Moi Truong Va Doc Chat

5/27/2018 Moi Truong Va Doc Chat

1/209

TRNG I HC Y KHOA THI NGUYN

MI TRNG VC CHT

NH XUT BN Y HC

H Ni - 2007


2/209

2

LI GII THIU

gp phn nng cao cht lng ging dy cho sinh vin hc tp da vo cng ng, b

mn Mi trng -c cht bin son tp ti liu hc tp cho i tng sinh vin chnh quynm thba. Cun sch Mi trng v c cht ny nhm cc mc tiu:

1. Nu c nhng khi nim cbn ca khoa hc mi trng, sc khe mi trng, sc

khe la tui, c cht hc.

2. Trnh by c cc yu tnguy cmi trng v nhng nh hng ca n n sc khecon ngi.

3. xut c mt s/gii php can thip thch hp bo v mi trng v phng

chng cc yu tnguy cbo vsc khe con ngi.

4. Nhn thc c cng tc bo vmi trng v phng chng cc yu tnguy cgn linvi cng tc chm sc sc khe.

5. Pht hin c cc du hiu bnh hc ng lin quan ti mi trng c cc binphp phng chng kp thi.

6. Tin hnh c xt nghim mt schstrong mi trng v nh gi c cc chs.

Cun sch gm ba phn bao gm cphn l thuyt v thc hnh

Phn 1: Khoa hc mi trng

Phn 2: Cc thnh phn mi trng lin quan n sc khe

Phn 3:c cht hc mi trng

Cun sch l nhng vn cbn gip cho sinh vin c c nhng kin thc vsc khemi trng - c cht, mt vn mang tnh thi squc t. Cun sch c bin son datrn mc tiu v ni dung khung chng trnh dn H Lan v CBE, c cp nhp nhng

thng tin, kin thc mi trn csphng php ging dy, hc tp theo hng tch cc c thgip sinh vin thc v lng gi.

Xin chn thnh cm n shtrca chng trnh hp tc Y tVit Nam Thy in, V

Khoa hc - o to BY t, Trngi hc Y khoa, Thi Nguyn gip chng ti honthnh cun ti liu ny.

Tuy nhin trong qu trnh bin son, khng thtrnh khi nhng thiu st, rt mong cc

bn ng nghip ng gp kin nhng ln ti bn sau ni dung cun sch c phongph v hon chnh hn.

Xin trn trng cm n !

Cc tc gi


3/209

3

CC CHVIT TT

C Vt tiu th(Consume)

CBE Gio dc da vo cng ng (Community Base Education)

CS Cng s

E Mi trng (Environment)GV Gio vin

IAQ Cht lng khng kh trong nh (Indoor An Quality) KTV Kthut vin

P Vt sn xut (Produce)

SBS Hi chng nh kn (Sick Building Syndrome)

SV Sinh vin

T Vt phn hy

TCCP Tiu chun cho php

WHO Tchc Y tthgii (World Health Organization)


4/209

4

MC LC

LI GII THIU......................................................................................................................................2

MC LC ................................................................................................................................................4

HNG DN SDNG TI LIU......................................................................................................5

MN HC: MI TRNG - C CHT HC...................................................................................6

PHN 1: KHOA HC MI TRNG ...............................................................................................8

MI TRNG CBN V CC NGUYN L SINH THI HC ..................................................8

MI TRNG V SC KHE...........................................................................................................21

NHIM MI TRNG.....................................................................................................................29

PHN 2: CC THNH PHN MI TRNG LIN QUAN N SC KHE.......................37

NHIM KHNG KH V SC KHE CNG NG ...................................................................37

NHIM NC V SC KHE CNG NG ..............................................................................58

NHIM T V SC KHE CNG NG..................................................................................73XL CHT THI RN, CHT THI LNG.................................................................................82

MI TRNG NH V HI CHNG NH KN (SBS)...............................................................92

VSINH CC CSIU TR .......................................................................................................101

VSINH TRNG HC V CC BNH THNG GP TUI HC SINH LIN QUAN NTRNG HC ....................................................................................................................................113

XT NGHIM VI SINH VT TRONG MI THNG KHNG KH............................................126

XT NGHIM NC .........................................................................................................................131

O CC CHSVSINH LP HC, KHM PHT HIN CONG VO CT SNG TRONGNH TRNG ....................................................................................................................................142

PHN 3: C CHT HC MI TRNG ..................................................................................149

I CNG VC CHT HC...................................................................................................149

NH GI NGUY CCA CHT NHIM ................................................................................155

C NG HC. C LC HC...................................................................................................162

BIN PHP TIU C.......................................................................................................................171

MT SCHT C V CTRONG MI TRNG V STC NG TI SC KHE...177

XT NGHIM MT SCHT C TRONG MI TRNG KHNG KH ..............................189

HNG DN THC, TNGHIN CU, VN DNG THC TMN HC / HC PHN 196

HNG DN NH GI MN HC / HC PHN ......................................................................197

P N................................................................................................................................................198

TI LIU THAM KHO.....................................................................................................................209


5/209

5

HNG DN SDNG TI LIU

Cun sch ny c bin son dng cho sinh vin nm thba ca Trng i hc Y khoa

Thi Nguyn trong chng trnh o to bc sa khoa h6 nm. Cun sch ny gip cho sinhvin c c nhng kin thc vsinh thi hc, cc yu tgy nhim mi trng, cc bnh

lin quan n mi trng nhim nh nhim t, nc, khng kh, cc bnh hc ng vra cc bin php bo vmi trng, bo vsc khe ca cng ng.

Cun ti liu ny c ban bin son gii thiu chng trnh chi tit mn hc, cch tinhnh tng bi hc. Trong cun ti liu ny chng ti cng hng dn cho sinh vin hc cc bihc theo cc mc tiu cth.

Trc khi bt u mn hc, sinh vin xem phn chng trnh chi tit ca mn hc ccch nhn tng quan vmc tiu, ni dung, thi gian ca tng bi hc c thnhn nhn slogic ca cc bi hc trong chng trnh.

i vi tng bi hc sinh vin sc bit n mc tiu ca tng bi hc Trong phn nidung ca bi hc sinh vin c thhiu c bcc, ni dung cc phn cthtrong tng bi.

Phn tlng gi sinh vin sttrli cc cu hi cui mi bi hc kim tra li kin

thc ca sinh vin sau khi hc xong tng bi. Sau khi trli xong sinh vin c thi chiuvi p n cui cun sch ny.

Phn hng dn sinh vin thc, tnghin cu, vn dng thc tsgip cho sinh vin

bit cch vn dng nhng ni dung d c hc trong chng trnh c ng dng trong thc tnhthno?

Phn ti liu tham kho, ti liu c thm sgip cho sinh vin c thtm cc ti liu lin

quan n mn hc: bsung thm vo phn ni dung c hc. Phn hng dn nh gihc phn sgip cho sinh vin bit c mt cch tng qut cch thc thi, kim tra khi kt

thc hc phn.

p n cho mi cu hi trong tng bi gip cho sinh vin kim tra li xem mc trlica mnh vni dung bi hc nhthno?

Phn mc lc sgip sinh vin nhanh chng tm thy ni ung bi hc cn tm.


6/209

6

MN HC: MI TRNG -C CHT HC

i tng o to: Y3 chnh quy

Sn vhc trnh: Tng s: 2.5 L thuyt: 2 Thc hnh: 0.5

Stit Tng s: 45 L thuyt: 30 Thc hnh: 15

Sim kim tra: 2 Sim thi: 1

Thi gian thc hin: Hc k: 2 nm th3

MC TIU

Sau khi kt thc mn hc, sinh vin c khnng:

1. Nu c nhng khi nim cbn ca khoa hc mi trng, sc khe mi trng, sckhe la tui, c cht hc.

2. Trnh by c cc yu tnguy cmi trng v nhng nh hng ca n n sckhe con ngi.

3. xut c mt s gii php can thip thch hp bo vmi trng v phngchng cc yu tnguy cbo vsc khe con ngi.

4. Nhn thc c cng tc bo vmi trng v phng chng cc yu tnguy cgnlin vi cng tc chm sc sc khe.

5. Pht hin c cc du hiu bnh hc ng lin quan ti mi trng c cc binphp phng chng kp thi.

6.

Tin hnh c xt nghim mt schstrong mi trng v nh gi c cc chs.

NI DUNG

Stit hcTT Tn bi hc

Tng s L thuyt Thc hnh

Phn 1 : Khoa hc mi trng

1 Mi trng cbn v cc nguyn l sinh thi hc 2 2 0

2 Mi trng v sc khe 2 2 0

3 nhim mi trng 2 2

Phn 2: Cc thnh phn mi trng lin quan n sc khe

4 nhim khng khi v sc khe cng ng 3 3 0

5 nhim nc v sc khe cng ng 3 3 0

6 nhim t v sc khe cng ng 2 2 07 Xl cht thi rn, cht thi lng 1.5 1.5 0


7/209

7

8 Mi trng nh v hi chng nh kn (SBS ) 1.5 1.5 0

9 Vsinh cc csiu tr 1.5 1.5 0

10 Vsinh trng hc v cc bnh thng gp tui

hc sinh lin quan n trng hc

1.5 1.5 0

11 Xt nghim vi sinh vt trong mi trng khng kh 4 0 4

12 Xt nghim nc 4 0 413 o cc chsvsinh lp hc, khm pht hin cong

vo ct sng trong nh trng4 0 4

Phn 3: c cht hc mi trng

14 i cng vc cht hc 2 2 0

15 nh gi nguy cca cht nhim 2 2 0

16 c ng hc, c lc hc 2 217 Bin php tiu c 2 2

18 Mt scht c v ctrong mi trng v stc

ng ti sc khe

2 2 0

19 Xt nghim mt scht c trong mi trng khng 3 0 3Tng s 45 30 15


8/209

8

PHN 1: KHOA HC MI TRNG

MI TRNG CBN V CC NGUYN L SINH THI HC

MC TIU

Sau khi hc xong bi ny, sinh vin c khnng:1. Trnh by c cc khi nim vmi trng, thnh phn mi trng cbn, cc chc

nng ca mi trng.

2. M tc cu trc, chc nng ca hsinh thi, vng tun hon vt cht, vng tunhon nng lng.

3. Trnh by c cc nguyn l ca hsinh thi.

1. Khi nim tng qut vmi trng v chc nng ca mi trng

Trong cc chchng chnh sch ca ng, Nh nc xc nh vai tr quan trng cacng ng trong cng tc bo vmi trng. Chths36/CT-TW ca Ban Chp hnh Trung

ng ng Cng sn Vit Nam ngy 25/06/1998 xc nh: "Bo vmi trng l snghipca ton ng, ton dn, ton qun". Quyt nh s 256/2003/Q-TTg, ngy 3/12/2003 ca

Th tng Chnh phph duyt Chin lc Bo vmi trng quc gia nm 2010 v nhhng n nm 2020 cng nu ln "Bo vmi trng l nhim vca ton x hi, ca cc

cp cc ngnh, cc tchc, cng ng v ca mi ngi dn" v quyt nh s22/2002/Q-TTg ca Thtng Chnh phv"Tvn, phn bin v gim nh x hi" xc nh vai trca cc tchc chnh tr, x hi, nghnghip trong vic tham gia ng gp kin v thc hin

cc chnh sch, cc khoch, cc dn pht trin kinh t, x hi v mi trng.

1.1. Khi nim vmi trng

Mi trng l tng hp cc iu kin bn ngoi c nh hng ti vt thv skin .y l nh ngha khi qut nht vmi trng.

Mi trng theo ting Anh l "Environment" c ngha l "ci bao quanh". Ngi Trung

Quc gi mi trng l "Hon cnh", cng c ngha vng quanh, bao quanh.

i vi con ngi th mi trng sng ca con ngi l tng hp cc iu kin vt l, hahc, sinh hc, x hi bao quanh v c nh hng ti ssng v pht trin ca cc c nhn v

cng ng con ngi.Theo iu 1 Lut bo vmi trng ca Vit Nam nh ngha nhsau:

Mi trng bao gm cc yu ttnhin v yu tvt cht nhn to quan hmt thit vinhau, bao quanh con ngi, c nh hng ti i sng, sn xut, stn ti, pht trin ca con

ngi v thin nhin.

Tu theo ni dung nghin cu, mi trng sng ca con ngi c phn thnh mitrng tnhin, mi trng nhn to v mi trng x hi.


9/209

9

Mi trng tnhin: (Natural environment) bao gm cc nhn tthin nhin: vt l, ha

hc v sinh hc tn ti khch quan ngoi mun ca con ngi. l nh sng, ni, sng,khng kh, ng, thc vt, t, nc.

Mi trng x hi:(social environment) l tng thcc quan hgia ngi vi ngi to

nn sthun li hoc trngi cho stn ti v pht trin ca cc c nhn v cng ng ca

con ngi.Mi trng nhn to: (artificial environment) bao gm tt c nhng nhn t vt l, ha

hc, sinh hc, x hi do con ngi to nn v chu schi phi ca con ngi nh t, mybay, nh , cng s, th.

1.2. Khoa hc mi trng

Mi trng l i tng nghin cu ca nhiu ngnh khoa hc khc nhau nhsinh hc, yhc, a hc, ha hc, tuy nhin cc ngnh khoa hc ch quan tm n mt phn hoc mtthnh phn ca mi trng theo ngha hp m khng c mt ngnh no hin nay iu kin

nghin cu v gii quyt mi nhim vca cng tc bo vmi trng, qun l mi trng.

V vy khoa hc mi trng c thc xem l mt ngnh khoa hc c lp, c xy dngtrn cs tch hp cc kin thc ca cc ngnh khoa hc c cho mt i tng chung l

mi trng sng bao quanh con ngi vi phng php v ni dung cth.

Khoa hc mi trng l ngnh khoa hc nghin cu mi quan hv tng tc qua li giacon ngi v mi trng xung quanh nhm mc ch bo vmi trng sng ca con ngitrn tri t.

Nhim vca khoa hc mi trng:

- Nghin cu c im ca cc thnh phn mi trng (tnhin v nhn to) c nh hng

hoc chu nh hng ca con ngi, nc, khng kh, t, sinh vt, h sinh thi, khu cngnghip, th, nng thn. Khoa hc mi trng tp trung nghin cu mi quan hv tc ng

qua li gia con ngi vi cc thnh phn ca mi trng sng.

