Vlada Crne Gore

Uprava za kadrove

Mileva TODOROVIĆ

Osnovi sistema

državne uprave,

radnih odnosa i

lokalne

samouprave

PRIRUČNIK ZA POLAGANJE STRUČNOG ISPITA

Podgorica, 2015. godine

2

OSNOVI SISTEMA DRŽAVNE UPRAVE, RADNIH ODNOSA I LOKALNE

SAMOUPRAVE

Priručnik za polaganje stručnog ispita

Autor:

Mileva Todorović

Izdavač:

Uprava za kadrove Crne Gore

Urednik:

Svetlana Vuković

Štampa:

Tiraž:

100 primjeraka

Uprava za kadrove

ul. Jovana Tomaševića 2a, Podgorica

tel/fax: 020/201-036

www.uzk.co.me

3

S A D R Ž A J:

DRŽAVNA UPRAVA

1.1 Pojam i bitni elementi državne uprave

1.2 Pislovi državne uprave

1.3 Organi državne uprave

1.4 Unutrašnja organizacija organa državne uprave

1.5 Pravni akti organa državne uprave

1.6 Upravljanje i odgovornost u organima državne uprave

1.7 Dražavna uprava i građani

1.8 Odnos organa državne uprave i Vlade,odnos između mnistarstava,odnos prema Skupštini i sudovima, odnos prema organim uprave, lokalne samouprave,javnim preduzećima i drugim pravnim licima čiji je osnivač država, odnos prema nevladinim organizacijam.

1.9 Prenošenje i povjeravanje poslova državne uprave.

1.10. Sredstva za rad organa državne uprave

1.11 Javnost i transparentnost rada organa državne uprave

1.12. Upravna inspekcija

LOKALNA SAMOUPRAVA

1.13 Poslovi lokalne samouprave

1.14. Organi Opštine

1.15. Loklana uprava, organi loklne uprave i javne službe

1.16. Učešće građana u ostvarivanju loklne samouprave i ostvarivanje saradnje sa građanima, nevladinim organizacijama, javnim službama i državnim organima

1.17 Imovina opštine i9 finansiranje

1.18 Glavni grad

1.19. Prijestonica

4

RADNI ODNOSI

20.Pojam i bitni elementi radnog odnosa

21. Zasnivanje radnog odnosa

22 .Radno vrijeme

23. Odmiri i odsustva sa rada

24. Zaštita žena, omladine i invalida

25. Kolektivni ugovori

26 .Prava iz socijlnog osiguranja

SLUŽBENIČKI SISTEM

27 .Pojam i definicija i kategoruzacija

28. Zasnivanje radnog odnosa državnih službenika i namještenika

29. Pripravnici

32.Prava i obaveze državnih službenika i namještenika

33. Zarade, naknade i druga primanja

34. Odgovornost državnih službenika i namještenika

35. Ocjenjivanje državnih službenika i namještenika

26. Stručno usavršavanje državnih službenika i namještenika

27. Prestanka radnog odnosa

28. Zaštita prava dražvnih službenika i namještenika

29. Upravljanje kadrovima – Uprava za kadrove

30. Upravni inspector

31. Etički kodeks i Etički odbor

5

OSNOVNE ODREDBE

Ustavom Crne Gore i Zakonom o državnoj upravi određeni su poslovi državne uprave i organi koji vrše poslove državne uprave u okviru izvržne vlasti. Državna uprava vrši poslove uprave u okviru prava i dužnosti Crne Gore na osnovu Ustava, zakona, drugih akata i opštih propisa

Zakonom o državnoj upravi utvrđeni su principi rada državne uprave u skladu sa standardima, konvencijama i dokumentima Evropske unije.Ti principi su u funkciji izgradnje državne uprave kao servisa u pružanju usluga građanima i pravnim licima.

Državna uprava je profesinalna , nezavisna, samostalna i nepristrasna i prema građanima servisno orjentisana.Poslove državne uprave vrše ministarstva i drugi organi uprave. Pojedine poslove državne uprave , kao javna ovlašćenja, mogu obavljati organi lokalne samouprave ili druga pravna lica kada su im ti poslovi prenijeti, odnosno povjereni.

Rad organa državne uprave je javan i oni su obavezni da obezbijede građanima dostupnost podataka, dokumenata, izvještaja i informacija iz svog djelokruga rada osim u slučajevima određenim zakonom( ako je zakonom propisana zabrana dostavljanja pojedinih dokumenata, podataka i sl.)Državni organi u vršenju svojih poslova obezbjeđuju jednaku i efikasnu zaštitu prava i interesa fizičkih i pravnih lica u skladu sa zakonskim propisima i dužni su da zakonito i blagovremeno odlučiju u stvarima iz svoje nadležnosti.

Rad organa državne uprave podliježe kontroli i ona se ostvaruje kroz : upravni i drugi nadzor, sudskom kontrolom i drugim oblicima kontrole , u skladu sa zakonom.

Država Crne Gora je odgovorna za štetu koju organ državne uprave učini svojim nezakonitim ili nepravilnim radom.

Jedno od važnih načela rada državne uprave je načelo da državni organ mora obezbijediti pripadnicima manjinskih naroda i drugih manjinskih nacionalnih zajednica ostvarivanje prava na upotrebu svog jezika i pisma u službenoj upotrebi kao i vođenje postupka na njihovom jeziku, u skladu sa zakonom.

Zakonom je zabranjeno političko organizovanje i djelovanje političkih organizacija u organima državne uprave , a državnim službenicima i namještenicima u vršenju svojih poslova izražavaju i zastupaju svoja politička uvjerenja.

6

POSLOVI DRŽAVNE UPRAVE

Poslovi državne uprave, shodno Zakonu o državnoj upravi su

1.predlaganje unutrašnje i vanjske politike;

2.vođenje politike razvoja;

3.normativna djelatnost(pripremanje zakonskih i drugih propisa)

4.izvršavanje zakona i drugih propisa;

5.vršenje upravnog nadzora;

6.odlučivanje o pravima i obavezama građana i pravnih lica u upravnom postupku;

7.obezbjeđivanje vršanja poslova od javnog interesa;

8.drugi poslovi državne uprave utvrđeni zakonom i drugim propisima.

Predlaganje unutrašnje i vanjske politike obuhvata izradu strategija, projekata, programa i međunarodnih dokumenata na osnovu praćenja izvršavanja zakona i drugih propisa i sagledavanja i analiziranja stanja u pojedinim oblastima, u cilju usaglašavanja sistema sa savremenim, demokratskim i međunarodno priznatim standardima.

Vođenje politika razvoja obuhvata utvrđivanje razvojnih strategija i drugih dokumenata u cilju privrednog, socijalnog, kulturnog, ekološkog i ukupnog drušvenog razvoja.

Normativna djelatnost obuhvata izradu nacrta i predloga zakona i drugih propisa kao i donošenje podzakonskih propisa.

Izvršavanje zakona i drugih propisa obuhvata vođenje upravnog postupka, donošenje i izvršenje rješenja i drugih pojedinačnih akata, preduzimanje upravnih mjera i upravnih radnji, praćenje njihovog izvršenja, davanje objašnjenja, izdavanje stručnih uputstava i instrukcija za rad i pružanje stručne pomoći.

Upravni nadzor obuhvata: nadzor nad zakonitošću upravnih akata;nadzor nad zakonitošću i cjelishodnošću rada organa uprave i organa lokalne samouprave i drugih pravnih lica u vršenju prenijetih , odnosno povjerenih poslova;inspekcijski nadzor.

Odlučivanje u upravnom postupku o pravima i obavezama fizičkih i pravnih lica obuhvata pokretanje i vođenje upravnog postupka , preduzimanje mjera i radnji u postupku, donošenje rješenja o pravima i obavezama fizičkih i pravnih lica i njihovo neposredno izvršavanje.

7

Obezbjeđivanje vršenja poslova od javnog interesa obuhvata sprovođenje javnih poslova preko preduzeća i ustanova, preduzetnika, neposrednim izvršavanjem, davanjem koncesija, ulaganjem kapitala i drugim mjerama koje omogućavaju efikasno i racionalno vršenje tih djelatnosti.

Drugi poslovi uprave obuhvataju izradu analitičkih , informativnih i drugih materijala, stručno-metodološku obradu propisa u pojedinim oblastima, prikupljanje o obrađivanje podataka, kao i poslovi kojim se doprinosi razvoju i ostvarivanju funkcija državne uprave.

Organi državne uprave predstavljaju državne organe , koji u granicama svojih ovlašćenja, u ime države vrše poslove državne uprave ( upravne poslove).

Ustavom Crne gore određeni su organi državne uprave, na način što je utvrđeno da poslove državne uprave vrše ministarstva i drugi organi uprave, dok se Zakonom o državnoj upravi definiše vrsta tih organa , kriterijumi odnosno principi za osnivanje organa državne uprave.

Svaki organ državne uprave vrši poslove koji su mu, zakonom ili drugim propisom dati u nadležnost.

ORGANI DRŽAVNE UPRAVE

Zakonom su odvojeni poslovi ministarstava od poslova drugih organa uprave.Ministarstva se osnivaju za jednu ili više povezanih upravnih oblasti , zavisno od prirode, značaja i obima tih poslova.Ministarstva vrše poslove predlaganja unutrašnje i vanjske politike, vođenje razvojne politike, normativne djelatnosti i vršenja upravnog nadzora ; obavljaju poslove izvršavanja zakona i drugih propisa, upravne i stručne poslove u upravnim oblastima za koje je osnovano; utvrđuju razvojne strategije i podstiču privredni , socijalni, kulturni, ekološki i opšti društveni razvoj praćenjem i razmjenom podataka i evidencija i statističkih i analitičkih izvještaja predlažu i donose mjere iz svoje oblasti.

Vlada Crne Gore osniva organe državne uprave, utvr đuje organizaciju i na čin rada državne uprave . Drugi organi državne uprave osnivaju se kao organi uprave u sastavu ministarstva a samo u izuzetnim slučajevima osnivaju se organi uprave kao samostalni organi uprave .Organ uprave u sastavu ministarstva obavlja poslove izvršavanja zakona i drugih propisa, upravne i stručne poslove u upravnim oblastima .Ministarstvo može imati jedan ili više organa u sastavu.

