míi t¨ng thªm trong qu¸ tr×nh s¶n xuÊt: Thu nhËp cña ng−êi

lao ®éng tõ s¶n xuÊt, thuÕ s¶n xuÊt, khÊu hao tµi s¶n cè ®Þnh dïng trong s¶n

xuÊt, vµ thÆng d− s¶n xuÊt.

Gi¸ trÞ s¶n xuÊt cã sù tÝnh trïng gi¸ trÞ hµng hãa vµ dÞch vô gi÷a çc

®¬n vÞ s¶n xuÊt, møc ®é tÝnh trïng phô thuéc vµo møc ®é chuyªn m«n hãa

cña tæ chøc s¶n xuÊt.

Gi¸ trÞ s¶n xuÊt ®−îc tÝnh cho çc ngµnh kinh tÕ, néi dung gi¸ trÞ s¶n

xuÊt cña çc ngµnh nh− sau:

a. Gi¸ trÞ s¶n xuÊt ngµnh n«ng nghiÖp bao gåm gi¸ trÞ s¶n phÈm (kÓ

c¶ s¶n phÈm dë dang) trång trät, ch¨n nu«i, gi¸ trÞ dÞch vô phôc vô trång trät

vµ ch¨n nu«i, gi¸ trÞ çc ho¹t ®éng s¨n b¾t, thuÇn d−ìng thó vµ nh÷ng dÞch vô

cã liªn quan ®Õn ho¹t ®éng nµy.

b. Gi¸ trÞ s¶n xuÊt ngµnh l©m nghiÖp bao gåm gi¸ trÞ trång míi, nu«i

d−ìng, ch¨m sãc, tu bæ, khoanh nu«i, c¶i t¹o rõng, gi¸ trÞ l©m s¶n khai th¸c,

gi¸ trÞ c©y vµ h¹t gièng, gi¸ trÞ çc ho¹t ®éng b¶o vÖ rõng vµ çc ho¹t ®éng

dÞch vô l©m nghiÖp kh¸c thùc hiÖn trong kú, gi¸ trÞ nh÷ng s¶n phÈm dë dang

trong nu«i trång rõng.

c. Gi¸ trÞ s¶n xuÊt ngµnh thuû s¶n bao gåm gi¸ trÞ h¶i s¶n khai th¸c,

gi¸ trÞ thuû s¶n khai th¸c tù nhiªn trªn s«ng, suèi, hå, ®Çm, ruéng n−íc, gi¸

trÞ s¶n phÈm thñy s¶n nu«i trång, gi¸ trÞ s¬ chÕ thñy s¶n, gi¸ trÞ −¬m nh©n

gièng thñy s¶n, gi¸ trÞ nh÷ng s¶n phÈm thñy s¶n dë dang.

d. Gi¸ trÞ s¶n xuÊt ngµnh c«ng nghiÖp bao gåm gi¸ trÞ s¶n xuÊt cña

çc ngµnh: c«ng nghiÖp khai th¸c má, c«ng nghiÖp chÕ biÕn, s¶n xuÊt vµ

ph©n phèi ®iÖn, khÝ ®èt vµ n−íc ®−îc tÝnh theo ph−¬ng ph¸p c«ng x−ëng,

tæng hîp tõ gi¸ trÞ s¶n xuÊt cña çc c¬ së s¶n xuÊt c«ng nghiÖp, bao gåm:

- Doanh thu c«ng nghiÖp (doanh thu b¸n s¶n phÈm, dÞch vô c«ng

nghiÖp, b¸n phÕ liÖu, phÕ phÈm vµ doanh thu cho thuª m¸y mãc, thiÕt bÞ cã

kÌm theo ng−êi ®iÒu khiÓn);

- Chªnh lÖch cuèi kú, ®Çu kú thµnh phÈm tån kho, hµng göi b¸n, s¶n

phÈm dë dang.

e. Gi¸ trÞ s¶n xuÊt ngµnh x©y dùng bao gåm gi¸ trÞ ho¹t ®éng s¶n xuÊt do chuÈn bÞ mÆt b»ng, x©y dùng c«ng tr×nh hoÆc h¹ng môc c«ng tr×nh, gi¸ trÞ l¾p ®Æt m¸y mãc, thiÕt bÞ cho çc c«ng tr×nh, gi¸ trÞ hoµn thiÖn c«ng tr×nh, doanh thu cho thuª m¸y mãc, thiÕt bÞ cã ng−êi ®iÒu khiÓn, doanh thu b¸n phÕ liÖu,...

f. Gi¸ trÞ s¶n xuÊt ngµnh th−¬ng nghiÖp, söa ch÷a xe cã ®éng c¬, m«

t«, xe m¸y, ®å dïng ç nh©n vµ gia ®×nh bao gåm kÕt qu¶ ho¹t ®éng s¶n

xuÊt kinh doanh cña ngµnh th−¬ng nghiÖp, söa ch÷a xe cã ®éng c¬, m« t«, xe

m¸y, ®å dïng ç nh©n vµ gia ®×nh trong mét thêi kú nhÊt ®Þnh, bao gåm gi¸

trÞ cña çc ho¹t ®éng: b¸n bu«n, b¸n lÎ, ®¹i lý, m«i giíi, ®Êu gi¸, b¶o d−ìng

vµ söa ch÷a hµng hãa dïng cho s¶n xuÊt vµ tiªu dïng.

§èi víi ho¹t ®éng th−¬ng nghiÖp b¸n bu«n, b¸n lÎ hµng hãa, gi¸ trÞ s¶n

xuÊt b»ng chªnh lÖch gi÷a doanh thu vÒ b¸n hµng víi trÞ gi¸ vèn hµng b¸n ra.

§èi víi ho¹t ®éng söa ch÷a xe cã ®éng c¬, m« t«, xe m¸y, ®å dïng ç

nh©n vµ gia ®×nh, gi¸ trÞ s¶n xuÊt b»ng doanh thu cung cÊp dÞch vô söa ch÷a,

b¶o d−ìng xe cã ®éng c¬, m« t«, xe m¸y, ®å dïng ç nh©n vµ gia ®×nh.

g. Gi¸ trÞ s¶n xuÊt ngµnh kh¸ch s¹n vµ nhµ hµng lµ chªnh lÖch gi÷a

doanh thu phôc vô vµ trÞ gi¸ vèn hµng chuyÓn b¸n cña çc ho¹t ®éng: kh¸ch

s¹n, ®iÓm c¾m tr¹i, çc dÞch vô kh¸c: cho nghØ trä ng¾n ngµy, nhµ hµng, bar

vµ c¨ng tin.

h. Gi¸ trÞ s¶n xuÊt ngµnh vËn t¶i lµ doanh thu cña ho¹t ®éng vËn t¶i

hµnh kh¸ch, hµng hãa b»ng çc ph−¬ng tiÖn ®−êng s¾t, ®−êng bé, ®−êng

thñy, ®−êng èng, ®−êng hµng kh«ng, v.v... vµ bao gåm c¶ kÕt qu¶ ho¹t ®éng

qu¶n lý çc s©n bay, bÕn c¶ng, hoa tiªu dÉn d¾t tµu thuyÒn, qu¶n lý çc bÕn

tµu xe, bèc dì hµng hãa, ho¹t ®éng kho b·i vµ doanh thu cho thuª ph−¬ng

tiÖn cã ng−êi ®iÒu khiÓn.

i. Gi¸ trÞ s¶n xuÊt ngµnh du lÞch lµ doanh thu cña ho¹t ®éng cung cÊp th«ng tin du lÞch, chµo mêi, lËp kÕ ho¹ch, s¾p xÕp çc chuyÕn du lÞch, n¬i ¨n, chç ë vµ ph−¬ng tiÖn ®i l¹i cho du kh¸ch theo tour, cung cÊp vÐ vµ kÕt qu¶ cña ho¹t ®éng h−íng dÉn du lÞch.

j. Gi¸ trÞ s¶n xuÊt ngµnh b−u chÝnh, viÔn th«ng lµ doanh thu cña ho¹t ®éng b−u chÝnh: thu nhËn, vËn chuyÓn vµ ph©n ph¸t th−, b−u kiÖn trong n−íc hoÆc quèc tÕ, b¸n tem b−u chÝnh, ph©n lo¹i th−, cho thuª hßm th−, thu nhËn th− tõ çc hßm th− c«ng céng hoÆc b−u kiÖn tõ çc c¬ quan b−u ®iÖn ®Ó ph©n lo¹i vµ ph©n ph¸t chóng vµ ho¹t ®éng viÔn th«ng: truyÒn ©m thanh, truyÒn h×nh ¶nh, sè liÖu hoÆc çc th«ng tin kh¸c qua d©y çp, ph¸t sãng, tiÕp ©m hoÆc vÖ tinh, kÓ c¶ ®iÖn tho¹i, ®iÖn b¸o vµ th«ng tin telex, b¶o d−ìng m¹ng l−íi th«ng tin.

k. Gi¸ trÞ s¶n xuÊt ngµnh tµi chÝnh, tÝn dông bao gåm gi¸ trÞ s¶n xuÊt kinh doanh cña çc ho¹t ®éng: qu¶n lý nhµ n−íc vÒ lÜnh vùc ng©n hµng; ho¹t ®éng trung gian tµi chÝnh vµ çc ho¹t ®éng hç trî cho ho¹t ®éng tµi chÝnh tiÒn tÖ, ho¹t ®éng b¶o hiÓm vµ trî cÊp h−u trÝ, ho¹t ®éng qu¶n lý quü h−u trÝ, vµ ho¹t ®éng xæ sè.

l. Gi¸ trÞ s¶n xuÊt ho¹t ®éng khoa häc vµ c«ng nghÖ lµ doanh thu cña

çc ho¹t ®éng nghiªn cøu c¬ b¶n, ho¹t ®éng nghiªn cøu øng dông vµ ho¹t

®éng triÓn khai thùc nghiÖm.

m. Gi¸ trÞ s¶n xuÊt çc ho¹t ®éng liªn quan ®Õn kinh doanh tµi s¶n

vµ dÞch vô t− vÊn lµ doanh thu cña çc ho¹t ®éng liªn quan ®Õn bÊt ®éng s¶n:

kinh doanh bÊt ®éng s¶n vµ nhµ ë tù cã tù ë, ho¹t ®éng cho thuª m¸y mãc,

thiÕt bÞ kh«ng kÌm ng−êi ®iÒu khiÓn, cho thuª ®å dïng ç nh©n vµ gia ®×nh,

çc ho¹t ®éng liªn quan ®Õn m¸y tÝnh vµ çc ho¹t ®éng kinh doanh dÞch vô t−

vÊn kh¸c.

n. Gi¸ trÞ s¶n xuÊt ngµnh qu¶n lý nhµ n−íc vµ an ninh quèc phßng,

b¶o ®¶m x∙ héi b¾t buéc lµ tæng chi th−êng xuyªn vµ khÊu hao tµi s¶n cè

®Þnh (nÕu cã) cho çc ho¹t ®éng qu¶n lý nhµ n−íc vµ qu¶n lý çc chÝnh s¸ch

kinh tÕ x· héi, ho¹t ®éng phôc vô chung cho toµn bé ®Êt n−íc, ho¹t ®éng b¶o

®¶m x· héi b¾t buéc, ho¹t ®éng quèc phßng, b¶o ®¶m an ninh, an toµn x· héi.

Tæng chi th−êng xuyªn kh«ng bao gåm çc kho¶n chi söa ch÷a lín tµi s¶n cè

®Þnh, çc c«ng tr×nh c¬ së h¹ tÇng vµ çc kho¶n chi chuyÓn nh−îng th−êng xuyªn.

o. Gi¸ trÞ s¶n xuÊt ngµnh gi¸o dôc vµ ®µo t¹o lµ doanh thu cung cÊp dÞch vô cña çc ho¹t ®éng thuéc nhµ trÎ vµ gi¸o dôc mÇm non, gi¸o dôc tiÓu häc, gi¸o dôc trung häc, gi¸o dôc vµ ®µo t¹o cao ®¼ng, ®¹i häc vµ sau ®¹i häc, bæ tóc v¨n hãa, gi¸o dôc vµ ®µo t¹o kh¸c.

p. Gi¸ trÞ s¶n xuÊt ngµnh y tÕ vµ ho¹t ®éng cøu trî x∙ héi lµ doanh thu cung cÊp dÞch vô cña çc ho¹t ®éng y tÕ, ho¹t ®éng thó y vµ ho¹t ®éng cøu trî x· héi.

q. Gi¸ trÞ s¶n xuÊt cña ho¹t ®éng v¨n hãa, thÓ thao lµ doanh thu hoÆc chi th−êng xuyªn cña çc ho¹t ®éng: ®iÖn ¶nh, ph¸t thanh, truyÒn h×nh, ho¹t ®éng nghÖ thuËt s©n khÊu, ©m nh¹c vµ çc nghÖ thuËt kh¸c; ho¹t ®éng th«ng tÊn; ho¹t ®éng th− viÖn, l−u tr÷, b¶o tµng, b¶o tån tù nhiªn, çc ho¹t ®éng v¨n hãa kh¸c vµ ho¹t ®éng thÓ thao, gi¶i trÝ kh¸c.

r. Gi¸ trÞ s¶n xuÊt cña ho¹t ®éng ®oµn thÓ vµ hiÖp héi lµ tæng chi th−êng xuyªn vµ khÊu hao tµi s¶n cè ®Þnh (nÕu cã) cho ho¹t ®éng cña çc hiÖp héi kinh doanh vµ nghÒ nghiÖp cña çc tæ chøc t«n gi¸o vµ cña çc tæ chøc hiÖp héi kh¸c. Gi¸ trÞ s¶n xuÊt chØ tÝnh cho çc tæ chøc ®oµn thÓ vµ hiÖp héi ®−îc nhµ n−íc cho phÐp thµnh lËp hoÆc c«ng nhËn.

Tæng chi th−êng xuyªn kh«ng bao gåm çc kho¶n chi söa ch÷a lín tµi

s¶n cè ®Þnh phôc vô chuyªn m«n, çc c«ng tr×nh c¬ së h¹ tÇng vµ çc kho¶n

chi chuyÓn nh−îng th−êng xuyªn.

s. Gi¸ trÞ s¶n xuÊt cña ho¹t ®éng phôc vô ç nh©n vµ céng ®ång lµ

doanh thu hoÆc chi phÝ th−êng xuyªn cña çc ho¹t ®éng: kiÕn thiÕt thÞ chÝnh,

thu dän vËt th¶i, c¶i thiÖn ®iÒu kiÖn vÖ sinh c«ng céng vµ çc ho¹t ®éng

t−¬ng tù vµ ho¹t ®éng dÞch vô kh¸c nh−: giÆt, lµ, lµm ®Çu, v.v...

t. Gi¸ trÞ s¶n xuÊt cña ho¹t ®éng lµm thuª c«ng viÖc gia ®×nh trong

çc hé t− nh©n lµ chi phÝ cña hé gia ®×nh ®Ó thuª ng−êi gióp viÖc trong çc

ho¹t ®éng néi trî, qu¶n gia, lµm v−ên, g¸c cæng, gia s−, th− ký v.v... trong

çc hé gia ®×nh.

u. Gi¸ trÞ s¶n xuÊt cña ho¹t ®éng cña çc tæ chøc vµ ®oµn thÓ quèc tÕ

lµ tæng chi th−êng xuyªn cho ho¹t ®éng cña çc c¬ quan chuyªn tr¸ch, tæ

chøc khu vùc cña Liªn Hîp Quèc t¹i ViÖt Nam vµ ho¹t ®éng cña çc c¬ quan

vµ ®¹i diÖn vïng cña çc tæ chøc quèc tÕ kh¸c t¹i ViÖt Nam nh−: Ng©n hµng

ThÕ giíi, Quü tiÒn tÖ Quèc tÕ, Céng ®ång chung Ch©u ¢u v.v...

43. Chi phÝ trung gian (Intermediate consumption - IC). ChØ tiªu kinh tÕ ph¶n ¸nh gi¸ trÞ hµng hãa vµ dÞch vô sö dông hÕt trong qu¸ tr×nh s¶n xuÊt ®Ó t¹o ra s¶n phÈm míi trong mét thêi kú nhÊt ®Þnh, gåm c¶ chi phÝ söa ch÷a nhá vµ duy tu tµi s¶n cè ®Þnh dïng trong s¶n xuÊt. Chi phÝ trung gian tÝnh theo ngµnh kinh tÕ vµ toµn bé nÒn kinh tÕ, theo gi¸ thùc tÕ vµ gi¸ so s¸nh. Chi phÝ trung gian chia theo hai nhãm chñ yÕu:

• Nhãm chi phÝ vËt chÊt gåm: nguyªn vËt liÖu chÝnh, vËt liÖu phô, nhiªn liÖu, ®iÖn, n−íc, khÝ ®èt, chi phÝ c«ng cô s¶n xuÊt nhá, vËt rÎ tiÒn mau háng vµ chi phÝ s¶n phÈm vËt chÊt kh¸c;

• Nhãm chi phÝ dÞch vô gåm: vËn t¶i; b−u ®iÖn; b¶o hiÓm; dÞch vô ng©n hµng; dÞch vô ph¸p lý; dÞch vô qu¶ng ço vµ çc dÞch vô kh¸c.

44. Gi¸ trÞ t¨ng thªm (Value added - VA). ChØ tiªu kinh tÕ tæng hîp ph¶n ¸nh gi¸ trÞ hµng hãa vµ dÞch vô míi s¸ng t¹o ra cña çc ngµnh kinh tÕ trong mét thêi kú nhÊt ®Þnh. Gi¸ trÞ t¨ng thªm lµ mét bé phËn cña gi¸ trÞ s¶n xuÊt, b»ng chªnh lÖch gi÷a gi¸ trÞ s¶n xuÊt vµ chi phÝ trung gian, bao gåm: thu nhËp cña ng−êi lao ®éng tõ s¶n xuÊt, thuÕ s¶n xuÊt, khÊu hao tµi s¶n cè ®Þnh dïng trong s¶n xuÊt vµ thÆng d− s¶n xuÊt. Gi¸ trÞ t¨ng thªm ®−îc tÝnh theo gi¸ thùc tÕ vµ gi¸ so s¸nh.

45. Tæng s¶n phÈm trong n−íc (Gross domestic product - GDP). ChØ tiªu kinh tÕ tæng hîp ph¶n ¸nh gi¸ trÞ míi cña hµng hãa vµ dÞch vô ®−îc t¹o ra cña toµn bé nÒn kinh tÕ trong mét kho¶ng thêi gian nhÊt ®Þnh. Tæng s¶n phÈm trong n−íc ®−îc tÝnh theo gi¸ thùc tÕ vµ gi¸ so s¸nh. Cã 3 ph−¬ng ph¸p tÝnh:

• Ph−¬ng ph¸p s¶n xuÊt: Tæng s¶n phÈm trong n−íc b»ng tæng gi¸ trÞ t¨ng thªm cña tÊt c¶ çc ngµnh kinh tÕ céng víi thuÕ nhËp khÈu hµng hãa vµ dÞch vô.

• Ph−¬ng ph¸p thu nhËp: tæng s¶n phÈm trong n−íc b»ng thu nhËp t¹o nªn tõ çc yÕu tè tham gia vµo qu¸ tr×nh s¶n xuÊt nh− lao ®éng, vèn, ®Êt ®ai, m¸y mãc. Theo ph−¬ng ph¸p nµy, tæng s¶n phÈm trong n−íc gåm 4 yÕu tè: thu nhËp cña ng−êi lao ®éng tõ s¶n xuÊt (b»ng tiÒn vµ hiÖn vËt), thuÕ s¶n xuÊt, khÊu hao tµi s¶n cè ®Þnh dïng trong s¶n xuÊt vµ thÆng d− s¶n xuÊt.

• Ph−¬ng ph¸p sö dông: tæng s¶n phÈm trong n−íc b»ng tæng cña 3 yÕu

tè: tiªu dïng cuèi cïng cña hé gia ®×nh vµ nhµ n−íc; tÝch lòy tµi s¶n (cè ®Þnh,

l−u ®éng vµ quý hiÕm) vµ chªnh lÖch xuÊt, nhËp khÈu hµng hãa vµ dÞch vô.

Tæng s¶n phÈm trong n−íc theo gi¸ thùc tÕ dïng ®Ó nghiªn cøu c¬ cÊu

kinh tÕ, mèi quan hÖ tû lÖ gi÷a çc ngµnh trong s¶n xuÊt, mèi quan hÖ gi÷a

kÕt qu¶ s¶n xuÊt víi phÇn huy ®éng vµo ng©n s¸ch.

Tæng s¶n phÈm trong n−íc theo gi¸ so s¸nh ®· lo¹i trõ biÕn ®éng cña

yÕu tè gi¸ c¶ qua çc n¨m, dïng ®Ó tÝnh tèc ®é t¨ng tr−ëng cña nÒn kinh tÕ,

nghiªn cøu sù thay ®æi vÒ khèi l−îng hµng hãa vµ dÞch vô s¶n xuÊt.