- Nghin cu cng ngh, kthut xl nhim, bo vcht lng mi trng sng cacon ngi.

- Nghin cu tng hp cc bin php qun l mi trng v pht trin bn vng tri t,

quc gia, vng lnh th, ngnh cng nghip.

- Nghin cu vphng php nhm hnh ho, phn tch ha hc, l hc, sinh vt hcphc vcng tc bo vmi trng v sc khe con ngi.

1.3. Mi quan hgia sc khe mi trng, Y hc mi trng vi cc ngnh khoa hc khc

Hu ht bnh tt u ny sinh khi cthtip xc vi mt stc nhn trong mi trng, cmi quan h gia y hc mi trng, sc khe mi trng, sinh thi hc, v khoa hc mitrng. Cc thnh phn trong mi trng cthnhsau:

- Sinh thi hc l ngnh khoa hc cbn vsinh hc.

- Sc khe mi trng l mt lnh vc y tcng cng.


10/209

10

- Y hc mi trng c dng lm thnh phn lm sng ca cc ngnh trn, nht l trong

sc khe mi trng.

Trong lch s, sc khe mi trng nng vnghin cu v kim sot cc bnh vnhimkhun, ngy nay cc chuyn gia vY hc mi trng c khuynh hng tblnh vc bnh

nhim khun cho cc ngnh khc v tp trung vo nhng tc hi ca cc cht c ha hc, l

hc trong mi trng i vi cth. Nhvy lun c nhng schng cho ln nhau, xen kln nhau trong cng tc nghin cu mi trng v sc khe con ngi trong cc ngnh khoahc ni chung v cc ngnh khoa hc vsc khe ni ring, th dnhha cht bo vthc

vt tn lu trong mi trng t th nh sinh thi nghin cu xem n c thlm thay i cutrc, chc nng hsinh thi t v s tc ng n cc loi trong hsinh thi, nh khoa hcmi trng ch trng vic di chuyn thuc trong t v sthoi ha thuc, nh sc khe mi

trng li nghin cu vsngi tip xc vi thuc trsu v nguy c tn hi vsc khecng ng. Sau cng th thy thuc thc hnh vy hc mi trng tm hiu xem cc c nhnhoc cng ng d tip xc ra sao, lm thno nhn bit, din bin lm sng do ngc

thuc trsu. cch cha tr, dphng...1.4. Thnh phn mi trng cbn

1.4.1. Cc nhn tv sinh

a. Nhn tnhit

Nhn chung cc sinh vt chc thsng c trong gii hn kh hp vnhit (0-500C).Tc ng ca nhit ti c th l snh hng ti cc chc nng sng nh h hp, tun

hon, tiu ha, bi tit, trao i cht, sinh sn... Loi ngi l sinh vt hng nhit, v vy nu btc ng bi nhit thp t ngt c thgy tn thng cthnhphn ng thn kinh giaocm, tng qu trnh oxy ha, nu ko di c thgy suy kit nng lng dtr. Nu tip xc

vi mi trng nng th nh hng ti chc nng sinh l.

b. Nhn tnc

Nc l thnh phn cbn ca cht sng. i vi con ngi th nc ng vai tr rt quan

trng, v trong cthc ti 70% - 80% l nc.

c. nh sng

nh sng tc ng ln sinh vt tu theo cng , bc sng, hng chiu v thi gianchiu, nh sng mang tnh chu kngy m, nh sng tc ng ti squang hp ca cy xanh,

v cung cp nng lng cho sinh vt. Thi gian chiu sng cng nh hng ti ssinh sn ca

ng vt. c bit nh sng nh hng ti nhp iu sinh hc ca sinh vt nht l ng vt,nh sng c coi l tn hiu ca hot ng sng ca cc sinh vt.

d. Ting n

Sinh vt sng khng ththiu ting ng, ting ni l c trng ca loi ngi giao tipbiu ltnh cm...

e. Cc cht kh

Khng kh bnh thng c thnh phn tng i hng nh. Nit chim 78%, O2chim


11/209

11

20,7 - 20, 9%, CO2chim 0,03 - 0,04% v gn 1% l cc loi kh him nhheli, argon.

1.4.2. Cc nhn thu sinh

a. Chui dinh dng

Thc n xy dng cth, b p nhng nng lng bmt i trong qu trnh trao i

cht, c bit l lao ng v cc hot ng ca bn thn. Cht v lng thc n nh

hng n cc chc nng cbn ca i sng ng vt. Chui thc n hnh thnh do sthchnghi gia cc loi, loi ng vt n thc vt, ng vt n ng vt... Mi quan hny lun gi

mc cn bng ng, ngha l vslng c thca hai qun thny lun iu chnh scnbng tng i. Scnh tranh gia cc sinh vt c tm quan trng c bit trong cng loihoc khc loi nhm m bo stn ti ca mnh.

b. Cc yu tsinh hc

l cc loi vt k sinh v vt chca n u c nhng thch nghi cbn cng tnti.

1.5. Cc chc nng ca mi trngi vi mt c thcon ngi, cng nhi vi cng ng nhiu con ngi v cx hi

loi ngi, mi trng sng c thxem l c 3 chc nng chnh:

- Mi trng l khng gian sng ca con ngi.

- Mi trng l ni cung cp ngun ti nguyn cn thit cho cuc sng v hot ng snxut ca con ngi.

- Mi trng l ni cha ng cc ph thi do con ngi to ra trong cuc sng v hotng sn xut ca mnh.

Cht lng ca mi trng tt hay xu c nh gi qua khnng thc hin cc chcnng ny ca mi trng.

1.5.1. Mi trng cung cp khng gian sng cho con ngi

Trong cuc sng ca mnh con ngi cn c mt khng gian sng vi mt phm vi (

ln) cng nhmt cht lng sng nht nh.

Tri t, bphn mi trng gn gi nht ca loi ngi, trong hng trm triu nm quakhng thay i vln. Trong lc dn sloi ngi trn tri t v ang tng ln cp

snhn. Din tch t bnh qun u ngi v thm thu hp li, theo gim st nhanhchng vkhng gian sng ca con ngi.

Con ngi i hi khng gian sng khng chvphm vi rng ln m cn ccht lng.Khng gian sng c cht lng cao trc ht phi sch s, tinh khit cthl khng kh, nc,t tip xc vi con ngi v c con ngi sdng khng cha hoc cha t cc cht bn,c hi i vi sc khe ca con ngi. Khng gian sng cn phi p , hi ho, cthl

thomn c i hi vmcm, tm l ca con ngi.

1.5.2. Mi trng cung cp ngun ti nguyn

Mi trng l ni con ngi khai thc ngun lc vvt liu, nng lng cn thit cho cuc


12/209

12

sng v hot ng sn xut ca mnh. Tt ccc ngun sn xut tsn bn, hi lm qua nng

nghip, n cng nghip v hu cng nghip u phi s dng cc nguyn liu: t, nc,khng kh, khong sn ly ttri t, v cc dng nng lng ci, g, than, du, kh, nng, gi,

nc... bt ngun tnng lng mt tri hoc nng lng nguyn tkhai thc tnng lngtim tng trong vt cht cn thit ca tri t. Mi trng cung cp cho con ngi cc nguyn

liu, nng lng duy tr cuc sng v qu trnh pht trin.

1.5.3. Mi trng l ni cha ng cht thi

Con ngi lun lun to ra cc phthi sinh hot v phthi sn xut. Mi trng chnh lni cha ng cc ph thi . Trong cc x hi cha cng nghip ho, mt dn sthp,

cc ph thi thng c ti sdng. Th dcc cht bi tit c dng lm phn bn, ccphthi tnng sn, lm sn c dng lm thc n cho gia sc, nhin liu. Nhng ci khngthti sdng, ti chthng c phn hutnhin bi cc sinh vt v vi sinh vt sau mt

thi gian tng i ngn trli thnh nhng hp cht hoc nguyn tdng lm nguyn liucho cc qu trnh sn xut mi. Trong x hi cng nghip ho, mt dn scao, lng ph

thi thng rt ln, khng ni cha ng, qu trnh phn hutnhin khng sc xl,hoc c c tnh cao chvi mt lng nh. Nhiu nc cng nghip pht trin to ra mtlng phthi qu ln hoc qu c hi phi chn, du cc cht ny ti cc vng xa xi, ho

lnh trong lnh th ca mnh, hoc tm cch "xut khu" sang cc vng t m h muaquyn sdng ti cc nc ngho.

1.6. Nguyn l chm sc mi trng cbn

1.6.1. Khi nim vchm sc mi trng cbn

Chm sc mi trng c bn l mt qu trnh m trong cng ng vi nhng kinhnghim thc tc thttchc, y mnh cc hot ng bo vmi trng ng thi vi cc

hot ng khc nhm lm tha mn vnhu cu kinh t, x hi ca a phng vi sh trca Nh nc v Quc t.

1.6.2. Nhng yu cu vchm sc mi trng cbn

m bo snng ng v chng gii quyt vn .

- Lm chc vic sdng cc ngun lc a phng.

- Xy dng c i ngc kin thc, kinh nghim gii quyt cc tnh hung cthdinra nhm m bo cuc sng v bo vmi trng.

1.6.3 Cc iu kin m bo cho sthnh cng trong chm sc mi trng cbn

- Khnng tchc tham gia ca cc thnh vin cng ng.

- Sgim st, qun l ca chnh quyn a phng.

- Shu ngun lc a phng.

- Tip cn cc phng tin truyn thng v hot ng c tnh x hi.

- Shtrtbn ngoi nhcc cquan ca Chnh ph, Tchc phi Chnh ph.


13/209

13

2. Cu trc, chc nng v mt snguyn l hsinh thi:

2.1. Mt skhi nim

Sinh thi hc (Ecology) l mt ngnh quan trng trong sinh hc, tc khoa hc vcc vtsng. Sinh thi hc nhm nghin cu mi quan hgia cc vt sng vi mi trng sng ca

chnh n, bao gm cc iu kin tnhin v c cc vt sng khc.

C th ni rng sinh thi hc l ngnh khoa hc tin bi ca khoa hc mi trng, vtng tnhsinh thi hc, vi mt phm vi hp hn v ra i nhiu thp ksau sinh thi hc,

khoa hc mi trng ly mi quan hgia con ngi v cc hot ng ca n vi mi trnglm i tng nghin cu.

- Hsinh thi c nh ngha gm qun x v mi trng bao quanh qun x.

2.2. Cu trc ca hsinh thi

Cc hsinh thi xt vcu trc u gm 4 thnh phn cbn: Mi trng (E), vt sn xut(P), vt tiu th(C) v vt phn hu(T)

Mi trng (E) bao gm tt ccc nhn tvt l, ha hc v sinh vt bao quanh. V d: Hsinh thi htmi trng gm nc, nhit , nh sng, cc kh ho tan, O2, CO2, cc muiho tan, cc vt llng... mi trng cung cp tt ccc yu cu cn thit cho vt sn xut tn

ti.

Vt sn xut (P) bao gm cc vi khun v cy xanh, tc l cc sinh vt c khnng tnghp c cht hu ccn cho sxy dng cthca mnh, cc sinh vt ny cn c gi l

cc sinh vt tdng. Cy xanh nhc dip lc nn chng thc hin c quang hp xydng cththeo phn ng sau y:

6CO2+ 6H2O + Nng lng mt tri + enzym ca dip lc C6H12O6+ 6O2.

Mt svi khun cng c coi l vt sn xut do chng cng c khnng quang hp hay

ha hp. Tt ccc hot ng sng c c l da vo khnng sn xut ca vt sn xut.

Vt tiu th(C) bao gm cc ng vt, chng sdng cht hu ctrc tip hay gin tiptvt sn xut, chng khng c khnng tsn xut c cht hu cv c gi l cc sinh

vt ddng. Vt tiu thcp 1 hay vt n cl cc ng vt chn cc thc vt. Vt tiu thcp 2 l cc ng vt n tp hay n cng vt ln thc vt.

Vt phn hy (T) l cc vi khun v nm. Chng phn hy cc cht hu c, tnh cht dinh

dng gi l vi sinh vt hoi sinh, chng sng nhvo cc sinh vt cht, Chng ph vcc

hp cht hu cphc tp trthnh n gin m cy xanh c thsdng c.Cht hu cNH3NO2NO3

Hu ht cc hsinh thi tnhin bao gm 4 thnh phn cbn trn.

Tuy vy trong mt strng hp hsinh thi khng 4 thnh phn.

2.3. Vng tun hon vt cht, nng lng ca hsinh thi

Trong cc hsinh thi thng xuyn c svn chuyn cc cht ha hc tmi trng vovt sn xut, ri tvt sn xut sang vt tiu th, sau cc cht ha hc ny tvt sn xut


14/209

14

v vt tiu thsang vt phn hy v cui cng chng trli vmi trng.

Svn chuyn vt cht ny c gi l vng tun hon vt cht ca hsinh thi. N cnc gi l chu trnh sinh a ha.

V d: Vng tun hon C. (s1). Vng tun hon N (s2).

Trong mt vng tun hon c hai giai on: giai on mi trng ti cht dinh dng

tn ti trong t, nc hoc khng kh v giai on cthti cht dinh dng l thnh phnmu mca vt sn xut hoc vt tiu th, nu nhiu lon mt giai on snh hng nghim

trng n giai on kia.

- Song song vi vng tun hon vt cht, trong hsinh thi tn ti dng nng lng. Nnglng c cung cp tngun nng lng mt tri, chc mt phn nhc cht dip lc

ca cy xanh sdng, cn li phn ln chuyn thnh nhit nng.


15/209

15


16/209

16

3. Nguyn l sinh thi hc

3.1. Tnh n nh ca hsinh thi: (Ecosystem Stability)

Hsinh thi khng bao gi tnh ti m lun lun thay i, cc thnh phn trong hcnglun lun bin ng. Tnh n nh ca hl n nh ng (Dynamic stabihty).

Cn bng sinh thi cn chu tc ng ca tnh a dng ca cc loi, cn gi l tnh a dng

sinh hc (biodiversity) biu thbng slng cc loi trong mt qun x. Mi loi c nhiu cth, tng sc thtrong ton bqun x cng ln th tnh a dng sinh hc ca n cng cao.