Organi uprave su uprave, sekretarijati , zavodi ,d irekcije i agencije.

Samostalni organi uprave mogu, u skladu sa zakonom, odnosno aktom o osnivanju imati svojstvo pravnog lica.

8

UNUTRAŠNJA ORGANIZACIJA ORGANA DRŽAVNE UPRAVE

Unutrašnja organizacija i sistematizacija organa državne uprave je od posebnog značaja za funkcionisanje državne uprave i ona se utvrđuje zavisno od obima, vrste i složenosti poslova na način kojim se obezbjeđuje efikasno , ekonomično i efektivno vršenje poslova.U cilju jedinstvenog i ujednačenog uređivanja pitanja koja se tiču unutrašnje organizacije i sistematizacije, Vlada posebnim aktom propisuje kriterijume za unutrašnju organizaciju organa državne uprave, okvirni broj izvršilaca kao i bližu sadržinu akta o unutrašnjoj organizaciji i sistematizaciji (Uredba o kriterijumima za unutrašnju organizaciju i sistemat izaciju poslova u organima državne uprave ) .Poslovi iz nadležnosti organa vrše se unutar organizacionih jedinica i one se osnivaju , zavisno od prirode i karaktera poslova državne uprave kao sektori, odjeljenja, referati, kabineti, službe i područne jedinice.Unutrašnja organizacija i broj izvršilaca treba da obezbijede zakonito, blagovremeno i efikasno vršenje poslova .Sistematizacija poslova i zadataka odnosi se naročito, na: ukupan broj službenika i namještenika, uslove za obavljanje utvrđenih poslova i zadataka,opis poslova, probni rad i dr.

Akt o unutrašnjoj organizaciji i sistematizaciji ra dnih mjesta ministrastva i organa uprave donosi Vlada na predlog ministra odnosno starješine organa. Vlada obavezno pribavlja mišljenje na Predlog akta o organizaciji i sistematizaciji od organa za upravljanje kadrovima (Uprava za kadrove).

PRAVNI AKTI ORGANA DRŽAVNE UPRAVE

Normativna funkcija državne uprave obuhvata izradu teksta nacrta i predloga zakona i drugih propisa kao i donošenje pozakonskih akata. Propisi koje donose ministarstva su : pravilnici , naredbe i uputstva za izvršavanje zakona i drugih propisa .Propisima ministarstva ne mogu se ustanovljivati prava i obaveze za fizička i pravna lica.

Pravilnik je najvažniji opšti pravni akt ministarstva kojim se razrađuju pojedine odredbe zakona kao i odredbe drugih propisa radi njihovog izvršavanja.

Naredba je pravni akt koji se donosi radi izvršavanja zakona i drugih propisa i ima karakter opštijeg značaja kojim se naređuje ili zabranjuje postupanje u određenoj situaciji.

Uputstvo je pravni akt kojim se propisuje način rada i vršenja poslova organa uprave,lokalne samouprave i drugih pravnih lica u vršenju prenijetih , odnosno povjerenih poslova.

9

Ministarstva i drugi organi uprave mogu donositi i pojedina čne pravne akte i to : rješenja i zaklju čke.

Rješenje je pravni akt kojim se rješava pojedina upravna stvar na osnovu zakona i drugih propisa kojim se odlučuje o pojedinačnim pitanjima .

UPRAVLJANJE I ODGOVORNOST U ORGANIMA DRŽAVNE UPRAVE

Saglasno Zakonu o državnoj upravi , ministar predstavlja ministarstvo, upravlja i rukovodi njegovim radom .Ministar za svoj rad , rad ministarstva , kao i za stanje u upravnoj oblasti odgovara Skupštini i predsjedniku Vlade. U slučaju prestanka funkcije ili duže spriječenosti ministra da vrši funkciju , radom ministarstva rukovodi član Vlade koga odredi predsjednik Vlade.

Ministarstvo može da ima jednog ili više državnih s ekretara . Vlada Crne Gore odlukom utvrđuje koja ministarstva mogu imati državne sekretare kao i njihov broj u ministarstvu.Državnog sekretara imenuje i razrješava Vlada, na predlog ministra, bez javnog konkursa i dužnost mu prestaje prestankom mandata ministra. Državni sekretar za svoj rad odgovara ministru i Vladi.

U ministarstvu u kojem ima više državnih sekretara , ministar ovlašćuje jednog od njih da ga zamjenjuje u slučaju njegove spriječenosti da vrši funkciju, u okviru datih ovlašćenja.

Ministarstvo ima sekretara kojeg postavlja i razrj ešava Vlada , na predlog ministra. Sekretar koordinira rad organizacionim jedinicama u ministarstvu, obezbjeđuje ostvarivanje odnosa i saradnje sa organima uprave i za svoj rad je odgovoran ministru i Vladi.

Drugim organom uprave ( upravom ,zavodom direkcijom i agencijom) rukovodi starješina organa – direktor , dok sekretarijatom rukovodi sekretar. Starješinu samostalnog organa uprave, na osnovu javnog konkursa, imenuje i razrješava Vlada, na predlog resornog ministra.Starješinu organa uprave u sastavu , na osnovu javnog konkursa, imenuje i razrješava resorni ministar, po predhodno pribavljenoj saglasnosti Vlade.

Starješina organa uprave imenuje se na period od pe t godina.

Starješina samostalnog organa uprave za svoj rad, rad organa uprave kojim rukovodi, kao i za stanje u oblasti odgovara resornom ministru i Vladi.

Starješina organa uprave u sastavu za svoj rad i rad organa uprave kojim rukovodi odgovara generalnom direktoru i resornom ministru.

10

U ministarstvima i drugim organima uprave mogu se postaviti rukovodeća lica shodno zakonu i aktu o organizaciji i sistematizaciji organa. Pored sekretara u ministarstvu se može postaviti jedan ili više generalnih direktora .Generalni direrktor rukovodi i organizuje rad u jednoj ili više organizacionih jedinica i za svoj rad odgovara ministru i Vladi . U organu državne uprave može se postaviti jedan ili više pomoćnika starješine organa uprave.Pomoćnik starješine organa rukovodi organizuje rad u jednom ili više sektora , odnosno oblasti rada i vrši najsloženije poslove organa uprave .Pomoćnika starješine samostalnog organa uprave postavlja i razrješava Vlada na predlog starješine organa uprave u skladu sa Zakonom o državnim službenicima i namještenicima i za svoj rad odgovara starješini organa uprave i Vladi.Pomoćnika starješine organa uprave u sastavu postavlja i razrješava ministar, na predlog generalnog ditrektora i on za svoj rad odgovora starješini organa uprave , generalnom direktoru i ministru.

Pitanja imenovanja , razrješenja i prestanka mandata, odnosno dužnosti kao i ostvarivanje prava, obaveza i odgovornosti državnog sekretara, sekretara ministarstva, generalnog direktora, starješine organa uprave i pomoćnika starješine organa uprave sprovodi se u skladu sa Zakonom o državnoj upravi i zakonom koji se uređuju prava, obaveze i odgovornosti državnih službenika i namještenika.

DRŽAVNA UPRAVA I GRA ĐANI

Odnos između državne uprave i građana proizilazi iz same funkcije državne uprave, budući da, saglasno Zakonu o državnoj upravi, državna uprava ima servisnu ulogu , kada je u pitanju ostvarivanje prava i izvršavanje obaveza građana, pa je na tim osnovama i uspostavljen odnos između državne uprave i građana.Državna uprava mora obezbijediti transparentnost , dostupnost i participaciju građana. Odnos izme đu državne uprave i gra đan zasniva se na sljede ćim principima:

- građani imaju slobodu pristupa podacima , dokumentima, izvještajima i informacijama organa državne uprave , a uskraćivanje , odnosno odbijanje tog pristupa, mora se obrazložiti u pisanoj formi,

- organi državne uprave dužni su da na zakonit i blagovremen način postupaju po zahtjevima građana, radi ostvarivanja prava i izvršavanja obaveza.

- organi državne uprave građanima daju potrebne podatke , obavještenja i pružaju odgovarajuću stručnu pomoć,

- organi državne uprave su obavezni da za ostvarivanje prava i obaveza građana, kada je to moguće, pripreme potrebne obrasce i obavezni su da javno istaknu standarde postupanja,

11

- organi državne uprave u postupku ostvarivanja prava i obaveza stranaka, po službenoj dužnosti , pribavljaju podatke o činjenicama o kojima službenu evidenciju vode drugi organi državne uprave,

- organi državne uprave pružaju obavješenja o svom radu i putem tehničkih sredastava, brošura i putem sredstava javnog informisanja.

U cilju efikasnijeg i ekonomičnijeg obavljanja određenih upravnih poslova iz nadležnosti organa uprave , posebno u ostavarivanju prava građana, organi uprave mogu organizovati rad u mjestima van svog sjedišta takozvane upravne dane. Poslove koji će se obavljati na ovaj način određuje starješina organa kao i mjesto i vrijeme njihovog održavanja. Građani moraju, na odgovarajući način biti javno obaviješteni o poslovima, mjestu i vremenu održavanja upravnih dana.

Takođe organi državne uprave dužni su da obezbijede knji gu ili sandu če za pritužbe gra đana, odnosno da na drugi način obezbijede strankama da saopšte prigovore ili pritužbe na rad organ državne uprave ili nepravilan odnos službenika. Na podnijete pritužbe organ državne uprave je obavezan da odgovori u pisanoj formi podnosiocu pritužbe u roku od 15 dana od dana podnošenja pritužbe, ako to građanin zahtijeva.

Ministar odnosno starješina organa državne uprave d užan je da odredi vrijeme prijema stranaka. Na zgradama u kojima su smješteni organi državne uprave mora biti istaknut naziv organa kao i raspored prostorija, a na ulazu u službene prostorije mora biti istaknuto lično ime državnog službenika, sa naznakom poslova koje obavlja.

