MOR2 ТӨСӨЛД ГЕОЭКОЛОГИЙН

ХҮРЭЭЛЭНГИЙН ОРОЛЦОО БА ХАМТЫН

АЖИЛЛАГАА

ШУА-ийн Геоэкологийн хүрээлэнгийн

газрын нөөц, газар ашиглалтын салбарын

эрхлэгч, доктор (Ph.D) Я.Баасандорж

АГУУЛГА

Геоэкологийн хүрээлэнгийн танилцуулга

Судалгаа хийсэн сумдын газар ашиглалт

Хөрсний дээж авах аргазүй

Лабораторийн задлан шинжилгээ, үр дүн

Ãèä

ðîõ

èìèé

í

ëàá

îðàòîð

è

Óñ

íû è

íæåíå

ðèé

í

áèç

íåñ

ãðóïï

Ýêî

ëîã

èéí óðò

õó

ãà

öààíû

ñó

äà

ëãààíû

ëàá

îðàòîð

è

Óñíû íººö, óñ

àøèãëàëòûí ñàëáàð

Ýêîëîãèéí

ñóäàëãààíû

ñàëáàð

Ãàçðûí íººö, ãàçàð

àøèãëàëòûí

ñàëáàð

Îéí íººö, îé

хамгаалалын

ñàëáàð

Îéí

íººö

èéí

ëàáîð

àòîð

è

Çàõèðàë

Ýðäý‎ìòýí íàðèéí

áè÷ãèéí äàðãà

Ýðäìèéí çºâëºë

Öºëæèëòèéí

ñóäàëãààíû

òºâ

СУДАЛГААНЫ АРГАЗҮЙ

Баянговь, Баян-Өндөр, Баянцагаан, Жинст сумдад

хээрийн судалгааг хийж гүйцэтгэсэн.

Хөрсний нийт 153 дээжинд лабораторын задлан

шинжилгээ хийж үр дүнг гаргасан.