46. Tæng s¶n phÈm trong n−íc b×nh qu©n ®Çu ng−êi (Gross

domestic product per capita). ChØ tiªu kinh tÕ ph¶n ¸nh mét çch tæng quan

møc sèng d©n c− vµ ®−îc tÝnh b»ng tû lÖ gi÷a tæng s¶n phÈm trong n−íc víi

tæng d©n sè trung b×nh trong n¨m. Tæng s¶n phÈm trong n−íc b×nh qu©n ®Çu

ng−êi cã thÓ tÝnh theo gi¸ thùc tÕ, gi¸ so s¸nh, tÝnh theo néi tÖ hoÆc theo

ngo¹i tÖ.

47. Tæng s¶n phÈm trong n−íc tÝnh theo ngo¹i tÖ (Gross domestic

product at foreign currency). ChØ tiªu ph¶n ¸nh tæng s¶n phÈm trong n−íc

theo néi tÖ ®−îc tÝnh chuyÓn sang ngo¹i tÖ. ViÖc tÝnh chuyÓn nµy ®−îc sö

dông cho çc môc ®Ých kh¸c nhau, trong ®ã cã viÖc so s¸nh tæng s¶n phÈm

trong n−íc cña çc quèc gia víi nhau. Cã hai ph−¬ng ph¸p tÝnh chuyÓn:

• Ph−¬ng ph¸p tû gi¸ hèi ®o¸i thùc tÕ: lÊy tæng s¶n phÈm trong n−íc

theo néi tÖ chia cho tû gi¸ hèi ®o¸i chÝnh thøc b×nh qu©n n¨m gi÷a néi tÖ vµ

ngo¹i tÖ;

• Ph−¬ng ph¸p søc mua t−¬ng ®−¬ng: lÊy tæng s¶n phÈm trong n−íc

theo néi tÖ chia cho tû gi¸ theo søc mua t−¬ng ®−¬ng.

48. Tæng thu nhËp quèc gia (Gross national income - GNI). ChØ tiªu

kinh tÕ tæng hîp ph¶n ¸nh tæng thu nhËp lÇn ®Çu ®−îc t¹o ra tõ çc yÕu tè

thuéc së h÷u cña quèc gia tham gia vµo ho¹t ®éng s¶n xuÊt trªn l·nh thæ

quèc gia hay ë n−íc ngoµi trong mét thêi kú nhÊt ®Þnh, th−êng lµ mét n¨m.

Tæng thu nhËp quèc gia ph¶n ¸nh thu nhËp ®−îc t¹o ra tõ çc yÕu tè

tham gia vµo qu¸ tr×nh s¶n xuÊt thuéc së h÷u cña quèc gia, tæng thu nhËp

quèc gia b»ng tæng s¶n phÈm trong n−íc céng chªnh lÖch gi÷a thu nhËp cña

ng−êi lao ®éng ViÖt Nam ë n−íc ngoµi göi vÒ vµ thu nhËp cña ng−êi n−íc

ngoµi ë ViÖt Nam göi ra n−íc ngoµi céng víi chªnh lÖch gi÷a thu nhËp së

h÷u nhËn ®−îc tõ n−íc ngoµi víi thu nhËp së h÷u tr¶ n−íc ngoµi.

49. Thu nhËp quèc gia thuÇn (Net national income - NNI). ChØ tiªu

kinh tÕ tæng hîp ph¶n ¸nh phÇn cßn l¹i cña tæng thu nhËp quèc gia sau khi

trõ ®i khÊu hao tµi s¶n cè ®Þnh dïng trong s¶n xuÊt cña toµn bé nÒn kinh tÕ

trong mét thêi kú nhÊt ®Þnh. D−íi d¹ng c«ng thøc, thu nhËp quèc gia thuÇn

®−îc tÝnh nh− sau:

NNI = GNI − KhÊu hao tµi s¶n cè ®Þnh dïng trong s¶n xuÊt

50. Thu nhËp quèc gia kh¶ dông (National disposable income -

NDI). ChØ tiªu kinh tÕ tæng hîp ph¶n ¸nh tæng thu nhËp cña quèc gia tõ s¶n

xuÊt, tõ thu nhËp së h÷u vµ tõ chuyÓn nh−îng hiÖn hµnh. Thu nhËp quèc gia

kh¶ dông dïng cho tiªu dïng cuèi cïng vµ ®Ó dµnh. Mèi liªn hÖ gi÷a thu

nhËp quèc gia kh¶ dông vµ thu nhËp quèc gia nh− sau:

Thu nhËp quèc gia kh¶ dông

(NDI) = GN +

ChuyÓn nh−îng hiÖn

hµnh thuÇn tõ n−íc ngoµiI

51. §Ó dµnh (Saving - Sn) lµ phÇn thu nhËp cßn l¹i cña thu nhËp quèc

gia kh¶ dông sau khi trõ ®i phÇn thu nhËp sö dông cho tiªu dïng cuèi cïng.

§Ó dµnh lµ nguån tµi chÝnh trong n−íc quan träng cho ®Çu t−. C«ng thøc tÝnh

®Ó dµnh nh− sau:

§Ó dµnh (Sn) =Thu nhËp quèc gia

kh¶ dông (NDI) −

Tiªu dïng cuèi

cïng

52. Tiªu dïng cuèi cïng (Final consumption - FC). ChØ tiªu kinh tÕ

tæng hîp ph¶n ¸nh toµn bé chi tiªu cho mua s¾m hµng hãa vµ dÞch vô tiªu

dïng cña hé gia ®×nh th−êng tró, cña çc tæ chøc kh«ng vÞ lîi phôc vô hé gia

®×nh th−êng tró vµ cña nhµ n−íc trong mét thêi kú nhÊt ®Þnh. Tiªu dïng cuèi

cïng lµ mét bé phËn cña thu nhËp quèc gia kh¶ dông vµ còng lµ mét bé phËn

cña tæng s¶n phÈm trong n−íc.

Tiªu dïng cuèi cïng ®−îc chia theo nhãm hµng hãa vµ dÞch vô tiªu dïng,

®−îc tÝnh theo gi¸ thùc tÕ vµ gi¸ so s¸nh vµ th−êng t¸ch thµnh hai thµnh phÇn:

tiªu dïng cuèi cïng cña hé gia ®×nh vµ tiªu dïng cuèi cïng cña nhµ n−íc.

53. TÝch lòy tµi s¶n (Gross capital formation). ChØ tiªu kinh tÕ tæng

hîp ph¶n ¸nh chi tiªu cho ®Çu t− tµi s¶n cè ®Þnh, ®Çu t− tµi s¶n l−u ®éng vµ

tµi s¶n quý hiÕm trong mét thêi kú nhÊt ®Þnh.

TÝch lòy tµi s¶n ®−îc chia theo lo¹i tµi s¶n, tÝnh theo gi¸ thùc tÕ vµ gi¸

so s¸nh.

• TÝch lòy tµi s¶n cè ®Þnh tÝnh b»ng gi¸ trÞ tµi s¶n cè ®Þnh nhËn vÒ trõ ®i tµi s¶n cè ®Þnh thanh lý trong kú cña çc ®¬n vÞ thÓ chÕ, kh«ng bao gåm phÇn hé gia ®×nh tiªu dïng.

• TÝch lòy tµi s¶n l−u ®éng gåm tµi s¶n lµ nguyªn vËt liÖu dïng cho s¶n xuÊt, thµnh phÈm tån kho, s¶n phÈm dë dang; ®−îc tÝnh b»ng chªnh lÖch gi÷a tµi s¶n l−u ®éng nhËn ®−îc vµ tµi s¶n l−u ®éng sö dông trong kú cña çc ®¬n vÞ thÓ chÕ, kh«ng bao gåm phÇn hé gia ®×nh tiªu dïng.

• Tµi s¶n quý hiÕm do çc ®¬n vÞ thÓ chÕ gåm c¶ hé gia ®×nh tiªu dïng n¾m gi÷ víi môc ®Ých b¶o toµn gi¸ trÞ cña c¶i. Tµi s¶n quý hiÕm kh«ng bÞ hao mßn vµ gi¶m gi¸ trÞ theo thêi gian, ®−îc tÝnh b»ng chªnh lÖch gi÷a tµi s¶n quý hiÕm nhËn ®−îc trong kú vµ nh−îng b¸n tµi s¶n quý hiÕm nhËn ®−îc trong kú ®ã.

54. Vèn ®Çu t− (Investment). ChØ tiªu ph¶n ¸nh toµn bé chi tiªu ®Ó

lµm t¨ng hoÆc duy tr× tµi s¶n vËt chÊt trong mét thêi kú nhÊt ®Þnh. Vèn ®Çu t−

th−êng thùc hiÖn qua çc dù ¸n ®Çu t− vµ mét sè ch−¬ng tr×nh môc tiªu quèc

gia víi môc ®Ých bæ sung tµi s¶n cè ®Þnh, tµi s¶n l−u ®éng.

Tuú theo môc ®Ých nghiªn cøu, vèn ®Çu t− cã thÓ ®−îc ph©n tæ theo çc

tiªu thøc kh¸c nhau:

• Theo nguån vèn, vèn ®Çu t− ®−îc chia thµnh: Vèn ng©n s¸ch nhµ

n−íc, vèn tÝn dông, vèn tù cã vµ vèn kh¸c;

• Theo khu vùc së h÷u vµ thµnh phÇn kinh tÕ, vèn ®Çu t− chia thµnh:

vèn ®Çu t− cña khu vùc nhµ n−íc, vèn ®Çu t− cña khu vùc ngoµi quèc doanh

vµ vèn ®Çu t− cña khu vùc cã vèn ®Çu t− trùc tiÕp cña n−íc ngoµi;

• Theo ngµnh kinh tÕ, vèn ®Çu t− ®−îc chia thµnh: vèn ®Çu t− vµo

ngµnh c«ng nghiÖp, n«ng nghiÖp, thñy s¶n, th−¬ng nghiÖp, kh¸ch s¹n, nhµ

hµng...;

• Theo vïng vµ ®Þa ph−¬ng, vèn ®Çu t− ®−îc chia thµnh: vèn ®Çu t−

theo çc vïng, tØnh vµ thµnh phè trùc thuéc trung −¬ng hoÆc huyÖn, quËn, thÞ

x· vµ thµnh phè thuéc tØnh;

• Theo kho¶n môc ®Çu t−, vèn ®Çu t− ®−îc chia thµnh: vèn ®Çu t− x©y

dùng c¬ b¶n, vèn söa ch÷a lín tµi s¶n cè ®Þnh, vèn l−u ®éng bæ sung, vèn ®Çu t−

kh¸c, trong ®ã vèn ®Çu t− x©y dùng c¬ b¶n lµ bé phËn chiÕm tû träng lín nhÊt.

55. Vèn ®Çu t− x©y dùng c¬ b¶n (Investment for construction). ChØ tiªu ph¶n ¸nh toµn bé nh÷ng chi phÝ ®−îc biÓu hiÖn thµnh tiÒn dïng cho viÖc x©y dùng míi, më réng, x©y dùng l¹i vµ kh«i phôc tµi s¶n cè ®Þnh trong mét thêi kú nhÊt ®Þnh, bao gåm: chi phÝ kh¶o s¸t, quy ho¹ch; chi phÝ chuÈn bÞ ®Çu t− vµ thiÕt kÕ; chi phÝ x©y dùng; chi phÝ mua s¾m, l¾p ®Æt thiÕt bÞ vµ çc kho¶n chi phÝ kh¸c ghi trong tæng dù to¸n.

Tïy theo môc ®Ých nghiªn cøu, vèn ®Çu t− x©y dùng c¬ b¶n cã thÓ ®−îc

ph©n tæ theo çc tiªu thøc kh¸c nhau. Cïng víi nh÷ng ph©n tæ theo nguån

vèn, theo khu vùc së h÷u vµ thµnh phÇn kinh tÕ, theo ngµnh kinh tÕ, theo ®Þa

ph−¬ng th× vèn ®Çu t− x©y dùng c¬ b¶n cßn ®−îc ph©n theo yÕu tè cÊu thµnh

víi 3 nhãm chÝnh:

• Vèn ®Çu t− x©y dùng vµ l¾p ®Æt thiÕt bÞ (vèn x©y l¾p). PhÇn vèn ®Çu t−

x©y dùng c¬ b¶n chi cho viÖc x©y dùng vµ l¾p ®Æt m¸y mãc, thiÕt bÞ cña c«ng

tr×nh: chi phÝ x©y dùng c«ng tr×nh; chi phÝ l¾p ®Æt m¸y mãc, thiÕt bÞ vµo vÞ trÝ

c«ng tr×nh; chi phÝ hoµn thiÖn c«ng tr×nh.

• Vèn ®Çu t− mua s¾m m¸y mãc, thiÕt bÞ (vèn thiÕt bÞ). PhÇn vèn ®Çu t−

x©y dùng c¬ b¶n chi cho viÖc mua s¾m m¸y mãc, thiÕt bÞ vµ çc dông cô, khÝ

cô, gia sóc ®ñ tiªu chuÈn lµ tµi s¶n cè ®Þnh theo quy ®Þnh hiÖn hµnh, bao

gåm: gi¸ trÞ thiÕt bÞ, m¸y mãc, dông cô, khÝ cô, gia sóc ®−îc coi lµ tµi s¶n cè

®Þnh; chi phÝ vËn chuyÓn, b¶o qu¶n, gia c«ng, kiÓm tra m¸y mãc, thiÕt bÞ vµ

çc dông cô, khÝ cô tr−íc khi ®−a vµo l¾p ®Æt. Vèn thiÕt bÞ bao gåm c¶ gi¸ trÞ

mua s¾m thiÕt bÞ m¸y mãc cÇn l¾p ®Æt vµ thiÕt bÞ m¸y mãc kh«ng cÇn l¾p ®Æt.

• Vèn ®Çu t− x©y dùng c¬ b¶n kh¸c. PhÇn vèn ®Çu t− x©y dùng c¬ b¶n

kh«ng thuéc vèn x©y l¾p vµ vèn thiÕt bÞ, bao gåm: chi t− vÊn, ®Çu t− kh¶o s¸t,

thiÕt kÕ, chi qu¶n lý, chi gi¶i phãng mÆt b»ng, chi ®µo t¹o lao ®éng tiÕp nhËn

vµ vËn hµnh c«ng tr×nh, çc kho¶n chi kh¸c.

56. Thu ng©n s¸ch nhµ n−íc (State budget revenue). Toµn bé çc

nguån thu vµo ng©n s¸ch nhµ n−íc tõ çc ®¬n vÞ s¶n xuÊt, kinh doanh, dÞch

vô, tõ d©n c− trong n−íc vµ çc nguån thu tõ ngoµi n−íc, bao gåm çc kho¶n:

thu tõ thuÕ, phÝ, lÖ phÝ, thu tõ ho¹t ®éng kinh tÕ cña nhµ n−íc, çc kho¶n

®ãng gãp cña çc tæ chøc vµ ç nh©n; thu viÖn trî cña n−íc ngoµi, çc kho¶n

thu kh¸c.

57. Chi ng©n s¸ch nhµ n−íc (State budget expenditure). Toµn bé çc

kho¶n chi tõ ng©n s¸ch nhµ n−íc cho çc doanh nghiÖp, c¬ quan, ®¬n vÞ, tæ chøc,

d©n c− trong n−íc vµ ngoµi n−íc, bao gåm çc kho¶n: chi ®Çu t− ph¸t triÓn kinh

tÕ - x· héi, b¶o ®¶m quèc phßng, an ninh, b¶o ®¶m ho¹t ®éng cña bé m¸y nhµ

n−íc, chi tr¶ nî cña nhµ n−íc, chi viÖn trî n−íc ngoµi, çc kho¶n chi kh¸c.

58. Béi chi ng©n s¸ch nhµ n−íc (Excess of state budget

expenditure). ChØ tiªu ph¶n ¸nh chªnh lÖch thiÕu gi÷a tæng sè chi vµ tæng sè

thu cña ng©n s¸ch trung −¬ng cña n¨m ng©n s¸ch. Ng©n s¸ch ®Þa ph−¬ng

®−îc c©n ®èi víi tæng sè chi ®Ó tæng chi kh«ng v−ît qu¸ tæng thu theo quy

®Þnh cña LuËt Ng©n s¸ch Nhµ n−íc.

59. Tû lÖ béi chi ng©n s¸ch nhµ n−íc (Excess of state budget expenditure rate). ChØ tiªu ph¶n ¸nh tû lÖ phÇn tr¨m gi÷a béi chi ng©n s¸ch nhµ n−íc so víi tæng s¶n phÈm trong n−íc tÝnh theo gi¸ thùc tÕ.

60. Çn c©n thanh to¸n quèc tÕ (Balance of payment - BOP). B¶ng b¸o ço thèng kª tæng hîp m« t¶ mäi ho¹t ®éng giao dÞch kinh tÕ gi÷a çc ®¬n vÞ th−êng tró cña mét quèc gia víi çc ®¬n vÞ th−êng tró cña çc quèc gia bªn ngoµi trong kho¶ng thêi gian nhÊt ®Þnh. Th«ng th−êng, b¶ng çn c©n thanh to¸n quèc tÕ gåm hai phÇn chÝnh:

• Çn c©n v·ng lai lµ tæng c©n ®èi cña th−¬ng m¹i h÷u h×nh vµ th−¬ng m¹i v« h×nh. C©n ®èi th−¬ng m¹i h÷u h×nh biÓu thÞ sù kh¸c biÖt gi÷a gi¸ trÞ xuÊt khÈu vµ gi¸ trÞ nhËp khÈu hµng hãa. C©n ®èi th−¬ng m¹i v« h×nh biÓu thÞ chªnh lÖch gi÷a gi¸ trÞ xuÊt khÈu vµ gi¸ trÞ nhËp khÈu dÞch vô nh−: dÞch vô vËn t¶i, du lÞch, b¶o hiÓm, ng©n hµph¸t triÓn, v.v... C©n ®èi th−¬ng m¹i v« h×nh cßn bao gåm chªnh lÖch nhËn vÒ tõ bªn ngoµi vµ chi tr¶ ra bªn ngoµi çc kho¶n nh−: tr¶ l·i tiÒn vay, cæ tøc, göi tiÒn cña ng−êi lao ®éng ë n−íc ngoµi vÒ n−íc hoÆc ng−îc l¹i, v.v... Çn c©n v·ng lai m« t¶ luång chu chuyÓn thu nhËp gi÷a quèc gia víi çc quèc gia bªn ngoµi.

• Çn c©n vèn m« t¶ chu chuyÓn vèn tµi chÝnh vµo vµ ra cña mét quèc

gia, liªn quan tíi thay ®æi vÒ tÝch s¶n vµ tiªu s¶n tµi chÝnh. Vèn tµi chÝnh

"ch¶y" vµo trong n−íc qua h×nh thøc: ®i vay, b¸n tµi s¶n tµi chÝnh trong n−íc

ra n−íc ngoµi, ®Çu t− cña n−íc ngoµi vµo trong n−íc, v.v... Vèn tµi chÝnh

"ch¶y" vµo trong n−íc lµm gi¶m quyÒn n¾m gi÷ cña mét n−íc ®èi víi tµi s¶n

tµi chÝnh cña n−íc ngoµi (gi¶m tµi s¶n cã) hay lµm t¨ng tµi s¶n nî. Vèn tµi

chÝnh "ch¶y" ra n−íc ngoµi qua h×nh thøc: cho vay; mua tµi s¶n tµi chÝnh ë

n−íc ngoµi hay mua tµi s¶n tµi chÝnh trong n−íc do ®¬n vÞ kh«ng th−êng tró

së h÷u, v.v... Vèn tµi chÝnh "ch¶y" ra n−íc ngoµi lµm t¨ng quyÒn n¾m gi÷ cña

mét n−íc ®èi víi tµi s¶n tµi chÝnh cña n−íc ngoµi (t¨ng tµi s¶n cã) hay lµm

gi¶m tµi s¶n nî.

H¹ch to¸n dïng trong b¶ng çn c©n thanh to¸n quèc tÕ dùa trªn

nguyªn t¾c h¹ch to¸n kÐp, nghÜa lµ mçi ho¹t ®éng giao dÞch gi÷a ®¬n vÞ

th−êng tró trong n−íc víi ®¬n vÞ th−êng tró cña n−íc ngoµi ®Òu h¹ch to¸n

vµo bªn thu vµ bªn chi v× vËy theo nghÜa h¹ch to¸n, b¶ng çn c©n thanh

to¸n quèc tÕ lu«n c©n ®èi.