ODNOS ORGANA DRŽAVNE UPRAVE I VLADE

Odnos između organa državne uprave i Vlade određen je saglasno ulozi i položaju Vlade i njenog odnosa prema tim organima i koja kao nosilac izvršne vlasti osniva organe državne uprave i vrši nadzor nad njihovim radom.Zakonom o državnoj upravi uspostavljen je sljedeći odnos između organa dražavne uprave i Vlade:

- ministarstva su dužna da preduzimaju mjere i radnje,u cilju ostvarivanja programa Vlade,

- na zahtjev Vlade, ministarstva proučavaju određena pitanja ili obavljaju određene zadatke,

- ministarstva su dužna da obezbijede izvršavanje zaključaka i akata Vlade koji su od značaja za utvrđivanje i vođenje politike i realizaciju programa Vlade.

- Vlade če poništiti propis ministarstva kojim se , suprotno propisu Vlade, povređuju slobode i prava fizičkih i pravnih lica , kao i drugim slučajevima predviđenim zakonom,

- Vlada će ukinuti propis minstrastva koji je u suprotnosti sa propisom Vlade.

12

Ministarstva su obavezna da podnose Vladi izvještaj o svom radu i stanju u upravnoj oblasti , najmanje jedanput godišnje .Na zahtjev Vlade , ministarstva su dužna da podnesu i poseban izvještaj o pojedinim pitanjima, preduzetim mjerama i radnjama iz svog djelokruga rada.Ministarstvo može da da Vladi predlog za uređivanje pitanja u upravnoj oblasti, a takođe može da zahtijeva da Vlada zauzme stav ili da Instrukciju za rješavanje pojedinih pitanja u upravnoj oblasti.

Samostalni organi uprave odnose sa Vladom ostvaruju preko ministarstva koje vrši nadzor nad njihovim radom.

ODNOSI IZMEĐU MINISTARSTAVA

Međusobni odnosi između minitarstava, shodno Zakonu o držvnoj upravi ostavaruje se na način što su ministarstva obavezna da međusobno sarađuju i da se međusobno obavještavaju o svom radu , naročito o pitanjima koja su od značaja za njihov rad i obavezna su da zajednički obavljaju poslove na osnovu odluke Vlade ili ako to proizilazi iz njihove propisane obaveze.Takođe, u pripremi i donošenju propisa ministrstva su obavezna da međusobno sarađuju, odnosno da pribavljaju mišljenje drugih zainteresovnih ministarstava. Kada izvršavanje pojedinih poslova spada u nadležnost dva ili više ministrastava, izvršenjem tih poslova rukovodi ministarstvo u čijem djelokrugu je pretažan dio poslova koje treba izvršiti.

ODNOS IZMEĐU MINISTARSTAVA I ORGANA UPRAVE

Zakonom o državnoj upravi utvr đen je princip da ministarastva vrše nadzor nad radom organa uprave i Vlade aktom o osnivanju organ a uprave ( Uredbom o organizaciji i na činu rada organa državne uprave), odre đuje ministarstvo koje vrši taj nadzor .U vršenju nadzora nad zakonitošću i cjelishodnošću rada organa uprave, ministarstvo može da: obustavi akte koji su donijeti van upravnog postupka kada su u suprotosti sa zakonom i drugim propisom i da predloži Vladi da ih ukine ili poništi ; traži izvještaje i obavještenja o pojedinim pitanjima iz djelokruga rada; da daje srtručna uputstva i instrukcije ; da upozorava organe o uočenim nepravilnostima u radu organa uprave ; vrši i drugu kontrolu u skladu sa propisom Vlade.

Ministarstvo u okviru svog djelokruga , odlu čije po žalbi na pojedina čne upravne akte koje u prvom stepenu donosi organ uprave i vrš i i druge poslove koje po zakonu ima kao drugostepeni organ u upravnom postup ku.Samostalni organ uprave može tražiti od ministarstava mišljenje , objašnjenja i instrukcije za primjenu pojedinih odredaba zakona i drugih propisa.Samostalni organ uprave, najmanje jedanput godišnje je obavezan da podnese izvještaj o radu i stanju u oblastima za koje je osnovan, i na zahtjev ministrstva je dužan da podnese i poseban izvještaj o pojedinim pitanjima i preduzetim mjerama iz djelokruga rada.

13

ODNOS IZMEĐU MINISTARSTAVA PREMA SKUPŠTINI I SUDOVIMA

U odnosu na Skupštini mistarstvo je obavezno da pri likom razmatranja interpelacije dostavi Skupštini izvještaje o pojedi nim pitanjima i tražene podatke iz upravne oblasti .Takođe, ministarstvo je dužno da dostavi Skupštini spise, odnosno dokumenta samo u okviru parlamentarne istrage, i ukoliko ti spisi , odnosno dokumenta ne predstavljanju tajne podatke.Ukoliko spisi , odnosno dokumenta predstavljaju tajne podatke , u smislu zakona kojim se uređuje tajnost podatak , ministarstvo će omogućiti uvid u skladu sa zakonom.

Ministarstvo izvještaje, spise i dokumenta Skupštin i dostavlja preko Vlade. Ministarstvo je dužno davati odgovore na pitanja po slanika koja su postavljena u Skupštini.

Organi državne uprave dužni su da na zahtijev suda , dostave spise i podatke na načina i u rokovima utvrđenim zakonom kojim se uređuje postupak pred sudom.

ODNOS MINISTARSTAVA PREMA ORGANIMA LOKALNE SAMOUPRA VE , JAVNIM PREDUZEĆIMA I DRUGIM PRAVNIM LICIMA ČIJI JE OSNIVAČ DRŽAVA

Ministarstvo ,odnosno samostalni organ uprave vrši nadzor i kontrolu opših akata koje donose javne ustanove i javna preduze ća i druga pravna lica čiji je osniva č država, upozoravaju i predlažu odgovaraju ća rješenja radi uskla đivanja sa Ustavom ili zakonom .U slučaju njihovog nepostupanja , ministarstvo, odnosno samostalni organ uprave može da zadrži od uzvršenja takav akt, ukoliko njegovom primjenom mogu nastupiti teže štetne posljedice i pokrenuti postupak pred Ustavnim sudom za ocjenu ustavnosti i zakonitosti tog akta.

Ministarstvo, odnosno samostalni organu uprave odlučuje po žalbi na pojedinačan upravna akta koja u prvom stepenu donose javne ustanove i javna preduzeća i druga pravna lica čiji je osnivač država. Ministarstvo, odnosno samostalni organ uprave vrši kontrolu nad obavljanjem poslova javnih ustanova i javnih preduzeća u drugih pravnih lica čiji je osnivač država.Kontrola se vrši neposrednim uvidom, ili dostavljanjem izvještaja , obavještenja, mišljenja i podataka od strane subjekta koji se kontroliše.

ODNOS ORGANA DRŽAVNE UPRAVE PREMA NEVLADINIM ORGANI ZACIJAMA

Polazeći od značaja nevladinog sektora i njegove aktivne uloge na promjene u društvu i izgradnju kapaciteta državne uprave,Zakonom o državnoj upravi uspostavljen je odnos izme đu organa državne uprave i nevladinog sektora koja se ostavaruje naročito: konsultovanje nevladunog sektora prilikom izrade strategija i analiza stanja u određenij oblasti, prilikom izrade nacrta i predloga zakona i drugih propisa i donošenja podzakonskih akata kojima se uređuje način ostavrivanja slobada i prava građana;

14

omogućavanjem predstavnicima nevladinih organizacija učešća u radu radnih grupa i tijela; organizovanjem zajedničkih javnih rasprava, okruglih stolava, seminara i drugih oblika zajedničkih aktivnosti; informisanjem o sadržaju programa rada i izvještaja o radu organa državne uprave.

Način i postupak ostvarivanja saradnje , kriterijume i postupak izbora predstavnika nevladinih organizacija u radne grupe i druga radna tijela koje Vlada obrazuje , utvr đuje Vlada.

PRENOŠENJE I POVJERAVANJE POSLOVA DRŽAVNE UPRAVE

Pojedini poslovi državne uprave, u cilju njihovog e fikasnijeg i ekonomi čnijeg vršenja mogu se prenijet zakonom na lokalnu samou pravu, ili drugo pravno lice i utvr đuje način finansiranja. Ministrastvo , odnosno samostalni oragna uprave odlučuje po žalbi na pojedinačne akte koje u prvom stepenu donose organi u vršenju prenijetih odnosno povjerenih poslova.

Ministarstvo, odnosno samostalni organ uprave vrši nadzor i kontrolu nad vršenjem povjerenih poslova i ima pravo i obavezu da: daje predhodnu saglasnost na sve propise i akte koji se donose u vezi sa vršenjem povjernih i prenijetih poslova;daje saglasnost na organizaciju rada; daje obavezna uputstva za vršenje prenijetih i povjerenih poslova; vrši kontrolu dostavljenih podatka ili neposrednom kontrolom; upozori organ na nevršenje ili nezakonito nepravilno i neblagovremeno obavljanje prenijetih ili povjerenih poslova i naloži mjere za otklanjanje tih nepravilnosti.Ministarstvo , odnosno samostalni organ uprave može pokrenuti postupak za oduzimanje prenijetih odnosno povjerenih poslova.

SREDSTVA ZA RAD ORGANA DRŽAVNE UPRAVE

Sredstva za rad organa državne uprave obezbje đuju su u Budžetu Crne Gore i čine ih : sredstva za vršenje redovne djelatnosti, s redstva opreme i sredstva za posebne namjena. Organi državne uprave , izuzev organa u sastavu, samostalno raspolažu sredstvima za vršenje djelatnosti.Budžetom se mogu organima državne uprave , radi podmirivanja određenih društvenih potreba ili izvršavanja određenih zadataka, dodijeliti sredstva za posebne namjena , u skladu sa njihovom djelatnošću.Za zakonito korišćenje sredstava organa državne uprave odgovoran je starješina organa, odnosno drugo ovlašćeno lice.Kontrolu zakonitosti korišćenja sredstava za rad organa državne uprave vrši Ministarstvo finansija, u skladu sa zakonom. Sredstva za zarade državnih sčužbenika i namještenika , se takođe obezbjeđuju u budžetu, u skladu sa posebnim propisom.