СУДАЛГААНЫ БҮСИЙН ГАЗАР АШИГЛАЛТЫН БАЙДАЛ

Сумын нэр Нийт газар

нутаг, га

Хөдөө аж ахуйн

газар, га

Бэлчээрийн

газар, га

Нийт нутагт эзлэх

хувь, %

Баянговь 466159.0 424691.0 424544.53 91.1

Баян-Өндөр 1689135.0 611031.9 610850.9 36.2

Баянцагаан 539513.0 538588.6 538219.53 99.8

Жинст 531264.0 522995.3 522959.68 98.4

ДЭЭЖ АВСАН ЦЭГҮҮД

ЖИНСТ СУМ

Нийт 6 бүлгийн 18 цэгийн 54 дээж

ЖИНСТ: 2 - ЗАВЬЖ

ЖИНСТ: 3 - НҮХТ

ЖИНСТ: 4 – ЗАМЫН ИХЭР

ЖИНСТ: 5 – ДАВХАР ХӨНӨГ

ЖИНСТ: 6 – ХУЦЫН БУУЦ

ДЭЭЖ АВСАН ЦЭГИЙН ТАНИЛЦУУЛГА

ХӨРСНИЙ ЗҮСЭЛТИЙН ХЭЭРИЙН БИЧИГЛЭЛ

№ Сум Нэр Plot ID Зай,‎м Гүн‎/см/ Үе Үеийн‎

индекс

Чулуулгийн‎төрөл,‎/%/

Хайрга Жижиг‎

чулуу

Дунд‎

чулуу

Том‎

чулуу

1 Жинст Нүхт JNST 3.1 100

0-4 А‎/group all/ 20

4-22 В - 5

22-52 В - 4

2 Жинст Нүхт JNST 3.2 500

0-4 А‎/group all/ 16

4-25 В - 4

25-50+ В K1 20

3 Жинст Нүхт JNST 3.3 1000

0-4 А‎/group all/ 8

4-26 В - 3

26-50+ В K1 4

ХӨРСНИЙ ЗҮСЭЛТИЙН ХЭЭРИЙН БИЧИГЛЭЛ

№ Сум Нэр Зай,‎м Гүн

/см/ Үе

Үеийн‎

индекс

Механик‎

бүрэл-

дэхүүн

Шавар‎

%

Карбо-

натлаг‎

чанар

Өнгө

Хөрсний‎бүтэц‎ Карбо-

натын‎

үе‎шат Зэрэг-

лэл

Хэм-

жээ Бүтэц

1 Жинст Нүхт 100

0-4 А‎/group all/ LS 3 NE 7.5YR/6.4 - - M 0

4-22 В - LS 4 NE 10YR/5.4 1 VF SBK 0

22-52 В - LS 5 NE 10YR/6.4 - - M 0

2 Жинст Нүхт 500

0-4 А‎/group all/ LS 5 NE 10YR/7.4 - - MA 0

4-25 В - LS 5 NE 10YR/6.4 1 F SBK 0

25-50+ В K1 LS 5 ST 10YR/7.3 - - MA 0

3 Жинст Нүхт 1000

0-4 А‎/group all/ LS 5 NE 10YR/7.3 - - MA 0

4-26 В - LS 5 NE 10YR/5.4 - - MA 0

26-50+ В K1 LS 5 SL 10YR/6.4 - - MA 0

ЛАБОРАТОРИЙН ЗАДЛАН ШИНЖИЛГЭЭ

Дээж авсан цэгүүдийн нийт ялзмагийн дүнгийн 0-20 см-ийн гүнээс авсан

дээжнүүдийн дундаж ялзмагийн хэмжээ - 1.17

Баянхонгор аймгийн Жинст сумын Уу булан багийн Нүхт хэмээх газраас

авсан 0-20 см-ийн гүний дээжүүдийн дундаж ялзмаг - 0.57

¹ Сум Нэр Зай,‎м Дээж‎авсан‎гүн,‎

см Ялзмаг‎/%/

1

Жинст

Нүхт 100 0-10 0.38

2 Нүхт 500 0-10 0.42

3 Нүхт 1000 0-20 0.90

Ялзмаг 0-20 см

ЯЛЗМАГ 0-10, 10-20 СМ

Баянхонгор аймгийн 0-10, 10-20 см-ийн гүнээс авсан дээжнүүдийн дундаж ялзмагийн хэмжээ - 1.09

Баянхонгор аймгийн Жинст сумын Уу булан багийн Нүхт хэмээх газраас авсан дээжүүдийн дундаж ялзмаг - 0.57