Tnh a dng sinh hc l nhn tquan trng ca cn bng sinh thi. Trong mt hsinh thi, adng cc chui thc n lin kt chng cht vi nhau thnh mng thc n. Khi slng c thca mt loi gim xung, thm tr b tiu dit ht th cc loi khc vn tn ti v pht trin

c da vo cc chui thc n c gi trtng ng.

3.2. Smt cn bng ca hsinh thi

Mt h sinh thi ang cn bng c thmt cn bng v nhng tc ng ca thin nhin

hoc nhn to. Nu tc ng khng quan trng, xy ra trong mt thi gian ngn, th qun tnhv tnh hon nguyn sa hsinh thi vtrng thi ban u.

Nu tc ng ln, ko di, mi trng bthay i rng ln, su sc th qun x mi thchnghi v trng thnh trong bi cnh mi c hnh thnh. Qun x ny cn c gi l qun

x nh cc (Climax community). Schuyn tqun x ny sang mt qun x khc gi l dinth(Succession).

3.3. Siu chnh ca cc hsinh thi

Cc hsinh thi tnhin u c khnng tiu chnh ring. Ni theo ngha rng lkhnng tlp li cn bng, gia cc chng qun trong hsinh thi (Vt n tht, con mi, vt

k sinh - vt ch), cn bng cc vng tun hon vt cht v dng nng lng gia cc thnhphn ca hsinh thi, scn bng ny cng c ngha l scn bng gia cc vt sn xut, vttiu thv vt phn hy. Scn bng ny cn c gi l scn bng sinh thi. Nhc s

iu chnh ny m cc hsinh thi tnhin gic tnh n nh mi khi chu tc ng canhn tngoi cnh.

Siu chnh ca hsinh thi c gii hn nht nh, nu s thay i vt qu gii hn

ny, hsinh thi mt khnng tiu chnh v hu qul chng bph hy.

Siu chnh ca hsinh thi l kt quca s tiu chnh ca tng c th, ca tng

chng qun, ca qun x mi khi mt nhn tsinh thi thay i.Mi cth, mi chng qun c mt gii hn sinh thi nht nh i vi tng nhn tsinh

thi, gii hn ny phthuc vo vtr tiu ha ca cthchng qun v cng phthuc vocc nhn tsinh thi khc.

nhim l hin tng do hot ng con ngi dn n sthay i cc nhn tsinh thi ra

ngoi gii hn sinh thi ca c th, ca chng qun, ca qun x. Con ngi gy nn rtnhiu loi nhim (ho hc, vt l, sinh hc) cho cc loi sinh vt (vi sinh vt. ng vt, thcvt v ccho ngi). Mun kim sot c nhim mi trng cn phi bit c gii hn


17/209

17

sinh thi ca cth, ca chng qun. ca qun x i vi tng nhn tsinh thi. Xl nhim

c ngha l a cc nhn tsinh thi trvgii hn sinh thi ca cth, ca chng qun, caqun x. Mun xl c nhim cn phi bit c cu trc v chc nng ca tng hsinh

thi v nguyn nhn lm cho cc nhn tsinh thi vt ra ngoi gii hn thch ng.

TLNG GI

Cng c:Cu hi trc nghimHng dn tlng gi:Sau khi hc xong bi hc ny, anh / chhy tlng gi bng

trli cc cu hi sau:

1. Trli ngn cc cu t1 n 11 bng cch in thoc cm tthch hp vo khongtrng

1: Mi trng l tng hp cc iu kin...(A).... c nh hng n vt thv (B)...

A

B

2: Mi trng sng ca con ngi c phn chia thnh:A

B

C

3: 5 nhn tvsinh trong thnh phn ca mi trng cbn

A

B

C

D......

E......

4: 2 nhn thu sinh trong thnh phn ca mi trng cbn

A

B

5: 3 chc nng chnh ca mi trng

A

BC

6: 3 yu cu vchm sc mi trng cbn:

A

B

C

7: 5 iu kin cn cho sthnh cng trong chm sc mi trng cbn


18/209

18

A

B

C

D

E

8: Sinh thi hc l ngnh khoa hc...(A)..... ca khoa hc mi trng. Khoa hc mi trng

ly...( B)... gia con ngi v cc hot ng ca n lm i tng nghin cu

A

B

9: 4 thnh phn cbn ca cu trc hsinh thi l:

A

B

C

D

10: 3 c im cbn ca hsinh thi

A

B

C

11: Mun xl c nhim cn phi bit c...(A)...v...(B)..ca tng hsinh thi

A

B2. Chn mt cu trli ng nht cho cc cu t12 n 15 bng cch nh du X vo c chci tng ng vi chci u trli m bn chn

Cu hi A B C D

12: Hsinh thi bao gm cc yu tsau:

A. Qun thv mi trng bao quanh qun th

B. Qun thv qun x

C. Qun x v mi trng bao quanh qun x

D. Qun thv mi trng bao quanh qun x

13: Qun x c hnh thnh nhcc yu tsau, ngoi tr:

A. Nhng tc ng ln

B. Mi trng bthay i rng ln

C. Qun x mi thch nghi

D. Tnh a dng ca loi.


19/209

19

14: Vt sn xut P bao gm cc yu tsau, ngoi tr:

A. Vi khun

B. Cy xanh

C. Virus

D. Sinh vt tdng

15: Vt phn hy T gm:

A. Vi khun hiu kh

B. Vi khun v nm

C. Vi khun kkh

D. Vi khun v virus

HNG DN THC, TNGHIN CU, VN DNG THC T

1. Phng php hc

Sinh vin nghin cu trnh tcc phn trong bi hc. Khi nghin cu phn cu trc ca hsinh thi: tham kho thm trong cun sch " Sinh thi hc" tr 45 - 56. Trong khi c hy dng

bt mu nh du vo nhng dng mc trong mi phn v ngha ca tng phn , nhng

phn no cha r, cha hiu, cn ghi ra giy tho lun vi cc sinh vin khc v gio vin

trong qu trnh hc bi hc ny.

nm bt c mc tiu bi hc cn trli ba cu hi sau:

1. Cu trc ca hsinh thi bao gm nhng thnh phn no, c im ca tng thnh phn .

2. c im ca hsinh thi l g, khi mt cn bng sinh thi th c nhng bin i g xy ra?3. ng dng cc c im sinh thi trong nng thn min ni ra sao? Sinh vin cn quan

st cc hin tng trong tnhin hiu su hn vkhi nim cn bng sinh thi. V dnhcon ngi sn bn mt sloi ng, thc vt slm cho su bpht trin nhiu, ph hoi mamng, t vn dng vo tuyn truyn cho cng ng bit cch bo tn cc ng vt qu

him trnh gy mt cn bng sinh thi.

2. Vn dng thc t

Sinh vin cn vn dng gii quyt vn mi trng nng thn nhng vng sinh thi

khc nhau, cn xem xt kscu trc ca hsinh thi v vng tun hon cbon, vng tunhon no vn dng vo thc tin trong vic bo vmi trng nng thn m gia nh mnhang sinh sng.

3. Ti liu tham kho

1. Bmn Vsinh - Mi trng - Dch t(1998), Vsinh mi trng dch ttp 1, Trng

i hc Y khoa H Ni.

2. Bmn Vsinh - Mi trng - Dch t(2001),Bi ging sc khe mi trng, Trngi hc Y khoa Thi Nguyn.


20/209

20

3. L Vn Khoa (2005),Khoa hc mi trng, Nh xut bn Gio dc.

4. L Vn Khoa (1995),Mi trng v nhim, Nh xut bn Gio dc.

5. Trng i hc Y khoa Thi Nguyn (1997), Bi ging nh hng sc khe mitrng, Nh xut bn Y hc.

6. Vin lao ng (2002), Thng quy kthut xt nghim, Nh xut bn Y hc.


21/209

21

MI TRNG V SC KHE

MC TIU

Sau khi hc xong bi ny sinh vin c khnng:

1. Trnh by c cc cp mi trng, cc khi nim vsc khe.2. Phn tch mi lin quan gia mi trng v sc khe.

3. p dng c cc phng php dch thc nh gi tc ng ca mi trng tisc khe.

1. Cc cp tip xc mi trng, khi nim vsc khe

1.1. Khi nim vmi trng tip xc

Con ngi ph thuc vo mi trng bao quanh v pht trin trong mi trng ny, chonn vic bo vmi trng sng chnh l vic bo vscn bng ng ca n. Mc ch cui

cng ca cc bin php bo vmi trng l to iu kin thun li cho con ngi, bo mmt cuc sng lnh mnh vthcht v tinh thn. Khoa hc mi trng cng nghin cu miquan hqua li gia con ngi v mi trng. nh hng ca con ngi n mi trng v

ngc li. Mi trng sng b nhim l do con ngi tc ng ngy cng mnh vo tri t, l sgia tng vcng nghip ha, thha, tng dn svv... nh hng ti iu kinsng cn thit ca con ngi.

Cc nghin cu dch thc c thlin quan ti cc c thring l, cc nhm ngi sng v

lm vic cng nhau hoc vi dn ccc vng hay cc nc nht nh no . Cch nh gitip xc ph hp phi c thc hin theo mc tiu thc tin, cc mi trng m trong con

ngi hot ng c thdc xem bn cp nhsau:

- C bn cp tip xc mi trng:

+ Mi trng gia nh hay "Vi mi trng", lin quan ti i tng nh . Vic tip xc c

thc xc nh do tnh trng bi, vi kh hu nh , cc thi quen n ung ca c nhn haygia nh, dng cnu nng, cc th vui v cc thi quen khc (chng hn ht thuc hay ungru), vic sdng cc php trliu, cc loi thuc, mphm, thuc st trng, ha cht bo vthc vt.

+ Mi trng lm vic: i tng c th sng phn ln cuc i ca h trong cc mitrng ngh nghip nh m than, xng thp v.v. Ni c th c cc vn ring v mitrng. Cc thi k hc tp trng hoc c s gio dc khc nhau cng c xem xt

trong dng mi trng ny, khu vc ny thng lin quan n tnh cht nghnghip ca cth.

+ Mi trng cng ng: trong khu vc c gii hn nh tiu khu, thn xm, x, qun,

huyn m i tng trc tip sinh sng ti . Hc thbtc ng bi nhim khng kh,


22/209

22

ting n, nc thi, sinh hot tp qun x hi ca cng ng vv...

+ Mi trng khu vc: i tng sng trong mt vng kh hu ring no , mt kinh, vno v.v. V dkhu vc ng bng, min ni, ven bin hoc khu vc nhit i: ni, hn i.

Trong vic nh gi tip xc ca c nhn v nhm i tng vi cc tc nhn no , phi

tnh n mc tham dca mi mt trong bn cp mi trng ny vo tng mc tipxc; cng v thi gian tip xc, scng tn ti ca cc tc nhn c hi khc nhau.

1.2. Khi nim vsc khe

- Sc khe phi c nhn ton b:

Khi nim vsc khe c da vo nh ngha sc khe ca Tchc Y tthgii "Sckhe l mt tnh trng thoi mi hon ton vthcht, tinh thn v x hi, chkhng phi ch

l mt tnh trng khng bnh tt hay tn tt".

Vphng din sc khe, con ngi phi c nhn ton bba kch thc ca sc khe:

"Sc khe trn con ngi ring l, sc khe ca cng ng x hi m con ngi l thnh vin,sc khe ca con ngi v cng ng trong mi trng".

- Sc khe phi c nhn trng thi bin ng:

Con ngi v cng ng ngi lun dao ng gia hai lc i khng; lc gy tn hi vlc bo v sc khe. Sc khe l mt trng thi cn bng gia hai lc k trn. l iu

chng ta cn phi bit, c thdon v dphng bo vv nng cao sc khe.

Sc khe lun tnh trng bbao vy bi nhiu yu tkhc nhau nhyu tsinh hc nhhng rt nhiu n sc khe. Tuy nhin, sc khe cng lthuc vo nhiu yu tmi trngkhc nhau nh: mi trng chnh tr, mi trng kinh t, mi trng x hi, mi trng vn

ha vv...- nh ngha vsc khe mi trng:

Sc khe mi trng l trng thi sc khe ca con ngi lin quan v chu tc ng ca

cc yu tmi trng xung quanh.

Trong tng scc bnh tt c ti 25% l do mi trng gy nn hoc c lin quan n mitrng, trong c ti 80% cc loi bnh l do nc hoc lin quan n nc.

2. Mi lin quan gia mi trng v sc khe

Cc yu tmi trng bao vy v nh hng ti sc khe con ngi


23/209

23

nh hng ca yu tmi trng trong tng c thcng rt khc nhau, phthuc vo c

im ca mi ngi nhtui, gii tnh, iu kin sinh l.

- Cc yu t trong mi trng cbn nhmi trng t, mi trng nc, mi trngkhng kh, mi trng x hi: mi trng hc tp, mi trng nng thn u c snh hng

ti sc khe ca con ngi.

3. p dng cc phng php dch thc nh gi tc ng ca mi trng ti sckhe

Khi xem xt mi quan hgia mi trng v sc khe, c bit trong mi trng lao ng


24/209

24

tip xc vi cc cht c hi, ta cn nhn mnh tnh nhn - quca cc mi quan h. Khi tnh

ton RR (nguy c tng i bng phng php thun tp) hay OR ( chnh lch bngphng php bnh chng) nu gi trcao v m bo ngha thng k th c th l mi

quan hnhn qu. Nu nghin cu dc lp li bi nhiu tc gikhc nhau nhiu a imkhc nhau v di nhiu iu kin khc nhau, thi gian khc nhau cng cho kt qutng t

th mi lin hcn nguyn cng c xc nh l ng. Mt khc, phi ch ti tnh c hiuc tin hnh theo di tht sm cc phi nhim c thcoi l nguyn nhn, tnh hp l sinhhc, tnh cht chqua nghin cu thc nghim: can thip, iu ny sl bng chng rt mnh

xc nh mi quan hnhn - qu.

Cc yu t ngu c trong mi trng ng mt vai tr cc k quan trng i vi ccnguyn nhn ca bnh. Dch thc mi trng gp phn vo vic ng dng dch tphng

chng bnh tt. Slng cc yu ttip xc v liu lng l nhng yu tcn thit ca nghincu dch thc. Vic gim st sinh hc cng ngy cng c sdng nhiu cho mc ch ny.

