Газар хөдлөлтөөс үүсэх эвдрэл, нуралтыг бууруулах технологийн боломж

Дашхүүгийн Одонцэцэг

эрдэм шинжилгээний ажилтан, доктoрант

ХБНГУ-ын Брауншвaйгын Техникийн Их Сургууль / Детмолд хотын Техникийн дээд сургууль

odna11@web.de

Газар хөдлөлтийн улмаас үүсэх нэмэлт ачаалалаас барилгын хийц, бүтээцэд үзүүлэх

эвдрэл, нуралтын хохирлыг багасгах ба газар хөдлөлтийн гамшгийн эрсдэлийг

бууруулах шинэ боломж бол тросон хүчитгэл юм. Тросны хүчитгэл хийгдсэнээр

ялангуяа тоосгон барилгын хана дагуу даац нэмэгдэн улмаар хөндлөн болон

чичиргээний хүч хүлээн авах даацын хэмжээ нэмэгдэх боломжтой. Сүүлийн 10 жилд

ХБНГУ-ын Брауншвaйгын Техникийн Их Сургууль энэ технологийг өргөн хэмжээний

хэрэгцээнд оруулах боломжийн талаар судалгаа шинжилгээний ажил явуулж байна.

Энэ судалгааны ажилын онолын үндэс, туршилтын ажил, түүнд хэрэглэгдсэн

материал болон технологийн нэмэлт өөрчлөлт, туршилтын үр дүнгийн талаар

буюу дээрхи арга барилыг монголд ашиглах боломжийн талаар хэлэлцэгдэх болно.

1. Оршил буюу барилгын хийц, бүтээцэд үзүүлэх газар хөдлөлтийн нөлөөлөл

Газар хөдлөлтийн улмаас үүсэх ачаалал нь барилга, байгууламжуудад хөндлөнгийн

болон чичиргээний нэмэлт хүчдэл үзүүлдэг. Энэ нэмэлт ачаалалаас барилгын хийц,

бүтээцэд үзүүлэх эвдрэл, нуралтын хохирлыг багасгах ба газар хөдлөлтийн гамшгийн

эрсдэлийг бууруулахад:

• Газар хөдлөлтийн улмаас үүсэх ачаалалыг оновчтой тоотцоолох

• Ханын уртыг нэмэгдүүлэх

• Хана дагуух даацыг нэмэгдүүлэх шаардлагтай.

Газар хөдлөлтийн улмаас үүсэх атчаалалыг дараахи байдлаар тодорхойлно, (1-р

зураг).

1-р зураг: Газар хөдлөлтийн нөлөөлөл, статикын систэм, ачаалал [8]

Орчин үеийн орон сууцны барилгуудын дотно ханын уртын хэмжээ нь сүүлийн үед

ашигладчидийн сонирхолоос үүднээс аль болох богиносох хандлагатай болсон, (2-р

зураг).

2-р зураг: Хөндлөн болон чичиргээний хүч хүлээн авах ханын урт (улаан) [8]

Тиймээс нийт хөндлөн болон чичиргээний хүч хүлээн авах ханын уртын хэмжээ

нэмэгдүүлэх шаардлагтай болдог.

2. Тросон хүчитгэлийн технологи

Барилгын хийц, бүтээцэд газар хөдлөлтийн ачаалалаас үзүүлэх эвдрэл, нуралтыг

багасгах, барилгын хана дагуу даацын хэмжээг нэмэгдүүлэx дараагийн боломж бол

тросон хүчитгэл юм. Тросны хүчитгэл хийгдсэнээр ялангуяа тоосгон барилгын хана

дагуу даац нэмэгдэн улмаар хөндлөн болон чичиргээний хүч хүлээн авах даацын

хэмжээ 40 хүртэл хувиар нэмэгдэх боломжтой, (3-р зураг).

3-р зураг: Тросон хүчитгэлээр хана дагуу үүсгэх нэмэлт хүч [3]

Энэ технологи нь Швецар улсаас гаралтай бөгөөд Европ, хойд Америкийн орнууд энэ

технологийг өөрсдийн материал, норомчлолд тохируулан хэрэглэж байна, (4-р зураг).

