Makroekonomija

Monetarno kreditni sistem

Ekonomska politika je dio državne politike koja se bavi odnosom države i privrede.

1. fiskalna politika

2. monetarna politika

3.međunarodna ekonomska politika

4.politika dohodaka

Ciljevi ekonomske politike su brojni, ali kao osnovne moglo bi se izdvojiti:

ostvarivanje poželjne stope privrednog rasta uz održivi razvoj i konkurentnost,

smanjivanje stope nezaposlenosti (nova radna mjesta, težnja punoj zaposlenosti),

stabilnost cijena (suzbijanje inflacije), uravnotežena platna bilanca (smanjivanje deficita izvozom, manjim uvozom),

smanjenje siromaštva i povedanje socijalne stabilnosti preraspodjelom dohodaka i mjerama socijalne politike.

Monetarni sistem predstavlja skup pozitivnih propisa i pravila kojima se utvrđuju novčana pitanja u određenoj zemlji kao što su: novčana jedinica, platni promet u zemlji, paritet i konvertibilnost novčane jedinice, kao i osnovni elementi u pogledu emisije novca.

Novac zemlje koja mnogo proizvodi i u inostranstvu se više traži i vrijednost joj(devizni tečaj, kurs) raste.

Nasuprot tome novac zemlje koja mnogo uvozi, a malo izvozi, malo de se i tražiti ivrijednost de mu padati.

- ako se imaju u vidu kvantitativni ciljevi monetarno-kreditne politike, u osnovi se može govoriti o ekspanzivnoj ili o restriktivnoj monetarno-kreditnoj politici.

- one koji su usmjereni na reguliranje količine novca u tokove društvene reprodukcije ( npr. njima se utiče na dinamiku i strukturu razvoja privrede, zatim

potrošnje, investicija, zaposlenosti itd) i nazivamo ih kvalitativnim ciljevima.

Ciljevi monetarno-kreditne politike su mnogobrojni i raznovrsni i u osnovi se mogu grupirati na:

Za izračunavanje potrebne količine novca u opticaju uzimaju se

sljedeći bitni elementi:

ZRC – RPK + DK - MK

KNO = -----------------------------------

Brzina opticaja novca

ZRC-zbir robnih cijena (proizvod količine roba njihovih cijena,

RPK-suma roba prodatih na kredit,

DK-dospjeli krediti,

MK-međusobne kompenzacije

Ekspanzivna monetarno-kreditna politikapretpostavlja osjetno uvedanje novčane

mase u odnosu na njen optimalan nivo, što znači da je vedi porast količine novca u

opticaju u odnosu na rast ponude roba i usluga.

Osnovni motiv ovakve monetarno-kreditne politike je da se stalnim unošenjem svježeg novca u tokove reprodukcije omogudi vedi rast investicione i ostalih vidova potrošnje, zatim porast zaposlenosti, šira i intenzivnija

socijalna politika.

Prekomjerna emisija novca i ekspanzija kredita, koja omogudava ubrzani privredni

rast, dovodi do poremedaja između agregata tranje i agregata ponude, odnosno

do inflacije.

Restriktivna monetarno-kreditna politika znači manji rast novčane mase u odnosu na rast ponude roba i usluga,

odnosno proizvodnje.

Ovakvom monetarno-kreditnom politikom

nastoje se uravnotežiti agregat ponude i agregat tražnje i time stabilizirati

novčana jedinica.

Na taj način u tokovima reprodukcije dolazi do

aprecijacije (uvedanja kupovne modi) novca, čime se unose

ekonomski oštriji uvjeti privređivanja sa stagnacijom u

investicionoj potrošnji i smanjenjem rasta zaposlenosti

u kratkom periodu.

Optimalna novčana masa znači da u zemlji ima toliko novčane mase

kojom se omogudavaju nesmetani tokovi društvene reprodukcije, što

znači da nema ni premalo ni previše novca, jer se u oba slučaja javljaju

poremedaji u procesima reprodukcije za duži vremenski period.

Stanje u posmatranoj zemlji u kojoj se podudaraju stvarna i optimalna

novčana masa se označava kao monetarna ravnoteža (Ms=Mo) i po

mnogo čemu predstavlja idealno stanje, jer se vrlo rijetko podudaraju

ove dvije veličine.

Za sve države je karakteristično vede ili manje odstupanje stvarne novčane mase u odnosu

na optimalnu novčanu masu.

Ovo stanje se zove monetarna neravnoteža i ono pretpostavlja dva osnovna oblika, ovisno od toga ima li više stvarne novčane mase od

optimalne (Ms>Mo), ili manje stvarne novčane mase od optimalne (Ms<Mo).