Rt nhiu bnh l do yu tmi trng gy nn hoc bchng tc ng n. Dch thc

mi trng cung cp cc kin thc cbn nghin cu v gii thch mi lin quan gia sckhe v mi trng trong cng ng.

Do vy bt cmt nghin cu y hc mi trng no cng phi lin quan ti nhng yu tsau, nu chng c tin hnh mt cch c hthng:

- M tc im chung vmi trng.

- M tc im ca cc yu tphi nhim.

- Thi gian v cng ca stip xc vi cc yu tmi trng khc nhau.

- Tc ng tng hgia cc bin strong mi trng v nhng yu tnguy ctrong mitrng.

- Nhng thay i lin quan ti sc khe ca nhng ngi phi nhim.

Vic p dng phng php dch thc trong nghin cu mi lin quan gia mi trng

sng vi sc khe v bnh tt trc ht phi nhm mc tiu xut c cc chin lc vthit knghin cu ng trn lnh vc ny.

Cc chsnh gi mc tip xc ca cng ng vi cc yu tc hi dc xc nh

nhl tc nhn gy ra hin tng bnh l quan trng nh:

- Cc chsc sdng phi hp vi mt schsbnh, tvong, xc nh mc tng quan gia nguyn nhn v kt quv d:

- Chs nhim mi trng ca mt vng v tnh hnh sc khe.


25/209

25

- Tlngi ht thuc l v cc bnh do thuc l.

- Tlngi nghin ru v tc hi do ru.

Kt lun

Nhng thit hi do mi trng i vi con ngi, c thphi chu ng ngay tby gihoc mt thi im no trong tng lai. Chyu l nhng tn tht vsc khe, nng sut

lao ng. Hnh phc ca con ngi gim xung do m au v cht yu v suy thoi mitrng nhcht lng khng kh, nc, t v v nhng nguy him khc ca mi trng. Cc

cht gy nhim c thlm ny sinh cc vn vy t, trc tip hoc gin tip do sthay imi trng. Mi lin quan gia cc cht gy nhim v sc khe ban u c pht hinthng qua nhng nghin cu vbnh dch xy ra. Hu quca nhim mi trng cng su

rng hn nhng nc c thu nhp thp, ni dn chng sng thiu vsinh hn v n ungkm hn. Sc khe bsuy yu c thlm gim nng sut lao ng ca con ngi, v ssuythoi mi trng lm gim hiu nng ca nhiu ngun ti nguyn m con ngi sdng trc

tip.

TLNG GI

Cng c: Cu hi trc nghim

Hng dn tlng gi:Sau khi hc xong bi hc ny, anh / chhy tlng gi bng

trli cc cu hi sau:

1. Trli ngn cc cu t1 n 9 bng cch in thoc cm tthch hp vo khong

trng

1: Bn cp tip xc mi trng l:

A

B

C

D

2: Ba kch thc ca sc khe l:

A

B

C

3: Nu 5 yu tmi trng nh hng ti sc khe:A

B

C

D

E

4: Ktn 6 tnh cht c thc thlm thay i cc yu tmi trng nh hng ti sc


26/209

26

khe

A

B

C

D

E

F..

5: Lit k 5 yu tlin quan n nghin cu y hc mi trng:

A

B

C

D

E

E.......

6: Chsnh gi mc tip xc ca cng ng vi cc yu tc hi l:

A

B

C

7: Sc khe l mt trng thi hon ton thoi mi v....(A)...v...(B).. chkhng phi chlmt tnh trng khng bnh hay khng tt

A..B..

8: Sc khe mi trng l... (A).... sc khe ca con ngi... (B)..... v chu tc ng ca

cc yu tmi trng xung quanh

A,.

B..

9: Vic bo v...(A)....... sng, chnh l vic bo v... (B)..... ca n

A..

B..2. Chn mt cu trli ng nht cho cc cu t10 n 13 bng cch nh du X vo

c chci tng ng vi chci u trli m bn chn.

Cu hi A B C D

10: Sc khe ca con ngi bao gm cc yu tsau:

A. Con ngi v mi trng

B. Qun thngi vi mi trng


27/209

27

C. Mi trng vi mi trng

D. Con ngi, cng ng ngi v mi trng

11: Sc khe phi c nhn nhn :

A. Trng thi cn bng

B. Trng thi bin ng

C. Trng thi bao vy

D. Trng thi cnh

12: nh hng ca cc yu t mi trng n tng c th ph

thuc vo, ngoi tr:

A. c im vgii

B. c im vtui

C. c im vc tnh

D. c im vdi truyn13: Chsnguy ccao ca mi trng khi R bng:

A. R = 0.2

B. R= 0.4

C. R= 0.6

D. R= 0.8

HNG DN THC, TNGHIN CU, VN DNG THC TBI HC

1. Phng php hc

Sinh vin nghin cu trnh tcc phn trong bi hc. Khi nghin cu cc phn trong bihy dng bt mu nh du vo nhng dng mc trong mi phn v ngha ca tng phn, nhng phn no cha r, cha hiu, sinh vin cn ghi ra giy tho lun vi cc sinh vinkhc v gio vin trong qu trnh hc bi hc ny.

nm bt c mc tiu bi hc sinh vin cn trli hai cu hi sau:

1. Skhc nhau gia khi nim vsc khe v sc khe mi trng.

2. Thno c gi l cc cp trong mi trng, bao gm cc cp no?

Sinh vin cn quan st nhng iu kin sng ca cc hgia nh trong cng ng tmhiu xem cc yu tnguy cvmi trng gia nh, mi trng lm vic...v dnhht thucl, bi, cc stress ni lm vic...

2. Vn dng thc t

Vn dng cc kin thc hc tuyn truyn cho ngi dn trong cng ng vnhngnguy cbt li trong mi trng c nh hng ti sc khe nhcc iu kin mi trng bt

li ti gia nh, ni lm vic...


28/209

28

Sdng cc nguyn l dch thc vo trong nghin cu vmi trng v sc khe.

3. Ti liu tham kho

1. L Vn Khoa (1995),Mi trng v nhim, Nh xut bn Gio dc

2. Bmn Vsinh - Mi trng - Dch t(1998), Vsinh mi trng dch ttp 1, Trngi hc Y khoa H Ni.

3. Trng i hc Y khoa Thi Nguyn (1997), Bi ging nh hng sc khe mi

trng,Nh xut bn Y hc.


5. Bmn Vsinh - Mi trng - Dch t(2001),Bi ging sc khe mi trng, Trngi hc y khoa Thi Nguyn.

6. Dn Vit Nam H Lan tng cng ging dy hng cng ng trong tm Trng ihc Y Vit Nam (2001), Ti liu pht tay phn mi trng, bmn Vsinh - Mi trng -Dch t. Trng i hc Y khoa H Ni.

7. Gio trnh Mi trng - c cht (2004), Trng i hc Y khoa Thi Nguyn.8. Gio trnh thc hnh Mi trng - c cht (2004), Trng i hc Y khoa Thi

Nguyn.

9. L Vn Khoa (2001), Khoa hc mi trng, Nh xut bn Gio dc.


29/209

29

NHIM MI TRNG

MC TIU

Sau khi hc xong bi ny sinh vin c khnng:

1. Trnh by c mt skhi nim v nhim mi trng.2. M tc nhng bin i vmi trng sng hin nay trn thgii v Vit Nam.

3. Vc slin quan gia nhim mi trng v nhim cth.

Mi trng bao gm cc yu ttnhin v yu tvt cht nhn to c quan hmt thit

vi nhau, bao quanh con ngi, c nh hng ti i sng, sn xut, stn ti, pht trin cacon ngi v thin nhin. Trong mi trng lun c nhng vn nhim, c nh hng nsc khe, c mt skhi nim v nhim mi trng nhsau:

1. Cc khi nim v nhim mi trngHin nay thgii ang ng trc 5 cuc khng hong ln l: dn s, lng thc, nng

lng, ti nguyn v sinh thi. Nm cuc khng hong ny u lin quan ti mi trng, lmcho cht lng cuc sng ca con ngi c nguy csuy gim. Do xut hin mt skhi

nim sau:

- Scmi trng: l cc tai bin hoc ri ro xy ra trong qu trnh hot ng ca conngi hoc bin i bt thng ca thin nhin, gy suy thoi mi trng nghim trng. Sc

c thgy ra do:

+ Bo lt hn hn, ng t, st l, ma acid.

+ Hohon, chy rng, sckthut cc cssn xut.

+ Sctrong tm kim, thm d, khai thc, vn chuyn khong sn.

+ Sc trong l phn ng ht nhn, nh my in nguyn t, nh my sn xut ti chnhin liu ht nhn, phng x.

- Suy thoi mi trng: l vic lm thay i cht lng v s lng ca thnh phn mitrng, gy nh hng xu cho i sng con ngi v thin nhin.

- Khng hong mi trng: l cc suy thoi vcht lng mi trng sng trn quy mton cu, e da cuc sng ca loi ngi trn tri t.

Biu hin ca khng hong mi trng l: khng kh b nhim, hiu ng nh knh, lthng tng ozon, sa mc ho, ngun nc b nhim nghim trng, rng btn ph cvslng v cht lng, ng thc vt btiu dit, rc thi gia tng vslng v c hi.

- nhim mi trng: l slm thay i tnh cht l hc, ha hc, sinh vt hc ca mi

trng, vi phm tiu chun mi trng n mc c khnng gy hi n sc khe con ngi,

n spht trin sinh vt hoc lm suy gim cht lng mi trng.

Tiu chun mi trng l nhng chun mc, gii hn cho php, c quy nh dng lm


30/209

30

cn cqun l mi trng.

Cht nhim l nhng cht c thdng rn, kh, lng.

2. Mt sbin i vmi trng sng hin nay trn thgii v Vit Nam

THi nghquc tu tin "mi trng v con ngi" tchc ti Stc - khm (Thuin) nm 1972, n nay con ngi nhn thc c rng: Hnh tinh ca chng ta ang phi

i mt vi mt svn vmi trng ht sc nghim trng nh hng xu ti spht trintn ti ca nhn loi.

Mt sbin i mi trng mang tnh cht ton cu bao gm:

2.1. Sbin i kh hu ton cu (Hiu ng nh knh)

Cc nghin cu khoa hc cho thy rng, kh hu ton cu ang bbin i mnh mcha

tng thy trong lch sloi ngi. Kt quca strao i khng cn bng vnng lng giatri t vi khng gian xung quanh, dn n sgia tng nhit ca kh quyn tri t. Hintng ny din ra theo cchtng tnhtrong nh knh v c gi l hiu ng nh knh

(Greenhouse effect)."Hiu ng nh knh" s mang li nhng thay i quan trng cho kh hu ca tri t.

Nhng cdn trn hnh tinh sphi quen sng trong mt thgii nng hn.

Nhng scn bng ng ny trong tnhin bo ln do nh my, xe hi hot ng, dtchy nhin liu than , du v kh t tnhin sn sinh ra mt lng kh CO2khng l.Hng nm c ti 18 ttn CO2bay vo kh quyn. Lng CO2ln ny do vic cht ph rng

nhiu nn shp thCO2chuyn thnh O2cng t hn, dn ti hng nm lng CO2trong bukh quyn ngy mt tng ln to mt lp kh quyn c cha nhiu kh CO2nn ging thutinhca nh knh. Tc hi ca dioxydcarbon (CO2) gy nng khng kh ton cu c gii thch

nh sau: Khi nh nng xuyn qua kh quyn ca tri t, bmt ca tri t nng ln. Mtphn nhit ny bc ln trli khng gian bCO2gili theo cchtc dng ging nhnhknh v thm nhit bgili gy tng nhit tri t. Hu quslm tan bng v dng cao

mc nc bin, lm cc vng thp sbchm ngp.

2.2. Suy gim tng ozon

Tng ozon c vai tr bo v, chn ng cc tia cc tm c nh hng trc tip ti i sngcon ngi v cc loi sinh vt trn tri t. Bc xtia cc tm c nhiu tc ng, hu ht mang

tnh cht ph hui vi con ngi, ng vt v thc vt cng nhcc loi vt liu khc. Khi

tng ozon bsuy thoi, cc tc ng ny cng trnn ti t.Ozon l loi kh him trong khng kh nm trong tng bnh lu kh quyn gn btri t v

tp trung thnh mt lp dy cao t16 - 40 km phthuc vo vkhc nhau.

Vn l thng tng ozon do nhim mi trng l mi lo ngi ca nhn loi. Do mitrng b nhim bi cc cht clorofluorocarbon (CFC), tetraclorocarbon (CCl4) cloroform

(CHCl3) vv... Cc cht ny c sdng rng ri trong thit blnh, di tc dng ca cc tiacc tm cc cht ny sxc tc cho qu trnh phn huozon thnh O2.


31/209

31

C1 phn tclo phn hu100 ngn phn tozon. CFC tn lu trong kh quyn hng 75 -

100 nm, ngoi ra oxyd nit(NO) cng phn huozon

Do lng O3bgim thp tng vng tng kh quyn nn mt khnng ngn cn tia tngoi ca mt tri chiu xung tri t.

2.3. Nhim bn mi trng nghim trng

Khp ni trn thgii, cc nc tin tin, pht trin cng nhcc nc ang pht trinu bnhim bn mi trng nhnhim bn khng kh, nhim bn cc lu vc nc, nhim

bn t, nhim bn do cc hot ng cng nghip, cc hot ng nng nghip, nhim bn do

sinh hot...

- Khng kh ngy cng cha nhiu kh c thi tcc nh my v khi xtcc t, xemy... Cc kh ny gm CO2, CO, hp cht ca S, Cl, v N. c bit cc th: ni c tp

trung cc nh my.

- Nhim bn nc cn nghim trng hn, c bit mt snc nm cc khu vc lngma thp. Hu ht cc con sng sui trn thgii u nm trong tnh trng nhim nng bi

cc cht c hi, slng nc ngt sch cng ngy cng gim. Cht dit cn trng, cht ditc... ngy cng tng nhiu trong t, trong nc v trong cc chui thc n.