4-р зураг: Тросон хүчитгэлийн технологи: „VSL Premur“ (Швецар) [4]

Сүүлийн 10 жилд ХБНГУ-ын Детмолд хотын Техникийн дээд сургуулийн Барилгын

инженерийн салбар болон Брауншвaйгын Техникийн Их сургуулийн Барилгын

инженерийн салбар хамтран энэ технологийг өргөн хэмжээний хэрэгцээнд оруулах

боломжийн талаар судалгаа шинжилгээний ажил явуулж байна. Тросон хүчитгэлийн

технологийг ашиглан Брауншвaйгын ТИС- ийн Барилгын инженерийн салбар өөрийн

өргөтгөл барилгыг туршилтын танхим болон семинар, лаборторын өрөөнүүдтэйгээр

барьсан, (5, 6,7-р зурагнууд).

5-р зураг: ХБНГУ-ын Брауншвaйгын ТИС, „Experimental Hall Va“ [8]

6-р зураг: Тросон хүчитгэл хийгдсэн ханууд (улаан) [8]

7-р зураг: Тросон хүчитгэл хийгдсэн 3 давхар гадна хана, угсралтын явц [8]

3. Тросон хүчитгэл-туршилтийн ажил

Тросон хүчитгэлийн технологийн туршилтийн ажил дараахи 4 ханан дээр амжилттай

хийгдсэн, (8,9-р зурагнууд).

8-р зураг: Ханын туршилтийн тоноглол [1]

9-р зураг: Ан цав үүсэлтийн хэлбэрүүд, хөндлөн хүчний даах чадвар [1]

375 s

375 s

Stufe 1 Stufe 2

2

3

1

-1

-2

0

-3

Zeit [s]

d [m

m]

Энэ судалгааны ажилын үр дүнгээс харахад тросны хүчитгэл хийгдсэнээр барилгын

хийц, бүтээцэд газар хөдлөлтийн ачаалалаас үзүүлэх эвдрэл, нуралтыг багасгаж,

барилгын хана дагуу даацын хэмжээг 100 хүртэл хувиар нэмэгдүүлэx боломжтой нь

батлагдлаа, (9-р зураг).

Дээрхи судалгааны ажилын онолын үндэс, туршилтийн ажил, түүнд хэрэглэгдсэн

материал болон технологийн нэмэлт өөрчлөлт, туршилтын үр дүнгийн талаар

танилцахыг хүсвэл [1], [2], [6-10] –д дэлэгрэнгүй бичигдсэн болно.

4. Дээрхи судалгааны ажлын үр дүнг Монголд ашиглах боломж

Дээрхи технологийг монголдoo ашиглах боломжийн талаар судалгаа хийх явцад

Засгийн газрын 2009 оны 5 сарын 27-ны 157 дугаар тогтоол „ГАЗАР ХӨДЛӨЛТИЙН

ГАМШГИЙН ЭРСДЭЛИЙГ БУУРУУЛАХ ҮНДЭСНИЙ ХӨТӨЛБӨР“ гарсантай танилцаж

МУШУТИС- ийн барилгын инженерийн сургуулийн барилгын конструкцийн багийн

тэргүүлэх профессор доктор Я. Дүйнхэржаваас энэ хөтөлбөрийн хэрэгжүүлэх үйл

ажиллагааны явцын талаар дэлэгрэнгүй мэдээлэл авсан.

Энэ хөтөлбөрийн 1 дүгээр хавсралтын дараахи заалтуудыг:

4.1.1. …..олон улсын ижил чиг үүрэг бүхий зөвлөл, байгууллагуудтай харилцаа

холбоо тогтоох, хамтын ажиллагааг тогтворжуулах, олон улсын мэргэжлийн

байгууллага, нийгэмлэгт элсэх, хамтарсан сургалт, семинар зохион

байгуулах….

