Monitoring reforme pravosuđa

Stavovi građana o pravosudnom sistemu u Crnoj Gori

Mart 2016Telefonsko istraživanje

Projekat “Monitoring reforme pravosudja” sporvode Akcija za ljudska prava (HRA) i Centar za monitoring i istraživanje (CeMI). Projekat finansiraju EU putem Delegacije EU u Crnoj Gori i Ambasada Kraljevine Holandije.

Ovaj dokument je nastao uz finansijsku podršku Evropske unije. Sadržaj

dokumenta je odgovornost autora i ni pod kojim okolnostima ne može biti

shvaćen kao stav Evropske unije.

METODOLOGIJA

od2 41

www.cemi.org.me

Realizacija: Istraživanje sprovedeno u periodu od 1. do 15. marta 2016.

Uzorački okvir: Populacija Crne Gore 18+, Procjena populacije na osnovu popisa stanovništva 2011 i podaci

statistike o rađanju i umiranju u periodu 2011-2014. godine.

Veličina uzorka: 1018 ispitanika

Tip uzorka:

Troetapni slučajni reprezentativni stratifikovani uzorak

Stratifikacija: Tip naselja (selo/grad), pol i starost

Jedinica prve etape: Teritorija (opština podijeljena prema tipu naselja) veličina proporcijalna

broju stanovnika

Jedinica druge etape: Domaćinstva (izabrana slučajnim biranjem telefonskog broja)

Jedinica treće etape: Ispitanici u okviru domaćinstva (prvi rođendan, kombinovan sa kvotama po

polu i starosnim grupama)

Tip istraživanja: Jednokratno, CATI (telefonska anketa), upitnik prosječne dužine 15 minuta

Mesta istraživanja: Sve opštine Crne Gore, alokacija po opštinama proporcionalna broju stanovnika.

Poststratifikacija: Po polu, godinama, tipu naselja

Greška:±3.07 % za pojave sa incidencom od 50%, nivo povjerenja 95% (marginalna greška)

KontaktTel/Fax: +382 20 511 424E-mail: cemi@t-com.me

O projektu i istraživanju

• Cilj projekta „Monitoring reforme pravosuđa“ je da poveća učešće civilnog društva u podršci procesu reforme pravosuđa, konkretno u primjeni Strategije reforme pravosuđa 2014-2018 i Akcionog plana za reformu pravosuđa 2014-2016, doprinoseći tako napretku Crne Gore u procesu približavanja EU koji se odnosi na poglavlja 23 i 24.

• NVO Centar za monitoring i istraživanje (CeMI) i NVO Akcija za ljudska prava (Human Rights Action - HRA), koja je nosilac projekta, sprovodiće ovaj projekat do kraja septembra ove godine.

• Projekat se realizuje uz podršku Delegacije Evropske unije u Crnoj Gori kroz program pretpristupne pomoći IPA 2013 i Ambasade Kraljevine Holandije kroz „MATRA” program.

• Istraživanje javnog mnjenja sprovedeno je kao aktivnost u okviru projekta u toku marta 2016. godine na uzorku od 1018 ispitanika – punoljetnih građana Crne Gore.

od3 41KontaktTel/Fax: +382 20 511 424E-mail: cemi@t-com.me

Ključni nalaziPovjerenje u institucije

• U martu 2016. godine povjerenje u pravosudni sistem Crne Gore imalo je 52,6 % građanastarijih od 18 godina. Da nema povjerenje u pravosudni sistem Crne Gore izjavilo je 40,5%, dok6,9% nije imalo stav po ovom pitanju. Primjećuje se porast udjela ispitanika koji imaju povjerenjau odnosu na 2013 (kada je povjerenje imalo 38.0%), i 2014. godinu (47,8%).

• Građani su najčešće bili u kontaktu sa notarima (kontakt imalo 25,2%), sudovima (20.7%) iadvokatima (19,1%). Najmanje direktnog kontakta imali su sa medijatorima (4,8%) iOmbudsmanom (3,4%).