S¬ ®å tæng qu¸t cña b¶ng çn c©n thanh to¸n quèc tÕ

§¬n vÞ tÝnh: TriÖu USD

Çn c©n v·ng lai

1 XuÊt khÈu hµng hãa + 200

2 NhËp khÈu hµng hãa - 150

3 Çn c©n th−¬ng m¹i + 50 Dßng (1) + (2)

4 XuÊt khÈu dÞch vô + 120

5 NhËp khÈu dÞch vô - 160

6 Thu tõ tiÒn l·i, lîi nhuËn vµ cæ tøc + 15

7 Chi tr¶ tiÒn l·i, lîi nhuËn vµ cæ tøc - 10

8 Thu tõ chuyÓn nh−îng hiÖn hµnh + 30

9 Chi chuyÓn nh−îng hiÖn hµnh - 20

10 C©n ®èi çn c©n v·ng lai + 25 Dßng (3) - (9)

Çn c©n vèn

11 §Çu t− ra n−íc ngoµi - 35

12 Cho vay ng¾n h¹n - 60

T¨ng tÝch s¶n n−íc ngoµi, gi¶m

tiªu s¶n ®èi víi ng−êi n−íc

ngoµi 13 Cho vay trung vµ dµi h¹n - 90

14 §Çu t− cña n−íc ngoµi + 70

15 §i vay ng¾n h¹n + 40

Gi¶m tÝch s¶n n−íc ngoµi,

t¨ng tiªu s¶n ®èi víi ng−êi

n−íc ngoµi

16 §i vay trung vµ dµi h¹n + 30

17 C©n ®èi çn c©n vèn - 45

18 Sai sè thèng kª + 5

19 Tæng chu chuyÓn tiÒn tÖ - 15

20 Thay ®æi dù tr÷: t¨ng (- ); gi¶m (+) + 10

21 Vay tõ IMF (+), tr¶ nî IMF (-) + 5

61. Tû gi¸ hèi ®o¸i (Currency exchange rate) lµ gi¸ cña mét lo¹i tiÒn

®o b»ng lo¹i tiÒn kh¸c. Cã hai ph−¬ng ph¸p biÓu thÞ tû gi¸ hèi ®o¸i:

• Sè ®¬n vÞ tiÒn trong n−íc trªn mét ®¬n vÞ ngo¹i tÖ. Ch¼ng h¹n ngµy 22

th¸ng 10 n¨m 2004 cÇn 15.721 ®ång ViÖt Nam ®Ó mua 1 ®« la Mü;

• Sè ®¬n vÞ ngo¹i tÖ trªn mét ®¬n vÞ tiÒn trong n−íc. Ch¼ng h¹n ngµy 22

th¸ng 10 n¨m 2004 mét ®« la Mü mua ®−îc 15.721 ®ång ViÖt Nam.

62. Tû gi¸ theo søc mua t−¬ng ®−¬ng (Purchasing power parity rate -

PPP rate). ChØ tiªu ph¶n ¸nh tû lÖ gi÷a gi¸ cña mét ræ hµng biÓu thÞ b»ng tiÒn

trong n−íc víi gi¸ cña ræ hµng t−¬ng tù ë n−íc ngoµi biÓu thÞ b»ng ngo¹i tÖ.

D−íi d¹ng c«ng thøc, tû gi¸ theo søc mua t−¬ng ®−¬ng ®−îc viÕt nh− sau:

*PPS =

S - tû gi¸ ®Þnh nghÜa theo sè ®¬n vÞ tiÒn trong n−íc trªn mét ®¬n vÞ

ngo¹i tÖ;

P - gi¸ cña mét ræ hµng biÓu thÞ b»ng tiÒn trong n−íc;

P* - gi¸ cña ræ hµng t−¬ng tù ë n−íc ngoµi biÓu thÞ b»ng ngo¹i tÖ.

Khi t−¬ng quan cña møc gi¸ trong n−íc so víi møc gi¸ n−íc ngoµi t¨ng sÏ lµm gi¶m gi¸ trÞ cña tiÒn trong n−íc so víi ngo¹i tÖ. Søc mua t−¬ng ®−¬ng th−êng sö dông ®Ó so s¸nh møc sèng cña d©n c− gi÷a çc quèc gia. Tû gi¸ hèi ®o¸i th−êng chÞu ¶nh h−ëng cña l−u l−îng vèn trªn thÞ tr−êng tiÒn tÖ, nªn dïng tû gi¸ hèi ®o¸i ®Ó tÝnh çc chØ tiªu GDP hoÆc GNI b×nh qu©n ®Çu ng−êi sÏ dÉn ®Õn sai lÖch.

63. Chøng kho¸n (Securities other than shares) lµ chøng chØ hoÆc bót to¸n ghi sæ x¸c nhËn çc quyÒn hîp ph¸p cña ng−êi së h÷u chøng tõ ®ã víi ng−êi ph¸t hµnh, bao gåm tr¸i phiÕu, tÝn phiÕu, chøng chØ tiÒn göi, çc giÊy tê th−¬ng m¹i; giÊy nî; çc c«ng cô tµi chÝnh kinh doanh ngoµi b¶ng cã kh¶ n¨ng th−¬ng m¹i. Nh÷ng lo¹i tµi s¶n tµi chÝnh nªu trªn gåm c¶ ng¾n h¹n vµ dµi h¹n.

Çc c«ng cô tµi chÝnh kinh doanh ngoµi b¶ng cã kh¶ n¨ng th−¬ng m¹i ®−îc thiÕt lËp ®Ó tr¸nh cho çc bªn cã liªn quan trong giao dÞch ph¶i tr¶ gi¸ qu¸ cao trong t−¬ng lai khi gi¸ c¶ biÕn ®éng lín. Nh÷ng c«ng cô kinh doanh ngoµi b¶ng gåm: hîp ®ång mua b¸n tr−íc (Option); giao dÞch cã kú h¹n (Forward); giao dÞch ho¸n ®æi (Swap).

Hîp ®ång mua b¸n tr−íc cho phÐp mét bªn ®−îc mua hoÆc b¸n hµng

hãa hay chøng kho¸n trong mét thêi h¹n nhÊt ®Þnh víi møc gi¸ tháa thuËn

tr−íc. §©y lµ biÓu hiÖn cña h×nh thøc ®Çu c¬ v× nÕu gi¸ c¶ cã thÓ t¨ng hoÆc

gi¶m mét çch ®¸ng kÓ th× ng−êi mua vÉn ®−îc mua víi møc gi¸ tho¶

thuËn tr−íc.

Giao dÞch cã kú h¹n th−êng liªn quan tíi thÞ tr−êng ngo¹i hèi, ë ®ã çc

®ång tiÒn ®−îc mua vµ b¸n theo nh÷ng tû gi¸ hèi ®o¸i t¹i thêi ®iÓm giao dÞch

vµ giao vµo mét thêi ®iÓm nhÊt ®Þnh trong t−¬ng lai. Mét ng−êi giao dÞch

muèn cã mét lo¹i tiÒn hoÆc ph¶i thanh to¸n b»ng lo¹i tiÒn nµy vµo mét thêi

®iÓm trong t−¬ng lai cã thÓ mua hoÆc b¸n ®ång tiÒn nµy tr−íc.

Giao dÞch ho¸n ®æi lµ ph−¬ng ph¸p ho¸n ®æi çc ®ång tiÒn. Ng©n hµng

trung −¬ng cña hai n−íc ghi cã cho nhau víi mét kho¶n tiÒn cña nhau cã gi¸

trÞ t−¬ng ®−¬ng ®Ó mçi chÝnh phñ ®Òu cã thÓ sö dông dù tr÷ ngo¹i hèi nµy

nÕu cÇn thiÕt. Giao dÞch ho¸n ®æi th−êng thùc hiÖn cho mét giai ®o¹n cô thÓ

sau ®ã ho¹t ®éng nµy ®−îc lµm ng−îc l¹i víi tû gi¸ hèi ®o¸i ban ®Çu.

64. ThÞ tr−êng chøng kho¸n (Stock market). Mét thÓ chÕ, qua ®ã çc chøng kho¸n ®−îc mua vµ b¸n. Chøng kho¸n ®−îc niªm yÕt gi¸ trªn së giao dÞch lµm t¨ng kh¶ n¨ng bu«n b¸n cña chóng vµ ®©y lµ ý nghÜa kinh tÕ quan träng cña thÞ tr−êng chøng kho¸n. Qua thÞ tr−êng chøng kho¸n, çc nhµ ®Çu t− nhanh chãng nhËn biÕt ®−îc gi¸ trÞ chøng kho¸n hä ®ang n¾m gi÷ vµ ®iÒu nµy ®ång nghÜa víi viÖc çc c«ng ty cã thÓ huy ®éng vèn cæ phÇn hay vèn vay tõ c«ng chóng mét çch dÔ dµng h¬n vµ rÎ h¬n v× çc nhµ ®Çu t− sÏ s½n sµng mua chøng kho¸n khi ®· cã s½n mét thÞ tr−êng víi tû lÖ l·i yªu cÇu thÊp h¬n so víi tr−êng hîp kh«ng cã thÞ tr−êng chøng kho¸n. Do vËy, ®Ó dµnh vµ ®Çu t− sÏ t¨ng lªn.

ThÞ tr−êng chøng kho¸n lµ mét bé phËn cña thÞ tr−êng tµi chÝnh, gåm hai bé phËn thÞ tr−êng cã tæ chøc kh¸c nhau:

• ThÞ tr−êng s¬ cÊp. N¬i diÔn ra çc ho¹t ®éng mua b¸n nh÷ng chøng kho¸n míi ph¸t hµnh. ThÞ tr−êng s¬ cÊp thùc hiÖn chøc n¨ng quan träng nhÊt cña thÞ tr−êng chøng kho¸n ®ã lµ qu¸ tr×nh mang tiÒn nhµn rçi ®Õn cho ng−êi sö dông, trùc tiÕp ®−a nguån tiÕt kiÖm vµo ®Çu t−. §iÒu nµy ®· t¹o ra hµng hãa giao dÞch cho thÞ tr−êng vµ lµm t¨ng vèn ®Çu t− cho nÒn kinh tÕ;

• ThÞ tr−êng thø cÊp. N¬i diÔn ra çc ho¹t ®éng mua b¸n nh÷ng chøng

kho¸n ®· ®−îc ph¸t hµnh mét lÇn th«ng qua thÞ tr−êng s¬ cÊp. Nh÷ng chøng

kho¸n nµy cã thÓ ®−îc mua ®i b¸n l¹i rÊt nhiÒu lÇn trªn thÞ tr−êng thø cÊp víi

çc møc gi¸ kh¸c nhau.

65. ChØ sè thÞ tr−êng chøng kho¸n ViÖt Nam (Vietnam Stock

market index - VN.Index). ChØ tiªu ph¶n ¸nh møc gi¸ cña chøng kho¸n trªn

thÞ tr−êng chøng kho¸n trong mét ngµy cô thÓ so víi møc gi¸ t¹i thêi ®iÓm

gèc. ChØ sè nµy ®−îc cÊu thµnh bëi hai yÕu tè: Lo¹i chøng kho¸n träng sè vµ

gi¸ cña tõng chøng kho¸n cÊu thµnh.

66. B¶ng c©n ®èi tiÒn tÖ (Money survey) lµ b¶ng tæng kÕt tµi s¶n,

ph¶n ¸nh tµi s¶n Cã vµ tµi s¶n Nî cña çc tæ chøc tÝn dông, Ng©n hµng Nhµ

n−íc vµ cña toµn ngµnh Ng©n hµng t¹i mét thêi ®iÓm (th−êng lµ cuèi n¨m

tµi khãa).

67. Dù tr÷ quèc tÕ (External reserve). ChØ tiªu ph¶n ¸nh møc n¾m gi÷

çc ph−¬ng tiÖn thanh to¸n cña mét n−íc ®−îc quèc tÕ chÊp nhËn víi môc

®Ých trang tr¶i th©m hôt ng¾n vµ trung h¹n cña Çn c©n thanh to¸n quèc tÕ,

®ång thêi nh»m môc ®Ých kiÓm so¸t sù thay ®æi tû gi¸ hèi ®o¸i cña n−íc nµy.

Dù tr÷ ngo¹i hèi chñ yÕu ®−îc gi÷ d−íi d¹ng vµng hoÆc mét hay mét vµi

®ång tiÒn chÝnh ®−îc sö dông réng r·i trong ngo¹i th−¬ng vµ thanh to¸n quèc

tÕ. Cô thÓ, dù tr÷ ngo¹i hèi bao gåm:

- Vµng;

- Ngo¹i tÖ tiÒn mÆt, sè d− ngo¹i tÖ trªn tµi kho¶n göi n−íc ngoµi;

- Hèi phiÕu vµ çc giÊy nî cña n−íc ngoµi b»ng ngo¹i tÖ;

- Çc chøng kho¸n nî do chÝnh phñ, ng©n hµng n−íc ngoµi, tæ chøc tiÒn

tÖ hoÆc ng©n hµng quèc tÕ ph¸t hµnh, b¶o l·nh;

- Çc lo¹i ngo¹i hèi kh¸c cña nhµ n−íc.

68. L·i suÊt (Interest rate). Tû lÖ cña tæng sè tiÒn ph¶i tr¶ so víi tæng

sè tiÒn vay trong mét kho¶ng thêi gian nhÊt ®Þnh. L·i suÊt lµ gi¸ mµ ng−êi

vay ph¶i tr¶ ®Ó ®−îc sö dông tiÒn kh«ng thuéc së h÷u cña hä vµ lµ lîi tøc

ng−êi cho vay cã ®−îc ®èi víi viÖc tr× ho·n chi tiªu.

Cã nhiÒu lo¹i l·i suÊt nh−: l·i suÊt tiÒn vay; l·i suÊt tiÒn göi; l·i suÊt t¸i

cÊp vèn; l·i suÊt liªn ng©n hµng, v.v...

John Maynard Keynes (1883-1946) lËp luËn r»ng l·i suÊt lµ mét hiÖn

t−îng tiÒn tÖ ph¶n ¸nh mèi quan hÖ gi÷a cung vµ cÇu vÒ tiÒn. Cung tiÒn ®−îc

x¸c ®Þnh mét çch ngo¹i sinh, cÇu tiÒn ph¶n ¸nh çc nhu cÇu ®Çu c¬, phßng

ngõa vµ giao dÞch vÒ tiÒn.

Tr¸i víi Keynes, çc nhµ kinh tÕ häc cæ ®iÓn tr−íc ®ã ®· coi l·i suÊt lµ

mét hiÖn t−îng thùc tÕ, ®−îc x¸c ®Þnh bëi ¸p lùc cña n¨ng suÊt - cÇu vÒ vèn

cho môc ®Ých ®Çu t− vµ tiÕt kiÖm.

69. L¹m ph¸t (Inflation). ChØ tiªu ph¶n ¸nh tû lÖ phÇn tr¨m t¨ng liªn

tôc mÆt b»ng gi¸ chung cña nÒn kinh tÕ theo thêi gian (th−êng lµ th¸ng, quý,

n¨m).

• Cã hai nÐt ®Æc tr−ng cÇn nhÊn m¹nh trong kh¸i niÖm l¹m ph¸t:

- L¹m ph¸t lµ qu¸ tr×nh t¨ng gi¸ trªn c¬ së liªn tiÕp, kh«ng ph¶i t¨ng gi¸

mét lÇn;

- T¨ng mÆt b»ng gi¸ chung cña nÒn kinh tÕ, kh«ng ph¶i t¨ng gi¸ cña

mét sè lo¹i hay mét nhãm hµng hãa vµ dÞch vô cô thÓ nµo.

• Çc nhµ kinh tÕ th−êng dïng hai chØ tiªu ®Ó ®¸nh gi¸ l¹m ph¸t cña

nÒn kinh tÕ: chØ sè gi¸ tiªu dïng (CPI) vµ chØ sè gi¶m ph¸t tæng s¶n phÈm

trong n−íc.

- ChØ sè gi¸ tiªu dïng biÓu thÞ biÕn ®éng vÒ møc gi¸ chung cña mét ræ

hµng hãa vµ dÞch vô cè ®Þnh dïng cho tiªu dïng cuèi cïng cña hé gia ®×nh

(xem c«ng thøc tÝnh CPI trong thuËt ng÷ chØ sè gi¸ tiªu dïng).

- ChØ sè gi¶m ph¸t tæng s¶n phÈm trong n−íc biÓu thÞ sù biÕn ®éng vÒ

mÆt b»ng gi¸ chung cña toµn bé hµng hãa vµ dÞch vô s¶n xuÊt ra trong l·nh

thæ kinh tÕ cña quèc gia. ChØ sè gi¶m ph¸t tæng s¶n phÈm trong n−íc cña

n¨m t ®−îc tÝnh theo c«ng thøc sau:

GDPt theo gi¸ thùc tÕ ∑=

n

1i

ti

ti QP ChØ sè gi¶m

ph¸t GDP cña

n¨m t

=GDPt theo gi¸ so s¸nh

× 100 =∑=

n

1i

ti

0i QP

× 100

Trong ®ã:

GDPt - lµ tæng s¶n phÈm trong n−íc cña n¨m t;

Pi0 - lµ gi¸ kú gèc cña mÆt hµng i;

Pit - lµ gi¸ cña mÆt hµng i t¹i n¨m t;

Qit - lµ l−îng mÆt hµng i cña n¨m t.

• BiÕn ®éng cña chØ sè gi¸ tiªu dïng vµ chØ sè gi¶m ph¸t tæng s¶n phÈm

trong n−íc kh«ng gièng nhau vµ ph¶n ¸nh th«ng tin kh¸c nhau vÒ mÆt b»ng gi¸

chung cña nÒn kinh tÕ. Cã ba ®iÓm kh¸c nhau c¬ b¶n gi÷a hai lo¹i chØ sè nµy:

- ChØ sè gi¶m ph¸t tæng s¶n phÈm trong n−íc ph¶n ¸nh biÕn ®éng gi¸ c¶

cña tÊt c¶ çc lo¹i hµng hãa vµ dÞch vô ®−îc t¹o ra trong nÒn kinh tÕ. ChØ sè

gi¸ tiªu dïng chØ ph¶n ¸nh møc thay ®æi gi¸ cña hµng hãa vµ dÞch vô do

ng−êi tiªu dïng mua. Thay ®æi gi¸ cña hµng hãa vµ dÞch vô do ChÝnh phñ vµ

khèi doanh nghiÖp mua kh«ng biÓu hiÖn trong chØ sè gi¸ tiªu dïng;

- ChØ sè gi¶m ph¸t tæng s¶n phÈm trong n−íc chØ bao gåm hµng hãa vµ

dÞch vô s¶n xuÊt trong n−íc, kh«ng bao gåm vËt phÈm tiªu dïng nhËp khÈu.

Thay ®æi gi¸ cña vËt phÈm tiªu dïng nhËp khÈu kh«ng ¶nh h−ëng trùc tiÕp

®Õn chØ sè gi¶m ph¸t tæng s¶n phÈm trong n−íc nh−ng l¹i ¶nh h−ëng ®Õn chØ

sè gi¸ tiªu dïng nÕu chóng thuéc ræ hµng tÝnh chØ sè gi¸ tiªu dïng;

- ChØ sè gi¸ tiªu dïng ®−îc tÝnh trªn ræ hµng hãa vµ dÞch vô cã quyÒn

sè cè ®Þnh (dïng c«ng thøc Laspeyres), hµng hãa vµ dÞch vô cña chØ sè gi¶m

ph¸t tæng s¶n phÈm trong n−íc thay ®æi theo thêi gian.

• Do b¶n chÊt vµ kü thuËt tÝnh kh¸c nhau nªn chØ sè gi¸ tiªu dïng vµ chØ

sè gi¶m ph¸t tæng s¶n phÈm trong n−íc kh«ng bao giê b»ng nhau. Sù kh¸c

biÖt gi÷a hai lo¹i chØ sè kh«ng lín nÕu l¹m ph¸t thÊp vµ æn ®Þnh, nh−ng cã

thÓ rÊt lín nÕu cã thay ®æi gi¸ cña nh÷ng nhãm hµng hãa vµ dÞch vô chiÕm

quyÒn sè lín trong tÝnh to¸n vµ cã biÕn ®éng lín vÒ gi¸ hµng nhËp khÈu so

víi gi¸ hµng hãa vµ dÞch vô s¶n xuÊt trong n−íc.

70. L¹m ph¸t c¬ b¶n (Core inflation). L¹m ph¸t ®−îc tÝnh theo chØ sè

gi¸ tiªu dïng trªn c¬ së lo¹i trõ yÕu tè mïa vô, çc có sèc ngÉu nhiªn dÉn tíi

t¨ng møc gi¸ chung cña nÒn kinh tÕ.

L¹m ph¸t tÝnh theo chØ sè gi¸ tiªu dïng hoÆc chØ sè gi¶m ph¸t tæng s¶n

phÈm trong n−íc biÓu hiÖn ®Æc tr−ng cña biÕn ®éng gi¸ trong ng¾n h¹n.