- Nhng nm gn y, con ngi can thip v thc vo mi trng lm tn tht a

dng sinh hc. l nn ph rng, sn bn ba bi lm cho nhiu ging loi dit chng

hoc suy gim, nhiu loi cy trng vt nui truyn thng b hy b thay th nhngging mi. iu lm mt cn bng sinh thi, lm tn hi v suy gim ngun tin qu ca

thgii phc vcho hot ng ca cc ngnh sinh hc, gio dc, vn ha gii tr v cc thmmkhc ca ton nhn loi. Ti Hi nghthng nh, tchc vo thng 6 nm 1992, cngng quc t k cng c vsa dng sinh hc, i hi cc nc p dng cc phng

php v nhng phng tin nhm bo vsa dng ca cc loi sinh vt.

3. Mi quan hgia nhim mi trng v sc khe con ngi

Con ngi lun chu tc ng ca nhim mi trng. Cc cht nhim tmi trng c

thxm nhim vo c thc bit l cc cht lc hi (Xenobiotic). Qu trnh xm nhim

ca cc cht nhim c m ttheo ssau:


32/209

32

Tm hnh trn thut ng nhim cthc xut hin v hng ngy hng gicc yu

tmi trng xm nhp vo c thcon ngi bng nhiu con ng khc nhau, tuy c thcha n mc gy bnh hoc gy bnh. V vy chng nhim c cn phi c nghin cung thi vi vic gim st sinh hc v gim st mi trng.


33/209

33

nh 1: Con ngi sdng cc dng vt dng trong sinh hot gy nhim mi trng.

nh 2: Con ngi xl rc khng ng ni quy nh.

TLNG GI


Hng dn tlng gi:Sau khi hc xong bi hc ny, anh / chhy tlng gi bngtrli cc cu hi sau:


34/209

34

1. Trli ngn cc cu t1 n 4 bng cch in thoc cm tthch hp vo khong

trng

1: Hin nay thgii ang ng trc 3 cuc khng khong ln l:

A.

B.

C

2: Nu 3 bin i quan trng vmi trng sng hin nay trn thgii:

A.

B.

C

3: Ktn 3 cht c sdng rng ri trong thit blnh gy nn lthng tng ozon

A.

B.

C

4: Ba cht chnh gy nhim khng kh khu dn cl:

A.

B.

C

2. Chn mt cu trli ng nht cho cc cu t5 n 6 bng cch nh du X vo cchci tng ng vi chci u trli m bn chn.

Cu hi A B C D5: Cc cp mi trng bao gm:

A. 2 cp

B. 3 cp

C. 4 cp

D. 5 cp

6: Mc ch ca bo vmi trng l:

A. Bo vmi trng l bo v cuc sng lnh mnh v th

cht v tinh thn cho con ngi.B. Bo vcuc sng v to iu kin thun li cho con ngi.

C. Bo vscn bng ng ca mi trng.

D. Bo vmi quan hqua li gia con ngi v mi trng.


35/209

35

3. Phn bit ng sai cho cc cu t7 n 12 bng cch nh du X vo ct A cho cung v ct B cho cu sai

Cu hi A B

7: Scmi trng l nhng bin i bnh thng

8: Suy thoi mi trng ca thin nhin l thay i mi trng theo

chc nng c nh hng n i sng con ngi

9: Lthng tng ozon do mi trng b nhim bi clorofluorocurbon

10: Cht tetraclorocarbon sphn hy O3v O2

11: nhim cthsthi cc cht gy nhim mi trng


1. Phng php hc

Sinh vin nghin cu trnh tcc phn trong bi hc. Khi nghin cu phn cu trc ca hsinh thi tham kho thm trong cun sch " Sinh thi hc" tr 45 - 46.

Tm c trn thvin ca trng i hc Y khoa Thi Nguyn ti liu: Bi ging nhhng sc khe mi trng. Bi ging Vsinh - Mi trng -Dch ttp I, Vsinh mi trng

- Trng i hc Y H Ni hiu r thm nhim mi trng v sbin i mi trngton cu.

nm bt c mc tiu bi hc sinh vin cn trli hai cu hi sau:

1. Nhng nguy cgy suy thoi mi trng l g?

2. Thno c gi l hin tng hiu ng nh knh, nguyn nhn gy ra hin tng nyl g?

Tc ti liu, dng bt mu nh du vo nhng chcha hiu, tp hp cc vn li:

trao i vi cc bn trong lp v vi gio vin c gii p.

Sinh vin quan st cc hin tng trong i sng hng ngy phn bit c cc scmi trng, suy thoi mi trng, khng hong mi trng v dnhha hon, chy rng, lt

li, hiu ng nh knh...

2. Vn dng thc t

Cn tm cc nguyn nhn gy hiu ng nh knh, suy thoi mi trng, khng hong mitrng t c nhng gii php no thc hin nhm hn chcc loi nhim trn ng

thi tuyn truyn cho ngi dn trong cng ng bit cch phng trnh bo vmi trng.

3. Ti liu tham kho

1. L Vn Khoa (1995),Mi trng v nhim,Nh xut bn Gio dc

2. Bmn Vsinh - Mi trng - Dch t(1998), Vsinh mi trng dch ttp 1, Trng

i hc Y khoa H Ni.


36/209

36


trng, Nh xut bn Y hc.


5. Bmn Vsinh - Mi trng - Dch t(2001),Bi ging sc khe mi trng, Trng

i hc Y khoa Thi Nguyn.


37/209

37

PHN 2: CC THNH PHN MI TRNGLIN QUANN SC KHE

NHIM KHNG KH V SC KHE CNGNG

MC TIU

Sau khi hc song sinh vin c khnng:

1. Trnh by c cc chsnh gi vsinh mi trng khng kh.

2. Phn tch c cc tc nhn, ngun gy nhim khng kh.

3. M tc tc ng ca nhim khng kh ti khocon ngi v ra mt sbin phpphng chng nhim khng kh.

Tri t v kh quyn to thnh mt hsinh thi kn, ngoi trnng lng mt tri v mtsnng lng tng ng thot ra ngoi.

Tlu ngi ta nhn nh rng, nhng yu tca kh tng l nhng tc nhn c nhhng trc tip hay gin tip ln cthcon ngi vmt sc khe, vsxut hin bnh tt,vspht sinh bnh dch v qu trnh tin trin ca chng. Hin nay ngi ta tha nhn rng,

c mt scn bng gia cthcon ngi vi nhng yu tvt l ca khng kh nhnhit ,m, bc xmt tri. Con ngi phi c mt khi nim r rng vsphthuc vo nhng

yu tkh tng v chng ta cn nghin cu vn p dng vo cng tc chm sc sckhe.

1. Khi nim vkh quyn

Cu trc kh quyn tri t: c cu trc phn tng tdi ln trn nhsau:

- Tng i lu l tng thp nht ca kh quyn, tng ny khng kh lun chuyn ng ilu tmt t, thnh phn khng kh kh ng nht, tng i lu dy khong 7 - 8 km haicc cn vng xch o dy t16 - 18 km. Tng ny tp trung nhiu hi nc, bi v cc hin

tng thi tit chnh nhmy, ma, tuyt, bo.

- Tng bnh lu nm trn tng i lu vi ranh gii trn cao 50 km. Khng kh tngny long hn, t cha bi v cc hin tng thi tit. cao 25 km trong tng bnh lu c

mt lp khng kh giu kh ozon, gi l tng ozon.- Trn tng bnh lu cho n cao 80km gi l tng trung gian, nhit tng ny gim

dn.

- Tcao 80-500 km gi l tng nhit, y nhit ban ngy thng cao, nhng ban

m li xung thp.

- Tcao 500 km trln n khong 2000 km gi l tng in ly, do tc ng ca tia tngoi, cc phn tkhng kh long trong tng bphn hy thnh cc ion nhnhHe+, H+, O++.


38/209

38

Thnh phn ca khng kh: kh tri l mt hn hp phc tp ca nhiu loi kh: dng kh,

m kh, thn kh v mt skh him nhargon, neon, heli v ngoi ra cn c hi nc, bi, visinh vt.

m kh (N) chim tl78,97 %.

Dng kh (O2) chim tl20,7 - 20,9 %.

Thn kh (CO2) chim tl0,03 - 0,04%.Ngoi ra cn c mt skh tr: nhargon, heli, critoni, neon... chim tlcn li.

2. Cc chsnh gi vsinh mi trng khng kh

2.1. Cc chsvl hc

2.1.1. Nhit khng kh

Mt tri l ngun nhit chnh trn tri t, nhng tia mt tri khng lm nng khng khbao nhiu m khng kh nng chyu l do tip xc vi mt t, lp khng kh tip xc vimt t nng ln bgim trng lng sbc ln cao nhng chcho lp khng kh xa mt t:

cnhvy to ra dng i lu khng kh tip xc vi t xch o ngy di bng m chonn nhit khng kh thay i rt t ngt, hai cc tri t th nhit khng kh bin irt t. Trong nm, nhit khng kh thay i ty theo vca tng ni, xch o bc x

mt tri v nhit gn nhkhng thay i trong sut nm.

- ngha vsinh:

+ Schnh lch cng nhth kh hu cng n ha, min Nam kh hu n ha hn min

Bc.

+ Nhit khng kh c lin quan ti qu trnh iu nhit ca cth- chyu l qu trnh

ta nhit. iu kin bnh thng nhit mt do dn truyn i lu chim 31%, do bc xchim 44 %, do bay hi chim 21 % tng snhit lng cthbmt. Khi nhit khng khtng cao, mt nhit do dn truyn, bc xgim xung, mt nhit do bay hi dn dn tng ln.

Sbin ng ca nhit trong phm vi nht nh, c tc dng tt i vi cth, nhng chcnng iu chnh ca cthc gii hn nht nh, khi vt qu gii hn , cthc thxut

hin nhng bin i bnh l do sthng bng nhit bph hy.

+ Nhit khng kh c lin quan ti qu trnh pht sinh v pht trin i vi mt scntrng, vi trng gy bnh. Mi loi cn trng, vi trng c th pht trin c mt khong

nhit nht nh, t n quyt nh n tlmc bnh trong cng ng v c nh hng

n vn lu hnh mt sbnh truyn nhim.+ Nhit khng kh n lin quan n mt sbnh ngi nhbnh ng tiu ha do vi

trng, k sinh trng.

2.1.2.m khng kh

m ca khng kh l lng hi nc khng nhn thy ha tan trong khng kh biu thbng sc trng hi nc (mm Hg hoc g/m3khng kh).

C ba khi nim chm:


39/209

39

- m tuyt i: l lng hi nc thc tc tnh bng gam trong 1m3khng kh hoc

tnh bng mm Hg nhit khng kh thc tni , c k hiu l Ha.

- m ti a: l lng hi nc bo ho trong khng kh c tnh bng g m 1 m3khng kh c thgic mt nhit nht nh hay l sc trng ca hi nc bo ha

tnh bng mmHg mt nhit nht nh, n tng theo t l thun vi nhit khng kh.

(c k hiu l Hm).- m tng i: l tlphn trm gia m tuyt i v m ti a k hiu:

Schnh lch gia m tuyt i v m ti a gi l sthiu ht bo ha hi nc.N cho ta bit lng hi nc m khng kh cn c khnng hp thc nhit nht nh.

ngha vsinh:

Mt scp nhit m nh hng ti sc khe:

Nhit cao + m cao (nng m) gy cn trqu trnh thi nhit, nn cthtch nhitdn n say nng.

Nhit cao + m thp (nng kh) gy mt nc nhiu, dn n hin tng suy kit,

nht l trem ngi gi (hi chng Moriquan).

Nhit thp + m cao (lnh m) gy mt nhit dn n cm lnh.

Nhit thp + m thp (lnh kh) gy da kh, nt n, chy mu.

- m khng kh cng gp phn cng vi nhit khng kh quyt nh khnng tn ti

cc loi vi sinh vt, k sinh trng gy bnh, c bit l cc loi nm thng thch nghi ni cm cao. Vit Nam m cao do vy cc bnh nm pht trin nhanh mnh.

Bng tiu chun nhit - m c ngh

Nhit khng kh m tng i

22 - 230C 80 - 75 %

24 - 250C 70 - 65 %

26 - 270C 60 - 55 %

2.1.3. Schuyn ng ca khng khKhng kh lun chuyn ng, v mt tri hun nng a cu khng u, skhc nhau gia

nhit v p lc cc ni trn tri t gy ra cc lung gi ln hay gi xung. Mi ni tutheo ma, c nhng lung gi thi theo chiu nht nh.

min Bc nc ta c hai ma gi:

- Gi ma ng Bc: bt du thi t thng mi nm trc cho ti thng t nm sau,chng thi thnh tng t, khi c gi thi th nhit khng kh hthp xung t100C -120C so vi nhng ngy trc , ti mt sni nhit c thxung ti 00C. Tnh cht ca


40/209

40

gi ny l kh, hanh, v lnh.

- Gi ma ng Nam: thi tthng 5 n thng 10 hng nm, loi gi ny thi tbin vomang theo nhiu hi nc, km theo ma, khng kh trnn mt m.

Ngoi ra cn c gi Ty Nam (gi Lo): chng c ngun gc tgi ty nam nhng khi

vt qua dy ni Trng Sn, hi nc bgili do m tnh cht ca n thay i trnn

kh hanh v nng.- ngha vsinh:

+ Gi lm o ln cc lp khng kh, vn chuyn vi sinh vt gy bnh, nm, xkhun tni c bnh n ni khng bnh.

+ Gi lm tng sbc hi nc, lm cho m ca khng kh tng ln.

+ Gi gip cho cthbay hi mhi lm gim nhit cho cth, c bit l qu trnh ta

nhit ca c th. Khi nhit khng kh thp hn nhit mt da th lung khng kh bnngoi c tht ph lp khng kh trc tip xung quanh cth, lm cho lp khng kh lnh

hn lun vo da, lm tng sta nhit.

+ Trong nh nn trnh gi la, gi thi thng vo gc da.

+ Tiu chun ca chuyn ng khng kh trong nh l 0,3 - 0,5 m/s vi iu kin nhit v m bnh thng.

2.1.4. Bc xnhit

Mt tri l ngun sng v l ngun nhit ln nht trn tri t. Nng lng bc xmt tri

ti mt t bng nhng tia khuych tn hay tia trc tip.