• Najveće povjerenje među pravosudnim institucijama uživaju notari (44,8% ispitanika je imalouglavnom do u potpunosti povjerenje u notare), s kojima su građani i bili najčešće u kontaktu.Najmanje ispitanika je iskazalo povjerenje u medijatore, s kojima su i najmanje kontaktirali. Svega27.8% je imalo uglavnom do u potpunosti povjerenje u ovu instituciju, dok je 17% izjavilo da nemože ocijeniti stepen povjerenja u medijatore, jer nema dovoljno informacija.

od4 41KontaktTel/Fax: +382 20 511 424E-mail: cemi@t-com.me

Ključni nalaziSudstvo

• Većina ispitanika (57,4%) smatra da sudije ne odlučuju nezavisno, 30,4% smatra da sunezavisni, a 12,2% nema stav po ovom pitanju. Od onih koji smatraju da se na sudijeostvaruje uticaj, najviše je izjavilo da na odluke sudija utiču vlast (58,4%), uticajnipojedinici (41,9%) i političke partije (34,7%).

• Velika većina građana (78,8%) smatra da sudski procesi traju suviše dugo i da sudovinijesu dovoljno efikasni.

• Gotovo polovina ispitanika (46.6%) smatra da se sudije ne biraju i ne napredujuprema stručnosti (41,7% smatra drugačije, a 11,7% ne zna). Oni koji imaju taj stav, kaoosnovne razloge navode u najvećem procentu političke veze i rođačko-prijateljskeveze.

od5 41KontaktTel/Fax: +382 20 511 424E-mail: cemi@t-com.me

Ključni nalaziTužilaštvo

• 46% ispitanika smatra da je državno tužilaštvo nezavisno u odlučivanju koga će krivično goniti dok 40% smatra da nije nezavisno, a 14% nema stav. Od onih koji smatraju da tužilaštvo nije nezavisno, najviše njih (75,3%) smatra da na odluke tužilaštva utiče izvršna vlast.

• Polovina ispitanika smatra da tužioci još uvijek nedovoljno istupaju u javnosti i da nedovoljno obrazlažu svoje odluke (50,3%);

• Značajna većina ispitanika (68%) smatra da je tužilaštvo sporo, da mu treba previše vremena da pokrene postupak.

• Podeljeni su stavovi o tome da li se tužioci biraju i napreduju na osnovu stručnosti : 42% ispitanika smatra da se tužioci ne biraju i ne napreduju na osnovu stručnosti, dok 41% ispitanika smatra suprotno, a 17% ispitanika nema stav o tome.

6 41KontaktTel/Fax: +382 20 511 424E-mail: cemi@t-com.me

od

Ključni nalazi

od7 2241

Informisanost o radu pravosudnih institucija

• O radu sudstva i tužilaštva, građani se informišu putem medija (televizijskih kanala,štampanih izdanja dnevnih novina, informativnh portala i radija). Tek svaki osmigrađanin se o radu sudstva i tužilaštva informiše putem internet stranica sudova itužilaštava.

•Većina građana ne zna da postoji Zakon o besplatnoj pravnoj pomoći (53% smatra dane postoji ili nije sigurno da postoji). Od 2014. godine nije došlo do pomaka uinformisanosti građana o tome. Stoga i ne čudi podatak da većina građana ističe danije dovoljno upoznata sa svojim pravima koje ima po ovom zakonu, i to čak 78,7%ispitanih.

KontaktTel/Fax: +382 20 511 424E-mail: cemi@t-com.me

REZULTATIImate li povjerenje u pravosudni sistem Crne Gore?

od

www.cemi.org.me

8 41KontaktTel/Fax: +382 20 511 424E-mail: cemi@t-com.me

66.7%54.1%

45.1%51%

18-24 25-44 45-64 65+

REZULTATIImate li povjerenje u pravosudni sistem Crne Gore?