Ng−îc l¹i, l¹m ph¸t c¬ b¶n dïng ®Ó biÓu thÞ xu h−íng l¹m ph¸t dµi h¹n cña

nÒn kinh tÕ do ¶nh h−ëng trùc tiÕp cña çc chÝnh s¸ch kinh tÕ, ®Æc biÖt lµ

chÝnh s¸ch tiÒn tÖ. L¹m ph¸t c¬ b¶n cung cÊp th«ng tin h÷u Ých vÒ xu h−íng

biÕn ®éng gi¸ tiªu dïng trong dµi h¹n vµ ®−îc dïng nh− chØ tiªu l¹m ph¸t cña

t−¬ng lai.

Cã mét sè ph−¬ng ph¸p tÝnh l¹m ph¸t c¬ b¶n. Çc nhµ kinh tÕ chñ

tr−¬ng sö dông ph−¬ng ph¸p thèng kª ®Ó lo¹i trõ nh÷ng ¶nh h−ëng thay ®æi

gi¸ cao nhÊt vµ thÊp nhÊt tõ tû lÖ l¹m ph¸t chung. D−íi ®©y ®Ò cËp tíi mét sè

ph−¬ng ph¸p th−êng sö dông:

Ph−¬ng ph¸p lo¹i trõ: ph−¬ng ph¸p nµy lo¹i trõ gi¸ cña hai nhãm hµng

hãa hay biÕn ®éng bëi nh÷ng có sèc ë bªn cung trong ræ hµng cè ®Þnh dïng

®Ó tÝnh chØ sè gi¸ tiªu dïng: l−¬ng thùc thùc phÈm; nhiªn liÖu, n¨ng l−îng vµ

®iÖn n¨ng. Sau khi lo¹i hai nhãm nªu trªn, tÝnh l¹i quyÒn sè vµ b×nh qu©n gia

quyÒn. ViÖc x¸c ®Þnh mÆt hµng ®Ó lo¹i trõ kh¸ m¸y mãc, kh«ng cã kiÓm

®Þnh. Tuy nhiªn, ph−¬ng ph¸p nµy hiÖn nay vÉn ®−îc ¸p dông ë nhiÒu n−íc.

Ph−¬ng ph¸p trung vÞ gia quyÒn vµ trung b×nh l−îc bá: ph−¬ng ph¸p

nµy lo¹i trõ ¶nh h−ëng biÕn ®éng gi¸ ®ét biÕn t¨ng hoÆc gi¶m qu¸ cao cña

çc mÆt hµng khái tû lÖ l¹m ph¸t chung. Nh÷ng mÆt hµng ph¶i lo¹i trõ thay

®æi theo tõng th¸ng, phô thuéc vµo sù biÕn ®éng ®ét biÕn vÒ gi¸ cña chóng

trong th¸ng ®ã. C¶ ph−¬ng ph¸p trung vÞ gia quyÒn vµ trung b×nh l−îc bá ®Òu

s¾p xÕp biÕn ®éng vÒ gi¸ cña çc nhãm hµng hãa vµ dÞch vô theo thø tù tõ

cao xuèng thÊp theo th¸ng. Sau ®ã, ph−¬ng ph¸p trung b×nh l−îc bá tÝnh l¹m

ph¸t c¬ b¶n b»ng çch lÊy tû lÖ l¹m ph¸t b×nh qu©n sau khi ®· lo¹i trõ nh÷ng

tû lÖ phÇn tr¨m thay ®æi gi¸ mang tÝnh ®Æc thï; ph−¬ng ph¸p trung vÞ gia

quyÒn tÝnh l¹m ph¸t c¬ b¶n b»ng çch lÊy tû lÖ l¹m ph¸t trung vÞ øng víi

céng dån quyÒn sè chØ sè gi¸ tiªu dïng cña 50% tõ nhãm cao nhÊt xuèng

nhãm thÊp nhÊt.

Ph−¬ng ph¸p kinh tÕ l−îng: ph−¬ng ph¸p dïng kü thuËt kinh tÕ l−îng

®Ó tÝnh l¹m ph¸t c¬ b¶n b»ng çch tÝnh to¸n mèi liªn hÖ thèng kª gi÷a l¹m

ph¸t vµ çc biÕn sè kinh tÕ phï hîp kh¸c. Sau khi ®· x©y dùng ®−îc m« h×nh

håi quy, sö dông m« h×nh nµy vµ sè liÖu thùc tÕ cña çc biÕn sè trong m«

h×nh ®Ó tÝnh l¹m ph¸t c¬ b¶n hµng th¸ng.

71. N¨ng suÊt lao ®éng (Labour productivity). ChØ tiªu ph¶n ¸nh

tæng s¶n phÈm trong n−íc b×nh qu©n mét lao ®éng. N¨ng suÊt lao ®éng lµ

®éng lùc ®Ó c¶i thiÖn ®êi sèng vµ t¨ng thu nhËp. C«ng thøc tÝnh n¨ng suÊt lao

®éng nh− sau:

Tæng s¶n phÈm trong n−íc N¨ng suÊt lao ®éng =

Tæng sè ng−êi lµm viÖc b×nh qu©n

N¨ng suÊt lao ®éng d−íi d¹ng chØ sè kh«ng chØ ph¶n ¸nh ®ãng gãp cña

yÕu tè lao ®éng lµm thay ®æi sè s¶n phÈm do mét lao ®éng t¹o ra, mµ cßn

biÓu thÞ sù ¶nh h−ëng cña m¸y mãc, thiÕt bÞ vµ çc yÕu tè kh¸c tíi s¶n xuÊt.

72. HÖ sè ®æi míi tµi s¶n cè ®Þnh (Coefficient of newly changed

fixed asset) lµ tû sè tµi s¶n cè ®Þnh t¨ng míi trong kú so víi tæng sè tµi s¶n

cè ®Þnh hiÖn cã. Tµi s¶n cè ®Þnh hiÖn cã cã thÓ tÝnh theo sè thêi ®iÓm cuèi kú

hoÆc sè b×nh qu©n trong kú.

B. thèng kª c«ng nghiÖp vµ x©y dùng

73. S¶n phÈm c«ng nghiÖp (Industrial product). ChØ tiªu ph¶n ¸nh

kÕt qu¶ trùc tiÕp cña ho¹t ®éng s¶n xuÊt c«ng nghiÖp t¹o ra trong mét thêi kú

nhÊt ®Þnh, bao gåm s¶n phÈm vËt chÊt vµ s¶n phÈm dÞch vô c«ng nghiÖp.

S¶n phÈm vËt chÊt c«ng nghiÖp: lµ s¶n phÈm c«ng nghiÖp ®−îc t¹o ra do

t¸c ®éng cña c«ng cô lao ®éng lªn ®èi t−îng lao ®éng lµm thay ®æi h×nh th¸i

ban ®Çu cña nguyªn vËt liÖu ®Ó t¹o ra s¶n phÈm cã gi¸ trÞ sö dông míi hoÆc s¶n

phÈm ®−îc khai th¸c tõ çc má. S¶n phÈm vËt chÊt c«ng nghiÖp bao gåm:

ChÝnh phÈm lµ nh÷ng s¶n phÈm vËt chÊt c«ng nghiÖp s¶n xuÊt ra ®¹t

quy çch vµ phÈm chÊt ®óng tiªu chuÈn kü thuËt quy ®Þnh.

Thø phÈm lµ nh÷ng s¶n phÈm vËt chÊt c«ng nghiÖp s¶n xuÊt ra ch−a ®¹t

®ñ tiªu chuÈn kü thuËt quy ®Þnh vÒ quy çch vµ phÈm chÊt nh−ng vÉn cã gi¸

trÞ sö dông vµ ®−îc tiªu thô (thÞ tr−êng chÊp nhËn).

Phô phÈm (cßn gäi lµ s¶n phÈm song song) lµ nh÷ng s¶n phÈm vËt chÊt

®−îc t¹o ra trong qu¸ tr×nh s¶n xuÊt c«ng nghiÖp cïng víi s¶n phÈm chÝnh.

S¶n phÈm dÞch vô c«ng nghiÖp lµ mét lo¹i s¶n phÈm c«ng nghiÖp biÓu

hiÖn d−íi h×nh thøc gia c«ng hoÆc lµm t¨ng thªm gi¸ trÞ sö dông cña s¶n

phÈm c«ng nghiÖp nh−ng kh«ng lµm thay ®æi h×nh th¸i gi¸ trÞ sö dông ban

®Çu cña s¶n phÈm.

74. Doanh thu s¶n xuÊt c«ng nghiÖp (Industrial turnover). ChØ tiªu

ph¶n ¸nh toµn bé sè tiÒn mµ ngµnh c«ng nghiÖp thu ®−îc do tiªu thô s¶n

phÈm vµ cung cÊp çc dÞch vô c«ng nghiÖp cho bªn ngoµi, b¸n phÕ liÖu, phÕ

phÈm vµ cho thuª m¸y mãc, thiÕt bÞ cã kÌm theo ng−êi ®iÒu khiÓn trong mét

thêi kú nhÊt ®Þnh.

75. C«ng tr×nh ®Çu t− hoµn thµnh (Completed construction site).

ChØ tiªu ph¶n ¸nh çc c«ng tr×nh ®Çu t− ®· hoµn thµnh theo ®óng thiÕt kÕ vµ

®· ®−îc bªn thi c«ng bµn giao cho chñ ®Çu t− ®Ó ®−a vµo sö dông theo ®óng

thñ tôc quy ®Þnh.

76. N¨ng lùc míi t¨ng (Newly increased capacity). ChØ tiªu ph¶n ¸nh

n¨ng lùc s¶n xuÊt hoÆc kh¶ n¨ng phôc vô t¨ng thªm theo thiÕt kÕ cña nh÷ng

c«ng tr×nh ®Çu t− hoµn thµnh trong mét thêi kú nhÊt ®Þnh.

C. thèng kª N«ng, l©m nghiÖp vµ thuû s¶n

77. §Êt n«ng nghiÖp (Agricultural land). ChØ tiªu ph¶n ¸nh ®Êt ®ang

dïng vµo s¶n xuÊt hoÆc nghiªn cøu thÝ nghiÖm vÒ n«ng nghiÖp.

§Êt n«ng nghiÖp bao gåm ®Êt canh t¸c; ®Êt trång c©y l©u n¨m; ®ång cá

tù nhiªn dïng vµo ch¨n nu«i, ao, hå, ®Çm, s«ng dïng vµo n«ng nghiÖp, diÖn

tÝch trång c©y hoÆc ch¨n nu«i phôc vô cho nghiªn cøu, thÝ nghiÖm.

78. §Êt l©m nghiÖp (Forestry land). ChØ tiªu ph¶n ¸nh ®Êt ®−îc dïng

chñ yÕu vµo s¶n xuÊt l©m nghiÖp hoÆc dïng vµo nghiªn cøu, thÝ nghiÖm vÒ

l©m nghiÖp, bao gåm:

- §Êt cã rõng tù nhiªn;

- §Êt cã rõng trång;

- §Êt −¬m gièng c©y l©m nghiÖp.

79. DiÖn tÝch nu«i trång thñy s¶n (Area of aquaculture). ChØ tiªu

ph¶n ¸nh tæng diÖn tÝch ®· ®−îc sö dông cho ho¹t ®éng nu«i trång thuû s¶n,

tÝnh c¶ diÖn tÝch bê bao; ®èi víi diÖn tÝch −¬m, nu«i gièng thñy s¶n bao gåm

c¶ nh÷ng diÖn tÝch phô trî cÇn thiÕt nh− ao l¾ng läc, ao x¶. ChØ tiªu nµy

kh«ng bao gåm diÖn tÝch ®Êt cã mÆt n−íc chuyªn dïng vµo viÖc kh¸c nh−ng

®−îc tËn dông nu«i trång thuû s¶n nh− hå thuû lîi, thuû ®iÖn.

80. DiÖn tÝch thu ho¹ch (Harvested area). ChØ tiªu ph¶n ¸nh diÖn tÝch

cña mét lo¹i c©y hoÆc mét nhãm c©y n«ng nghiÖp trong n¨m cho s¶n l−îng

®¹t Ýt nhÊt 10% møc thu ho¹ch cña n¨m b×nh th−êng. §èi víi çc lo¹i c©y

hµng n¨m th× diÖn tÝch thu ho¹ch b»ng diÖn tÝch gieo trång trõ diÖn tÝch mÊt

tr¾ng; ®èi víi çc lo¹i c©y l©u n¨m th× diÖn tÝch thu ho¹ch b»ng diÖn tÝch cho

s¶n phÈm trõ diÖn tÝch mÊt tr¾ng.

81. S¶n l−îng c©y n«ng nghiÖp (Production of agricultural crops).

ChØ tiªu ph¶n ¸nh toµn bé khèi l−îng s¶n phÈm chÝnh cña mét lo¹i c©y hoÆc

mét nhãm c©y n«ng nghiÖp thu ®−îc trong mét vô s¶n xuÊt hoÆc trong mét

n¨m cña mét ®¬n vÞ s¶n xuÊt n«ng nghiÖp hoÆc cña mét vïng, mét khu vùc

®Þa lý.

82. N¨ng suÊt c©y n«ng nghiÖp (Yield of agricultural crops). ChØ

tiªu ph¶n ¸nh s¶n phÈm chÝnh cña mét lo¹i c©y hoÆc mét nhãm c©y n«ng

nghiÖp thùc tÕ ®· thu ®−îc trong mét vô s¶n xuÊt hoÆc trong mét n¨m tÝnh

b×nh qu©n trªn mét ®¬n vÞ diÖn tÝch.

- §èi víi c©y hµng n¨m cã hai lo¹i n¨ng suÊt:

S¶n l−îng thu ho¹ch N¨ng suÊt gieo trång =

DiÖn tÝch gieo trång

S¶n l−îng thu ho¹ch N¨ng suÊt thu ho¹ch =

DiÖn tÝch thu ho¹ch

- §èi víi c©y l©u n¨m cã hai lo¹i n¨ng suÊt:

S¶n l−îng thu ho¹ch trªn diÖn tÝch cho s¶n phÈmN¨ng suÊt cho

s¶n phÈm =

Toµn bé diÖn tÝch cho s¶n phÈm

S¶n l−îng thu ®−îc trªn diÖn tÝch thu ho¹chN¨ng suÊt thu

ho¹ch =

DiÖn tÝch thu ho¹ch

83. S¶n l−îng l−¬ng thùc cã h¹t (Production of cereals). ChØ tiªu

ph¶n ¸nh tæng s¶n l−îng thãc, ng« vµ çc lo¹i c©y l−¬ng thùc cã h¹t kh¸c

nh−: kª, m× m¹ch, cao l−¬ng,... s¶n xuÊt ra trong mét thêi kú nhÊt ®Þnh. ChØ

tiªu nµy kh«ng bao gåm s¶n l−îng çc lo¹i c©y chÊt bét cã cñ.

84. S¶n l−îng c©y chÊt bét cã cñ (Production of root crop). ChØ tiªu

ph¶n ¸nh s¶n l−îng s¾n, khoai lang, khoai mì, khoai sä, khoai n−íc, dong

giÒng vµ çc lo¹i c©y ShÊt bét cã cñ k(¸c 3¶n xuÊt ra trong mét thji kò nhÊt

®Vnh. Theo th«ng lÖ quèc tÕ, c©y chÊt bét cã cñ kh«ng xÕp vµo nhãm c©y

l−¬ng thùc nªn s¶n l−îng cña çc lo¹i c©y nµy kh«ng quy ®æi ra thãc ®Ó tÝnh

chung vµo s¶n l−îng l−¬ng thùc cã h¹t nh− çch tÝnh cña ViÖt Nam tr−íc

n¨m 2000. Tõ n¨m 2001 thèng kª n«ng nghiÖp n−íc ta còng ®· tÝnh theo

chuÈn mùc quèc tÕ vµ kh«ng sö dông chØ tiªu s¶n l−îng l−¬ng thùc quy thãc

nh− tr−íc ®©y.

85. DiÖn tÝch rõng hiÖn cã (Current area of forest). ChØ tiªu ph¶n

¸nh tæng diÖn tÝch rõng cã t¹i mét thêi ®iÓm nhÊt ®Þnh. Tuú theo môc ®Ých

nghiªn cøu vµ çch ph©n tæ, diÖn tÝch rõng hiÖn cã ®−îc chia thµnh çc lo¹i

kh¸c nhau:

- C¨n cø vµo nguån gèc h×nh thµnh, diÖn tÝch rõng hiÖn cã ®−îc chia

thµnh: rõng tù nhiªn vµ rõng trång;

- C¨n cø vµo tr¹ng th¸i, diÖn tÝch rõng hiÖn cã ®−îc chia thµnh: rõng

nguyªn sinh vµ rõng kiÖt;

- C¨n cø vµo thêi gian h×nh thµnh, diÖn tÝch rõng hiÖn cã ®−îc chia

thµnh: rõng giµ vµ rõng non;

- C¨n cø vµo c¬ cÊu çc lo¹i c©y trong rõng, diÖn tÝch rõng hiÖn cã ®−îc

chia thµnh: rõng thuÇn lo¹i vµ rõng hçn giao;

- C¨n cø vµo c«ng dông, diÖn tÝch rõng hiÖn cã ®−îc chia thµnh: rõng

kinh tÕ (rõng s¶n xuÊt), rõng phßng hé vµ rõng ®Æc dông.

86. §é che phñ rõng (coverage of forest). ChØ tiªu ph¶n ¸nh quan hÖ

tû lÖ gi÷a diÖn tÝch rõng hiÖn cã víi diÖn tÝch ®Êt tù nhiªn t¹i mét thêi ®iÓm

nhÊt ®Þnh, c«ng thøc tÝnh nh− sau:

Tæng diÖn tÝch rõng hiÖn cã §é che phñ

rõng (%) =

Tæng diÖn tÝch ®Êt tù nhiªn × 100

87. DiÖn tÝch rõng bÞ ch¸y (Area of fired forest). ChØ tiªu ph¶n ¸nh

diÖn tÝch rõng tù nhiªn vµ rõng trång bÞ ch¸y kh«ng cßn kh¶ n¨ng kh«i phôc.

ChØ tiªu nµy kh«ng bao gåm diÖn tÝch rõng lau l¸ch vµ diÖn tÝch rõng kh«ng

cã gi¸ trÞ kinh tÕ bÞ ch¸y.

88. DiÖn tÝch rõng bÞ ph¸ (Area of destroyed forest). ChØ tiªu ph¶n

¸nh diÖn tÝch rõng tù nhiªn vµ rõng trång bÞ chÆt ph¸ ®Ó lµm n−¬ng rÉy, lÊy

l©m s¶n, thæ s¶n hoÆc chuyÓn ®æi çc môc ®Ých kh¸c mµ kh«ng ®−îc c¬ quan

qu¶n lý cã thÈm quyÒn cho phÐp.

89. S¶n l−îng thñy s¶n (Production of fishery). ChØ tiªu ph¶n ¸nh

khèi l−îng s¶n phÈm cña mét lo¹i hoÆc mét nhãm çc lo¹i thñy s¶n thu ®−îc

trong mét thêi kú nhÊt ®Þnh, bao gåm: s¶n l−îng thuû s¶n khai th¸c, s¶n

l−îng thuû s¶n nu«i trång, trong ®ã:

- S¶n l−îng thñy s¶n khai th¸c gåm: s¶n l−îng h¶i s¶n khai th¸c vµ s¶n

l−îng thñy s¶n khai th¸c tù nhiªn trªn çc s«ng, suèi, hå, ®Çm, ruéng n−íc,...

- S¶n l−îng thuû s¶n nu«i trång gåm tÊt c¶ s¶n l−îng çc lo¹i thñy s¶n

thu ®−îc nhê kÕt qu¶ ho¹t ®éng cña nghÒ nu«i trång thuû s¶n t¹o ra.

D. thèng kª th−¬ng m¹i, dÞch vô vµ gi¸ c¶

90. Tæng møc b¸n lÎ hµng hãa vµ doanh thu dÞch vô tiªu dïng (Retail turnover of goods and services). ChØ tiªu tæng hîp ph¶n ¸nh toµn bé doanh thu hµng ho¸ b¸n lÎ vµ dÞch vô tiªu dïng ®· b¸n ra thÞ tr−êng cña çc c¬ së kinh doanh, bao gåm: doanh thu b¸n lÎ hµng ho¸ cña çc c¬ së kinh doanh th−¬ng nghiÖp, doanh thu b¸n lÎ s¶n phÈm cña çc c¬ së s¶n xuÊt vµ n«ng d©n trùc tiÕp b¸n ra thÞ tr−êng, doanh thu kh¸ch s¹n, nhµ hµng, doanh thu du lÞch l÷ hµnh, doanh thu dÞch vô phôc vô ç nh©n, céng ®ång vµ çc dÞch vô kh¸c do çc tæ chøc vµ ç nh©n kinh doanh, phôc vô trùc tiÕp cho ng−êi tiªu dïng.