Nng lng mt tri l nhng dao ng in tc bc sng khc nhau, phbc xin

tv ngha sinh hc ca tng thnh phn ca ph cng khc nhau. Trong nhng ngynhiu my th phnh sng chnh l khuych tn. Trong nh sng mt tri c cc phbc x

sau: tia hng ngoi, tngoi, tia thy, tia cc tm. Trong bc xhng ngoi 59% - 86%, nhsng nhn thy 15 - 40%, bc xtngoi 1%.

- ngha vsinh:

+ Kch thch qu trnh chuyn ha trong cthc bit l chuyn ha mui nc, tng tnh

min dch v tng sc khng i vi mt sbnh nhlao xng, ci xng. Mt sbnhc thiu trbng cc tia bc xmt tri.

+ Bc xhng ngoi c tc dng sinh nhit ln do nhng cm thnhit a tip nhn, bc

xhng ngoi t0,76 - 1,5 micron c khnng m xuyn ln nht, bc xhng ngoi cbc sng di hn nhbhp thlp da ngoi.

+ Tia tngoi c tc dng:

Trn mt squ trnh sinh vt hc, loi tia di t390 n 320 milimicron l loi c kh

nng gy sm da, khnng gy cc vt sm da m khng lm ni mn. Loi tia tngoi cbc sng trung bnh t320 - 290 milimicron dlm ni mn da nu chiu loi ny vo da 5 -6 gi. Loi tia tngoi c bc sng ngn 280 milimicron gi l loi tia dit trng v n c


41/209

41

khnng dit cc vi sinh vt.

C ththam gia vo qu trnh tng hp vitamin D trong cth- khi chiu tia tngoi voda th 7 hydrocholesteron schuyn thnh vitamin D3.

Khi chiu tia tngoi trn cthtrn n c tc dng tt cho qu trnh chuyn ha calci v

phospho trong mu.

C thgy tai bin vmt khi khng eo knh, sau khi chiu t6 - 15 gibnh nhn cnhng ri lon vthgic, gim thlc v cm thy c dvt trong mt, chy nc mt, s

nh sng.

Khi b tia bc xmt tri chiu lu c thgy hin tng say nng. Cc tia bc xmxuyn qua hp svo n mng no, no gy sung huyt nht l vng hnh tugy ri lon

trung tm iu ho h hp, tim mch. Trong trng hp ny thn nhit khng tng, nhng cri lon mnh vh hp v tim mch.

2.1.5. Ion ha

nh hng ca tia vtrv bc xion ho, cc phn thay nguyn tc thnhn cnng lng tch mt hay nhiu in tra khi cu trc ca n, phn thay nguyn tcn li sl ion dng mang in tch dng, tng ng vi cc in tch m tch ra, nhngin ttdo ny li gn vo cc phn thay nguyn ttrung ho to ra cc ion m, xungquanh cc ion mi c to ra sc gn mt cch nhanh chng khong 10 - 15 phn tkh,nhvy chng sc cc cu tbn hn, mang in tch gi l cc ion nh, cc ion nhgn vocc ht bi v cc ht nc llng trong khng kh v to ra cc ion trung bnh, cc ion cin tch tri du khi va trm vo nhau strung ha.

2.2. Cc chsvha hc

CO2: Tiu chun cho php l: 0,03 - 0,04 %SO2: Tiu chun cho php l < 0,002 mg/l

2.3. Cc chsvvi sinh vt hc

Slng vi sinh vt trong mt m3khng kh

Ma h Ma ng

T/sVSV Cu khun T/sVSV Cu khun

Nm

mcLoi khng kh

Sch < 1500 < 16 < 4500 < 36 0,2

3. Cc yu tnh hng ti vsinh mi trng khng kh v ti sc khe con ngi

3.1. Tc ng ca kh hu

- Kh hu l chthi tit trong nhiu nm v n phthuc vo bc xmt tri, tnh chtca t (ccy rng rm) v chuyn ng ca khng kh. Kh hu t khi thay i, c khi hng

thk.


42/209

42

- V kh hu l tnh trng l hc ca khng kh trong mt gii hn khng gian v thi gian

no .

Cch phn hng ca Alissof 1950 chia mt a cu ra lm 4 i kh hu chnh:

+ Nhit i: gm tt ccc vng c nhit trung bnh nm trn +200C.

+ Bn nhit i: gm cc vng c nhit thng lnh nht l +20C.

+ n i: gm cc vng c nhit trung bnh thng nng nht t20C 200C

+ Hn i: gm cc vng c nhit trung bnh thng nng nht < + 20C

- c im ca kh hu Vit Nam: Vit Nam trong khu vc nhit i gi ma (vva hnh em li nhng bin dng su sc cho a hnh tng vng ca Vit Nam).

min Bc nc ta gi ma khng thuc vmt cchthun nht n c tc dng bi

nhiu yu tkhc nhau thng xuyn nh hng ln nhau, l mt chkhng n nh.

Vit Nam l mt nc nhit i gi ma c kh hu nng m thay i t ngt theo tngvng, tng t gi ma.

Ti Hi nghquc t, Budapest 1960 thng nht gi vng kh hu nng m l loi khhu a phng (trong nm c ttrn 6 thng c ngy nng m, ngy nng m l ngy (24 gi)

phi c (12 gi) c nhit trn 200C trong bng dm v m tng i > 80%, Vit Nam

c 233 ngy nng m, v bc xVit Nam 130 - 135 Kcal/nm.

Bmt cthcon ngi nhmt vt en hp thbc xnhit xung quanh tt ng thicng l mt vt ta nhit tt. Con ngi thng xuyn tip nhn thm nhit hoc mt nhit

theo nguyn tc i lu, bc xty theo mi trng xung quanh lnh hoc nng hn da. Strao i nhit ca con ngi vi mi trng theo cng thc:

M R C - E = Q

Trong : M l lng nhit ca cthsinh ra (tiu hao nng lng)

R l lng nhit cthtrao i vi mi trng bng phng thc bc x

C l lng nhit cthtrao i vi mi trng bng phng thc i lu

E l nhit lng trong cthgii phng bng bc hi

Q l lng nhit cn li trong cth(+), hoc mt qu lng nhit sinh ra (-).

Cc trsM, R, C, E thay i tutheo trng thi cthv mi trng xung quanh.

Thn nhit c duy tr bi 4 tuyn bo v

- Tuyn 1: Nhit trung tm- Tuyn 2: Hiu chnh tng ca hthn kinh v ni tit ca cth.

- Tuyn 3: Thay i cng v tthca cth.

- Tuyn 4: Qun o v mi trng xung quanh cth.

3.2. Tc ng ca thi tit

Thi tit l tnh trng l hc ca khng kh, n ph thuc vo mt snhn tkh tng(nhit , m, gi...) mt ni trong mt thi gian nht nh. Thi tit thng khng bn


43/209

43

v n c ththay i nhiu ln trong ngy.

3.3. Hiu ng nh knh v lthng tng ozon

- Cc kh gy hiu ng nh knh l CO2, hi nc, bi.

- Cc kh gy lthng tng ozon l:

CO2: C khnng cho bc xmt tri i qua

CFC (Clorofluorocarbon): l nhng ha cht do con ngi tng hp s dng trong

nhiu ngnh cng nghip, kccc bphn lm lnh, t xm nhp vo kh quyn.

CH4 (Mtan): khnng pht thi ra mi trng ngy cng nhiu do hot ng mnh mca cc ngnh cng nghip.

N2O (Nitoxyd): sinh ra do pht thi cc nhin liu ha thch.

4. Tc nhn, ngun gy nhim khng kh

4.1. Khi nim nhim khng kh nhim khng kh l khi trong khng kh c mt mt cht lhoc c sbin i quan

trng trong thnh phn khng kh gy nn nhng tc ng c hi hoc gy ra mt skh chu

cho con ngi.

Cht nhim l mt cht c trong kh quyn nng cao hn nng bnh thng can hoc cht thng khng c trong khng kh. Vic phn loi, xc nh tnh nng ca hotng dn n nhim bn khng kh da vo nhiu quan im, ngi ta cho rng nhim bn

khng kh l kt quhot ng ca con ngi. cc nc Ty u tsau thkVIX, c tnhtrng nhim bn khng kh l do hot ng ca con ngi gy nn nhsdng than lm

ngun nng lng, khi ca cc nh my.Cht nhim khng kh c thc ngun gc thin nhin nhSO2, bi sinh ra tcc ni

la, cc kh oxyd carbon (CO, CO2), oxyd nit(NOx).

4.2. Cc tc nhn gy nhim khng kh

4.2.1. nhim khng kh do tc nhn l hc

- nhim khng kh do bi: Bi l nhng ht nhb, n c phn tn trong khng kh,bi trong khng kh c ngun gc l hot ng cng nghip nhbi than, bi cc loi qung

kim loi, bi do giao thng th phn bdc cc tuyn ng quc lv xung quanh cc ng t,

ng nm hm lng bi tng cao lm nhim khng kh cc btng vng, tng ni v tnglc. c bit l bi giao thng l bi c cha SiO2tdo c khnng gy xha phi. Nng

bi trong khng kh dc dng lm chim nh gi tnh trng nhim khng kh, tiu chunbi lng l di 96 tn/km2/nm.

nhim khng kh do cc tia phng x v ng v phng x: Nhng cht phng x l

nhng cht c khnng pht ra nhng tia a, b, y trong in tv cc lng tkhc c nnglng ln. Nhng ng vphng xnguy him nht dng kh v kh dung l I131, F32, CO60,


44/209

44

C14, S35, Ca45, Au198ngoi ra chng cn di dng cc hp cht.

Cc cht phng xv ng vphng xc ngun gc:

+ Khai thc qung phng x.

+ Cc kh dung phng xri xung tkh quyn.

+ Do sdng cc ng vphng xvo mc ch iu trv mc ch nghin cu khoa

hc.

+ Sdng phng xlm nguyn tnh du trong cng nghip v trong nng nghip.

+ L phn ng cng nghip, nh my in nguyn t, l phn ng ht nhn, nhit hch,khoa hc vtr.

+ My gia tc thc nghim.

Khnng pht sinh nhng tn thng phng xv thi gian xut hin triu chng thngkhc nhau phthuc vo slng, cht tip xc, bn cht l ha hc ca chng v thi gian

bn phn hy. Do tnh cht nguy him ca phng x nn phi theo di cht ch v thng

xuyn.4.2.2. nhim khng kh do tc nhn ha hc

a. nhim khng kh do cc hp cht c cha carbon

- Co l mt cht kh khng gy kch thch v khng gy tn thng nim mc v CO l mtcht kh, khng mu, khng mi, khng vdo con ngi t pht hin thy.,

CO c to thnh do t chy hp cht carbon khng hon ton, CO c i tnh rt mnh

vi hemoglobin gp t250 - 300 ln so vi O2. Khi ht thphi kh CO th CO + Hb HbCO(carboxyl hemoglobin).

- CO2: (Dioxyd cacbon) l do qu trnh h hp ca sinh vt, nht l trong kh th ra cangi, cc sinh vt thra hoc l khi t chy C v cc hp cht cha carbon ssinh ra khCO2, cc trm in, nh my, xe hi, shot ng v t chy than , du v kh t tnhin sinh ra mt lng kh CO2khng l.

- CFC: c sdng rng ri trong cc ngnh cng nghip c bit l cng nghip lmlnh, bao gm CFC 11 hoc CFCCl3, CFCCl2, CHC1F2.

- CH4(M tan): Theo Khali v Rasmussen cho thy hng nm tng lng pht thi kh m

tan vo kh quyn l 550 tn, ngun sinh ra chnh l tcc qu trnh sinh hc.

b. nhim khng kh do nhng hp cht c cha lu hunh (S)Do qu trnh t chy cc hp cht c lu hunh, c bit l cc loi than cht lng

xu v cc loi du msinh ra SO2. M(Newyork) do t 30 triu tn than trong 1 nmdo m lng SO2thi vo trong khng kh l 1,5 triu tn. SO2c trong lng phn tl 64

nng gp i S, SO2boxy ha to thnh SO3.

- Khi ht thphi SO2mc d nng thp cng gy co tht cc cphqun, nng cao hn th gy tng tit nhy nim mc ng h hp, lm cho nim mc dy ln gy khn

cv ho.


45/209

45

- SO2khi boxy ha to thnh SO3, di dng sng m, n tc ng rt mnh v mnh

hn cSO2.

- Chai loi SO2v SO3khi gp hi nc s to thnh H2SO3v H2SO4 to thnh maacid, nh hng rt ln ti sinh vt v cc cng trnh kin trc.

Trn thgii cng nhVit Nam, ngi ta thng dng SO2lm tiu chun nh gi

mc nhim ti cc nh my v cc khu dn ctrong thnh ph. Tiu chun cho php ldi 0,002mg/lt.

c. nhim khng kh do hp cht c cha nit(N)

- Ngun pht sinh chyu l do pht trin cng nghip, chbin v sn xut phn m,qu trnh sn xut du kh, hoc trong cn ma c st NO2sc gii phng ra.

- Bao gm cc oxyd nitnh: NO, N2O5, NO2, cc hp cht c cha nit thng khng

bn vng, ring NO2c mi hc c bit, mu vng nu.

- Khi ht thkhng kh c cha NO2nng cao gy ph phi cp, nng thp gy

Met Hb, ngn cn qu trnh vn chuyn O2ca hemoglobin dn ti thiu O2cc tchc.d. nhim khng kh do cc hp cht trsu

- Ngun gc: Cc nh my sn xut cc loi ha cht trsu nhm clo v cc loi thuc tr

su sdng trong nng nghip v trong y tphng chng cc bnh do cn trng.

- iu kin kh tng c nh hng rt ln ti s phn b nng thuc tr su trongkhng kh, cly vng sdng cng nhthi gian vng sdng.

Khng kh ng vai tr quan trng vn chuyn DDT gia cc vng nng thn.

- Ngoi ra cn thy nhm phospho hu cnhDDVP, parathion, TEDD, malathion, chng

tkhng kh qua da, nim mc vo c thv gy c cho cth, chng dc tch ly trongcc m m, ty xng, gan.

4.2.3. Tc nhn sinh hc

- Trong khng kh vi sinh vt gy bnh lin tc chu tc ng hudit ca nhiu yu tmi

trng gm cc yu tkh tng, slun chuyn khng kh lm gim nng vi sinh vt vlm sch khng kh nhanh chng.