od

www.cemi.org.me

9 41KontaktTel/Fax: +382 20 511 424E-mail: cemi@t-com.me

KONTAKT U POSLEDNJE DVIJE GODINE

SA INSTITUCIJAMA

od

www.cemi.org.me

10 41KontaktTel/Fax: +382 20 511 424E-mail: cemi@t-com.me

3.4%4.8%

9.7%

12.5% 12.7% 13.1%

19.1%20.7%

25.2%

Ombudsman Medijatori Javniizvršitelji

Tužilaštvo Vještaci Policija Advokati Sudstvo Notari

REZULTATIKontakt sa institucijama u poslednje dvije godine:

od

www.cemi.org.me

11 41KontaktTel/Fax: +382 20 511 424E-mail: cemi@t-com.me

STEPEN POVJERENJA U RAD

INSTITUCIJA

od

www.cemi.org.me

12 41KontaktTel/Fax: +382 20 511 424E-mail: cemi@t-com.me

17.9%

13.9%

31.8%29.2%

19.7%

15.9%

35.6%

2.7%0.7%

Uopstenemam

povjerenje

Uglavnomnemam

povjerenje

Sum - I imam inemam

povjerenje

Uglavnomimam

povjerenje

U potpunostiimam

povjerenje

Sum + Nemaminformacija o

raduinstitucije

Ne mogu daodlucim

REZULTATISudstvo

od

www.cemi.org.me

13 41KontaktTel/Fax: +382 20 511 424E-mail: cemi@t-com.me

14.8%12.3%

27.1%

31.9%

22.0%

16.2%

38.2%

2.4%0.4%

Uopstenemam

povjerenje

Uglavnomnemam

povjerenje

Sum - I imam inemam

povjerenje

Uglavnomimam

povjerenje

U potpunostiimam

povjerenje

Sum + Nemaminformacija o

raduinstitucije

Ne mogu daodlucim

REZULTATITužilaštvo

od

www.cemi.org.me

14 41KontaktTel/Fax: +382 20 511 424E-mail: cemi@t-com.me

13.4%10.7%

24.1%

28.9%

22.1%18.5%

40.6%

5.7%

0.7%

Uopstenemam

povjerenje

Uglavnomnemam

povjerenje

Sum - I imam inemam

povjerenje

Uglavnomimam

povjerenje

U potpunostiimam

povjerenje

Sum + Nemaminformacija o

raduinstitucije

Ne mogu daodlucim

REZULTATISpecijalno tužilaštvo

od

www.cemi.org.me

15 41KontaktTel/Fax: +382 20 511 424E-mail: cemi@t-com.me

17.4%13.9%

31.3%29.1%

17.8% 16.6%

34.4%

4.4%0.7%

Uopstenemam

povjerenje

Uglavnomnemam

povjerenje

Sum - I imam inemam

povjerenje

Uglavnomimam

povjerenje

U potpunostiimam

povjerenje

Sum + Nemaminformacija o

raduinstitucije

Ne mogu daodlucim

REZULTATIAdvokati

od

www.cemi.org.me

16 41KontaktTel/Fax: +382 20 511 424E-mail: cemi@t-com.me

10.9%8.8%

19.7%

27.2%24.6%

20.2%

44.8%

7.5%

0.7%

Uopstenemam

povjerenje

Uglavnomnemam

povjerenje

Sum - I imam inemam

povjerenje

Uglavnomimam

povjerenje

U potpunostiimam

povjerenje

Sum + Nemaminformacija o

raduinstitucije

Ne mogu daodlucim

REZULTATINotari

od

www.cemi.org.me

17 41KontaktTel/Fax: +382 20 511 424E-mail: cemi@t-com.me

13.4%11.4%

24.8%26.6%

19.7%

15.6%

35.3%

12.1%

1.3%

Uopstenemam

povjerenje

Uglavnomnemam

povjerenje

Sum - I imam inemam

povjerenje

Uglavnomimam

povjerenje

U potpunostiimam

povjerenje

Sum + Nemaminformacija o

raduinstitucije

Ne mogu daodlucim

REZULTATIJavni izvršitelji

od

www.cemi.org.me

18 41KontaktTel/Fax: +382 20 511 424E-mail: cemi@t-com.me

REZULTATI

od

www.cemi.org.me

19 41KontaktTel/Fax: +382 20 511 424E-mail: cemi@t-com.me

N0 Institucije N Srednja ocjena Std. Deviation

1 Notari 934 3,37 1,258