91. Doanh thu b¸n bu«n (Wholesale turnover). Sè tiÒn thu do b¸n hµng ho¸ cho nhu cÇu s¶n xuÊt, kinh doanh (kÓ c¶ xuÊt khÈu). Cô thÓ, doanh thu b¸n hµng hãa, m«i giíi ®¹i lý cho çc ®èi t−îng sau:

• Tæ chøc, ç nh©n kinh doanh th−¬ng nghiÖp ®Ó tiÕp tôc chuyÓn b¸n

trªn thÞ tr−êng trong n−íc vµ xuÊt khÈu (hµng ho¸ sau khi b¸n bu«n sÏ tiÕp

tôc lu©n chuyÓn trªn thÞ tr−êng, gi¸ trÞ vµ gi¸ trÞ sö dông ®Òu ®−îc b¶o toµn).

• Tæ chøc, ç nh©n s¶n xuÊt ®Ó tiªu dïng vµo s¶n xuÊt (hµng ho¸ sau

khi b¸n bu«n sÏ ®i vµo lÜnh vùc s¶n xuÊt, gi¸ trÞ ban ®Çu cña hµng ho¸ vÉn

®−îc b¶o toµn, gi¸ trÞ sö dông cña hµng hãa biÕn thµnh gi¸ trÞ sö dông míi).

92. Doanh thu b¸n lÎ (Retail turnover of goods). Sè tiÒn thu do b¸n

hµng ho¸ (kÓ c¶ çc dÞch vô kÌm theo) cho çc nhu cÇu tiªu dïng vµo ®êi

sèng ç nh©n vµ hé gia ®×nh. Hµng ho¸ sau khi b¸n lÎ ®i vµo lÜnh vùc tiªu

dïng th× gi¸ trÞ vµ gi¸ trÞ sö dông cña hµng hãa ®Òu mÊt ®i ngay hoÆc mÊt

dÇn. B¸n lÎ hµng ho¸ lµ kh©u cuèi cïng cña qu¸ tr×nh s¶n xuÊt vµ l−u th«ng

hµng ho¸.

93. PhÝ l−u th«ng hµng hãa (Trade margin). Toµn bé çc kho¶n chi

phÝ phôc vô cho qu¸ tr×nh l−u th«ng hµng hãa, bao gåm: phÝ vËn t¶i, bèc xÕp,

l−¬ng vµ phô cÊp l−¬ng cña lao ®éng trùc tiÕp kinh doanh, b¶o hiÓm x· héi,

khÊu hao tµi s¶n cè ®Þnh, chi hoa hång, tr¶ l·i tiÒn vay, chi b¶o qu¶n, chän

läc, ®ãng gãi, bao b×, chi qu¶n lý hµnh chÝnh, chi kh¸c (qu¶ng ço, b¶o hµnh,

®µo t¹o, huÊn luyÖn, v.v...).

94. Hµng hãa xuÊt khÈu (Export of goods). Hµng ho¸ cã xuÊt xø

trong n−íc vµ hµng t¸i xuÊt, ®−îc ®−a ra n−íc ngoµi, ®−a vµo kho ngo¹i quan

hoÆc ®−a vµo khu vùc mËu dÞch tù do lµm gi¶m nguån vËt chÊt trong n−íc.

Trong ®ã:

• Hµng ho¸ cã xuÊt xø trong n−íc lµ hµng hãa ®−îc khai th¸c, s¶n xuÊt,

chÕ biÕn trong n−íc theo qui t¾c xuÊt xø cña ViÖt Nam, kÓ c¶ s¶n phÈm hoµn

tr¶ cho n−íc ngoµi sau khi gia c«ng trong n−íc;

• Hµng ho¸ t¸i xuÊt lµ nh÷ng hµng ho¸ ®· nhËp khÈu, sau ®ã l¹i xuÊt

khÈu nguyªn d¹ng hoÆc chØ s¬ chÕ, b¶o qu¶n, ®ãng gãi l¹i, kh«ng lµm thay

®æi tÝnh chÊt c¬ b¶n cña nh÷ng hµng ho¸ ®ã.

95. Hµng hãa nhËp khÈu (Import of goods). Hµng hãa n−íc ngoµi vµ

hµng t¸i nhËp, ®−îc ®−a tõ n−íc ngoµi, tõ kho ngo¹i quan hoÆc ®−a tõ khu

vùc tù do vµo trong n−íc, lµm t¨ng nguån vËt chÊt trong n−íc. Trong ®ã:

• Hµng ho¸ n−íc ngoµi lµ nh÷ng hµng ho¸ cã xuÊt xø n−íc ngoµi, kÓ c¶

s¶n phÈm ®−îc hoµn tr¶ sau khi gia c«ng ë n−íc ngoµi;

• Hµng ho¸ t¸i nhËp lµ nh÷ng hµng ho¸ ®· xuÊt khÈu ra n−íc ngoµi, sau

®ã ®−îc nhËp khÈu trë l¹i nguyªn d¹ng hoÆc chØ qua s¬ chÕ, b¶o qu¶n, ®ãng

gãi l¹i, tÝnh chÊt c¬ b¶n cña hµng ho¸ kh«ng thay ®æi.

96. Çn c©n th−¬ng m¹i hµng hãa (Trade balance). ChØ tiªu ph¶n

¸nh møc chªnh lÖch gi÷a trÞ gi¸ xuÊt khÈu hµng hãa vµ trÞ gi¸ nhËp khÈu hµng

hãa cña mét n−íc víi çc n−íc trong mét thêi kú nhÊt ®Þnh. Th«ng th−êng,

trong çn c©n th−¬ng m¹i hµng hãa, trÞ gi¸ xuÊt khÈu ®−îc tÝnh theo gi¸ FOB,

trÞ gi¸ nhËp khÈu ®−îc tÝnh theo gi¸ CIF.

Khi trÞ gi¸ xuÊt khÈu lín h¬n trÞ gi¸ nhËp khÈu th× çn c©n th−¬ng m¹i

mang dÊu d−¬ng (+) hay cßn gäi lµ xuÊt siªu; khi trÞ gi¸ nhËp khÈu lín h¬n

trÞ gi¸ xuÊt khÈu th× çn c©n th−¬ng m¹i mang dÊu ©m (−) hay cßn gäi lµ

nhËp siªu.

97. HÖ thèng m· vµ m« t¶ hµng hãa ®iÒu hßa (Harmonised

commdity description and coding system - HS, gäi t¾t lµ HÖ thèng ®iÒu

hßa). B¶ng danh môc ph©n lo¹i hµng hãa theo b¶n chÊt cña chóng do Héi

®ång hîp t¸c H¶i quan (CCC) nay lµ Tæ chøc H¶i quan thÕ giíi (WCO) ban

hµnh. Danh môc nµy gåm çc nhãm hµng ®−îc ph©n chi tiÕt ®Õn 6 ch÷ sè vµ

çc chó gi¶i: phÇn, ch−¬ng, nhãm vµ çc nguyªn t¾c chung ®Ó ¸p dông cho

viÖc ph©n lo¹i hµng hãa. Hµng ho¸ ®−îc s¾p xÕp thø tù theo møc ®é s¶n xuÊt

chÕ biÕn: nguyªn liÖu th«, s¶n phÈm ch−a gia c«ng chÕ biÕn, s¶n phÈm dë

dang vµ s¶n phÈm hoµn chØnh. HÖ thèng ®iÒu hßa th−êng xuyªn ®−îc cËp

nhËt vµ söa ®æi cho phï hîp víi thùc tÕ s¶n xuÊt vµ kinh doanh trªn thÞ tr−êng

thÕ giíi.

HÖ thèng ®iÒu hßa n¨m 1996 (HS 96) gåm 21 phÇn, 97 ch−¬ng, 1241

nhãm vµ 5113 ph©n nhãm. HÖ thèng ®iÒu hßa n¨m 2002 (HS 02) gåm 21

phÇn, 97 ch−¬ng, 1251 nhãm vµ 5244 ph©n nhãm.

98. Danh môc hµng hãa xuÊt, nhËp khÈu ViÖt Nam (List of exports,

imports of Vietnam). B¶ng danh môc ph©n lo¹i hµng hãa xuÊt, nhËp khÈu

®−îc x©y dùng trªn c¬ së b¶ng hÖ thèng m· vµ m« t¶ hµng hãa ®iÒu hßa, chi

tiÕt ®Õn cÊp m· 8 ch÷ sè theo yªu cÇu cña ViÖt Nam.

99. Danh môc hµng hãa th−¬ng m¹i quèc tÕ tiªu chuÈn (Standard

international trade classification- SITC). B¶ng danh môc ph©n lo¹i hµng

ho¸ xuÊt, nhËp khÈu dùa trªn çc c«ng ®o¹n s¶n xuÊt cña chóng do Uû ban

Thèng kª Liªn Hîp Quèc ban hµnh, sö dông cho môc ®Ých thèng kª, ph©n

tÝch kinh tÕ. B¶n söa ®æi lÇn thø 3 cña danh môc nµy (SITC - Rev. 3, 1986)

gåm 10 phÇn, 67 ch−¬ng, 261 nhãm, 3118 ph©n nhãm.

100. Danh môc hµng hãa theo ngµnh kinh tÕ réng (Broad economic

categories - BEC). B¶ng danh môc ph©n lo¹i hµng hãa nhËp khÈu theo c«ng

dông cuèi cïng cña chóng thµnh çc nhãm t−¬ng øng víi 3 nhãm hµng ho¸

c¬ b¶n trong hÖ thèng tµi kho¶n quèc gia (SNA), ®ã lµ: hµng ho¸ t− liÖu s¶n

xuÊt, hµng ho¸ trung gian vµ hµng ho¸ tiªu dïng. Danh môc nµy gåm 19

nhãm c¬ b¶n do Uû ban Thèng kª Liªn Hîp Quèc ban hµnh, sö dông cho

môc ®Ých ph©n tÝch thèng kª hµng hãa nhËp khÈu.

101. Gi¸ FOB (Free on board prices). Gi¸ giao hµng t¹i biªn giíi

n−íc xuÊt khÈu, bao gåm gi¸ cña b¶n th©n hµng ho¸, chi phÝ ®−a hµng ®Õn

®Þa ®iÓm xuÊt khÈu vµ chi phÝ bèc hµng lªn ph−¬ng tiÖn chuyªn chë.

Cã mét sè lo¹i gi¸ t−¬ng ®−¬ng gi¸ FOB nh− gi¸ FCA (Free Carrier -

giao cho ng−êi chuyªn chë t¹i ®Þa ®iÓm xuÊt khÈu) - hoÆc gi¸ DAF

(Delivered at Frontier - gi¸ giao hµng t¹i biªn giíi).

102. Gi¸ CIF (Cost, insurance, freight prices). Gi¸ giao hµng t¹i biªn

giíi n−íc nhËp khÈu, bao gåm gi¸ cña b¶n th©n hµng ho¸, chi phÝ b¶o hiÓm

vµ chi phÝ vËn chuyÓn hµng ho¸ tíi ®Þa ®iÓm nhËp khÈu nh−ng kh«ng bao

gåm chi phÝ dì hµng tõ ph−¬ng tiÖn chuyªn chë.

Cã mét sè lo¹i gi¸ t−¬ng ®−¬ng gi¸ CIF nh− gi¸ CIP (Carriage and

insurance paid to - c−íc phÝ vËn chuyÓn vµ phÝ b¶o hiÓm tr¶ hµng tíi ®Þa ®iÓm

qui ®Þnh).

103. Gi¸ c¬ b¶n (Basic price). Sè tiÒn ng−êi s¶n xuÊt nhËn ®−îc do

b¸n mét ®¬n vÞ hµng hãa hay dÞch vô s¶n xuÊt ra, trõ ®i toµn bé thuÕ ®¸nh

vµo s¶n phÈm, céng víi trî cÊp s¶n phÈm. Gi¸ c¬ b¶n lo¹i trõ phÝ vËn t¶i

kh«ng do ng−êi s¶n xuÊt tr¶ khi b¸n hµng.

104. Gi¸ s¶n xuÊt (Producer’s price). Sè tiÒn ng−êi s¶n xuÊt nhËn

®−îc do b¸n mét ®¬n vÞ hµng hãa hay dÞch vô s¶n xuÊt ra, trõ ®i thuÕ gi¸ trÞ

gia t¨ng (VAT) hay thuÕ ®−îc khÊu trõ t−¬ng tù. Gi¸ s¶n xuÊt lo¹i trõ phÝ vËn

t¶i kh«ng do ng−êi s¶n xuÊt tr¶ khi b¸n hµng.

105. Gi¸ tiªu dïng (Consumer price). Sè tiÒn do ng−êi tiªu dïng ph¶i

chi tr¶ khi mua mét ®¬n vÞ hµng ho¸ hoÆc dÞch vô phôc vô trùc tiÕp cho ®êi

sèng hµng ngµy. Gi¸ tiªu dïng ®−îc biÓu hiÖn b»ng gi¸ b¸n lÎ hµng ho¸ trªn

thÞ tr−êng hoÆc gi¸ dÞch vô phôc vô sinh ho¹t ®êi sèng d©n c−. Trong tr−êng

hîp hµng ho¸ kh«ng cã gi¸ niªm yÕt, ng−êi mua cã thÓ mÆc c¶ th× gi¸ tiªu

dïng lµ gi¸ ng−êi mua thùc tr¶ sau khi tho¶ thuËn víi ng−êi b¸n.

106. ChØ sè gi¸ tiªu dïng (Consumer price index- CPI). ChØ tiªu

t−¬ng ®èi ph¶n ¸nh xu h−íng vµ møc ®é biÕn ®éng gi¸ c¶ cña çc mÆt hµng

trong "ræ" hµng ho¸ vµ dÞch vô tiªu dïng ®¹i diÖn, theo thêi gian. Gi¸ cña ræ

hµng ho¸ cña kú gèc ®−îc qui ®Þnh lµ 100 vµ gi¸ cña çc kú kh¸c ®−îc biÓu

hiÖn b»ng tû lÖ phÇn tr¨m so víi gi¸ kú gèc.

Ræ hµng ho¸, dÞch vô ®Ó tÝnh chØ sè gi¸ tiªu dïng gåm çc lo¹i hµng

hãa vµ dÞch vô phæ biÕn, ®¹i diÖn cho tiªu dïng cña d©n c−, th−êng xuyªn

®−îc xem xÐt vµ cËp nhËt 5 n¨m mét lÇn cho phï hîp víi tiªu dïng cña d©n

c− trong mçi thêi kú.

QuyÒn sè ®Ó tÝnh chØ sè gi¸ tiªu dïng lµ c¬ cÊu chi tiªu çc nhãm mÆt hµng trong tæng chi tiªu cña hé gia ®×nh ®−îc tæng hîp tõ kÕt qu¶ ®iÒu tra møc sèng hé gia ®×nh vµ dïng cè ®Þnh kho¶ng 5 n¨m. C«ng thøc Laspeyres dïng ®Ó tÝnh chØ sè gi¸ tiªu dïng cã d¹ng sau:

100pp

D100pqpq

I0

t0

00

t0p ×∑=×

∑∑

=

Trong ®ã:

Ip: chØ sè gi¸ tiªu dïng;

p0 : gi¸ kú gèc;

q0 : l−îng kú gèc;

pt : gi¸ kú b¸o ço;

0D : quyÒn sè cè ®Þnh kú gèc (00

000 pq

pqD

∑= )

t: kú b¸o ço; 0: n¨m gèc.

ChØ sè gi¸ tiªu dïng ®−îc tÝnh theo th¸ng, cho ba gèc: th¸ng tr−íc,

cïng th¸ng n¨m tr−íc vµ th¸ng 12 n¨m tr−íc cho tõng tØnh, thµnh phè vµ c¶

n−íc (bao gåm chØ sè cña khu vùc thµnh thÞ, n«ng th«n, chØ sè chung cña

tõng tØnh/thµnh phè, çc vïng kinh tÕ vµ c¶ n−íc).

107. ChØ sè gi¸ xuÊt khÈu hµng hãa (Export price index). ChØ tiªu

t−¬ng ®èi ph¶n ¸nh xu h−íng vµ møc ®é biÕn ®éng cña gi¸ hµng hãa xuÊt

khÈu tÝnh t¹i biªn giíi ViÖt Nam (gi¸ FOB) qua çc thêi kú.

ChØ sè gi¸ xuÊt khÈu ®−îc tÝnh theo c«ng thøc Laspeyres (c«ng thøc

chung ®· nªu trong chØ sè gi¸ tiªu dïng) víi quyÒn sè cè ®Þnh lµ tû träng (%)

kim ng¹ch cña çc nhãm ngµnh hµng trong tæng kim ng¹ch xuÊt khÈu cña

n¨m ®−îc chän lµm gèc so s¸nh. Gi¸ kú gèc còng lµ gi¸ cña n¨m ®−îc chän

lµm gèc so s¸nh.

ChØ sè gi¸ xuÊt khÈu ®−îc tÝnh theo quý, 6 th¸ng vµ n¨m; cho ba gèc:

n¨m gèc c¬ b¶n, gèc kú tr−íc, gèc cïng kú n¨m tr−íc.

108. ChØ sè gi¸ nhËp khÈu hµng hãa (Import price index). ChØ tiªu

t−¬ng ®èi ph¶n ¸nh xu h−íng vµ møc ®é biÕn ®éng cña gi¸ c¶ hµng hãa nhËp

khÈu tÝnh t¹i biªn giíi n−íc nhËp khÈu (gi¸ CIF) theo thêi gian.

ChØ sè gi¸ nhËp khÈu ®−îc tÝnh theo c«ng thøc Laspeyres víi quyÒn sè

cè ®Þnh lµ tû träng (%) kim ng¹ch nhËp khÈu cña çc nhãm ngµnh hµng trong

tæng kim ng¹ch nhËp khÈu cña n¨m ®−îc chän lµm gèc so s¸nh. Gi¸ kú gèc

còng lµ gi¸ cña n¨m ®−îc chän lµm gèc so s¸nh.

ChØ sè gi¸ nhËp khÈu ®−îc tÝnh theo quý, 6 th¸ng vµ n¨m; cho ba gèc:

n¨m gèc c¬ b¶n, gèc kú tr−íc vµ gèc cïng kú n¨m tr−íc.

109. Gi¸ b¸n s¶n phÈm cña ng−êi s¶n xuÊt hµng c«ng nghiÖp

(Producer’s price of industrial product). Gi¸ çc s¶n phÈm c«ng nghiÖp,

do ng−êi s¶n xuÊt c«ng nghiÖp trùc tiÕp b¸n s¶n phÈm cña m×nh ra thÞ tr−êng

t¹i n¬i s¶n xuÊt hoÆc n¬i kh¸c, kh«ng bao gåm çc lo¹i thuÕ vµ çc kho¶n

phô thu kh¸c.

110. ChØ sè gi¸ b¸n s¶n phÈm cña ng−êi s¶n xuÊt hµng c«ng nghiÖp

(Producer’s price index of industrial product). ChØ tiªu t−¬ng ®èi ph¶n

¸nh xu h−íng vµ møc ®é biÕn ®éng theo thêi gian cña gi¸ c¶ çc s¶n phÈm

c«ng nghiÖp do ng−ßi s¶n xuÊt trùc tiÕp b¸n ra thÞ tr−êng.

ChØ sè gi¸ ®−îc tÝnh theo c«ng thøc Laspeyres, víi quyÒn sè th−êng cè

®Þnh trong 5 n¨m lµ tû träng (%) doanh thu tiªu thô s¶n phÈm cña çc nhãm,

ngµnh hµng trong tæng doanh thu tiªu thô s¶n phÈm cña toµn ngµnh c«ng

nghiÖp cña n¨m ®−îc chän lµm gèc so s¸nh. Gi¸ kú gèc còng lµ gi¸ cña n¨m

®−îc chän lµm gèc so s¸nh.

ChØ sè gi¸ b¸n s¶n phÈm cña ng−êi s¶n xuÊt c«ng nghiÖp ®−îc tÝnh theo

quý, 6 th¸ng vµ n¨m; cho ba gèc: n¨m gèc c¬ b¶n, gèc kú tr−íc vµ gèc cïng

kú n¨m tr−íc.

111. Gi¸ b¸n s¶n phÈm cña ng−êi s¶n xuÊt hµng n«ng, l©m, thñy s¶n (Producer’s price of agricultural, forestry and fishery product). Gi¸ b¸n çc s¶n phÈm n«ng nghiÖp, l©m nghiÖp vµ thuû s¶n do ng−êi s¶n xuÊt n«ng, l©m, thuû s¶n trùc tiÕp b¸n s¶n phÈm cña m×nh ra thÞ tr−êng t¹i n¬i s¶n xuÊt hoÆc n¬i kh¸c, kh«ng bao gåm çc lo¹i thuÕ vµ çc kho¶n phô thu kh¸c.