JAVNOST I TRANSPARENTNOST RADA ORGANA DRŽAVNE UPRAV E

15

Ministarstva i organi uprave su dužni da obavještav aju javnost o vršenju poslova iz svog djelokruga rada , putem sredstava javnog informisanja ili na drugi pogodan način.Upoznavanje i izvještavanje javnosti i svom radu , organi u sastavu ostvaruju preko ministarstva.Davanje određenih izvještaja i podataka može se uskratiti samo ako bi to predstavljalo povredu dužnosti čuvanja tajnih podataka.

Organi državne uprave dužni su da odrede lice koje daje izvještaje , inforamcije i podatke o vršenju poslova organa državne uprave i oni su lično odgovorni za njihovu tačnost i blagovremenost.

UPRAVNA INSPEKCIJA

Kontrolu nad radom organa državne uprave vrši Upra vna inspekcija i to kontrolu primjene zakona i drugih propisa o državnoj upravi , u odnosu na organizaciju uprave, službeničke odnose , javnost rada, ravnopravnost jezika i pisma , kao i propise o upravnom postupku koji se odnose na efikasnost i ažurnost u rješavanju upravnih stvari, postupanje u skladu sa pravilima postupka , stručnu spremu zaposlenih koji vrše poslove državne uprave, pružanje pravne pomoći i troškove upravnog postuka, primjena propisa o kancelarijskom poslovanju i vođenje evidencija.

Poslove upravne inspekcije vrši ministarstvo nadlež no za poslove javne uprave, preko upravnih inspektora .Upravni inspktor za neizvršavanje , nesavjesno ili nemarno vršenje službene obaveze državnom službeniku ili namješteniku može izreći sljedeće mjere:

- novčanu kaznu; - zabranu vršenja poslova na upravnim poslovima, posl ovima vo đenja

evidencije ili kancelarijskog poslovanja.

LOKALNA SAMOUPRAVA

Ustavom Crne Gore utvrđeno je da lokalna samouprava obuhvata pravo građana i organa lokalne samouprave da uređuju i upravljaju određenim javnim i drugim poslovima na osnovu sopstvene odgovornosti u interesu lokalnog stanovništva.Osnovni oblik lokalne samouprave je opština , a mogu se osnivati i drugi oblici samouprave.

Zakonom o lokalnoj samoupravi propisano je da građani ostvaruju pravo na lokalnu samoupravu u opštini, glavnom gradu i prijestonici kao jednom od oblika teritorijalne jedinice. Osim ovim Zakonom ostvarivanje lokalne samouprave u Glavnom gradu uređeno je i Zakonom o Glavnom gradu kojim su uređene specifičnosti u funkcionisanju i organizaciji Glavnog grada. Lokalna samouprava u Prijestonici ostvaruje se u skladu sa Zakonom o prijestonici i Zakonom o lokalnoj samoupravi.

16

Principi na kojima se ostvaruje lokalna samouprava , su, principi: demokratizacije, decentralizacije, depolitizacije, autonomnsti, zakonitisti i javnost rada, profesionalnosti, efikasnosti rada organa lokalne samouprave i međusobne saradnje države i opšine.

PRAVNI STATUS OPŠTINE

U opštini , kao lokalnoj zajednici , ostvaruje se potrebe od neposrednog i zajedničkog interesa za lokalno stanovništo.Opštine se mogu osnivati , ukidati ili spajati sa drugim opštinama samo zakonom.Opština se osniva za područje na kojem postoje uslovi za ostvarivanje prava i dužnosti lokalnog stanovništva i njihovih neposrednih i zajedničkih interesa i njen meterijalni i drušveni razvoj.

Opština ima naziv i teritoriju, statut i druge opšt e akte. Simboli opštine su: grb , zastava i praznik.Oblik i sadržina simbola i prazni k opštine ure đuju se statutom opštine.

POSLOVI LOKALNE SAMOUPRAVE

Opština vrši sopstvene poslove lokalne samouprave koji su od neposrednog i zajedničkog interesa za lokalno stanovništvo. Opština može da vrši i poslove iz nadležnosti organa državne uprave , kada se na taj način obezbjeđije njihovo efikasnije i ekonomičnije vršenje.Uslovi pod kojima se prenose , odnosno povjeravaju poslovi opštini uređuju se zakonom , odnosno propisom Vlade .Organi državne uprave kontrolišu da li opština u vršenju povjerenih, odnosno prenijetih poslova postupaju u skladu sa zakonom i drugim propisima.

U obavljanju sopstvenih poslova lokalna samouprava je samostalna i u vršenju tih poslova prava opštine ne mogu biti ograničena niti uskraćena aktima države, izuzev u slučajevima i pod uslovima utvrđenim zakonom.

Opština obezbje đuje sredstva za obavljanje sopstvenih poslova.

Svaka opština u skladu sa zakonom donosi: planove i programe razvoja; prostorne i urbanističke planove ;program uređenja građevinskog zemljišta; budžet i završni račun budžeta, plan kapitalnog i investicionog razvoja; planove i programe u pojedinim upravnim oblastima, programe razvoja i zaštite životne sredine.Takođe opština uređuje uslove za obavljanje i razvoj komunalnih djelatnosti; uslove za razvoj preduzetništva;poslove utvrđivanja, naplate i kontrole lokalnih javnih prihoda;korišćenje poslovnog prostora; uslove za održavanje i zaštitu stambenih zgrada i zaštitu etažnih vlasnika; javni prevoz u lokalnom saobraćaju; obezbjeđuje uslove za unapređenje u oblatsima socijalne, dječije zaštite i brigu o starim licima; sporta i fizičke kulture; za zaštitu spomenika i spomen obilježja lokalnog značaja i razvoj kulture kao i druge poslove.Vršenje pojedinih poslova iz nadležnosti organa državne uprave može se

17

prenijeti odnosno povjeriti opštini kada se na taj način obezbjeđuje njihovo efikasnije i ekonomičnije vršenje.Uslovi pod kojima se prenose, odnosno povjeravaju poslovi opštini uređuje se zakonom , odnosno propisom Vlade.Organi državne uprave u tom slučaju kontrolišu obavljanje tih poslova.

ORGANI OPŠTINE

Organi opštine , saglasno zakonu su: skupština opšine i predsjednik opštine .Skupština opštine je predstavnički organ lokalnog stanovništva, koja vrši osnovne funkcije vlasti koja je utvrđena Ustavom, zakonom i statutom. Skupštinu čine odbornici koje biraju građani, neposredno i tajnim glasanjem. Skupština se bira na period od četiri godine .Broj odbornika u skupšini opštine utvrđuje se statutom opštine.

Skupština opštine : donosi statut opštine, odluke i druge akte ; donosi razvojne projekte; donosi budžet i završni račun budžeta; urbanistički plan ; utvrđuje opštinske takse, tarife i naknade; raspisuje opštinski referendum obavlja i druge poslove u skladu sa statutom i zakonam.

Skupština opštine odlučuje većinom glasova na sjednici kojoj prisustvuje većina ukupnog broja odbornika.U vršenju poslova iz svog djelokruga skupština donisi: odluke, preporuke, zaključke i druge opšte akte.

Skupština opštine ima presjednika skupštine , kojeg biraju odbornici iz reda odbornika, mandat mu traje četiri godine a, odnosno koliko i mandat odbornicima. Predsjednik opština saziva skupštinu, predsjedava skupštinom i rukovodi njenim radom i stara se o realizaciji njenih odluka i drugih akata.Funkcija presjednika opština po pravilu je volonterska.

Skupština opštine može imati sekretara koga imenuje skupština, na period od četiri godine , na predlog predjednika skupšine.

Predsjednik opštine je izvršni organ opštine i on predstavlja i zastupa opštinu .Predsjednika opštine biraju građani na osnovu slobodnog, opšteg , jednakog i neposrednog biračkog prava.Predsjednik opštine se bira na period od pet godina . Finkcija predsjednika opštine je profesionalna .U vršenju izvršene vlasti predsjednik opštine : predlaže propise i druge akte koje donosi skupština. Opština može imati jednog ili više podpredsjednika .Podpredjednika imenuje predsjednik opštine. Mandat podpredsjednika traje koliko i mandat presje dnika opštne .Podpredsjednik zanjenjuje predsjednika opštine u slučaju njegove odsutnosti ili spriječenosti i vrši i druge poslove koje mu predsjednik povjeri.

18

LOKALNA UPRAVA ,ORGANI LOKALNE UPRAVE I JAVNE SLU ŽBE

Poslovi lokalne uprave utvrđeni su Zakonom o lokalnoj samoupravi i obuhvataju: izvršavanje zakona , drugih propisa i opštih akata; pripremanje nacrta odluka i drugih akte koje donose organi lokalne samouprave; vršenje upravnog nadzora; rješavanje o pravima i obavezama građana i drugih lica; rješavanje u prekršajnom postupku; i druge poslove utvrđene statutom i drugim aktima.

Lokalnom upravom rukovodi i koordinira glavni admi nistrator , organizuje rad lokalne uprave i odgovoran je za zakonitost, efikasnost i ekonomičnost rada i vrši nadzor nad radom organa lokalne uprave. Poslovi glavnog administratora se obavljaju profesionalno.Glavnog administratora imenuje i razrješava predsjednik op štine .Za vršenje poslova loklane uprave obrazuju se organi lokalne uprave i to : sekretarijati , uprave, agencije,direkcije ,biroi i sl. Radom organa lokalne uprave rukovodi starješina organa koga postavlja i razrješava glavn i administrator uz saglasnost predsjednika opštine. Starješina organa za svoj r ad odgovoran je glavnom administratoru i predsjedniku opštine.

Opština može imati menadžera.Menadžera postavlja i razrješava predsjednik opštine i njemu je odgovoran za svoj rad.