2 Predsjednik Crne Gore 979 3,36 1,499

3 Nevladine organizacije 958 3,32 1,264

4 Specijalno tužilaštvo 952 3,23 1,289

5 Ombudsman 872 3,20 1,270

6 Javni izvršitelji 882 3,15 1,295

7 Vještaci 915 3,13 1,255

8 Tužilaštvo 988 3,13 1,269

9 Policija 973 3,10 1,340

10 Medijatori/Posrednici 831 3,10 1,225

11 Ministarstvo pravde 981 3,07 1,367

12 Advokati 966 3,02 1,331

13 Sudstvo 983 3,02 1,322

14 Mediji 991 3,02 1,221

15 Skupština Crne Gore 980 2,85 1,371

28%32%33%33%

34%35%36%36%

38%38%38%

40%41%

44%45%

Medijatori

Skupština Crne Gore

Mediji

Vještaci

Advokati

Javni izvršitelji

Sudstvo

Ombudsman

Predsjednik Crne Gore

Policija

Tužilaštvo

Ministarstvo pravde

Specijalno tužilaštvo

NVO

Notari

REZULTATIIma povjerenja u institucije, ukupna populacija

od

www.cemi.org.me

20 41KontaktTel/Fax: +382 20 511 424E-mail: cemi@t-com.me

REZULTATIIma povjerenja u institucije, populacija onih koji imaju kontakt

od

www.cemi.org.me

21 41KontaktTel/Fax: +382 20 511 424E-mail: cemi@t-com.me

2%2%3%3%3%

3%3%

4%5%

6%8%

9%12%

13%17%

Mediji

Tužilaštvo

Predsjednik Crne Gore

Sudstvo

Skupština Crne Gore

Ministarstvo pravde

Policija

Advokati

NVO

Specijalno tužilaštvo

Notari

Vještaci

Javni izvršitelji

Ombudsman

Medijatori

REZULTATINema informacije o radu institucije, ukupna populacija

od

www.cemi.org.me

22 41KontaktTel/Fax: +382 20 511 424E-mail: cemi@t-com.me

ISKUSTVO I STAV O SUDSKIM

POSTUPCIMA

od

www.cemi.org.me

23 41KontaktTel/Fax: +382 20 511 424E-mail: cemi@t-com.me

23.9

76.1

Da Ne

REZULTATIDa li ste nekada bili stranka u sudskom postupku?

od

www.cemi.org.me

24 41KontaktTel/Fax: +382 20 511 424E-mail: cemi@t-com.me

17.4%21.2%

38.6%

24.4%

18.1% 17.8%

35.9%

1.1%

U potpunostizadovoljan

Zdovoljan Sum + I jesam inisam

zadovoljan

Nezadovoljan U potpunostinezadovoljan

Sum -

REZULTATIU kojoj mjeri ste zadovoljni radom suda, u tom postupku?

od

www.cemi.org.me

25 41KontaktTel/Fax: +382 20 511 424E-mail: cemi@t-com.me

Nema stav

STAVOVI O SUDSTVU

od

www.cemi.org.me

26 41KontaktTel/Fax: +382 20 511 424E-mail: cemi@t-com.me

30.4%

57.4%

12.2%

Da Ne Ne znam

REZULTATIDa li, po Vama, sudije u Crnoj Gori donese odluke nezavisno od bilo čijeg uticaja?

od

www.cemi.org.me

27 41KontaktTel/Fax: +382 20 511 424E-mail: cemi@t-com.me

2.9%

4.0%

5.5%

6.8%

7.2%

9.0%

9.2%

9.8%

9.9%

13.0%

15.0%

34.7%

41.9%

58.4%

Neko drugi

NVO

Tužioci

Advokati

Mediji

Stranke u postupku

Ne znam tačno ko

Kolege sudije

Opozicija

Predsjednik Vrhovnog suda

Predsjednik suda

Političke partije uopšte

Uticajni pojedinci

Vlast

REZULTATIKo utiče na rad sudija?

od

www.cemi.org.me

28 41KontaktTel/Fax: +382 20 511 424E-mail: cemi@t-com.me

14.5%

78.8%

6.7%

Sudski postupci uglavnomtraju koliko treba, ni duže

ni kraće

Sudski postupci trajunepotrebno dugo, jersudovi nisu dovoljno

efikasni

Ne znam/ne mogu daprocijenim

REZULTATIKoji stav je najbliži Vašem stavu?