112. ChØ sè gi¸ b¸n s¶n phÈm cña ng−êi s¶n xuÊt hµng n«ng, l©m, thñy s¶n (Producer’s price index of agricultural, forestry and fishery product). ChØ tiªu t−¬ng ®èi ph¶n ¸nh xu h−íng vµ ®o l−êng møc ®é biÕn ®éng theo thêi gian cña gi¸ c¶ çc s¶n phÈm n«ng, l©m, thuû s¶n do ng−êi s¶n xuÊt trùc tiÕp b¸n s¶n phÈm cña m×nh ra thÞ tr−êng.

ChØ sè gi¸ ®−îc tÝnh theo c«ng thøc Laspeyres, víi quyÒn sè th−êng cè ®Þnh trong 5 n¨m lµ tû träng (%) gi¸ trÞ s¶n xuÊt cña çc nhãm ngµnh hµng trong tæng gi¸ trÞ s¶n xuÊt cña çc ngµnh n«ng, l©m nghiÖp vµ thuû s¶n cña n¨m ®−îc chän lµm gèc so s¸nh. Gi¸ kú gèc còng lµ gi¸ cña n¨m ®−îc chän lµm gèc so s¸nh.

ChØ sè gi¸ b¸n s¶n phÈm cña ng−êi s¶n xuÊt hµng n«ng, l©m, thuû s¶n ®−îc tÝnh theo quý, 6 th¸ng vµ n¨m; cho ba gèc: n¨m gèc c¬ b¶n, gèc kú tr−íc vµ gèc cïng kú n¨m tr−íc.

113. ChØ sè gi¸ b¸n vËt t− cho s¶n xuÊt (Whole sale price index of raw materials). ChØ tiªu t−¬ng ®èi ph¶n ¸nh xu h−íng vµ møc ®é biÕn ®éng cña gi¸ c¶ çc lo¹i vËt t− ®−îc sö dông trong ngµnh s¶n xuÊt c«ng nghiÖp, x©y dùng vµ n«ng nghiÖp.

ChØ sè gi¸ ®−îc tÝnh theo c«ng thøc Laspeyres, víi quyÒn sè cè ®Þnh trong mét sè n¨m lµ tû träng (%) doanh thu cña çc nhãm vËt t− trong tæng doanh thu b¸n vËt t− cho s¶n xuÊt cña n¨m gèc. Gi¸ kú gèc cè ®Þnh ®Ó tÝnh chØ sè còng lµ gi¸ b¸n vËt t− cho s¶n xuÊt b×nh qu©n cña n¨m gèc.

ChØ sè gi¸ b¸n vËt t− cho s¶n xuÊt ®−îc tÝnh theo quý, 6 th¸ng vµ n¨m; cho ba gèc: n¨m gèc c¬ b¶n, gèc kú tr−íc vµ gèc cïng kú n¨m tr−íc.

114. ChØ sè gi¸ c−íc vËn t¶i hµng hãa (Price index of charges in commodity transportation). ChØ tiªu t−¬ng ®èi ph¶n ¸nh xu h−íng vµ møc ®é biÕn ®éng theo thêi gian cña gi¸ c−íc vËn t¶i hµng ho¸ ®−êng bé, ®−êng s¾t, ®−êng kh«ng, ®−êng s«ng, ®−êng biÓn theo thêi gian.

Gi¸ c−íc vËn t¶i hµng ho¸ lµ gi¸ c−íc do ng−êi thuª vËn chuyÓn hµng ho¸

tr¶ cho ®¬n vÞ vËn chuyÓn hµng hãa. Gi¸ c−íc vËn chuyÓn hµng ho¸ ®−îc thu

thËp theo çc lo¹i c−íc ®¹i diÖn cña çc lo¹i ph−¬ng tiÖn theo ngµnh ®−êng.

ChØ sè gi¸ ®−îc tÝnh theo c«ng thøc Laspeyres, víi quyÒn sè cè ®Þnh trong mét sè n¨m lµ tû träng (%) doanh thu vËn t¶i cña çc nhãm gi¸ c−íc trong tæng doanh thu vËn t¶i hµng hãa cña n¨m gèc. Gi¸ kú gèc cè ®Þnh ®Ó tÝnh chØ sè lµ gi¸ c−íc vËn t¶i hµng ho¸ cña çc lo¹i ph−¬ng tiÖn cña n¨m gèc.

ChØ sè gi¸ c−íc vËn t¶i hµng hãa ®−îc tÝnh theo quý, 6 th¸ng vµ n¨m; cho ba gèc: n¨m gèc c¬ b¶n, gèc kú tr−íc vµ gèc cïng kú n¨m tr−íc.

115. Khèi l−îng vËn chuyÓn (Volume of freight). Khèi l−îng hµng hãa hoÆc hµnh kh¸ch do ngµnh giao th«ng vËn t¶i ®· vËn chuyÓn ®−îc, kh«ng ph©n biÖt ®é dµi qu·ng ®−êng vËn chuyÓn.

Khèi l−îng hµng hãa vËn chuyÓn ®−îc tÝnh theo träng l−îng thùc tÕ cña hµng hãa ®· vËn chuyÓn (kÓ c¶ bao b×). Khèi l−îng hµng hãa vËn chuyÓn chØ ®−îc tÝnh sau khi kÕt thóc qu¸ tr×nh vËn chuyÓn, ®· vËn chuyÓn ®Õn n¬i giao nhËn theo quy ®Þnh trong hîp ®ång vËn chuyÓn vµ lµm xong thñ tôc giao nhËn. Sè l−îng hµnh kh¸ch vËn chuyÓn lµ sè hµnh kh¸ch thùc tÕ ®· ®−îc vËn chuyÓn.

§¬n vÞ tÝnh khèi l−îng hµng hãa vËn chuyÓn lµ tÊn, vËn t¶i ®−êng èng

lµ m3; ®¬n vÞ tÝnh sè l−îng hµnh kh¸ch vËn chuyÓn lµ ng−êi.

116. Khèi l−îng lu©n chuyÓn (Volume of freight measure in

tonne/passenger. kilometre). Khèi l−îng hµng hãa hay hµnh kh¸ch ®−îc vËn

chuyÓn tÝnh theo chiÒu dµi cña qu·ng ®−êng vËn chuyÓn. Ph−¬ng ph¸p tÝnh

nh− sau:

• Khèi l−îng hµng hãa lu©n chuyÓn: lÊy khèi l−îng hµng hãa vËn

chuyÓn nh©n víi qu·ng ®−êng ®· vËn chuyÓn vµ ®¬n vÞ tÝnh lµ tÊn-kilomet

(tÊn.km);

• Khèi l−îng hµnh kh¸ch lu©n chuyÓn: lÊy sè l−îng hµnh kh¸ch vËn

chuyÓn nh©n víi qu·ng ®−êng ®· vËn chuyÓn vµ tÝnh b»ng ng−êi-kilomet

(ng−êi.km).

117. Doanh thu vËn t¶i (Turnover of transportation). Sè tiÒn çc c¬

së kinh doanh vËn t¶i thu tõ kÕt qu¶ thùc hiÖn çc ho¹t ®éng phôc vô vËn t¶i,

bèc xÕp trong mét thêi kú nhÊt ®Þnh. Doanh thu vËn t¶i bèc xÕp ®−îc chia

thµnh çc lo¹i sau:

• Doanh thu vËn t¶i hµnh kh¸ch. Sè tiÒn çc c¬ së kinh doanh vËn t¶i

thu tõ kÕt qu¶ thùc hiÖn çc ho¹t ®éng dÞch vô phôc vô ®i l¹i (trong n−íc vµ

ngoµi n−íc) cña hµnh kh¸ch, trªn çc lo¹i ph−¬ng tiÖn vËn chuyÓn: ®−êng bé,

®−êng s¾t, ®−êng thuû, ®−êng hµng kh«ng.

• Doanh thu vËn t¶i hµng hãa. Sè tiÒn çc c¬ së kinh doanh vËn t¶i thu

tõ kÕt qu¶ thùc hiÖn çc ho¹t ®éng dÞch vô vËn chuyÓn hµng hãa (trong n−íc,

ngoµi n−íc) cho kh¸ch hµng b»ng çc lo¹i ph−¬ng tiÖn vËn t¶i: ®−êng bé,

®−êng s¾t, ®−êng thuû, ®−êng èng vµ ®−êng hµng kh«ng.

• Doanh thu dÞch vô hç trî cho vËn t¶i. Sè tiÒn çc c¬ së kinh doanh

thu ®−îc do kÕt qu¶ thùc hiÖn çc ho¹t ®éng dÞch vô hç trî vËn t¶i, bao gåm:

- Ho¹t ®éng bèc xÕp hµnh lý, hµng ho¸ theo çc ngµnh ®−êng;

- Ho¹t ®éng kho b·i (kho vËn, kho ngo¹i quan);

- Çc dÞch vô hç trî vËn t¶i kh¸c nh−: dÞch vô hç trî vËn chuyÓn hµng

kh«ng, dÞch vô hç trî vËn chuyÓn ®−êng s¾t, dÞch vô hç trî vËn chuyÓn

®−êng thuû, dÞch vô hç trî vËn chuyÓn ®−êng bé, dÞch vô ®¹i lý vËn t¶i.

118. Doanh thu du lÞch l÷ hµnh (Turnover of tourism by tour). Sè

tiÒn çc c¬ së kinh doanh du lÞch l÷ hµnh thu tõ kÕt qu¶ thùc hiÖn çc ho¹t

®éng: tæ chøc thùc hiÖn çc ch−¬ng tr×nh du lÞch trän gãi hoÆc kh«ng trän gãi

phôc vô kh¸ch néi ®Þa vµ kh¸ch quèc tÕ, cung cÊp th«ng tin du lÞch, t− vÊn,

lËp kÕ ho¹ch du lÞch vµ h−íng dÉn kh¸ch du lÞch kÓ c¶ ®¹i lý du lÞch cho ®¬n

vÞ kh¸c.

119. Doanh thu dÞch vô b−u chÝnh (Turnover of post service). Sè

tiÒn thu tõ kÕt qu¶ ho¹t ®éng dÞch vô vÒ nhËn göi, chuyÓn, ph¸t b−u phÈm,

b−u kiÖn th«ng qua m¹ng b−u chÝnh c«ng céng. M¹ng b−u chÝnh c«ng céng

bao gåm çc trung t©m ®Çu mèi, b−u côc, ®iÓm phôc vô, thïng th− c«ng céng

®−îc kÕt nèi víi nhau b»ng çc tuyÕn ®−êng th−.

• B−u phÈm bao gåm th−, b−u thiÕp, gãi nhá, gãi Ên phÈm ®−îc göi qua

m¹ng b−u chÝnh c«ng céng.

• B−u kiÖn bao gåm vËt phÈm, hµng ho¸ ®−îc ®ãng gãi cã khèi l−îng

kh«ng qu¸ 50 kg ®−îc göi qua m¹ng b−u chÝnh c«ng céng.

120. Doanh thu dÞch vô viÔn th«ng (Turnover of tele-communication service). Sè tiÒn thu tõ kÕt qu¶ ho¹t ®éng dÞch vô vÒ truyÒn ký hiÖu, tÝn hiÖu, sè liÖu, ch÷ viÕt, ©m thanh, h×nh ¶nh hoÆc çc d¹ng kh¸c cña th«ng tin gi÷a çc ®iÓm kÕt ®Çu, cuèi cña m¹ng viÔn th«ng.

121. Sè thuª bao ®iÖn tho¹i (Number of telephone subscriber). Sè m¸y ®iÖn tho¹i ®−îc ®Êu nèi t¹i ®Þa chØ hoÆc ®¨ng ký theo ®Þa chØ cña ng−êi sö dông vµ ®· hßa vµo m¹ng viÔn th«ng. Mçi thuª bao ®iÖn tho¹i cã mét sè gäi riªng, chØ ®−îc tÝnh lµ mét thuª bao ®iÖn tho¹i nÕu ®· l¾p ®Æt vµ kÕt nèi vµo m¹ng viÔn th«ng. Thuª bao ®iÖn tho¹i, bao gåm thuª bao ®iÖn tho¹i cè ®Þnh vµ thuª bao ®iÖn tho¹i di ®éng.

122. Sè thuª bao Internet (Number of internet subscriber). Sè ®¨ng ký ®−îc quyÒn truy nhËp vµo Internet. Mçi sè thuª bao Internet cã mét tµi kho¶n truy nhËp riªng.

123. Th−¬ng m¹i ®iÖn tö (Electronic commerce). ViÖc sö dông çc ph−¬ng ph¸p ®iÖn tö ®Ó lµm th−¬ng m¹i, trong ®ã th−¬ng m¹i kh«ng chØ lµ bu«n b¸n hµng hãa vµ dÞch vô mµ bao gåm gÇn nh− tÊt c¶ çc d¹ng ho¹t ®éng kinh tÕ víi viÖc chÊp nhËn vµ ¸p dông th−¬ng m¹i ®iÖn tö.

PhÇn ba

thèng kª x∙ héi

124. D©n sè th−êng tró thêi ®iÓm (Usually resident at the time of

census/survey). ChØ tiªu ph¶n ¸nh tæng sè ng−êi thùc tÕ th−êng tró cña mét

®¬n vÞ l·nh thæ tÝnh ®Õn mét thêi ®iÓm nhÊt ®Þnh trong n¨m.

Trong thêi kú gi÷a hai cuéc tæng ®iÒu tra d©n sè, cã thÓ tÝnh d©n sè cã

®Õn mét thêi ®iÓm (t) bÊt kú nÕu biÕt tû lÖ gia t¨ng d©n sè (r) trong thêi kú tõ

thêi ®iÓm gèc ®Õn thêi ®iÓm cÇn tÝnh (t) theo c«ng thøc sau:

Pt = P0 × ert

Trong ®ã:

Pt - d©n sè cã ®Õn thêi ®iÓm t;

P0 - d©n sè gèc;

r - tû lÖ t¨ng d©n sè tÝnh trong thêi kú tõ thêi ®iÓm gèc tíi thêi ®iÓm t.

e - sè tù nhiªn (e = 2,718281828)

125. D©n sè b×nh qu©n (Average population). ChØ tiªu ph¶n ¸nh sè

l−îng d©n sè th−êng tró cña mét ®¬n vÞ l·nh thæ ®−îc tÝnh b×nh qu©n cho mét

thêi kú nghiªn cøu nhÊt ®Þnh, th−êng lµ mét n¨m. Cã nhiÒu ph−¬ng ph¸p tÝnh

d©n sè b×nh qu©n vµ viÖc ¸p dông ph−¬ng ph¸p nµo lµ phô thuéc vµo nguån

sè liÖu, m« h×nh gia t¨ng d©n sè vµ yªu cÇu vÒ ®é chÝnh x¸c cña −íc l−îng.

Cã mét sè ph−¬ng ph¸p tÝnh d©n sè b×nh qu©n th«ng dông sau ®©y:

• NÕu cã sè liÖu d©n sè t¹i hai thêi ®iÓm cña mét thêi kú, víi gi¶ thiÕt

d©n sè biÕn ®æi ®Òu trong thêi kú quan s¸t, khi ®ã d©n sè b×nh qu©n trong thêi

kú ®ã ®−îc tÝnh theo c«ng thøc:

2SS

S 21 +=

Trong ®ã:

S - d©n sè b×nh qu©n cña thêi kú;

S1 - d©n sè ®Çu kú;

S2 - d©n sè cuèi kú.

• NÕu cã sè liÖu d©n sè t¹i nhiÒu thêi ®iÓm çch ®Òu nhau trong kú, khi ®ã d©n sè b×nh qu©n ®−îc tÝnh theo c«ng thøc:

1n2

SS.....SS

2S

S

n1n32

1

−

+++++=

−

Trong ®ã: n - sè thêi ®iÓm; S1; S2; ...; Sn: - d©n sè cã ®Õn tõng thêi ®iÓm trong kú.

• NÕu cã sè liÖu d©n sè t¹i nhiÒu thêi ®iÓm nh−ng kh«ng çch ®Òu nhau, khi ®ã d©n sè b×nh qu©n ®−îc tÝnh theo c«ng thøc tÝnh sè b×nh qu©n gia quyÒn:

∑

∑

=

==++++++++

=m

1ii

m

1iii

m321

mm332211

a

Sa

a...aaaSa...SaSaSa

S

Trong ®ã: i - sè thø tù cña kho¶ng thêi gian;

ia - kho¶ng çch thêi gian cã d©n sè b×nh qu©n iS ;

iS - d©n sè b×nh qu©n cña thêi kú thø i.

126. D©n sè thµnh thÞ (Urban population). ChØ tiªu ph¶n ¸nh d©n sè

cña çc ®¬n vÞ l·nh thæ ®−îc nhµ n−íc quy ®Þnh lµ khu vùc thµnh thÞ.

127. D©n sè n«ng th«n (Rural population). ChØ tiªu ph¶n ¸nh d©n sè

cña çc ®¬n vÞ l·nh thæ ®−îc nhµ n−íc quy ®Þnh lµ khu vùc n«ng th«n.

128. Tû suÊt sinh th« (Crude birth rate - CBR). Sè ®o c¬ b¶n th«ng

dông cña møc sinh, ph¶n ¸nh sè trÎ em sinh ra b×nh qu©n trªn 1000 d©n trong

n¨m x¸c ®Þnh. C«ng thøc tÝnh:

Tæng sè trÎ em ®−îc sinh ra trong n¨m

x¸c ®Þnh CBR

(‰) =

D©n sè b×nh qu©n hay gi÷a n¨m trong

cïng mét n¨m

× 1000

129. Tæng tû suÊt sinh (Total fertility rate - TFR). ChØ tiªu tæng hîp

vÒ møc ®é sinh, ph¶n ¸nh b×nh qu©n phô n÷ trong mét ®êi ng−êi sinh bao

nhiªu con nÕu nh− trong cuéc ®êi sinh ®Î cña m×nh hä cã møc ®é sinh theo

®é tuæi cña thêi kú nghiªn cøu. C«ng thøc tÝnh:

TFR (con/phô n÷) = ∑=

49

15x x

x

WB × 1000 = 5 × ∑

=

7

1i i

i

WB × 1000

Trong ®ã:

- sè trÎ sinh sèng trong n¨m cña nh÷ng bµ mÑ x tuæi (x lµ kho¶ng

tuæi 1 n¨m); xB

xW - sè phô n÷ x tuæi cã ®Õn gi÷a n¨m tÝnh to¸n (hay sè phô n÷ trung

b×nh x tuæi);

i - kho¶ng 5 ®é tuæi liªn tiÕp (i = 1, 2,...., 7)

130. Tû suÊt chÕt th« (Crude death rate - CDR). Sè ng−êi chÕt b×nh

qu©n trªn 1000 d©n trong n¨m x¸c ®Þnh. C«ng thøc tÝnh:

Tæng sè ng−êi chÕt trong n¨m x¸c ®ÞnhCDR

(‰)=

D©n sè b×nh qu©n trong cïng mét n¨m × 1000

131. Tû suÊt chÕt cña trÎ s¬ sinh (Infant mortality rate - IMR) (cßn

®−îc gäi lµ tû suÊt chÕt cña trÎ em d−íi 1 tuæi). ChØ tiªu ph¶n ¸nh tû lÖ trÎ em

chÕt ë ®é tuæi d−íi 1 tuæi trong n¨m tÝnh trªn 1000 trÎ em sinh ra sèng trong

n¨m ®ã. C«ng thøc tÝnh:

Sè trÎ em d−íi 1 tuæi chÕt trong n¨m x¸c ®ÞnhIMR

(‰) =

Tæng sè trÎ em sinh ra sèng trong cïng mét n¨m× 1000

132. Tû suÊt chÕt cña trÎ em d−íi 5 tuæi (Under five mortality rate). ChØ tiªu ph¶n ¸nh tû lÖ trÎ em chÕt ë ®é tuæi d−íi 5 tuæi (0 - 4 tuæi) trong n¨m, tÝnh trªn 1000 trÎ em sinh ra sèng trong n¨m ®ã. C«ng thøc tÝnh:

Sè trÎ em d−íi 5 tuæi chÕt trong

n¨m x¸c ®Þnh Tû suÊt chÕt

trÎ em d−íi 5

tuæi (‰)

=Tæng sè trÎ em sinh ra sèng

trong cïng mét n¨m

× 1000

133. Tû suÊt t¨ng tù nhiªn d©n sè (Natural increase rate - NIR). Tû

lÖ phÇn ngh×n cña møc thay ®æi d©n sè tù nhiªn biÓu hiÖn b»ng chªnh lÖch

gi÷a sè sinh ra vµ sè chÕt ®i trong n¨m so víi d©n sè b×nh qu©n cña cïng

n¨m. C«ng thøc tÝnh nh− sau:

Sè trÎ em sinh ra

trong n¨m –

Sè ng−êi chÕt

trong n¨m

NIR

(‰)

=D©n sè b×nh qu©n trong n¨m

× 1000

C«ng thøc trªn biÕn ®æi sÏ cã:

NIR (‰) = CBR (‰) − CDR (‰)

134. Tû lÖ t¨ng d©n sè (Growth rate of population). Sè phÇn tr¨m

gi÷a d©n sè t¨ng hoÆc gi¶m trong mét n¨m do t¨ng tù nhiªn vµ di c− thuÇn

tuý, so víi d©n sè b×nh qu©n trong n¨m. C«ng thøc tÝnh:

tPlnPln

t

PP

ln

r 0t0

t

−=

⎟⎟⎠

⎞⎜⎜⎝

⎛

=

Trong ®ã:

r - tû lÖ t¨ng d©n sè cña thêi kú nghiªn cøu;

t - ®é dµi cña thêi kú nghiªn cøu;

P0 - d©n sè ®Çu kú;

Pt - d©n sè cuèi kú.