4.1.2. Монгол Улсын нутаг дэвсгэрт болсон газар хөдлөлтийн бүртгэлийн

мэдээллийн санг баяжуулах, олон улсын мэргэжлийн байгууллага, нийгэмлэгтэй

мэдээлэл болон мэргэжилтэн харилцан солилцох, үндэсний мэргэжилтэн

бэлтгэх, дадлагажуулах ажлыг зохион байгуулах;

4.1.5. хот байгуулалт, барилгын чиглэлээр мэргэжилтэн бэлтгэдэг их, дээд

сургуулийн бакалаврын сургалтын хөтөлбөрт газар чичирхийллийн нөлөөллийг

тооцох, төлөвлөх хичээл нэмэх, сургалтын хөтөлбөрийг шинэчлэх, кредит

цагийг нэмэгдүүлэх, багш нарыг давтан сургах, мэргэшүүлэх…..

анхаарч МУШУТИС- ийн барилгын инженерийн сургуулийн барилгын конструкцийн

багтай хамтаран ажилахаар төлөвж, ХБНГУ-ын Детмолд хотын Техникийн дээд

сургуулийн Барилгын инженерийн салбартай хамтарсан 2011 онд Улаанбаатар хотод

зохион байгуулагдах сургалт, семинарын бэлтгэл ажилыг эхэлсэн.

Ном Зүй:

[1] Budelmann, H; Gunkler, E.; Husemann, U.; Becke, A.: Rationell hergestellte Wände aus vorgespanntem großformatigem Mauerwerk mit hohem Erdbebenwiderstand (AZ: Z 6-5.4-02.18). Abschlussbericht des IBMB der TU Braunschweig und der FH Lippe und Höxter. September 2004

[2] Dashkhuu, O.: Tragfähigkeit teilflächenbelasteter Mauerwerkswände Ursachen für die Abweichungen der Bemessungsansätze von DIN 1053-100 und EC6, Oldenburg, 2009

[3] Dashkhuu,O.: Prestressed masonry walls with high earthquake resistance, possible application in Mongolia, 6 th Annual Conference “Contribution to the Development of Mongolia”, London, 2010

[4] Ganz, H.-R.: New post-tensioning system increases strength and height potential of masonry structures, VSL News No. 1, S.4-5, 1990

[5] Ganz, H.-R.: Vorgespanntes Mauerwerk, Schweizer Ingenieur u. Architekt, H. 8 S. 177-182, Zürich, 1990

[6] Gunkler, E.; Dashkhuu, O.: Bemessung unbewehrter Mauerwerkswände nach DIN 1053-100, Fachaufsatz, Mauerwerk kompakt, S. 96 bis 199, Werner Verlag, Köln, 2008

[7] Gunkler, E.; Dashkhuu, O.: Bewehrte Mauerwerkskonstruktionen, Fachaufsatz, Mauerwerk kompakt, S. 226 bis 248, Werner Verlag, Köln, 2008

[8] Gunkler, E.; Dashkhuu, O.: Mauerwerksbauten unter Erdbebeneinwirkungen, Fachaufsatz, Mauerwerk kompakt, S. 249 bis 296, Werner Verlag, 2008

[9] Gunkler, E.; Dashkhuu, O.: Tragfähigkeit teilflächenbelasteter Mauerwerkswände, Ursachen für die Abweichungen der Bemessungsansätze von DIN 1053-100 und EC6 (insbesondere bei Laststellungen nahe am Wandende), (unveröffentlicht), Detmold, 2008

[10] Gunkler,E.; Dashkhuu,O.: Studies on the load-carrying capacity of unreinforced masonry walls subjected to concentrated loads, 8th International Masonry Conference ,Dresden, 2010

[11] SBETA-AT3D - Nonlinear Finite Element Simulation of Concrete and Reinforced Concrete Structures. Version 3.2.7, Cervenka Consulting (www.cervenka.cz), 2006

[12] SUSPA: Allgemeine bauaufsichtliche Zulassung Z-13.1-40 SUSPA Monolitzenspannverfahren ohne Verbund, SUSPA Spannbeton GmbH, 2000