0-10 см-ийн гүний дундаж ялзмаг – 0.43

10-20 см-ийн гүний дундаж ялзмаг – 0.71

№ Сум Нэр Зай,‎м Дээж‎авсан‎гүн,‎см Ялзмаг,‎/%/

1

Жинст

Нүхт 100 0-10 0.11

2 Нүхт 100 10-20 0.65

3 Нүхт 500 0-10 0.41

4 Нүхт 500 10-20 0.42

5 Нүхт 1000 0-10 0.77

6 Нүхт 1000 10-20 1.07

ЯЛЗМАГ, ШИНГЭЭГДСЭН СУУРИУД, КАРБОНАТ

¹ Сум Нэр Зай,‎м Дээж‎авсан‎

гүн,‎см Ялзмаг‎/%/

Шингээгдсэн‎сууриуд,‎

мг-экв Карбонат,‎/%/‎

Ca2+ Mg2+ Ca2++Mg2+

1

Жинст

Нүхт 100 0-10 0.11 11.0 2.0 13.0 0.8

2 Нүхт 100 10-20 0.65 5.0 2.0 7.0 -

3 Нүхт 500 0-10 0.41 1.3 13.0 11.0 3.4

4 Нүхт 500 10-20 0.42 1.8 18.0 19.8 1.3

5 Нүхт 1000 0-10 0.77 2.1 21.0 2.3 0.4

6 Нүхт 1000 10-20 1.07 1.3 13.0 14.3 2.1

МЕХАНИК БҮРЭЛДЭХҮҮН

¹ Сум Нэр Зай,‎

м

Дээж‎

авсан‎

гүн,‎см

Хөрсний‎ширхгийн‎бүрэлдэхүүний‎хэмжээ,‎‎%,‎диаметр‎/мм/,‎тэдгээрийн‎агууламж

Механик‎

бүрэл-

дэхүү-

ний‎

нэр 1.0-0.25 0.25-0.05 0.05-0.01 0.01-0.005 0.005-0.001

<0.001-аас

бага

<0.01-аас

бага

хэсгийн

нийлбэр

Механик

бүрэл-

дэхүүний

нэр

<0.005-аас

бага

хэсгийн

нийлбэр

1

Жинст

Нүхт‎ 100 0-10 16.0 57.8 3.1 4.0 4.8 13.5 22.3 хөнгөн

шавранцар 18.3

хөнгөн

шавранцар

2 Нүхт‎ 100 10-20 18.8 66.7 4.0 1.0 2.0 7.5 10.5 элсэнцэр 9.5 хүнд

элсэнцэр

3 Нүхт‎ 500 0-10 7.0 77.4 2.1 5.3 2.0 2.8 10.1 элсэнцэр 4.8 элс

4 Нүхт‎ 500 10-20 3.6 90.0 1.6 1.6 2.2 1.0 4.8 сул элс 3.2 элс

5 Нүхт‎ 1000 0-10 9.0 85.9 1.1 0.3 2.0 1.7 4.0 сул элс 3.7 элс

6 Нүхт‎ 1000 10-20 7.0 89.3 0.5 1.1 1.1 1.0 3.2 сул элс 2.1 элс

ЖИНСТ СУМЫН ХӨРСНИЙ ФИЗИК ШИНЖ ЧАНАР

Хөрсний нягт

Дээж авсан цэг 0-10 см 10-20 см

100 м 1.42 1.33

500 м 1.41 1.35

1000 м 1.37 1.29

Дээж авсан цэг 0-10 см 10-20 см

100 м 45.38 48.85

500 м 45.77 48.08

1000 м 47.31 50.38

Сүвшилт

ХӨРСНИЙ НЭР ТАЛБАЙ ХЭМЖЭЭ, ЭЗЛЭХ ХУВЬ

№

Хөрсний‎

индексийн‎‎

дугаар

Хөрсний‎нэр‎

Талбайн

хэмжээ,‎

га

Эзлэх‎

хувь,

/%/

1 0 Ой 2619.0 0.51

2 1

1. Уулын сулавтар хөгжилтэй эх чулуурхаг ба чулуутай цайвар хүрэн

хөрс

85627.0 16.53 2. Уулын бага зэрэг чулуурхаг хүрэн хөрс 10-25%

3. Уулын эх чулуулгийн илэрц 10%

3 2

1. Уулын цайвар хүрэн хөрс

4421.0 0.85 2. Уулын сулавтар хөгжилтэй цайвар хүрэн хөрс 10-25%

3. Уулын эх чулуулгийн илэрц 10%

4 3 1. Нугын хужирлаг хөрс

12213.0 2.36 2. Нугын хужир

5 4 1. Нугын хужирт хөрс

5441.2 1.05 2. Эоловын сулавтар бэхэжсэн элс 10%

6 5 Нугат намгийн давслаг ялзмагт хөрс 3750.0 0.72

№

Хөрсний‎

индексийн‎‎

дугаар

Хөрсний‎нэр‎

Талбайн

хэмжээ,‎

га

Эзлэх‎

хувь,

/%/

7 6

1. Аллювийн нугын давслаг хөрс

9868.3 1.91 2. Үелсэн сулавтар хөгжилтэй хөрс 10-25%

3. Сайр 10%

8 7

1. Цөлөрхөг хээрийн бор хөрс

9071.6 1.75

2. Цөлөрхөг хээрийн эоловийн хуримтлалтай бор хөрс 10-25%

9 8

1. Цөлөрхөг хээрийн дунд зэргийн чулуурхаг ба чулуутай бор хөрс

122953.0 23.74

2. Сайр 10%

10 9

1. Цөлөрхөг хээрийн дунд зэргийн чулуурхаг бор хөрс

26471.9 5.11 2. Цөлөрхөг хээрийн мараалаг бор хөрс 10-25%

3. Цөлөрхөг хээрийн эоловийн хуримтлалтай бор хөрс 10-25%

11 10

1. Цөлөрхөг хээрийн дунд зэргийн чулуурхаг бор хөрс

27006.2 5.22 2. Нимгэн дунд зэргийн чулуурхаг цайвар хүрэн хөрс 10-25%

3. Сайр 10%

№

Хөрсний‎

индексийн‎‎

дугаар

Хөрсний‎нэр‎

Талбайн

хэмжээ,‎

га

Эзлэх‎

хувь,

/%/

12 11

1. Нугын хужирлаг хөрс

3456.0 0.67 2. Нугын хужир 10-25%

3. Хужир 10%

13 12

1. Цөлөрхөг хээрийн дунд зэргийн чулуурхаг ба чулуутай бор хөрс

16245.1 3.14 2. Цөлөрхөг хээрийн эоловийн хуримтлалтай бор хөрс 10-25%

3. Эоловийн үлдмэл элс 10-25%

14 13

1. Цөлөрхөг хээрийн бор хөрс

9999.0 1.93

2. Нугын хужирлаг хөрс 10-25%

15 14

1. Уулын сулавтар хөгжилтэй эх чулуурхаг ба чулуутай цөлөрхөг хээрийн

бор хөрс

55848.0 10.78 2. Уулын цөлөрхөг хээрийн бор хөрс 25-50%

3. Уулын эх чулуулгийн илэрц 10%

16 15

1. Цөлөрхөг хээрийн мараалаг бор хөрс

11750.4 2.27 2. Уулын сулавтар хөгжилтэй эх чулуутай ба чулуухаг цөлөрхөг хээрийн

бор хөрс

№

Хөрсний‎

индексийн‎‎

дугаар

Хөрсний‎нэр‎

Талбайн

хэмжээ,‎

га

Эзлэх‎

хувь,

/%/

17 16 Эоловийн үлдмэл элс 94.7 0.02

18 17

1. Цөлөрхөг хээрийн дунд зэргийн чулуулрхаг ба чулуутай бор хөрс

33853.4 6.54

2. Эоловийн үлдмэл элс 10-25%

19 18

1. Уулын эх чулуурхаг ба чулуутай цөлөрхөг хээрийн бор хөрс, чулуутай

цайвар хүрэн хөрс

25384.4 4.9 2. Цөлөрхөг хээрийн дунд зэргийн чулуурхаг бор хөрс 10-25%

3. Уулын эх чулуулгийн илэрц 10%

20 19

1. Уулын цайвар хүрэн хөрс

51780.2 10 2. Уулын сулавтар хөгжилтэй цайвар хүрэн хөрс 25-50%

3. Нимгэн цайвар хүрэн хөрс 10%

АНХААРАЛ ТАВЬСАН ТА БҮХЭНД

БАЯРЛАЛАА.