- TÝnh cho mét n¨m:

r(%) = ln (P2/P1)

Trong ®ã:

P2 - d©n sè cuèi n¨m;

P1 - d©n sè ®Çu n¨m.

135. B¶ng sèng (Life table). B¶ng biÓu thÞ kh¶ n¨ng sèng cña d©n sè

khi chuyÓn tõ ®é tuæi nµy sang ®é tuæi kh¸c vµ møc ®é chÕt cña d©n sè ë çc

®é tuæi kh¸c nhau.

B¶ng sèng biÓu thÞ tõ mét tËp hîp sinh ban ®Çu (cïng mét ®oµn hÖ) sÏ

cã bao nhiªu ng−êi sèng ®−îc ®Õn 1 tuæi, 2 tuæi... 100 tuæi..., trong sè ®ã cã

bao nhiªu ng−êi ë mçi ®é tuæi nhÊt ®Þnh bÞ chÕt ë ®é tuæi ®ã kh«ng sèng

®−îc ®Õn ®é tuæi sau, nh÷ng ng−êi ®· ®¹t ®−îc mét ®é tuæi nhÊt ®Þnh sÏ cã

x¸c suÊt sèng vµ x¸c suÊt chÕt nh− thÕ nµo, tuæi thä b×nh qu©n trong t−¬ng

lai lµ bao nhiªu.

HÖ sè sèng theo ®é tuæi hoÆc nhãm tuæi lµ mét chØ tiªu biÓu thÞ møc ®é

sèng qua çc ®é tuæi kh¸c nhau trong b¶ng sèng. ChØ tiªu nµy ®−îc tÝnh b»ng

çch lÊy sè n¨m ng−êi sèng ë ®é tuæi x + 1 chia cho sè n¨m ng−êi sèng trong

®é tuæi x.

136. Tuæi thä b×nh qu©n lóc sinh (triÓn väng sèng tÝnh tõ lóc sinh -

e0, Life expectancy at birth). Sè n¨m trung b×nh mµ mçi trÎ s¬ sinh cã thÓ

sèng ®−îc theo trËt tù chÕt ®· cho trong b¶ng sèng. Nãi mét çch kh¸c, ®©y

lµ sè n¨m b×nh qu©n mµ mét thÕ hÖ trÎ míi sinh cã thÓ tiÕp tôc sèng nÕu nh−

chóng cã møc ®é chÕt theo ®é tuæi gièng nh− møc ®é chÕt theo ®é tuæi cña

thêi kú lËp b¶ng sèng.

0

00 l

Te =

Trong ®ã:

T0 - tæng sè n¨m-ng−êi sÏ tiÕp tôc sèng kÓ tõ khi míi sinh ra;

0l - tæng sè sinh ban ®Çu cña ®oµn hÖ ®ã.

137. Di c− (Migration). ChØ tiªu ph¶n ¸nh sù thay ®æi n¬i c− tró tõ ®¬n

vÞ l·nh thæ nµy ®Õn ®¬n vÞ l·nh thæ kh¸c. Nãi çch kh¸c, di c− lµ sù di chuyÓn

(®i khái ®Þa bµn nµy ®Õn ®Þnh c− ë mét ®Þa bµn kh¸c hoÆc ng−îc l¹i) th−êng

g¾n liÒn víi sù thay ®æi n¬i th−êng tró. Cã çc chØ tiªu t−¬ng ®èi ph¶n ¸nh

tÝnh chÊt vµ c−êng ®é di c−:

• Tû lÖ xuÊt c− (OMR): tû lÖ gi÷a sè ng−êi chuyÓn ®i trong n¨m so víi

d©n sè b×nh qu©n n¨m ®ã. ChØ tiªu nµy cho biÕt, cø 1000 ng−êi th× b×nh qu©n

cã bao nhiªu ng−êi chuyÓn ®i trong n¨m. C«ng thøc tÝnh:

Sè ng−êi xuÊt c− ®i khái ®Þa bµn nghiªn

cøu trong n¨m OMR

(‰)=

D©n sè b×nh qu©n cña ®Þa bµn nghiªn cøu

trong n¨m

× 1000

• Tû lÖ nhËp c− (IMR): tû lÖ gi÷a sè ng−êi chuyÓn ®Õn trong n¨m so víi

d©n sè b×nh qu©n n¨m ®ã. ChØ tiªu nµy cho biÕt, cø 1000 ng−êi th× b×nh qu©n

cã bao nhiªu ng−êi chuyÓn ®Õn trong n¨m. C«ng thøc tÝnh:

Sè ng−êi nhËp c− tõ ®Þa bµn kh¸c

chuyÓn ®Õn IMR

(‰)=

D©n sè b×nh qu©n cña ®Þa bµn nghiªn

cøu trong n¨m

× 1000

• Tû lÖ di c− thuÇn (NMR): tû lÖ gi÷a sè t¨ng hoÆc gi¶m do di c− trong

n¨m vµ d©n sè b×nh qu©n trong n¨m ®ã. ChØ tiªu nµy cho biÕt cø 1000 ng−êi

th× b×nh qu©n cã bao nhiªu ng−êi t¨ng hoÆc gi¶m do di c− trong n¨m.

Sè ng−êi t¨ng/gi¶m do di c− cña ®Þa

bµn nghiªn cøu trong n¨m NMR

(‰) =

D©n sè b×nh qu©n cña ®Þa bµn nghiªn

cøu trong n¨m

× 1000

Hay:

NMR

(‰) =

IMR

(‰)–

OMR

(‰)

138. Tû lÖ giíi tÝnh (Sex Ratio). Tû lÖ biÓu thÞ b»ng sè nam trªn 100

n÷ trong tËp hîp d©n sè nghiªn cøu.

139. Tû suÊt h«n nh©n (Marital Rate). ChØ tiªu thèng kª ph¶n ¸nh

c−êng ®é xuÊt hiÖn cña çc hiÖn t−îng h«n nh©n nh−: kÕt h«n, ly h«n, ly

th©n,... trong céng ®ång d©n c−. ChØ tiªu nµy cã thÓ tÝnh chung hoÆc tÝnh chi

tiÕt theo çc ®Æc tr−ng kh¸c nhau nh−: d©n téc, ®é tuæi..., cña d©n c−. Cã n¨m

lo¹i tû suÊt h«n nh©n sau ®©y:

• Tû suÊt kÕt h«n th« (CMR) lµ tû lÖ gi÷a tæng sè lÇn kÕt h«n x¶y ra

trong mét thêi kú quan s¸t (th−êng lµ mét n¨m) chia cho d©n sè trung b×nh

cña thêi kú ®ã vµ nh©n víi 1000:

1000PM(‰)CMR ×=

Trong ®ã:

M - sè cuéc kÕt h«n x¶y ra trong n¨m;

P - d©n sè trung b×nh trong n¨m ®ã.

• Tû suÊt kÕt h«n chung (GMR) lµ tû lÖ gi÷a tæng sè cuéc kÕt h«n x¶y ra

trong mét thêi kú x¸c ®Þnh (th−êng lµ mét n¨m) chia cho tæng sè d©n kh«ng

cã vî/chång trung b×nh tõ mét ®é tuæi tèi thiÓu nµo ®ã trë lªn (th−êng lÊy tõ

15 tuæi trë lªn) vµ nh©n víi 1000:

1000PM

(‰)GMRunma

a ×=+

Trong ®ã:

Ma - sè cuéc kÕt h«n x¶y ra trong n¨m;

unmaP + - sè d©n kh«ng cã vî/chång trung b×nh tÝnh tõ ®é tuæi "a" trë lªn;

a - ®é tuæi kÕt h«n tèi thiÓu thùc tÕ (th−êng lµ 15 tuæi).

• Tû suÊt kÕt h«n ®Æc tr−ng theo giíi tÝnh vµ ®é tuæi (ASSMR) lµ sè

cuéc kÕt h«n cña nh÷ng ng−êi cïng giíi tÝnh ë nhãm tuæi nhÊt ®Þnh x¶y ra

trong mét n¨m chia cho sè ng−êi kh«ng cã vî/chång cïng giíi tÝnh vµ nhãm

tuæi trung b×nh cña n¨m ®ã:

Sè cuéc kÕt h«n x¶y ra trong n¨m cña mét

®é tuæi vµ giíi tÝnh ASSMRam/f

(‰) =

D©n sè kh«ng cã vî/chång trung b×nh cïng

®é tuæi vµ giíi tÝnh cña cïng n¨m ®ã

× 1000

Hay: 1000P

M(‰)ASSMR

f/m.unma

af/ma ×=

• Tû suÊt kÕt h«n ®Æc tr−ng theo sè lÇn kÕt h«n (OSMR) lµ tû lÖ gi÷a sè

cuéc kÕt h«n cña lÇn thø "i" x¶y ra trong n¨m trªn 1000 ng−êi tõ ®é tuæi "a"

trë lªn (a+) thuéc lÇn kÕt h«n thø "i–1" cã ®Õn thêi ®iÓm gi÷a n¨m:

1000PM(‰)OSMR

)1i(a

)i()i( ×=

−+

Trong ®ã:

M(i) - sè cuéc kÕt h«n lÇn thø (i) x¶y ra trong n¨m; )1i(

aP −+ - d©n sè trung b×nh (hoÆc gi÷a n¨m) ë ®é tuæi "a" trë lªn (a+)

kh«ng vî/chång cña lÇn kÕt h«n lÇn thø "i−1" cña n¨m ®ã;

i - thø tù kÕt h«n;

a - ®é tuæi (th−êng lµ 15 tuæi).

Tr−êng hîp ®Æc biÖt: Tû suÊt kÕt h«n lÇn ®Çu (FOMR) ®−îc tÝnh nh− sau:

1000PM(‰)FOMR

unm15

)1(×=

+

Trong ®ã:

M(1) - sè cuéc kÕt h«n lÇn ®Çu x¶y ra trong n¨m; unm15P + - d©n sè ch−a vî/chång trung b×nh tõ 15 tuæi trë lªn.

• Tæng tû suÊt kÕt h«n (TMR) lµ sè lÇn kÕt h«n trung b×nh cña mét

ng−êi trong c¶ cuéc ®êi cña m×nh. Tæng tû suÊt kÕt h«n ®−îc tÝnh nh− sau:

TMRm/f = ΣASSMRam/f

140. Lùc l−îng lao ®éng (Labour force) cßn gäi lµ d©n sè ho¹t ®éng

kinh tÕ, bao gåm tÊt c¶ nh÷ng ng−êi tõ 15 tuæi trë lªn cã viÖc lµm vµ nh÷ng

ng−êi thÊt nghiÖp trong thêi gian quan s¸t.

• Ng−êi cã viÖc lµm lµ nh÷ng ng−êi ®ang lµm viÖc trong thêi gian quan

s¸t vµ nh÷ng ng−êi tr−íc ®ã cã viÖc lµm nh−ng hiÖn ®ang nghØ t¹m thêi v×

çc lý do nh− èm ®au, ®×nh c«ng, nghØ hÌ, nghØ lÔ, trong thêi gian s¾p xÕp l¹i

s¶n xuÊt, do thêi tiÕt xÊu, m¸y mãc bÞ h− háng, v.v...

• ThÊt nghiÖp lµ nh÷ng ng−êi, trong thêi gian quan s¸t, tuy kh«ng lµm

viÖc nh−ng ®ang t×m kiÕm viÖc lµm hoÆc s½n sµng lµm viÖc ®Ó t¹o ra thu nhËp

b»ng tiÒn hay hiÖn vËt, gåm c¶ nh÷ng ng−êi ch−a bao giê lµm viÖc. ThÊt

nghiÖp cßn bao gåm c¶ nh÷ng ng−êi, trong thêi gian quan s¸t, kh«ng cã ho¹t

®éng t×m kiÕm viÖc lµm v× hä ®· ®−îc bè trÝ mét viÖc lµm míi sau thêi gian

quan s¸t, nh÷ng ng−êi ®· bÞ buéc th«i viÖc kh«ng l−¬ng cã hoÆc kh«ng cã

thêi h¹n, hoÆc nh÷ng ng−êi kh«ng tÝch cùc t×m kiÕm viÖc lµm v× hä tin r»ng

kh«ng thÓ t×m ®−îc viÖc lµm.

141. Tû lÖ tham gia lùc l−îng lao ®éng (Labour force participation

rate). ChØ tiªu biÓu thÞ b»ng tû lÖ phÇn tr¨m gi÷a tæng sè ng−êi lµm viÖc vµ

thÊt nghiÖp trong ®é tuæi lao ®éng so víi tæng sè d©n trong ®é tuæi lao ®éng.

142. Lao ®éng trong ®é tuæi (Employed workers in working age).

Nh÷ng ng−êi trong ®é tuæi lao ®éng theo quy ®Þnh cña Nhµ n−íc cã nghÜa vô

vµ quyÒn lîi ®em søc lao ®éng cña m×nh ra lµm viÖc.

Theo quy ®Þnh cña LuËt Lao ®éng hiÖn hµnh, ®é tuæi lao ®éng (tuæi trßn)

tÝnh tõ 15 ®Õn hÕt 59 tuæi ®èi víi nam vµ tõ 15 ®Õn hÕt 54 tuæi ®èi víi n÷.

Tû träng d©n sè trong ®é tuæi lao ®éng lµ tû lÖ phÇn tr¨m sè ng−êi trong

tuæi lao ®éng so víi tæng d©n sè.

143. Lao ®éng ngoµi ®é tuæi (Employed workers out of working

age). Nh÷ng ng−êi ch−a ®Õn hoÆc ®· qu¸ tuæi lao ®éng theo quy ®Þnh cña nhµ

n−íc, bao gåm nam tõ 60 tuæi trë lªn; n÷ tõ 55 tuæi trë lªn vµ c¶ nam, n÷ d−íi

15 tuæi.

144. Lao ®éng lµm viÖc trong çc ngµnh kinh tÕ (Employed workers). ChØ tiªu ph¶n ¸nh tÊt c¶ nh÷ng ng−êi trong thêi gian quan s¸t ®ang cã viÖc lµm trong çc c¬ së s¶n xuÊt, kinh doanh, dÞch vô ®−îc nhËn tiÒn l−¬ng, tiÒn c«ng hoÆc lîi nhuËn b»ng tiÒn hay hiÖn vËt hoÆc lµm çc c«ng viÖc s¶n xuÊt, kinh doanh ç thÓ, hé gia ®×nh, hoÆc ®· cã c«ng viÖc lµm nh−ng ®ang trong thêi gian t¹m nghØ viÖc vµ sÏ tiÕp tôc trë l¹i lµm viÖc sau thêi gian t¹m nghØ (t¹m nghØ v× èm ®au, sinh ®Î, nghØ hÌ, nghØ lÔ, ®i du lÞch,...).

145. Tû lÖ thÊt nghiÖp (Unemployed rate). ChØ tiªu ph¶n ¸nh tû lÖ phÇn tr¨m cña sè ng−êi thÊt nghiÖp so víi d©n sè ho¹t ®éng kinh tÕ (lùc l−îng lao ®éng).

Trong thùc tÕ th−êng dïng hai lo¹i tû lÖ thÊt nghiÖp: tû lÖ thÊt nghiÖp chung vµ tû lÖ thÊt nghiÖp theo ®é tuæi hay nhãm tuæi.

• Tû lÖ thÊt nghiÖp chung ®−îc x¸c ®Þnh b»ng çch chia sè ng−êi thÊt nghiÖp cho d©n sè ho¹t ®éng kinh tÕ;

• Tû lÖ thÊt nghiÖp theo ®é tuæi hoÆc nhãm tuæi ®−îc x¸c ®Þnh b»ng çch chia sè ng−êi thÊt nghiÖp cña mét ®é tuæi hoÆc nhãm tuæi nhÊt ®Þnh cho toµn bé d©n sè ho¹t ®éng kinh tÕ cña ®é tuæi hoÆc nhãm tuæi ®ã.

146. Sè ng−êi ®−îc s¾p xÕp viÖc lµm míi (Employed workers who

received a new job). ChØ tiªu ph¶n ¸nh nh÷ng ng−êi tr−íc thêi kú quan s¸t

thuéc t×nh tr¹ng thÊt nghiÖp, míi vµo tuæi lao ®éng (15 tuæi), lùc l−îng vò

trang vµ nh÷ng ng−êi muèn chuyÓn ®æi nghÒ nghiÖp ®−îc s¾p xÕp viÖc lµm

míi trong kú.

147. Tû lÖ ®i häc chung bËc tiÓu häc, trung häc c¬ së, trung häc phæ th«ng (Gross enrollment rate at primary, lower secondary and upper secondary levels). Tû lÖ ®i häc chung bËc tiÓu häc lµ chØ tiªu ph¶n ¸nh møc ®é ®i häc chung cÊp tiÓu häc, tÝnh b»ng sè phÇn tr¨m häc sinh häc bËc tiÓu häc trong tæng sè d©n sè trong ®é tuæi ®i häc bËc tiÓu häc (6 - 10 tuæi).

T−¬ng tù nh− vËy ®èi víi tû lÖ ®i häc chung cÊp trung häc c¬ së

(THCS) hoÆc trung häc phæ th«ng (THPT), trong ®ã ®é tuæi ®i häc cÊp THCS

lµ 11 - 14 tuæi vµ cÊp THPT lµ 15 - 17 tuæi.

Tû lÖ ®i häc chung cã thÓ ®−îc tÝnh cho tõng líp hoÆc tÝnh gép cho çc

cÊp häc phæ th«ng víi ®é tuæi häc sinh quy −íc tÝnh nh− sau: LÊy n¨m khai

gi¶ng n¨m häc trõ ®i n¨m sinh cña häc sinh ®−îc ghi trªn giÊy khai sinh.

148. Tû lÖ ®i häc ®óng tuæi bËc tiÓu häc, trung häc c¬ së, trung häc phæ th«ng (Net enrollment rate at primary, lower-secondary and upper-secondary levels). Tû lÖ ®i häc ®óng tuæi bËc tiÓu häc lµ chØ tiªu ph¶n ¸nh møc ®é ®i häc chung ®óng tuæi bËc tiÓu häc, tÝnh b»ng sè phÇn tr¨m häc sinh ®ang häc bËc tiÓu häc cã ®é tuæi 6 - 10 so víi tæng d©n sè trong ®é tuæi bËc tiÓu häc (6 - 10 tuæi).

T−¬ng tù nh− vËy ®èi víi tû lÖ ®i häc ®óng tuæi cÊp trung häc c¬ së

(THCS) hoÆc trung häc phæ th«ng (THPT). Trong ®ã ®é tuæi ®i häc cÊp

THCS lµ 11 - 14 tuæi vµ THPT lµ 15 - 17 tuæi.

Tû lÖ ®i häc ®óng tuæi cã thÓ ®−îc tÝnh cho tõng líp hoÆc tÝnh gép cho

c¶ cÊp häc phæ th«ng. §óng ®é tuæi ph¶i ®−îc xÐt theo líp, kh«ng theo cÊp

(bËc) häc. Ch¼ng h¹n nÕu 10 tuæi mµ häc líp 1, 2, 3 hay 4, khi ®ã kh«ng tÝnh

lµ ®óng tuæi bËc tiÓu häc.

149. Tû lÖ d©n sè tõ 10 tuæi trë lªn biÕt ch÷ (Literacy rates of

population 10 years and over). ChØ tiªu ph¶n ¸nh sè phÇn tr¨m d©n sè tõ 10

tuæi trë lªn biÕt ®äc, biÕt viÕt vµ hiÓu ®−îc nh÷ng c©u tiÕng ViÖt (hoÆc tiÕng

d©n téc, tiÕng n−íc ngoµi) ®¬n gi¶n so víi d©n sè tõ 10 tuæi trë lªn t¹i cïng

mét thêi ®iÓm. C«ng thøc tÝnh:

Tæng sè ng−êi tõ 10 tuæi trë lªn

biÕt ch÷ Tû lÖ d©n sè tõ 10 tuæi

trë lªn biÕt ch÷ (%) =

Tæng d©n sè tõ 10 tuæi trë lªn t¹i

cïng mét thêi ®iÓm

× 100

150. Tû lÖ hoµn thµnh cÊp tiÓu häc, trung häc c¬ së, trung häc phæ th«ng (Completion rate at primary, lower-secondary and upper-secondary levels). Tû lÖ hoµn thµnh cÊp tiÓu häc n¨m häc t lµ chØ tiªu ph¶n ¸nh møc ®é hoµn thµnh cÊp tiÓu häc n¨m t, tÝnh b»ng sè phÇn tr¨m häc sinh tèt nghiÖp bËc tiÓu häc n¨m häc t mµ nh÷ng häc sinh nµy ®· häc líp 1 n¨m häc t - 4, so víi tæng sè häc sinh líp 1 n¨m häc (t - 4).