+ Trc khun dch hch sng trong mi trng khng kh kh hanh c 5 ngy.

+ Trc khun bch hu 30 ngy.

+ Trc khun lao sng c 70 ngy trong khng kh v 10 thng trong nhng git ncbt kh.

+ Nha bo trc khun than sng trong mi trng khng kh t10 nm trln.

+ Lin cu khun tan mu cng vi bi tn ti 10 tun trong khng kh.

Trong 1 gam bi ngi ta tm thy 200.000 lin cu khun tan mu cn sng, cn ph

cu sng t55 - 140 ngy trong m kh, 19 - 55 ngy trong m kh dy trn qun o, 12gitrn qun o phi nng.


46/209

46

Cho n gn y virus cm vn c coi l t c khnng tn ti lu mi trng bn

ngoi song qua thc nghim trong dch mi hng ni ln mt knh chng sng c 5 ngybo qun nhit khng kh trong bng rm.

- Vi khun c nhiu nht trong khng kh vo ma h v ma thu, vo thng 8 th lng vi

khun cao gp 10 ln so vi thng ma ng, ngy tri quang c slng vi khun nhiu hn

ngy ma.4.3. Ngun gy nhim khng kh

4.3.1. nhim khng kh do sn xut cng nghip, nng nghip

- Sn xut cng nghip bao gm cc scng nghip cv cc scng nghip mi. gy

nhim mi trng khng kh.

- Tro bi, hi nc v ha cht c hi c trong mi trng khng kh l do:

+ Hin tng t chy nhin liu iu kin nhit cao lm gia tng s lu chuynkhng kh nn cc nguyn liu sbt chy khng hon ton to ra cc sn phm c hi CO,

CO2, SO2, bi....V d: Nh my nhit in Ninh Bnh, Cao Ngn, khu cng nghip Gang thp Thi

Nguyn da vo mi trng khng kh mt hm lng ln bi v cc cht c hi CO,

CO2, SO2, bi...

+ Cc nguyn liu ha cht c hi bc hi, r rtht thot trn dy chuyn sn xut, ccng ng dn ti nh: clo, sulfua...

- Mt scc cssn xut thc phm khng nhng da vo khng kh mt sha chtc hi (hu c, v c) m cn a vo khng kh mt lng ng kcc sn phm sinh hcnhvi sinh vt gy bnh.

V d: xung quanh cc x nghip ru, bia, sn xut bnh ko... hm lng cc cht c

ngun gc hu cgy nhim mi trng khng kh thng rt cao nh indol mercapton...nm, cc vi sinh vt tan huyt.

- Cc nh my ha cht thng a vo khng kh cc cht c hi mang tnh c th.

V d: Nh my thuc trsu, ha cht Vit Tr gy nhim mi trng khng kh mt

khu vc rng ln lng 666. Nh my phn ln Vn in, phn m H Bc cng a vomi trng khng kh mt lng cht c hi ln: kim ur...

Sn xut nng nghip lm tng hi thuc trsu vo mi trng khng kh.

4.3.2. nhim khng kh do hot ng giao thng vn ti.

- Hot ng giao thng vn ti khng nhng tn sinh ra cc cht c hi do t chynhin liu m cn lm khuych tn bi v cc cht nhim tmi trng t sang mi trngkhng kh.

V d: Cc khu vc ng x giao thng c cht lng xu mt xe qua li nhiu, hmlng bi trong khng kh thng rt cao.

- Vi hot ng ny cc vi sinh vt gy bnh nhnm, lao, bch hu... l nhng loi c kh


47/209

47

nng tn ti lu mi trng ngoi cnh sc iu kin gy nhim khng kh v gy tc hi

n sc khe con ngi.

- Trong qu trnh hot ng ca cc phng tin giao thng, st chy v t chy khnghon ton cc nhin liu khc nhau cng a vo mi trng khng kh cc sn phn c hi

tng ng.

V d: Cc xe c sdng xng, du khi t chy sa vo khng kh mt hm lng lncc cht nhoxydcarbon (CO), Dioxydcarbon (CO2), carbuahydro, ch....

Mt sng csdng than msa vo mi trng khng kh lng SO2ng k.

4.3.3. nhim khng kh do hot ng sinh hot ca con ngi:

- Con ngi sdng cc phng tin un nu ngay trong nh nh: bp l, l si bpthan bp ci, bp ga, bp du....Cc phng tin un nu ny ssinh ra cc cht c hi nh

CO, CO2, SO2, Carbuahydro, bi gy nhim khng kh ni tht.

- Cc dng trong gia nh nh: tlnh, my iu ha... trong khi hot ng cng sinh ra

mt lng cloronuoro carbon (CFC) gy lthng tng ozon.- Dn s tng lm tng lng cht thi sinh hot (rc thi, thc n tha, cht thi bca

ngi...) vic qun l v xl khng tt sl ngun gy nhim khng kh mt cch ng k.

V d: Ttrong cc cht thi, do qu trnh phn hy tnhin bi tc ng ca cc vi sinhvt hoi sinh sa vo mi trng khng kh nhiu sn phm c hi nhH2S, NO, NO2,

CO2v cc vi sinh vt gy bnh, cc cn trng: rui, mui.... t sgy nh hng xu tisc khe ca con ngi.

4.3.4. nhim do tnhin

- S hot ng ca ni la, phun ra nham thch nng v khi bi giu m tan, sulfua,chng bay kh cao v kh xa.

- Chy rng: cc m chy rng do tnhin thng lan truyn rng, thi nhiu bi kh c.

- Bo bi: gy nn do gi mnh cun theo bi lan truyn trong phm vi rng.

5. Tc ng nhim khng kh ti sc khe con ngi

5.1. Bnh do thi tit, kh hu

Thng thng th kh hu thay i t ngt c nh hng rt.ln ti sc khe con ngi.

Thng k ca cc bnh vin cho thy vma lnh hay gp cc bnh tai bin mch mu

no, vim phi, vim phqun cc bnh ng h hp trn, bnh lot ddy t trng. Thi titlnh cn to iu kin cho bnh vim thn cp pht trin, vim thn kinh, cc bnh mi hng.

- Vma h thng thy cc bnh ng tiu ha, theo thng k cho thy sngi laong nghvic ma h tng hn, nh hng ca nng m l mt yu tchi phi ti nhiu vnvn mc.

- V ma ng t thng 10 nm trc n thng 4 nm sau c phong tro chng bnhng h hp v cc bin php phng chng rt cho trem v ngi gi. Ma rt c thdthch ng hn v chng rt dhn do c qun o rt, nh m p, chn ung thch hp.


48/209

48

5.2. Bnh do nhim mi trng khng kh

5.2.1.nh hng ti cquan h hp

Mt sloi tc nhn c ngun gc hu c: bi, phn hoa, bng, ay, gai... c khnng gyco tht phqun, gy hen v.v... lm suy gim chc nng h hp.

- Cc kh SO2, NO2, carbuahydro khng nhng gy kch thch tbo bmt ng h hp

lm tng tit, thng phnang... m n cn gy phn ng co tht cc ctrn, gy Mt Hb lmgim khnng vn chuyn cc cht kh ca hng cu, thm ch nhiu trng hp gy tvong.

- CO l tc nhn gy suy h hp mnh v nhanh nht c thgy tvong v CO kt hp Hb

to thnh methemoglobin, v hiu ha khnng vn chuyn O2ca hng cu.

- Vim phqun mn tnh: nhng ngi tip xc vi bi, tlbvim phqun mn nhiukhi ln ti 10 15%, cn i vi cc hi kh c tlbnh ny l 15 - 35%.

- Tlbnh ung thvm, ung thphi vng nhim cng ngy cng tng cao.

5.2.2.nh hng ti cquan thn kinh

H thng thn kinh rt nhy cm vi cc cht c c kh nng ha tan trong m nh:carbuahydro, aldehyt, du m... Nhiu khi nhng cht ny gy ri lon qu trnh oxy ha khdn n hin tng tn thng cc tbo v gy nn cc bnh thn kinh.

V d: benzen, carbuahydro gy ri lon qu trnh oxy ha kh t bo thn kinh gynhim c thn kinh cp tnh.

Mt sloi bi phn hoa c khnng gy bnh tm thn theo ma.

Nhim c ch hu c- vim no ch.

5.2.3.nh hng ti cquan tun hon v mu

- C nhiu cht c c tc dng gy co mch ngoi vi cc vng c nhiu tbo non gyri lon chuyn ha tbo.

V d: ch, asen, gy nhim c cp v nh hng n mch mu vng tip xc (dn mch,

hoi tmao mch).

- Mt scht c: CO, NO2, S gy ri lon chuyn ha trao i cht ca tbo mu, lmri lon qu trnh trao i v vn chuyn cht kh, gin tip gy thiu dng cc tbo ca cc

tchc, trong c tbo ca htun hon.

5.2.4.nh hng ti cquan tiu ha

Nhiu cht c c trong mi trng khng kh b nhim c khnng gy c trn hthng tiu ha.

V d: Cc bi ch, thuc trsu, ngi v ng vt n phi c thgy ri lon tiu hatrm trng, tc ng xu, tc ng trc tip trn gan, ty, lch v ctrn.

5.2.5.nh hng ti cquan tit niu

Cquan tit niu l ni o thi cc cht c, nhng ngi ht phi cc cht c trong mitrng khng kh b nhim nh: benzen, arsen, ch... sc chuyn ha o thi qua


49/209

49

thn, nu hm lng cc cht c c trong mi trng khng kh cao hn ngng cho php th

sgy vim ng thn cp.

5.2.6.nh hng ti cc gic quan

- c bit l mi, mt dbtc ng ca mi trng, nu mi trng khng kh b nhim

th sdn n tnh trng mt, mi bvim nhim cp tnh.

V d: bi, hi thuc trsu gy vim mi, tn thng gic mc mt.

- Ngun gy ung th: amiang, arsen, cc cht c ngun gc phng xgy ung thphi,ung ththc qun, ung thda.

- Khng kh b nhim cn nh hng ti ton thn c biu hin qua Hi chng SBS

(Sieb Building Syndrome: Hi chng nhim khng kh ni tht), bao gm cc triu chng vmt, mi, hng, da, ton thn.

6. Bin php phng chng nhim khng kh, iu lut lin quan n mi trng khngkh

6.1.i vi cp tnh, trung ng- Qun l v kim sot mi trng:

Thc hin lut bo vmi trng:

C nhng bin php hnh chnh ngn cm, xl nghim khc nhng ngi, n v, nhmy ctnh gy nhim mi trng.

Bin php kinh t, n by quyn li trong phng chng nhim mi trng: nh thu

cao i vi nhng hot ng gy tng cht thi c hi, gim thucho cc csc khochtt trong xl cht thi b.

Quy nh nng gii hn cho php ca cc cht gy nhim mi trng kim sotchng.

Cn tchc hthng kim tra tng vnng cc cht gy nhim mi trng khngkh trong phm vi thhay mt khu cng nghip, nh my.

- Qun l v kim sot cc loi xe c:

gim bt nhim bn bu kh quyn bi cc kh xca xe t, cn sdng rng ri

in nng trong giao thng vn ti, cung cp cho xe chy trong thnh ph loi xng cao cphay sdng rng ri kh p lm cht t.

+ gim bt cht c thi qua kh x, cn thc hin lut an ton giao thng nhtc vn ng lin tc, khng dng xe lu cc ng ba, ng t. Do vy nn xy dng ng ngmdnh ring cho khch i bkhi qua li cc ng ba, ng t.

+ Chuyn cc xng sa cha phng tin giao thng cgii ra khi thnh ph.

- Quy hoch xy dng th, khu cng nghip:

+ a im xy dng nh my, x nghip: cn c t cui hng gi ch o, cuingun nc so vi khu dn c.


50/209

50

+ Cc ngun gy nhim mi trng nhng khi, cc phn xng thi cht c hi, cn

c xy dng tp trung ddng xl.

+ Xy dng vng cch li vsinh cng nghip: cch li gia khu vc nh my vi khudn ccn c nhng khong m trng cy xanh. Din tch vng m ph thuc vo nhng

nguy cm nh my c thgy ra.

+ Chiu rng vng cch li ca khong cch bo vvsinh nhsau:Mc c hi I II III IV V

Chiu rng vng cch li (m) 1000 m 500 m 300 m 100 m 50 m

Khong cch vng cch li c xc nh tkhong cch ngun thi cht nhim n khu

dn c.

- Trng cy xanh:

+ Cy xanh c tc dng che nng, hp thbt bc xmt tri, ht bi v gibi, lc schkhng kh, gim, che chn ting n, hp thCO2.

+ Ch san ton: din tch t trng cy xanh phi gp 4 ln din tch t ca conngi.

+ Quy nh ni trng cy trn ng ph, cng vin, trng rng c quy hoch.

- Bin php cng nghv lm sch kh thi:

y l bin php cbn v n cho php t hiu qucao nht hthp v i khi ngnchn cht thi c hi ra mi trng.

+ p dng cng ngh"Khng c cht thi": Kn - Tng ho.

Thay thcht c hi dng trong sn xut bng cht khng c hi hoc t c hi hn.

kn ca thit bmy mc l iu cn thit trong sn xut hin i.- Phng php lm sch kh thi: cn c hthng thng gi, thi c, ht bi nhng c

ssn xut.


51/209

51


52/209

52


53/209

53

6.2.i vi cp cs

Thc hin tt lut bo vmi trng bng cch gio dc tuyn truyn ngi dn thchin.

Lut bo vmi trng l vn bn c tnh php lnh c Quc hi nc CHXHCN

Vit Nam kho IX, khp thttngy 6 n 30 thng 12 nm 1993 ph chun, blut gm

55 iu.TLNG GI


Hng dn tlng gi: Sau khi hc xong bi hc ny, anh / chhy tlng gi bng

trli cc cu hi sau:

1. Trli ngn cc cu t1 n 4 bng cch in thoc cm tthch hp vo chtrng

1. m ca khng kh l lng hi nc khng nhn thy (...A....) trong khng kh biuthbng (.... B....) hi nc.