od

www.cemi.org.me

29 41KontaktTel/Fax: +382 20 511 424E-mail: cemi@t-com.me

41.7%

46.6%

11.7%

Da Ne Ne znam

REZULTATIDa li se, po Vašem mišljenju, sudije u Crnoj Gori biraju i napreduju na osnovu stručnosti?

od

www.cemi.org.me

30 41KontaktTel/Fax: +382 20 511 424E-mail: cemi@t-com.me

0.3%

2.6%

6.2%

28.9%

59.6%

78.6%

Drugo

Ne znam

Od imovnog stanja

Od povezanosti sa čelnim ljudima u pravosuđu

Od rođačkih i prijateljskih veza

Od političkih veza

REZULTATIOd čega zavisi napredovanje sudija?

od

www.cemi.org.me

31 41KontaktTel/Fax: +382 20 511 424E-mail: cemi@t-com.me

2.6%

5.2%

6.4%

8.2%

12.4%

21.4%

26.5%

54.8%

78.8%

Ne informišem se/ BO

Drugo

Društvene mreže kao npr. Facebook i/ili Twitter

Direktno u sudu

Internet stranice suda

Radio

Online-novine i stranice

Dnevne novine (štampane)

Televizija

REZULTATINa koji način se informišete o radu sudova?

od

www.cemi.org.me

32 41KontaktTel/Fax: +382 20 511 424E-mail: cemi@t-com.me

STAVOVI O TUŽILAŠTVU

od

www.cemi.org.me

33 41KontaktTel/Fax: +382 20 511 424E-mail: cemi@t-com.me

REZULTATIDa li po Vama, tužilaštvo u Crnoj Gori nezavisno odlučuje o tome koga će krivično goniti?

od

www.cemi.org.me

34 41KontaktTel/Fax: +382 20 511 424E-mail: cemi@t-com.me

75.3%

48.8%

14.5%

4.3% 4.1% 2.3% 1.9%

Vlast Uticajnipojedinci

Opozicija Bez odgovora Mediji Neko drugi NVOi

REZULTATIKo utiče na odluke tužilaštva?

od

www.cemi.org.me

35 41KontaktTel/Fax: +382 20 511 424E-mail: cemi@t-com.me

17.1%

68.0%

4.4%10.4%

Tužilaštvo je efikasno, urealnom roku i na adekvatannačin obavlja svoje zadatke

Tužilaštvu treba previševremena da pokrene postupak

Tužilaštvo previše brzopokreće postupke

Ne znam

REZULTATIKoj stav je najbliži Vašem stavu...

od

www.cemi.org.me

36 41KontaktTel/Fax: +382 20 511 424E-mail: cemi@t-com.me

42.4%40.7%

17.0%

Da Ne Ne znam

REZULTATIDa li se, po Vašem mišljenju, tužioci u Crnoj Gori biraju i napreduju na osnovu stručnosti?

od

www.cemi.org.me

37 41KontaktTel/Fax: +382 20 511 424E-mail: cemi@t-com.me

BESPLATNA PRAVNA POMOĆ

od

www.cemi.org.me

38 41KontaktTel/Fax: +382 20 511 424E-mail: cemi@t-com.me

46.6%

29.7%

23.7%

Da Ne Nisam siguran

REZULTATIDa li postoji Zakon o besplatnoj pravnoj pomoći u Crnoj Gori?

od

www.cemi.org.me

39 41KontaktTel/Fax: +382 20 511 424E-mail: cemi@t-com.me

46.6%47,9%

30.1%

0.0%

10.0%

20.0%

30.0%

40.0%

50.0%

60.0%

Da

2016 2014 2013

REZULTATIU kojoj mjeri ste upoznati sa pravima koja imate po ovom zakonu?

od

www.cemi.org.me

40 41KontaktTel/Fax: +382 20 511 424E-mail: cemi@t-com.me

0.00%

10.00%

20.00%

30.00%

40.00%

50.00%

60.00%

70.00%

80.00%

90.00%

Sum - Sum +

2016

2014

2013

Hvala na pažnji