Prvi oblik monetarne neravnoteže je inflacija, a drugi deflacija

Postoje tri aspekta posmatranja inflacije:

da je inflacija svako povedanje novčanog opticaja bez obzira da li to izaziva pomjeranje cijena,

da je za inflaciju osim porasta novčane mase obavezno i uvedanje cijena,

inflacija se veže za nesrazmjeran rast nadnica i plada u odnosu na produktivnost rada i druge ekonomske parametre, što izaziva poremedaje širih razmjera.

U osnovne uzroke inflacije možemo navesti:

inflacija efektivne novčane tražnje (emisija novca bez pokrida, ekspanzija kredita, deblokiranje oročenih sredstava),

nesrazmjera u raspodjeli nacionalnog dohotka (pretjerana lična i društvena potrošnja u odnosu na investicionu potrošnju),

promjene u strukturi privrede,

poremedaji u vanjskotrgovinskoj razmjeni,

Prema kriteriju intenziteta inflacije se mogu podijeliti

na:

-latentne ili potencijalne,

srednje i galopirajude ili hiperinflacije.

Ako se kao kriterij uzme društvena aktivnost,

inflacije s mogu podijeliti na :

slobodne ili neobuzdane (razvijaju se i djeluju u uslovima bez ikakve društvene

aktivnosti koja bi obuzdavala njihovo

kretanje)

kontrolirane ili prigušene

(pretpostavljaju društvenu aktivnost,

odnosno antiinflacione mjere od strane države

i drugih nosilaca ekonomsko-političkih

odluka)

Posljedice inflacije su:

U oblasti proizvodnje inflacija unosi nesigurne kalkulacije troškova, jer se ne može pouzdano znati po kojoj de se cijeni nabavljati elementi proizvodnje, koliki de biti porezi i druge dadžbine itd.

vrši se konstantno obezvrijeđivanje amortizacionog fonda, tako da su preduzeda primorana na zaduživanje, da bi ostvarila normalnu reprodukciju.

nepovoljno utiče na platnu bilancu zemlje, jer domada roba postaje preskupa za međunarodno tržište, a istovremeno domade cijene su znatno atraktivnije, što se nepovoljno odražava na izvoz robe.

Deflacija je monetarna pojava koja je suprotna od inflacije, što znači da

se ona manifestira u višku agregata ponude

roba u odnosu na agregat tražnje.

U ovakvim uslovima dolazi do povedanja

kupovne modi novca i na duži rok do

smanjenja cijena roba i usluga

Glavni uzrok deflacije je restriktivna monetarno-kreditna politika, što podrazumijeva umanjenje generatora efektivne tražnje, kao što su :

smanjenje emisije novca u odnosu na porast proizvodnje roba i usluga,

restrikcije u kreditnoj politici na osnovu uvedanja kamatnih stopa i smanjenja kreditnog potencijala banaka,

visoki porezi kojima se umanjuje kupovna mod potrošača i

tezauracija, odnosno povlačenje novca iz opticaja.

Stagflacija je kovanica od riječi inflacija i stagnacija i podrazumijeva da u državi

postoji istovremeno relativno visoka inflacija i nezaposlenost, odnosno

stagnacija privrednih tokova.

Osnovni uzrok ovakvom stanju je što u savremenim uslovima, u doba manje ili

vede recesije, zbog političkih i socijalnih presija, ne dolazi do

snižavanja plada i budžetske potrošnje shodno stagnantnim

privrednim tokovima.

Devalvacija predstavlja monetarnu operaciju kojom se u formi pravnog akta od strane najvišeg zakonodavnog tijela države proglašava i utvrđuje smanjenje pariteta domade

novčane jedinice prema tečaju konvertibilnih valuta.

Aktom devalvacije država eliminira razlike između

nominalnog i faktičkog pariteta domade novčane jedinice.

Pozitivan efekat je što se ističe poboljšanje

trgovinske bilance, odnosno poslije devalvacije

domade cijene postaju atraktivne za međunarodno tržište i povedava se izvoz, a istovremeno inostrana roba postaje skupa i smanjuje se

uvoz. Ovaj efekat vrijedi samo za kradi rok.

Na duži rok su efekti negativni, a nepovoljne su

posljedice u pogledu sankcioniranja niske

domade produktivnosti rada u pogledu slabljenja konkurentske sposobnosti

domade robe na međunarodnom tržištu i gubljenja povjerenja u

domadu valutu i monetarnu politiku države.

Revalvacijom se povedava vrijednost domade novčane jedinice u odnosu na mjernu zlatnu ili deviznu podlogu ili na konvertibilne valute.

Pretpostavka revalvacije, pored aprecijacije (uvedanja) kupovne modi novca, je izražen suficit platne bilance zemlje u odnosu na inostranstvo.