AB

C

2. Theo cch phn hng ca Allissorf chia mt a cu ra lm cc i kh hu chnh l:

A

B

C

D

3. Ba nhm tc nhn gy nhim khng kh bao gm:

A

B

C

4. Hin tng t chy nhin liu iu kin....( A ).... Lm gia tng slu chuyn khng

kh nn cc nguyn liu bt chy...... ( B )..... to ra sn phm c hi.

A

B

2. Chn mt cu trli ng nht cho cc cu t5 n 13 bng cch nh du X vo c

chci tng ng vi chci u trli m bn chn

Cu hi A B C D

5. Thnh phn khng kh bnh thng bao gm cc cht chnh:

A. N2, O2, heli

B. N2, O2, CO2, argon


54/209

54

C. N2, O2, CO2

D. N2, O2, CO2, heli, argon, neon.

6. T l phn trm cc cht trong mi trng khng kh bnh

thng l:

A. N2: 78,97%; O2: 22%; Heli: 1%.

B. N2: 78,97%; O2: 25%; CO2: 0,03 - 0,04 %.

C. N2: 78,97%; O2: 20,7% - 20,9%; CO2: 0,05 %.

D. N2: 78,97%; O2: 20,7 % - 20,9%; CO2: 0,03 - 0,04 %.

7. Cc yu tvi kh hu bao gm:

A. Nhit khng kh, m khng kh, nh sng mt tri, Iontrong khng kh

B. Nhit khng kh, m khng kh, vn tc gi, bc xnhit, khi hu thi tit

C. Nhit khng kh, m khng kh, vn tc gi, bc x

nhit, p xut

D. Nhit khng kh, m khng kh, vn tc gi, bc xnhit

8. nh gi stc ng ca cc yu ttrong vi kh hu bng ccchs:

A. Yagluo, cm gic nhit

B. Yagluo, nhit hiu dng

C. Yagluo, nhit hiu dng, cm gic nhit

D. Yaluo, vn tc gi

9. nhim khng kh l trong khng kh c:

A. Cht lhoc c sthay i thnh phn khng kh.

B. Cht lv sthay i thnh phn khng kh.

C. Cht lhoc cht gy nhim

D. Cht lv cc yu tnguy cgy nhim.

10. Nhng cht phng xl nhng cht c khang pht ra:

A. Cc tia , nng lng in tkhc

B. Cc tia , , v nng lng in tkhc

C Cc tia , , cc cht ng vphng x

D. Cc tia , , tia hng ngoi, tia tngoi.

11. Tiu chun nh gi vsinh mi trng khng kh c cc cht

chim sau:


55/209

55

A. Bi, SO2, CO2, NO2

B. Bi, SO2

C. Bi, SO2, NH3

D. Bi, SO2, thuc trsu.

12. Kh CO2c trong mi trng khng kh l do:

A. Qu trnh h hp ca sinh vt, t chy hp cht carbon khnghon ton, hot ng ca cc phng tin giao thng, nh my.

B. Qu trnh h hp ca sinh vt, t chy hp cht carbon honton.

C. Qu trnh h hp ca sinh vt, t chy hp cht carbon hon

ton, hot ng ca cc phng tin giao thng, nh my.

D. Qu trnh h hp ca sinh vt, t chy hp cht carbon khnghon ton, hot ng ca nh my sn xut phn m.

13. Cc cht gy hiu ng nh knh gm:

A. CO2, NH3, CH4, SO3

B. CO2, CH4, CFC.

C. CO2, CH4, SO2, NO2

D. CO2, CH4, CFC, NO3

3. Phn bit ng sai cho cc cu t14 n 28 bng cch nh du X vo ct A cho cung v ct B cho cu sai

Cu hiA B

14. kn ca thit bmy mc l iu cn thit trong sn xut hin i

15. Din tch t trng cy xanh khu thphi gp 5 ln din tcht dng trong xy dng

16. a im xy dng nh my, x nghip cn t u ngun gi cho so vi khu dn c

17. CO (oxyd carbon) l mt cht c to thnh do t chy hon toncc hp cht carbon.

18. Trong mi trng khng kh b nhim, nh hng ti cquan h hpl hay gp nht

19. nhim khng kh l khi trong khng kh c mt cht lhoc c sthay i thnh phn trong mi trng khng kh

20. Thn nhit c duy tr bi 5 tuyn bo v

21. Tia tngoi c tc dng sinh nhit ln nht

22. iu kin khng kh bnh thng, mt nhit hay gp nht l do bay


56/209

56

hi mhi

23. Cc nh my sn xut chbin phn m ssinh ra kh NO2

24. Cht nhim l cht c trong kh quyn vi nng cao hn TCCP

25. CO c i tnh mnh vi Hb gp 200 - 300 ln

26. Tiu chun ca vn tc gi trong nh vi iu kin nhit v m

bnh thng l 0,3 - 0,5 m/s

27. m tng i l tlphn trm gia m tuyt i v m ti

a

28. Trc khun dch hch sng trong mi trng kh hanh c 5 ngy


1. Phng php hc:Sinh vin nghin cu theo trnh tcc bc trong bi ging. Khi nghincu phn tc ng ca cc yu tkh hu ti sc khe con ngi cn tham kho thm cun

sch "Vsinh mi trng", tr 10 - 18, sinh thi mi trng.

- Tm c trn thvin ca Trng i hc Y khoa Thi Nguyn ti liu: Bi ging nhhng sc khe mi trng, Bi ging Vsinh - Mi trng -Dch ttp I, Vsinh mi trng

- Trng i hc Y H Ni, cc iu lut vmi trng hiu r thm phn cc gii php.

- Tc ti liu hy nh du vo nhng chcha hiu bng bt mu, tp hp cc vn vo mt quyn vtho lun vi cc bn trong lp v trnh by vi gio vin c giip.

- Quan st cc hin tng gy nhim khng kh tcc nh my, x nghip, cc phngtin giao thng, cc hot ng sinh hot ca con ngi nhCO2, SO2, cc loi ha cht bo v

thc vt.... t c thphn bit c ngun v tc nhn gy nhim mi trng khngkh.

2. Vn dng thc t

Sau khi c bi nhim khng kh v sc khe cng ng, cn hiu r cc tc nhn v

ngun gy nhim khng kh t c nhng nhn nh vcc cht tcc ngun no sinhra c nhng bin php phng chng v tuyn truyn cho cng ng trong khu vc ca mnhsinh sng bit cch bo vmi trng khng kh cho trong sch, phng trnh ly nhim cc

bnh ttrong mi trng khng kh.

3. Ti liu tham kho

1. L Vn Khoa (1995),Mi trng v nhim, Nh xut bn Gio dc

2. Bmn Vsinh - Mi trng - Dch t(1998), Vsinh mi trng dch ttp 1, Trngi hc Y khoa H Ni.


trng, Nh xut bn Y hc.



57/209

57

5. Bmn Vsinh - Mi trng - Dch t(2001),Bi ging sc khe mi trng, Trng

i hc Y khoa Thi Nguyn.

6. Dn Vit Nam H Lan tng cng ging dy hng cng ng trong tm Trng ihc Y Vit Nam (2001), Ti liu pht tay phn mi trng, Bmn Vsinh - Mi trng -

Dch t. Trng i hc Y khoa H Ni.

7. Gio trnh Mi trng - c cht (2004), Trng i hc Y khoa Thi Nguyn8. Gio trnh thc hnh Mi trng - c cht (2004), Trng i hc Y khoa Thi

Nguyn.


58/209

58

NHIM NC V SC KHE CNGNG

MC TIU

Sau khi hc xong bi ny, sinh vin c khnng:

1. Trnh by c vai tr ca nc v tnh cht ca cc cht c trong nc.2. M tc ngun nc, nguyn nhn v cc tc nhn gy nhim nc.

3. Phn tch c cc nh hng ca nhim nc ti sc khe cng ng v ra mt

sbin php cbn trong phng chng nhim nc.

Nhn loi ang ng trc nhng trin vng pht trin to ln do tin bkhoa hc v cngnghem li, tuy nhin hin nay ngun nc ngt chchim 2,5% tng snc bao phhnh

tinh, 70% nc ngt nm trong cc tng bng cc cc. Ngun sdng nc ngt trong nm2000 l 54% cc ngun nc sn c, nm 2025 c 70% cc ngun nc sn c. n nm

2025, vi 8,3 tdn th 1/3 dn cstrong tnh trng khan him nc.

Vit Nam c mt mng li sng tng i dy bao gm tBc n Nam nhh thngsng Hng, sng Thi Bnh, hthng sng C, sng M, h thng sng thch Hn, sng thu

Bn. Do nh hng ca kh hu, nc ta c mt lng ma tng i ln 1500-2500mm/nm trthnh ngun cung cp nc ngm, nc bin, nc trong i dng a dng v phong

ph. Tuy nhin vi tin trnh gia tng dn s. thm canh nng nghip, y mnh cng nghip

ha, hin i ha, ti nguyn v mi trng nc lc a ca Vit Nam thay i ht scnhanh chng v ang i mt vi nguy ccn kit vs lng, nhim vcht lng, tcng n sc khe ca ngi dn.

1. Vai tr ca nc, tnh cht ca nc

1.1. Vai tr ca nc

- Nc l mt loi thc phm: n rt cn thit cho i sng v nhu cu sinh l ca cthvtrong cthnc chim 70 % - 80 % trng lng (mt stchc th tlnc chim cao

hn nhthn chim 83,5 %, huyt tng 92 %...).

- Nc l yu tiu ho thn nhit, iu ho p lc thm thu trong v ngoi tbo.

- Scn nc biu hin bng cm gic kht nc, biu hin sri lon gia thnh phn

mu.- Nc cung cp cc nguyn tvi lng cn thit cho c thnhIod, flour, Ca++, ng,

st...

- Nc l mi trng a cc cht c hi vo cthnhPb, As, Mn, Hg, phenol..

- Nc l mi trng trung gian truyn dch bnh v chyu l nhm bnh truyn nhimtheo ng tiu ha nh t, l, thng hn, (Vibrio Eltor, Vibrio comma, Shigella,

Salmonella...).


59/209

59

- Nc l yu tm bo vsinh c nhn, vsinh nh ca.

Do vy m nc ng vai tr ht sc quan trng trong i sng hng ngy ca con ngi,v vy nc phi m bo yu cu vslng v phi m bo vcht lng.

- Tiu chun vlng.

m cho cho cuc sng ca mi con ngi trong x hi, nc phi tha mn nhng nhu

cu sau:+ m bo cho nhu cu n v ung.

+ m bo cho vsinh c nhn, (tm git).

+ m bo cho vsinh nh ca, vsinh cng cng.

+ m bo cho sn xut cng nghip, nng nghip...

Lng nc cho mi u ngi trong 24 gil 150 lt kcn ung, vsinh c nhn, vsinh nh . Nu thtrn th lng nc c tht hn chvo khong 80 lt/24 gicho mtngi. Song cng c ni cn nhiu nc hn nhcc bnh vin: khch sn, khu cng nghip.

V d: i vi bnh vin lng nc cn cung cp cho mi ging bnh l:200 lt nc cho cc bnh vin ln.

150 lt nc cho cc bnh vin va v nh.

- Tiu chun vcht:

Nc phc vcho n ung v sinh hot ca con ngi phi m bo sch (nc khng c

cc cht c hi v khng bnhim khun).

1.2. Tnh cht ca nc

1.2.1. Tnh cht l hc

- trong phi m bo t25 - 30 cm Sneller, nu khng trong l nc bnhim bnbi ct v cht llng, trong ca nc phthuc vo cc ht t, ct ht bi llng trongnc. Ngc li vi trong l c o c bng s lng cc cht c trong 1 lt nc

(mg/lt) v khng c c qu 1mg/lt.

- Mu ca nc: do cc cht bn trong nc to nn (n vo l flatin- coban). Nc ttl loi nc khng c mu, mu ca nc phthuc vo cc cht ha tan, nc c nhiu mnth nc c mu vng nu v phn ng acid.

- Mi v: nc ung phi c vmt dchu v khng c c mi, nu nc c con magi,

bari c vcht, c ion hydro c vchua, nc c mui khong c vmn. Mi ca nc c thdo ngun gc ng vt hay thc vt.

- Nhit ca nc: nhit ca nc phthuc vo ngun nc (nc ngm, nc bmt). Nhit ca nc bmt ph thuc vo nhit khng kh. Nc ngm cng su thnhit cng n nh, t dao ng v n cng l mt tiu chun nh gi trong sch ca

ngun nc.

1.2.2. Tnh cht ha hc


60/209

60

Cht hu cc sinh ra do qu trnh phn ha phc tp, lu di ca xc cc loi ng vt,

thc vt v cc cht thi b. y l mi trng tt cho cc vi sinh vt gy bnh c thsngnhvo . Phng php xc nh cht hu ctrong nc bng phng php gin tip, tc l

sdng cht ha hc c gii phng ra nhiu O2oxy ha cc cht hu c.

Tiu chun quy nh: Cht hu cthc vt l < 3mg O2/lt.

Cht hu cng vt < 2 mg O2/lt. ngha vsinh: Nu hm lng cht hu ctrong nc cao chng tnc bnhim

bn v mi bnhim bn bi cc cht thi ca ngi v ng vt hoc do sthi ra xc ngvt, thc vt.

- NH3l sn phm phn hutip theo ca cc cht hu c, c amoniac chng tl c cht

hu c bt u phn hy. Nu xt nghim thy NH3m khng c cht hu c th phi xtnghim li. Tiu chun cho php NH3trong nc l


61/209

61

C ba khi nim chcng:

+ cng ton phn: bao gm tng hm lng cc ion Ca v Mg trong nc.

+ cng tm thi biu th tng hm lng cc mui carbonat Ca v bicarbonat Ca vmagie c trong nc, cng tm thi smt i khi un si nc to thnh CaCO3ng li

y ni.

+ cng vnh cu bao gm tng hm lng cc mui cn li ca Ca v Mg, PO4--, SO4NO3

--, NO3-, Cl-.

- Cng c o bng miligam ng lng Ca hoc Mg. Mt miligam ng lng cng c cha 20,04 mg/lt Ca hoc 12,16mg/ lt Mg.

Vit Nam thng o cng ca nc bng c.

< 40c l nc mm. ( 180c l nc rt cng. (> 300mg CaCO3/lt)

Nc cng khng

Documents

Moi Truong Va Doc Chat