Opština ima službu za vršenje komunalnog nadzora- k omunalnu policiju koja vrši poslove koji se odnose na :komunalni red u oblast parkiranja, deponovanja otpada, snabdijevanje vodim, odvođenje otpadnih i atmosferskih voda, javnu čistoću, rasvjetu, održavanje pijaca, zelenih površina , saobraćajnih oznaka i signalizacije, lokalne puteve , radon vrijeme, prevoz putnika u gradskom i prigradskom prevozu, auto-taksi prevoz i dr. Nadzor nad radom rado komunalne policije vrši glavni administrator.

MJESNA SAMOUPRAVA

U cilju ostvarivanja lokalnih potreba i interesa u pojedim oblastima života i rada , građani osnivaju mjesnu zajednicu. Uslovi za osnivanje mjesne zajednice, poslovi mjesne zajednice, organizacija i način rada i način odlučivnja, kao i pitanja finansiranja mjesnih zajednica, uređuje se odlukom opštine.Sredstva za rad obezbjeđuju se iz prihod opštine. Mjesna zajednica ima svojstvo pravnog lica.

19

UČEŠĆE GRAĐANA U OSTVARIVANJU LOKALNE SAMOUPRVA

Zakonom su određeni oblici učešća građana u ostvarivanju lokalne uprave i to su:

Inicijativa ,Gra đanska inicijativa, Zbor gra đana, Mjesni referendum, Opštinski referendum i Gra đanska žalba ili peticija .

Pored navedenog Zakonom o lokalnoj samoupravi se određuju odluke odnosno poslovi od neposrednog i zajedničkog interesa za lokalno stanovništvo, a skupština opštine posebnom odlukom uređuje način učešća stanovništva u njihovo donošenje odnosno vršenje.

ODNOSI I SARADNJA LOKALNE SAMOUPRAVE SA GRA ĐANIMA, NEVLADINIM ORGANIZACIJAMA,JAVNIM SLUŽBAMA I DRŽAVNIM ORGANIMA

Organi lokalne samouprave dužni su da građanima daju potrebne informacije , podatke, objašnjenja i obavještenja, putem brošura, medija a za postupanje u upravnim stvarima bavezni su da javno istaknu standarde postupanja.Lokalni funkcioneri i starješine organa lokalne uprave dužni su da odrede vrijeme za prijem gra đana .Na javnim objektima gdje su smješteni organi lokalne uprave i javne službe mora biti istaknut naziv organa, odnosno javne službe, kao i lično ime i zvanje , odnosno zanimanje službenika odnosno namještenika.

Takođe, mora se obezbijediti knjiga utisaka i sandu če za primjedbe i pritužbe građana.

Organi lokalne uprave obavezni su da sarađuju sa nevladinim organizacijama,a saradnju sa njima ostvaruju naročito: informisanjem nevladinog sektora o svim pitanjima od značaja za nevladin sektor; konsultovanjem nevladinog sektora prilikom donošenja programa razvoja lokalne samouprave i opštim aktima koje donosi opština; omogućavanjem nevladinog sektora u radu radnih grupa na pripremi i normativnih akata, izradi projekata ili programa iz nadležnosti opština; finansiranjem nevladinih organizacija od interesa za lokalno stanovništvo;obezbjeđivanjem uslova za rad nevladinim organizacijam i dr.

Organi lokalne samouprave ostvaruju saradnju i sa javnim službama i drugim pravnim licima čiji je osnivač država i zasnovani su prevashodno na međusobnoj saradnji i jasnom definisanju međusobnih obaveza.Organi lokalne samouprave u poslovima iz sopstvenog djelokruga daju organima dražavne uprave : inicijative , predloge i sugestije, traže mišljenja , u čestvuju u pripremi zakona koji su od interesa za ostvarivanje i razvoj lokalne samouprave. Kada su u pitanju poslovi lokalne samouprave koji se odnose na utvrđivanje i ostvarivanje sloboda , prava i dužnosti građana, državni organi vrše nadzor nad zakonitošću rada organa lokalne samouprave

20

u obavljanju tih poslova i kontrolu zakonitosti rad i postupanja organa lokalne uprave kao i kontrolu efikasnosti , ekonomičnosti i sefektivnosti vršenja tih poslova u u vezi sa tim preduzimaju mjere i radnje u skladu sa zakonam.

U vršenju nadzora nad obavljenjem poslova utvr đivanja i ostvarivanja sloboda, prava i dužnosti gra đana, Vlada može da:

- upozori organ lokalne samouprave da obezbijedi ostvarivanje svojih funkcija kada duže vrijeme ne obavljaju funkciju zbog čega se dovodi u pitanje ostvarivanje prava i sloboda građan;

- da do odluke Ustavnog suda obustavi od izvršenja propis ili opšti akt skupštine ili predsjednika opštine za koji smatra da je u suprotnosti sa Ustavom ili zakonom ili kojima se oduzimaju ili ograničavaju slobode, prava i dužnosti građana;

- izuzetno, raspusti skupštinu opštine , ukoliko skupština nakon upozorenja ne obezbijedi ostvarivanje , svojih funkcija:

SARADNJA I UDRUŽIVANJE LOKALNE SAMOUPRAVE

Lokalne samouprave u vršenju poslova iz sopstvene nadležnosti , međusobno sarađuju i mogu udruživati sredstva za vršenje poslova od zajedničkog interesa. Saradnja se zasniva i ostvaruje se na principima dobrovoljnosti i solidarnosti. Opštine imaju pravo na osnivanje asocijacija opština za teritoriju države ( Zajednica Opština Crne Gore) kao i osnivati međuopštinsku zajednicu i ti odnosi se uređuju sporazumom o osnivanju zajednice.

ZAŠTITA LOKALNE SAMOUPRAVE

Lokalna samouprava zasniva se na visokom stepenu autonomnosti lokalnih zajednica, koja se između ostalog , ogleda i u nemogućnosti organa države da svojim aktima, osim u slučajevima i pod uslovima utvrđenim zakonom, uskraćuju ili ograničavaja prava lokalne samouprave. Tako, lokalna zajednica odnosno skupština opštine ima pravo ,da pred Ustavnim sudom pokrene postupak za ocjenu ustavnosti i zakonitosti zakona, drugog propisa ili opšteg akta državnog organa , kojima se narušavaju prava i dužnosti opštine, utvrđena Ustavom i zakonom.

Osim prava na zaštitu pred Ustavnim sudom , lokalna zajednica može podnijeti i inicijativu predsjedniku države.

IMOVINA OPŠTINE I FINANSIRANJE

Opština ima imovinu i prihode sa kojima raspolaže, u skladu sa zakonom .Imovinu opštine čine pokretne i nepokrene stvari, novčana sredstva, hartije od vrijednosti i druga imovinska prava.Opština upravlja i raspolaže svojom imovinom u skladu sa njenom

21

namjenom, vodeći se principima dobre prakse ekonomskog i finansijskog upravljanja i menadžmenta.Opština i javne službe čiji je osnivač, dužne su da vode evidencije o svojoj imovini.

Zakonom o lokalnoj samoupravi i drugim propisima koji uređuju oblast finansija uređena su pitanja finansiranja lokalne samouprave.Sredstva za finansiranje lokalnih zajednica obezbjeđuju se : iz sopstvenih prihoda ( lokalne komunalne takse , lokalne administrativne takse , naknade za gradsko građevinsko zemljište i dr); prihoda koje ostvare organi lokalne uprave; samodoprinosa; prihoda po osnovima raznih vrsta poreza i prireza i boravišne takse; dopunskih sredstava iz budžeta države.

Prihodi i rashodi opštine utvrđuju se u budžetu opštine. Sredstva za obavljanje prenesenih i povjerenih poslova obezbjeđuju se iz budžeta države.

GLAVNI GRAD

Zakonom o glavnom gradu utvrđen je poseban način ostvarivanja lokalne samouprave u Glavnom gradu, zbog specifičnosti glavnog grada koji je ujedno i administrativni centar Crne Gore.Glavni grad obuhvata teritoriju opštine Podgorica i predstavlja urbano, privredno , kulturno i drušveno područje , sa jedinstvenom teritorijom. U cilju ekonomičnijeg i efikasnijeg obavljanja poslova Glavnog grada i omogućavanja učešća građana u vršenju poslova Glavnog grada, osnivaju se gradske opštine,i to: Gradska opština Tuzi i Grads ka opština Golubovci.

Područja gradske opštine određuje se statutom Glavnog grada i one imaju svojstvo pravnog lica, u okviru prava i dužnosti gradske opštine, kao i pečat gradske opštine.

Organi Glavnog grada su : Skupština Glavnog grada i gradona čelnik Glavnog grada . Skupština je predstavnički organ građana Glavnog grada.Skupština ima presjednika . Funkcija presjednika je profesionalna.

Gradona čelnik je izvršni organ Glavnog grada i on može imat i jednog ili više zamjenika. Zamjenika gradonačelnika imenuje i razrješava gradonačelnik, Gradonačelnik može učestvovati u radu Vlade , kada se raspravlja o pitanjima koja su od interesa za razvoj Glavnog grada .

Za vršenja poslova lokalne uprave obrazuju se organi uprave Glavnog grada. Upravom Glavnog grada rukovodi i koordinira glavni administrator .

Organi gradske opštine su: skupština gradske opštin e i predsjednik gradske opštine.

22

Skupština gradske opštine je predstavnički organ građana gradske opštine. Predsjednik gradske opštine je izvršni organ gradske opštine i bira ga skupština gradske opštine.Lokalnom upravom gradske opšine rukovodi sekretar gradske opštine.

Saglasno njihovom pravnom status uspostavljen je i sistem njihovog finansiranja i sredstva za finansiranje gradskih opština obezbjeđuju se iz budžeta Glavnog grada.Navedena sredstva utvrđuju se u zavisnosti od vrste, obima , složenisti poslova, broja stanovnika gradske opštine u odnosu na ukupan broj stanovnika Glavnog grada.Gradskoj opštini pripada 50% prihoda Glavnog grada ostvarenih na području gradske opštine( od poreza na nepokretnost, od koncesionih naknada za korišćenje prirodnih dobara koje se dodjeljuju Glavnom gradu, od lokalnih komunalnih taksi i dr.). Pored ovih prihoda , gradskoj opštini u cjelini pripada prihod od administrativnih taksi za spise i radnje pred organima lokalne uprave gradske opštine.