Trong thùc tÕ, ®Ó thuËn tiÖn cho viÖc tÝnh to¸n víi çc sè liÖu cã s½n mµ kh«ng g©y sai lÖch lín, tû lÖ hoµn thµnh cÊp tiÓu häc n¨m häc t ®−îc tÝnh b»ng sè phÇn tr¨m häc sinh tèt nghiÖp cÊp tiÓu häc n¨m häc t so víi sè häc sinh líp 1 cña n¨m t - 4.

T−¬ng tù nh− vËy cã thÓ x¸c ®Þnh vµ tÝnh to¸n ®−îc tû lÖ hoµn thµnh cÊp trung häc c¬ së hoÆc trung häc phæ th«ng.

151. Tû lÖ häc sinh bá häc (Drop-out rate). ChØ tiªu ph¶n ¸nh møc ®é bá häc cña häc sinh n¨m t, tÝnh b»ng sè phÇn tr¨m häc sinh bá häc n¨m häc t trong tæng sè häc sinh nhËp häc n¨m häc t. Cã hai lo¹i tû lÖ bá häc: bá häc theo líp vµ bá häc theo cÊp.

- Tû lÖ bá häc theo líp ®−îc tÝnh nh− sau:

Sè häc sinh bá häc líp n n¨m

häc t Tû lÖ bá häc líp n

n¨m häc t (%) =

Tæng sè häc sinh nhËp häc líp

n n¨m häc t

× 100

- Tû lÖ bá häc theo cÊp ®−îc tÝnh nh− sau:

Sè häc sinh bá häc cÊp m

n¨m häc t Tû lÖ bá häc cÊp m

trong n¨m häc t

(%)

= Tæng sè häc sinh nhËp häc

cÊp m trong cïng n¨m häc t

× 100

152. Tû lÖ häc sinh l−u ban (Repeater rate). ChØ tiªu ph¶n ¸nh møc

®é häc sinh l−u ban n¨m häc t ®−îc tÝnh b»ng phÇn tr¨m häc sinh l−u ban

n¨m häc t trong tæng sè häc sinh nhËp häc n¨m häc t. Cã hai lo¹i tû lÖ häc

sinh l−u ban: tû lÖ häc sinh l−u ban theo líp vµ tû lÖ häc sinh l−u ban theo

cÊp:

• Tû lÖ häc sinh l−u ban theo líp ®−îc tÝnh nh− sau:

Sè häc sinh l−u ban líp n n¨m häc t Tû lÖ häc sinh l−u ban

líp n n¨m häc t (%) =

Tæng sè häc sinh cña líp n n¨m häc t× 100

• Tû lÖ l−u ban theo cÊp ®−îc tÝnh nh− sau:

Sè häc sinh bÞ l−u ban

cÊp m n¨m häc t Tû lÖ l−u ban

cÊp m trong n¨m

häc t (%)

=Tæng sè häc sinh nhËp häc cÊp m

trong cïng n¨m häc t

× 100

153. Tû lÖ trÎ em d−íi 5 tuæi bÞ suy dinh d−ìng (Malnutrition rate

of children under 5 years). ChØ tiªu ph¶n ¸nh sè phÇn tr¨m trÎ em d−íi 5

tuæi cã c©n nÆng so víi tuæi nhá h¬n - 2 ®é lÖch chuÈn (-2SD) cña quÇn thÓ

tham kh¶o NCHS. T×nh tr¹ng dinh d−ìng ®−îc ph©n lo¹i theo çc møc sau:

• B×nh th−êng: ≥ –2SD

• Suy dinh d−ìng (SDD):

§é I (nhÑ): < –2SD & ≥ –3SD

§é II (nÆng): < –3SD & ≥ –4SD

§é III (rÊt nÆng): < –4SD

QuÇn thÓ tham kh¶o NCHS biÓu thÞ mét nhãm trÎ cã chiÒu cao vµ c©n

nÆng ph¸t triÓn b×nh th−êng ®−îc dïng lµm mÉu nghiªn cøu cña Trung t©m

Thèng kª søc kháe quèc gia Hoa Kú. C©n nÆng vµ chiÒu cao cña nh÷ng trÎ

em nµy ®−îc dïng lµm chuÈn ®Ó ®¸nh gi¸ t×nh tr¹ng dinh d−ìng cho trÎ em

cïng ®é tuæi.

C«ng thøc tÝnh tû lÖ trÎ em d−íi 5 tuæi bÞ suy dinh d−ìng nh− sau:

Sè trÎ em d−íi 5 tuæi suy dinh

d−ìng (®é I + ®é II + ®é III)Tû lÖ trÎ em d−íi 5 tuæi

suy dinh d−ìng (%) =

Sè trÎ em d−íi 60 th¸ng tuæi

®−îc c©n

× 100

154. Tû lÖ m¾c 10 bÖnh cao nhÊt (Morbidity rate of 10 leading

deseases). ChØ tiªu ph¶n ¸nh sè tr−êng hîp m¾c 10 bÖnh cao nhÊt (nguy

hiÓm) tÝnh b×nh qu©n trªn 100 ngh×n d©n trong n¨m x¸c ®Þnh. Tû lÖ m¾c cña

tõng bÖnh chÝnh trong B¶ng m· bÖnh tËt cña Tæ chøc Y tÕ thÕ giíi ®−îc tÝnh

theo c«ng thøc sau:

Sè l−ît bÖnh nh©n m¾c bÖnh i t¹i

bÖnh viÖn trong n¨m x¸c ®Þnh Tû lÖ m¾c bÖnh i

t¹i bÖnh viÖn

= D©n sè trong cïng n¨m

× 100.000

155. Tû lÖ chÕt do 10 nguyªn nh©n chÕt cao nhÊt (Mortality rate of

10 leading death causes). TÝnh b×nh qu©n trªn 100 ngh×n d©n trong n¨m x¸c

®Þnh. C«ng thøc tÝnh tû lÖ chÕt cña tõng bÖnh chÝnh trong B¶ng m· bÖnh tËt

cña Tæ chøc Y tÕ thÕ giíi nh− sau:

Sè chÕt do m¾c bÖnh i t¹i çc

bÖnh viÖn trong n¨m x¸c ®Þnh Tû lÖ chÕt bÖnh

i t¹i bÖnh viÖn

= D©n sè trong cïng n¨m

× 100.000

156. Tû lÖ d©n sè ®−îc dïng n−íc hîp vÖ sinh (Rate of population having access to safe water). ChØ tiªu ph¶n ¸nh sè phÇn tr¨m d©n sè sö dông th−êng xuyªn (trªn 6 th¸ng trong n¨m) n−íc hîp vÖ sinh cho çc nhu cÇu ¨n uèng, t¾m giÆt, vÖ sinh ç nh©n so víi tæng sè d©n ®iÒu tra.

N−íc hîp vÖ sinh lµ n−íc trong, kh«ng mµu, kh«ng mïi, kh«ng vÞ, kh«ng bÞ « nhiÔm, kh«ng g©y bÖnh tËt hoÆc tæn h¹i ®Õn søc kháe con ng−êi. Th«ng th−êng n−íc m¸y, n−íc m−a, n−íc giÕng cã hÖ thèng läc b¶o ®¶m vÖ sinh ®−îc coi lµ nguån n−íc hîp vÖ sinh. Nguån n−íc (trõ n−íc m¸y) ph¶i çch xa n¬i « nhiÔm (chuång tr¹i gia sóc, nhµ vÖ sinh, nghÜa ®Þa...) Ýt nhÊt 7m.

157. §−êng nghÌo khæ (Poverty line). Møc thu nhËp (hoÆc chi tiªu) b×nh

qu©n ®Çu ng−êi ®−îc dïng lµm tiªu chuÈn ®Ó x¸c ®Þnh ng−êi nghÌo hoÆc hé nghÌo.

Nh÷ng ng−êi hoÆc hé cã thu nhËp (hoÆc chi tiªu) b×nh qu©n ®Çu ng−êi thÊp h¬n ®−êng nghÌo khæ ®−îc coi lµ ng−êi nghÌo hoÆc hé nghÌo. §−êng nghÌo khæ cßn ®−îc gäi lµ chuÈn nghÌo hoÆc ng−ìng nghÌo. Çc n−íc th−êng sö dông hai chuÈn nghÌo: chuÈn thÊp vµ chuÈn cao.

• ChuÈn nghÌo thÊp ®−îc dïng ®Ó x¸c ®Þnh nh÷ng ®èi t−îng nghÌo nhÊt nh»m tËp trung çc nguån lùc cña quèc gia gióp hä tho¸t nghÌo. ChuÈn nghÌo thÊp th−êng ®−îc x¸c ®Þnh b»ng trÞ gi¸ cña mét ræ hµng l−¬ng thùc, thùc phÈm thiÕt yÕu ®¶m b¶o khÈu phÇn ¨n duy tr× víi nhiÖt l−îng tiªu dïng mét ng−êi mét ngµy lµ 2100 Kcal.

• ChuÈn nghÌo cao dïng lµm môc tiªu phÊn ®Êu trong c«ng cuéc xo¸ ®ãi gi¶m nghÌo, ®Ó so s¸nh quèc tÕ vµ ®−îc x¸c ®Þnh b»ng chuÈn nghÌo thÊp céng víi møc chi tèi thiÓu çc mÆt hµng phi l−¬ng thùc, thùc phÈm, gåm nhµ ë, quÇn ¸o, ®å dïng gia ®×nh, häc tËp, v¨n ho¸ gi¶i trÝ, y tÕ, ®i l¹i, th«ng tin liªn l¹c, v.v...

ChuÈn nghÌo thÊp th−êng ®−îc gäi lµ chuÈn nghÌo l−¬ng thùc, thùc phÈm; chuÈn nghÌo cao cßn ®−îc gäi lµ chuÈn nghÌo chung.

158. ChØ sè kho¶ng çch nghÌo (Poverty gap index). ChØ tiªu ph¶n

¸nh phÇn tr¨m thiÕu hôt vÒ thu nhËp (hoÆc chi tiªu) ®−îc b×nh qu©n hãa bëi

d©n sè b×nh qu©n cña nh÷ng ng−êi nghÌo so víi ®−êng nghÌo khæ. ChØ sè

kho¶ng çch nghÌo kh«ng chØ cho biÕt møc ®é trÇm träng cña t×nh tr¹ng

nghÌo mµ cßn m« t¶ qu¸ tr×nh biÕn chuyÓn cña møc sèng d©n c− qua thêi

gian. ChØ sè kho¶ng çch nghÌo gióp dù b¸o nguån lùc cÇn thiÕt ®Ó hç trî

cho ng−êi nghÌo. ChØ sè nµy kh«ng ph¶n ¸nh quy m« nghÌo khæ.

ChØ sè kho¶ng çch nghÌo tÝnh theo c«ng thøc sau:

∑=

−=

a

1i

i1 P

ZPQ1P

Trong ®ã:

P1 - chØ sè kho¶ng çch nghÌo;

P - chuÈn nghÌo;

Q - d©n sè;

Zi - thu nhËp (hoÆc chi tiªu) cña ng−êi nghÌo thø i.

159. Tû lÖ hé gia ®×nh cã sö dông ®iÖn (Percentage of households

having access to electricity). ChØ tiªu ph¶n ¸nh sè phÇn tr¨m hé gia ®×nh sö

dông ®iÖn trong tæng sè hé gia ®×nh hiÖn cã.

Hé gia ®×nh sö dông ®iÖn lµ çc hé dïng ®iÖn vµo môc ®Ých sinh ho¹t vµ

s¶n xuÊt tõ l−íi ®iÖn quèc gia, tr¹m ph¸t ®iÖn cña ®Þa ph−¬ng, m¸y ph¸t ®iÖn

riªng, thuû ®iÖn gia ®×nh. Thêi gian sö dông tõ 15 ngµy trë lªn trong th¸ng vµ

mçi ngµy Ýt nhÊt 4 giê.

160. Tû lÖ x· cã ®iÖn (Percentage of communes having access to

electricity). ChØ tiªu ph¶n ¸nh sè phÇn tr¨m x· cã ®iÖn trong tæng sè x·. X·

cã ®iÖn lµ nh÷ng x· cã tõ 50% sè hé gia ®×nh sö dông ®iÖn. C«ng thøc tÝnh tû

lÖ x· cã ®iÖn nh− sau:

Sè x· cã ®iÖn trong n¨m x¸c ®ÞnhTû lÖ x· cã ®iÖn

(%) =

Tæng sè x· trong cïng n¨m × 100

161. Tû lÖ x· cã ®iÖn l−íi quèc gia (Percentage of communes having

access to national electricity grid). ChØ tiªu ph¶n ¸nh sè phÇn tr¨m x· dïng

nguån ®iÖn l−íi h¹ thÕ do ngµnh ®iÖn qu¶n lý trong tæng sè x·. C«ng thøc

tÝnh nh− sau:

Sè x· cã ®iÖn l−íi trong n¨m x¸c ®ÞnhTû lÖ x· cã

®iÖn l−íi (%)=

Tæng sè x· trong cïng n¨m × 100

162. Tû lÖ x· cã ®−êng « t« (Percentage of communes with car road).

ChØ tiªu ph¶n ¸nh sè phÇn tr¨m x· cã ®−êng « t« ®Õn uû ban nh©n d©n x·

trong tæng sè x·. C«ng thøc tÝnh nh− sau:

Sè x· cã ®−êng « t« ®Õn UBND x·Tû lÖ x· cã

®−êng « t« (%)=

Tæng sè x· × 100

§−êng « t« lµ ®−êng bé cã thÓ sö dông ®−îc ngay c¶ trong mïa m−a cho

xe « t« con (tõ 4 ®Õn 12 chç ngåi) ®i ®Õn ®−îc trô së uû ban nh©n d©n x·.

163. Tû lÖ chi cho khu vùc x· héi trong tæng chi ng©n s¸ch nhµ

n−íc (Expenditure for social sector as fraction of total state budget

expenditure). ChØ tiªu ph¶n ¸nh sè phÇn tr¨m chi ng©n s¸ch nhµ n−íc cho

khu vùc x· héi trong tæng chi ng©n s¸ch nhµ n−íc. Chi ng©n s¸ch hµng n¨m

cho khu vùc x· héi gåm chi x©y dùng c¬ b¶n vµ çc kho¶n chi th−êng xuyªn.

Khu vùc x· héi gåm: y tÕ, gi¸o dôc, v¨n ho¸, th«ng tin, thÓ thao, b¶o hiÓm x·

héi, çc ho¹t ®éng d©n sè vµ kÕ ho¹ch ho¸ gia ®×nh, nghiªn cøu khoa häc.

164. Chi tiªu b×nh qu©n ®Çu ng−êi cña hé gia ®×nh (Household

expenditure per capital). ChØ tiªu ph¶n ¸nh toµn bé sè tiÒn vµ gi¸ trÞ hiÖn

vËt mµ hé gia ®×nh vµ çc thµnh viªn cña hé ®· chi cho tiªu dïng tÝnh b×nh

qu©n cho mét ng−êi cña hé trong mét thêi gian nhÊt ®Þnh.

Chi tiªu hé gia ®×nh lµ tæng sè tiÒn vµ gi¸ trÞ hiÖn vËt mµ hé vµ çc

thµnh viªn cña hé ®· chi cho tiªu dïng trong mét thêi gian nhÊt ®Þnh (th−êng

lµ 1 th¸ng hoÆc 1 n¨m) bao gåm c¶ tù s¶n, tù tiªu vÒ l−¬ng thùc, thùc phÈm,

phi l−¬ng thùc, thùc phÈm vµ çc kho¶n chi tiªu kh¸c (chi biÕu, ®ãng gãp...).

Çc kho¶n chi tiªu cña hé kh«ng bao gåm chi phÝ s¶n xuÊt, thuÕ s¶n xuÊt, chi

göi tiÕt kiÖm, cho vay, tr¶ nî vµ çc kho¶n chi t−¬ng tù.

Chi tiªu b×nh qu©n mét ng−êi mét th¸ng cña hé gia ®×nh ®−îc tÝnh theo

c«ng thøc sau:

Tæng chi tiªu cña hé gia ®×nh

trong th¸ng b¸o ço Chi tiªu b×nh qu©n 1 ng−êi

1 th¸ng cña hé gia ®×nh kú

b¸o ço

=Sè thµnh viªn cña hé trong th¸ng

b¸o ço

Tµi liÖu tham kh¶o

1. LuËt Thèng kª

2. NghÞ ®Þnh sè 40/2004/N§-CP ngµy 13 th¸ng 02 n¨m 2004 quy ®Þnh chi tiÕt vµ h−íng dÉn thi hµnh mét sè ®iÒu cña LuËt Thèng kª

3. Tõ ®iÓn Thèng kª - Tæng côc Thèng kª, Hµ Néi - 1977

4. David. W. Pearce - Tõ ®iÓn kinh tÕ häc hiÖn ®¹i, NXB. ChÝnh trÞ Quèc gia 1999.

5. Gi¸o tr×nh Lý thuyÕt thèng kª, NXB. Gi¸o dôc - 1996

6. Gi¸o tr×nh Thèng kª Kinh tÕ, NXB. Thèng kª - 2000.

7. KÕt qu¶ ®Ò tµi khoa häc cÊp Tæng côc: "Nghiªn cøu x©y dùng hÖ thèng tõ chuÈn thèng kª ViÖt Nam" do TSKH. Lª V¨n Toµn lµm chñ nhiÖm

8. Ph−¬ng ph¸p biªn so¹n HÖ thèng tµi kho¶n quèc gia ë ViÖt Nam, Nhµ xuÊt b¶n Thèng kª, Hµ Néi - 2003

9. C. Ac«-d-lèp vµ S.P.Ter¬gu-sin, Tõ ®iÓn Thèng kª Kinh tÕ, NXB. Sù thËt, Hµ Néi - 1976

10. Tæng côc Thèng kª - Niªn gi¸m thèng kª

11. TS. T¨ng V¨n Khiªn - §iÒu tra chän mÉu vµ øng dông trong c«ng

t¸c thèng kª, NXB. Thèng kª, Hµ Néi - 2003

12. Th«ng tin Khoa häc Thèng kª sè 3/2001, 4/2001, 5-6/2002

13. The MIT Dictionary of Modern Economics

14. System of National Accounts 1968

15. System of National Accounts 1993

16. Australian System of National Accounts, concepts, sources and

Methods 2000

17. Keith Pilbeam, International Finance

18. The Penguin, Dictionary of economics, the fifth edition

19. J.H.Adam, Longman, concise dictionary of business English

20. Scott Roger, Relative prices, inflation and core inflation

21. John Downes, Jordan Elliot Goodman, Dictionary of Finance and

investment terms, the third edition.

thµnh phÇn Tham gia biªn so¹n

1. ChØ ®¹o biªn so¹n

- TS. Lª M¹nh Hïng - Tæng côc tr−ëng Tæng côc Thèng kª; - TS. NguyÔn V¨n TiÕn - Phã Tæng côc tr−ëng Tæng côc Thèng kª.

2. Tæ biªn so¹n

- PGS. TS. T¨ng V¨n Khiªn Tæ tr−ëng - ThS. NguyÔn BÝch L©m Th− ký - TS. TrÇn Kim §ång Thµnh viªn - ThS. §ç Träng Khanh Thµnh viªn - CN. Bïi B¸ C−êng Thµnh viªn - CN. §µo Ngäc L©m Thµnh viªn

3. Tham gia biªn so¹n

CN. NguyÔn Hoµ B×nh, CN. Tèng ThÞ §ua, ThS. §ång B¸ H−íng, CN. NguyÔn ThÞ Liªn, TS. TrÇn Kim Thu, CN. NguyÔn Anh TuÊn, CN. Vò V¨n TuÊn vµ nhiÒu çn bé cña ViÖn Khoa häc Thèng kª vµ çc Vô nghiÖp vô thuéc Tæng côc Thèng kª.

Documents

Mét sè thuËt ng÷ thèng kª th«ng dông. thuat ngu thong ke.pdf · Lêi giíi thiÖu §Ó hiÓu thèng nhÊt vÒ kh¸i niÖm, néi dung, ph−¬ng ph¸p tÝnh chØ tiªu thèng