Revalvaciju ako ekonomsku operaciju mogu uspješno da izvedu samo samo najrazvijenije države sa visokom produktivnošdu rada i izraženim aktivnom platnom bilancom

Bankarski sistemsavremenih državapretpostavlja kaoosnovne nosioce

monetarno-kreditnogsistema I monetarno-

kreditne politike:

emisionu, odnosnocentralnu banku I

poslovne banke.

Centralna bankaspada u red

najznačajnijihfinansijskih

institucija u okvirufinansijskog sistema i

finansijskih tržištasvake zemlje.

Ona obavlja vedi brojfunkcija koje

doprinose ostvarenjukako makro, tako imikro ekonomskih

ciljeva.

Na makro nivou, centralna banka je

odgovorna zaprovođenje

monetarne, kreditnei devizne politike što

ima značajneimplikacije na opštuprivrednu ravnotežu.

Na mikro nivou onavrši kontrolu i daje

podrškufunkcioniranju vedeg

broja finansijskihinstitucija koje činefinansijski sistem.

6) Ostale funkcije

5) Obavljanje određenih poslova na račun države – kao što su različiti kreditni i fiskalni poslovi

4) Održavanje vanjske likvidnosti

3) Reguliranje i supervizija rada banaka

2) Sprovođenje mjera kreditno-monetarne politike

1) Emisija novčanica, novca i kredita

Osnovne funkcije i zadaci centralne banke su:

Osnovna načela poslovanja banaka su:

Načelo likvidnosti znači da banke treba da u svakommomentu budu u stanju da ispune svoje obavezeprema komitentima.

Načelo sigurnosti se odnosi na plasman kredita, štoznači da banke treba da strogo vode računa o ekonomskoj snazi poslovnih partnera I da vradanjekredita uz kamatu obezbjeđuju jemstvom ili drugimodgovarajudim realnim obezbjeđenjem.

Načelo rentabilnosti poslovanja banaka, što značida banke vode računa o oplodnji kapitala i daostvareni prihodi budu što vedi u odnosu naangažirana sredstva, čiji vrijednosni izrazpredstavlja veda ili manja dobit.

Selektivna monetarna politika

Politike otvorenog tržišta

Politika obavezne rezerve

Politika eskontne stope

Najznačajniji instrumenti kreditno monetarne politike su:

Politika eskontne stope spada u indirektne, tj. kvantitativne instrumente.

Suština se sastoji u podizanju i spuštanju kamatne stope po kojojcentralna banka daje kredite poslovnim bankama u cilju djelovanja natražnju novca i kredita, troškova kredita i kreditnog potencijala banaka.

Cilj je da se novac i krediti manje traže.

Podizanje ekontne stope se primjenjuje kada se natržistu osjeda veda količina novca i inflacioniporemedaji.

Spuštanje eskontne stope se primjenjuje ako želimo dapovedamo novčanu tražnju.

Djelovanje politike eskontne stope se vrši u sljededim pravcima:

Djelovanje na promjene tržišne kamatne stopeu okviru bankarskog sistema

Djelovanje na promjene tržišne kamatne stopena ponašanje ukupne mase u privredi

Djelovanje na materijalno-finansijske tokove(investicije, dohodak, potrošnja...)

Politika obavezne rezerve spada u indirektne tj. kvantitativne instrumente.

Predstavlja prisilno utvrđivanje obaveze banaka da jedan dio primljenih depozitadrže na svom računu kod CB.

Ova sredstva se ne mogu koristiti za kreditno poslovanje banaka.

Inflacija = povedanjeobaveznih rezervi

Deflacija = smanjenjeobaveznih rezervi

Politike otvorenogtržišta spada u indirektne, tj. kvantitativne.Instrumente.

Podrazumijevakupovinu i prodaju

državnih vrijednosnihpapira od strane

centralne banke, saciljem povedanja ilismanjenja količinenovca u opticaju.

Selektivna monetarna politika spada u kvalitativne instrumente, tj. selektivne.

Ona predstavlja skup mjera odnosnomonetarnih instrumenata kojima CB putemnamjenskih kredita reguliše novčani opticaj.

Ovako CB pomaže u realizaciji ekonomskihciljeva.

Propisivanje uslova ovih kredita je najznačajnijidio selektivne kreditno-monetarne politike.

Kreditna politika služi i kao sredstvo za ostvarivanje ciljne funkcije monetarnepolitike, pošto se davanjem kredita stvara novac i vrši preraspoređivanje kupovnihsnaga.

Kreditna politika može znatno doprinijeti mobilizaciji nedovoljno korištenih faktoraproizvodnje, kao i da utiče na obim i regionalno usmjeravanje izvoza i uvoza i da, u određenoj mjeri, doprinese smanjenju potrošnje na određenim područjima:

opšta potrošnja,

lična potrošnja i

investicije.

Osnovni cilj kreditnepolitike je:

- Maksimalna mogudaprodaja i zarada

- Minimalna državnapotraživanja, lošidugovi i troškovi

naplate.