PRIJESTONICA

Zakonom o prijestonici utvrđen je poseban način ostvarivanja lokalne samouprave u Prijestonici.Prijestonica Crne Gore je Cetinje, i ona je istori jski , kulturni i duhovni centar Crne Gore. U Prijestonici je zvanična rezidencija Predsjednika Crne Gore.U Prijestonici se održava prva sjednica redovnih zasjedanja Skupštine Crne Gore.Diplomatsko-konzularna predstavništva i međunarodne organizacije mogu imati sjedište u Prijestonici. Skupština određuje koje javne , naučne i kulturne ustanove i državni organi mogu imati sjedište u Prijestonici. Vlada Crne Gore, posebnim aktom određuje da sjedište pojedinih ministarstava , drugih organa uprave i javnih ustanova čiji je ona osnivač , bude u Prijestonici. Prijestonica ima statut kojim se ure đuje organizacija i rad Prijestonice. Prijestonica ima praznik –dan Prijestonice u skladu sa statutom.

Organi Prijestonice su Skupština Prijestonice i Gra donačelnik Prijestonice. Skupština Prijestonice je predstavnički organ građana Prijestonice.Predsjednika skupštine Prijestonice , bira Skupština Prijestonic e iz reda odbornika i on tu funkciju obavlja profesionalno.Mandat predsjednika Skupštine Prijestonice traje koliko i mandate Skupštine Prijestonice.

Skupština Prijestonice ima sekretara koga imenuje Skupština Prijestonice na predlog predsjednika Skupštine, u skladu za zakonom.

Gradona čelnik Prijestonice je izvršni organ Prijestonice i bira se na period od pet godina, u skladu sa zakonom. Gradona čelnik može imati jednog ili više zamjenika.Zamjenike imenuje i razrješava Gradona čelnik Prijestonice. Mandat zamjenika Gradonačelnika Prijestonice traje koliko i mandat Gradonačelnika Prijestonice.

23

Prijestonica ima Senat, kao savjetodavno tijelo, i konstituiše se aktom Skupštine Prijestonice , na period od četiri godine.Senat zauzima stavove , daje predloge i mišljenja državnim kao i organima Prijestonice o pitanjima značajnim za ekonomski, kulturni , istorijski , ekološki, turistički , demokratski razvoj Prijestonice. Sredstva za rad Senata obezbjeđuju se u budžetu Crne Gore.

Za vršenje poslova lokalne uprave obrazuju se organ i uprave Prijestonice.Upravom Prijestonice rukovodi i koo rdinira glavni administrator i odgovoran je za zakonitost , efikasnost i ekonomi čnost njenog rada.

Prijestonica , može ustanoviti javna priznanja za uspijehe koji doprinose razvoju i promovisanju interesa Prijestonice i u znak po časti i zahvalnosti.

Javna priznanja su: nagrada,povelja, medalja i pokr oviteljstvo Prijestonice. Javna priznanja se mogu dodjeljivati i stranim državljanima, prijateljskim gradovima i organizacijam drugih država.

uslovi, postupak i način dodjeljivanja javnih priznanja uređuju se statutom Prijestonice

24

RADNI ODNOSI

Pojam i bitni elementi radnog odnosa

Radni odnos u najširem smislu obuhvata sveukupnost pravnih odnosa između zaposlenog i poslodavca uređenih Ustavom, međunarodnim ugovorima, zakonima i drugim propisima, kolektivnim i drugim ugovorima i predstavlja specifični ugovorni odnos dvije ravnopravne strane u oblasti rada od kojih svaka strana u tom odnosu ostvaruje svoje ciljeve, uvažavajući interese druge strane.

Bitni elementi radnog odnosa su: dobrovoljnost; da je to odnos koji se uspostavlja između zaposlenog i poslodavca; obavljanje određenih poslova; ostvarivanje određenih prava; postojanje određenih obaveza i odgovornosti; i zaštita prava.

Radni odnos je pravni odnos između zaposlenog i poslodavca iz kojeg proizilaze prava, obaveze i odgovornosti iz rada (zasnivanje radnog odnosa, raspoređivanje, radno vrijeme, odmori i odsustva, zaštita na radu, zarada, naknada zarada i druga primanja, disciplinska i materijalna odgovornost, prestanak radnog odnosa i zaštita prava) i prava

i obaveze iz radnog odnosa odnosno po osnovu rada (zdravstveno, penzijsko, invalidsko i drugi oblici socijalnog osiguranja).

ZASNIVANJE RADNOG ODNOSA

Radni odnos zasniva lice koje ispunjava opšte i posebne uslove predviđene zakonom, drugim propisima i aktom o sistematizaciji.

Opšti uslovi za zasnivanje ranog odnosa su: da je l ice navršilo najmanje 15 godina života i da ima opštu zdravstvenu sposobnost

Posebni uslovi za zasnivanje ranog odnosu su: nivo kvalifikacije obrazovanja, radon iskustvo, posebna znanja i vještine, posebne godine života, naro čita zdravstvena sposobnost i drugi uslovi neophodni za obavljanje odre đenih poslova.

Radni odnos kod poslodavca zasniva se zaklju čivanjem ugovora o radu.

RADNA KNJIŽICA

Zaposleni ima radnu knjižicu. Radna knjižica je javna isprava koju izdaje nadležni organ lokalne samouprave. Zaposleni radnu knjižicu predaje poslodavcu na dan početka rada, a poslodavac je dužan da zaposlenom vrati, uredno popunjenu radnu knjižicu na dan prestanka rada. U radnu knjižicu ne mogu se unositi negativni podaci u vezi sa radom zaposlenog.

25

RADNO VRIJEME

Puno radno vrijeme iznosi 40 časova nedjeljno ako zakonom nije drukčije određeno. Kolektivnim ugovorom može se utvrditi radno vrijeme kraće od 40 časova u radnoj nedjelji.

Zaposleni može u okviru 40-časovne radne nedjelje da zaključi ugovor o radu kod više poslodavaca i na taj način ostvari puno radno vrijeme, a ostvarivanje prava i obaveza i raspored radnog vremena zaposlenih koji su zaključili ugovor o radu, uređuje se sporazumom poslodavaca.

Ugovor o radu može se zaklju čiti sa nepunim radnim vremenom, ali ne kraće od 1/4 (10 časova) punog radnog vremena , s tim što se radna mjesta na kojima se zaključuje ugovor o radu sa nepunim radnim vremenom utvrđuju aktom o sistematizaciji, u zavisnosti od prirode posla i organizacije rada.

Zaposleni koji radi na naro čito teškim i za zdravlje štetnim poslovima ima ima pravo da radi skra ćeno vrijeme ali ne kra će od 36 časova u radnoj nedjelji.

Radno vrijeme zaposlenog može trajati i duže od pun og radnog vremena (prekovremeni rad), ako se sa odgovarajućom organizacijom rada i rasporedom radnog vremena ne može završiti iznenada povećani obim posla.

Rad duži od punog radnog vremena može trajati samo onoliko vremena koliko je neophodno da se otklone uzroci zbog kojih je uveden , ali ne duže od 10 časova nedjeljno.

ODMOR U TOKU RADA, DNEVNI I NEDJELJNI ODMOR

Zaposleni ima pravo na odmor u toku dnevnog rada u trajanju od 30 minuta, koji ne može da koristi na početku i na kraju radnog vremena. Vrijeme ovog odmora uračunava se u radno vrijeme. Poslodavac je dužan da organizuje odmor u toku dana tako da se obezbijedi da se rad ne prekida, ako priroda posla ne dozvoljava prekid, odnosno ako se radi sa strankama.

Zaposleni ima pravo na dnevni odmor izme đu dva uzastopna radna dana u trajanju od najmanje 12 časova neprekidno , osim za vrijeme rada na sezonskim poslovima kada ovaj odmor traje najmanje 10 časova neprekidno, s tim što zaposleni mlađi od 18 godina i tada ima pravo na odmor u trajanju od 12 časova.

Zaposleni ima pravo na nedjeljni odmor u trajanju o d najmanje 24 časa neprekidno , ako radi na dan svog nedjeljnog odmora mora mu se obezbijediti jedan dan odmora u toku naredne nedjelje. Zaposlenom se ne može uskratiti pravo na odmor u toku rada dnevni i nedjeljni odmor.

26

Zaposleni ima pravo na godišnji odmor u trajanju od najmanje 20 radnih dana,a zaposleni mla đi od 18 godina u trajanju od najmanje 24 radna dana, dok zaposleni koji radi skra ćeno radno vrijeme ima pravo na 30 radnih dana( koji rade na teškim i pozdravlje opanim poslovima). Zaposleni koji nema godinu dana rada u kalendarskoj godini ima pravo na godišnji odmor srazmjerno vremenu provedenom na radu.

Godišnji odmor može se koristiti u dva dijela . Ako se godišnji odmor koristi iz dva dijela prvi dio se mora iskoristiti u trajanju od najmanje 10 dana neprekidno u toku trajanja kalendarske godine,a drugi dio se mora iskoristiti najkasnije do 30 juna naredne godine .

ODSUSTVOVANJE SA RADA - PLA ĆENO I NEPLAĆENO ODSUSTVO l

Zaposleni ima pravo na odsustvo sa rada uz naknadu zarade (plaćeno odsustvo), u slu čaju sklapanja braka, ro đenja djeteta, teže bolesti člana uže porodice, polaganja stru čnog ispita i u drugim slu čajevima utvr đenim kolektivnim ugovorom i ugovorom o radu . Vrijeme trajanja plaćenog odsustva utvrđuje se kolektivnim ugovorom i ugovorom o radu. Zaposleni ima pravo na pla ćeno odsustvo sedam radnih dana zbog smrti člana uže porodice a članovima uže porodice smatraju se bračni drug, djeca (bračna, vanbračna, usvojena i pastorčad), braća, sestre, roditelji, usvojilac i staratelj.

Zaposleni ima pravo na nepla ćeno odsustvo sa rada za vrijeme i u slu čajevima utvr đenim kolektivnim ugovorom i ugovorom o radu i ima pravo na zdravstvenu zaštitu, a druga prava i obaveze iz rada i po osnovu rada miruju.

ZAŠTITA ŽENA, OMLADINE I INVALIDA

Zaposlena žena, zaposleni mlađi od 18 godina života i zaposlena lica sa invaliditetom imaju pravo na posebnu zaštitu, u skladu sa zakonom. Zaposlena žena i zaposleni mlađi od 18 godina života ne mogu da rade na radnom mje stu na kojem se pretežno obavljaju naro čito teški fizi čki poslovi, radovi pod zemljom ili pod vodom, niti na poslovima koji bi mogli štetno i s p ovećanim rizikom da uti ču na njihovo zdravlje i život.

Poslodavac ne može odbiti da zaključi ugovor o radu sa trudnom ženom, niti joj može otkazati ugovor o radu zbog trudnoće ili ako koristi porodiljsko odsustvo.

27

Zaposlenoj ženi kojoj ugovor o radu na određeno vrijeme ističe u periodu korišćenja prava na porodiljsko odsustvo, rok za koji je ugovorom o radu zasnovala radni odnos na određeno vrijeme produžava se do isteka korišćenja prava na porodiljsko odsustvo.

Roditeljsko odsustvo je pravo jednog od roditelja d a koristi odsustvo sa rada zbog njege i staranja o djetetu. Roditeljsko odsust vo se može koristiti u trajanju do 365 dana od dana ro đenja djeteta . Roditelj može da otpočne da radi i prije isteka odsustva od godine dana, ali ne prije nego što protekne 45 dana od dana rođenja djeteta, s tim da roditelj nema pravo da nastavi korišćenje roditeljskog odsustva. Ako jedan od roditelja prekine korišćenje roditeljskog odsustva, drugi roditelj ima pravo da koristi neiskorišćeni dio roditeljskog odsustva.

KOLEKTIVNI UGOVORI

Kolektivnim ugovorom, u skladu sa zakonom, utvrđuju se prava, obaveze i odgovornosti iz rada i po osnovu rada, postupak izmjena i dopuna kolektivnog ugovora, međusobni odnosi učesnika kolektivnog ugovora i druga pitanja od značaja za zaposlenog i poslodavca. Kolektivni ugovor zaključuje se u pisanom obliku i primjenjuje se neposredno.

Kolektivni ugovor može se zaklju čiti kao: opšti, granski i kolektivni ugovor kod poslodavca.

Opšti kolektivni ugovor zaklju čuje se za teritoriju Crne Gore i primjenjuje se na sve zaposlene i poslodavce.

Opštim kolektivnim ugovorom utvrđuju se elementi za utvrđivanje zarade, naknada zarade, ostala primanja zaposlenih i utvrđuje obim prava i obaveze iz rada u skladu sazakonom.

Opšti kolektivni ugovor zaklju čuju nadležni organ reprezentativne organizacije Sindikata Crne Gore, nadležni organ reprezentativno g udruženja poslodavaca Crne Gore i Vlada Crne Gore.

Kolektivni ugovori zaklju čuju se na neodre đeno ili odre đeno vrijeme.

OBLAST PENZIJSKOG I INVALIDSKOG OSIGURANJA

Penzijsko i invalidsko osiguranje je osiguranje kojim se osiguranicima obezbjeđuju prava za slučaj starosti, invalidnosti i tjelesnog oštećenja, a članovima njihovih porodica pravo za slučaj smtri osiguranika, odnosno korisnika prava.

Prava iz penzijskog i invalidskog osiguranja su: pravo na starosnu penziju za slučaj starosti: pravo na invalidsku penziju za slučaj invalidnosti; pravo na porodi čnu

28

penziju i pravo na naknadu pogrebnih troškova za slučaj smrti; pravo na novčanu naknadu za tjelesno oštećenje za slučaj tjelesnog oštećenja prouzrokovanog; povredom na radu ili profesionalnom bolešću.

Pravo na starosnu penziju sti če osiguranik kad navrši 67 godina života i najmanje 15 godina penzijskog staža ili kad navrši 40 godina staža osiguranja i najmanje 55 godina života.

OBLAST ZDRAVSTVENOG OSIGURANJA

Zdravstveno osiguranje građanima se obezbjeđuje ostvarivanje prava na zdravstvenu zaštitu. Razlikuje se obavezno i dobrovoljno zdravstveno osiguranje. Obavezno zdravstveno osiguranje je dio sistema socijalnog osiguranja građana kojim se na načelima obaveznosti, uzajamnosti i solidarnosti svim građanima drugim licima obezbjeđuje pravo na zdravstvenu zaštitu i druga prava. Ostvarivanje prava iz obaveznog i dobrovoljnog zdravstvenog osiguranja obezbjeđuje Fond za zdravstveno osiguranje.

Prava iz obaveznog zdravstvenog osiguranja su: prav o na zdravstvenu zaštitu; pravo na naknadu zarade za vrijeme privremene sprij ečenosti za rad; pravo na naknadu putnih troškova u vezi koriš ćenja zdravstvene zaštite.

OBLAST ZAPOŠLJAVANJA

Zapošljavanjem se smatra posredovanje u zapošljavanje, preduzimanjem mjera i aktivnosti u kreiranju i predlaganju mjera u politici zapošljavanja.Zapošljavanje je djelatnost od javnog interesa.Zaposeleni u okviru obaveznog socijalnog osiguranja izdvajaju i poseban doprinos za osiguranje za slučaj nezapolsenosti.

Lica za slučaj nezaposlenosti ostvaruju pravo na: posredovanje u zapošljavanju , uključivanje u programe aktivne politike zapošljavanja, pripremu za zapošjlavnje, prekvalifikaciju i dokvalifikaciju ,novčanu naknadu za vrijeme nezaposlenosti, zdravstveno osiguranje, informisanje o mogućnostima i uslovima zapošljavanja i druga prava u skladu sa zakonom

SLUŽBENIČKI SISTEM

Službeni čki sistem ure đen je Zakonom o državnim službenicima i namještenicima koji konstituiše prava, obaveze, odg ovornosti i druga pitanja koja se odnose, ili su od zna čaja za status državnih službenika i namještenika.

Državni službenik zakonom je definisan kao lice koje je zasnovalo radni odnos u državnom organu za vršenje poslova kojima se ostvaruje Ustavom, zakonom i drugim propisima utvrđena nadležnost tog organa, kao i lice koje u državnom organu vrši

29

poslove informatićke, materijalno-finansijske, računovodstvene i druge poslove administrativne prirode.

Namještenik je lice koje je zasnovalo radni odnos u državnom organu radi vršenja administrativno-tehničkih i pomoćnih poslova.

PRINCIPI SLUŽBENIČKOG SISTEMA:

Službeni čko – namješteni čki sistem zasniva se na principima i to: Zakonitost i i odgovornost, Službeni čke etike , Zabrane diskriminacije .

KATEGORIZACIJA RADNIH MJESTA DRŽAVNIH SLUŽBENIKA I NAMJEŠTENIKA

Državni službenici

Službenički sistem uspostavlja četiri kategotrije radnih mjesta državnih službenika na osnovu vrste poslova, odgovarajućeg radnog iskustva, nivoa kvalifikacije obrazovanja, odgovornosti, složenosti i potrebnih vještina u vršenju poslova. Službenički sistem, u okviru kategorija, sadrži jedan ili više nivoa sa odgovarajućim zvanjima.

Kategorizacija radnih mjesta obezbjeđuje vršenje poslova u državnom organu u okviru četiri kategorije i to: Visoki rukovodni kadar , Ekspertsko-rukovodni kadar , Ekspertski kadar, Izvršni kadar.

U okviru Izvršnog kadra utvr đena su zvanja: samostalni referent –IV nivo kvalifikacije; viši referent – IV nivo kvalifikacij e i referent- III i IV nivo kavlifikacije.

- Namještenici

Namještenici vrše administrativno-tehničke i pomoćne poslove čije je obavljanje potrebno za blagovremeno i efikasno vršenje poslova državnog organa i dijele se u dva nivoa, u okviru kojih su utvrđena zvanja i uslovi i to:

viši namještenik - III ili IV nivo kvalifikacije obrazovanja i najmanje jedna godina radnog iskustva; i namještenik - I drugi nivo kvalifikacije obrazovanja, bez radnog iskustva.

ZASNIVANJE RADNOG ODNOSA DRŽAVNIH SLUŽBENIKA I NAMJEŠTENIKA

Opšti uslovi za zasnivanje radnog odnosa u državnom organu su:

-državljanstvo Crne Gore,

-punoljetstvo,

-zdravstvena sposobnost za obavljanje poslova radnog mjesta,

30

-posjedovanje propisanog nivoa kvalifikacije obrazovanja,

-neosuđivanost za krivična djela koje lice čini nedostojnim za rad u državnom organu i da se protiv lica ne vodi krivični postupak za krivično djelo za koje se gonjenje preduzima po službenoj dužnosti.

Položen stručni ispit za rad u državnim organima takođe je uslov za zasnivanje radnog odnosa u državnom organu,izuzev namještenikaTakođe, zakonom ili drugim propisom moguće je propisati i drugi odgovarajući ispit kao uslov za vršenje poslova u državnom organu.

Popuna radnog mjesta u državnom organu vrši se na o snovu:

- internog oglasa unutar državnog organa (neuspjela popuna radnog mjesta na ovaj na čin vrši se putem internog oglasa izme đu državnih organa);

- internog oglasa izme đu državnih organa (neuspjela popuna radnog mjesta n a ovaj na čin vrši se putem javnog oglasa);

- javnog oglasa (po četne pozicije kategorija ekspertski kadar i izvršni kadar, kao i radna mjesta namještenika);

- javnog konkursa (kategorija visoki rukovodni kada r).

Rok za podnošenje prijava na interni oglas unutar d ržavnog organa, na interni oglas izme đu državnih organa i na javni oglas ne može biti kra ći od 15 dana od dana objavljivanja oglasa dok je rok za podnošenje prijava na javni konkurs 20 dana od dana objavljivanja konkursa.

Odluku o izboru državnog službenika, odnosno namješ tenika donosi starješina državnog organa i, po pravilu, vrši izbor najbolje ocijenjenog kandidata sa liste za izbor.

Starješina državnog organa na osnovu kona čne odluke o izboru donosi rješenje o zasnivanju radnog odnosa za državnog službenika, od nosno namještenika.

PROBNI RAD

Probni rad traje godinu dana i obavezan je za državnog službenika, odnosno, namještenika koji prvi put zasniva radni odnos na neodređeno vrijeme u državnom organu.

Državni službenik, odnosno namještenik koji zadovolji na probnom radu nastavlja sa radom u državnom organu a koji nije zadovoljio na probnom radu prestaje mu radni odnos po sili zakona.

31

. Rješenje o ocijenjivanju probnog rada donosi starješina drža vnog organa najkasnije 15 dana od isteka probnog rada a ocjene su ,,zadovoljio na probnom radu“ ili ,,nije zadovoljio na probnom radu“ .

PRIPRAVNICI

Pripravnik je lice koje prvi put zasniva radni odnos u državnom organu u određenom nivou kvalifikacije obrazovanja, radi osposobljavanja za samostalno vršenje poslova.

Radni odnos pripravnik zasniva na osnovu javnog ogl asa, koji objavljuje i sprovodi Uprava za kadrove.

Pripravni čki staž za VI i VII1 nivo kvalifikacije obrazovanja traje 12 mjeseci, ukoliko posebnim zakonom nije drukčije uređeno, kao na primjer u sudovima i tužilaštvima u kojima pripravnički staž traje 24 mjeseca. Za III i IV1 nivo kvalifikacije obrazovanja pripravni čki staž traje šest mjeseci, ukoliko posebnim zakonom nije drukčije uređeno. Ukoliko u tom periodu pripravnik, iz opravdanih razloga, odsustvuje sa rada duže od jednog mjeseca pripravnički staž se produžava za vrijeme koliko je trajalo odsustvo.

Pripravnik se osposobljava po programu koji utvrđuje državni organ u kojem se osposobljava pripravnik.

TRAJANJE RADNOG ODNOSA

Državni službenik, odnosno namještenik, po pravilu, zasniva radni odnos na neodre đeno vrijeme.

Radni odnos se može zasnovati i na odre đeno vrijeme radi :

- zamjene privremeno odsutnog državnog službenika, odnosno namještenika za vrijeme odsustva državnog službenika, odnosno namještenika, a najduže do dvije godine;

- obavljanja projektnih zadataka sa određenim vremenom trajanja, za vrijeme trajanja projekta, a najduže dvije godine;

- vršenja privremeno povećanog obima poslova, koje nije moguće obaviti sa postojećim brojem državnih službenika i namještenika za vrijeme trajanja privremeno povećanog obima poslova, a najduže do šest mjeseci;

- obuke pripravnika, za vrijeme trajanja pripravničkog staža.

Zasnivanje radnog odnosa na odre đeno vrijeme vrši se na na čin na koji se vrši popuna radnih mjesta na neodre đeno vijeme.

PRAVA I OBAVEZE DRŽAVNIH SLUŽBENIKA I NAMJEŠTENIKA

32

Državnom službeniku, odnosno namješteniku državni organ u kojem radi obezbijeđuje potrebne tehničke i druge uslove u kojima treba da vrši poslove i radne zadatke u skladu sa pravilima i standardima rada u državnom organu.

Za svoj rad državni službenik, odnosno namještenik ima pravo na zaradu, naknadu zarade i druga primanja , odnosno ima pravo na jednaku zaradu za jednak rad, nezavisno od toga da li je u radnom odnosu na određeno ili neodređeno vrijeme.

Državni službenik, odnosno namještenik ima pravo na godišnji odmor .

Državni službenik, odnosno namještenik ima pravo na odsustvo sa rada u skladu sa opštim propisima o radu.

ZARADA, NAKNADE I DRUGA PRIMANJA

Državni službenik, odnosno namještenik za svoj rad ima pravo na zaradu, naknadu zarade i druga primanja.

Zaradu državnog službenika, odnosno namještenika čine fiksni i varijabilni dio i dodatak na zaradu .

Rješenje o fiksnom dijelu zarade donosi starješina državnog organa odnosno službe na osnovu akta o raspoređivanju ili unaprijeđenju državnog službenika i namještenika u više zvanje odnosno platni razred. Rješenje o varijabilnom dijelu zarade za državne službenike, odnosno namještenike donosi ministar finansija, na osnovu odluke starješine državnog organa o ispunjavanju uslova za varijabilni dio zarade.

O zaradama državnih službenika odnosno namještenik a vodi se centralna evidencija koju vodi Ministarstvo finansija i koje vrši nadzor nad sprovođenjem zakona i drugih propisa o zaradama i naknadama državnih službanika i namještenika.

MIROVANJE PRAVA IZ RADNOG ODNOSA

Državnom službeniku, odnosno namješteniku miruju prava i obaveze iz rada i po osnovu rada, ukoliko odsustvuje sa rada zbog upućivanja na rad u inostranstvo u okviru međunarodno-tehničke ili kulturno-prosvjetne saradnje, u diplomatska, konzularna i druga predstavništva, kao i na stručno usavršavanje ili obrazovanje. Državni službenik , odnosno namještenik dužan je da se vrati na svoje ili drugo odgovarajuće radon mjestu u roku od 30 dana od dana prestanka razloga zbog kojeg su mu mirovala prava i obaveze iz rada i po osnovu rada.

ODGOVORNOST DRŽAVNIH SLUŽBENIKA I NAMJEŠTENIKA

Zakonom o državnim službenicima i namještenicima pr opisane su lakše i teže povrede službene dužnosti.

33

Državni službenik, odnosno namještenik disciplinski je odgovoran za povrede službene dužnosti iz radnog odnosa, koje mogu biti lakše ili teže a za specifične potrebe pojedinih organa ova pitanja mogu biti posebnim zakonima drukčije uređena (Uprava policije, Uprava carina itd.). Odgovornost za krivično djelo ili prekršaj ne isključuje disciplinsku odgovornost.

Disciplinske mjere su :

- za lakše povrede -pisana opomena i nov čana kazna koja se izriče za jedan mjesec, u iznosu do 20% zarade isplaćene za mjesec u kojem je učinjena lakša povreda službene dužnosti.

- za teže povrede - novčana kazna u trajanju od dva do šest mjeseci u iznosu od 20% do 40% zarade isplaćene za mjesec u kojem je počinjena teža povreda službene dužnosti, prestanak radnog odnosa.

Disciplinski postupak pokre će starješina državnog organa, na predlog neposrednog rukovodioca a neposredni rukovodilac je obavezan da podnese predlog ukoliko postoje činjenice i okolnosti koje ukazuju na povredu službene dužnosti.

Disciplinski postupak vodi i odluku predlaže disciplinska komisija čiji sastav određuje rješenjem starješina državnog organa, a čine je predsjednik i dva člana sa posebne liste od kojih je jedan predstavnik reprezentativnog sindikata.

Disciplinsku mjeru protiv državnog službenika, odnosno namještenika, na predlog disciplinske komisije, izriče starješina državnog organa a predlog je komisija dužna da dostavi što prije, a najkasnije u roku od 60 dana od dana pokretanja disciplinskog postupka.

Disciplinska mjera upisuje se u Centralnu kadrovsku evidenciju a briše se nakon proteka dvije godine od dana pravosnažnosti za lakšu , odnosno po proteku pet godina od dana pravosnažnosti za težu povredu , ukoliko ne učini novu povredu službene dužnosti, osim mjere prestanka radnog odnosa i smatra se da državni službenik, odnosno namještenik disciplinski nije bio kažnjavan.

Državni službenik, odnosno namještenik materijalno je odgovoran za štetu koju je na radu ili u vezi sa radom protivpravno, namjerno ili iz krajnje nepažnje prouzrokovao državnom organu.

RASPOREĐIVANJE DRŽAVNIH SLUŽBENIKA I NAMJEŠTENIKA ZBOG POTR EBA RADA

Državni službenik, odnosno namještenik može se, bez njegove saglasnosti, zbog potreba rada, trajno ili privremeno, rasporediti na drugo odgovarajuće radno mjesto (a

34

to je radno mjesto čiji se poslove vrše u istom zvanju kao poslovi radnog mjesta na kome je radio prije raspoređivanja) u istom državnom organu ili privremeno rasporediti u drugi državni organ.

Državni službenik, odnosno namještenik može se trajno ili privremeno rasporediti na drugo odgovarajuće radno mjesto u istom državnom organu ako to nalažu organizacija ili racionalizacija poslova ili drugi opravdani razlozi ili privremeno rasporediti na drugo odgovarajuće radno mjesto u istom državnom organu zbog zamjene odsutnog državnog službenika, odnosno namještenika ili povećanog obima posla, pri čemu zadržava sva prava koja mu pripadaju na radnom mjestu na kome je radio prije raspoređivanja s tim što privremeni raspored može trajati najduže jednu godinu, poslije čega ima pravo da se vrati na radno mjesto na kome je radio prije raspoređivanja.

OCJENJIVANJE DRŽAVNOG SLUŽBENIKA I NAMJEŠTENIKA

Ocjenjivanje državnog službenika, odnosno namještenika vrši se u cilju praćenja njegovog rada i pravilnog odlučivanja o njegovom kretanju u službi na osnovu kriterijuma: postignuti rezultati rada;samostalnost i kreativnost u vršenju poslova;kvalitet ostvarene saradnje sa strankama i saradnicima na poslu; kvalitet organizacije rada u vršenju poslova; druge sposobnosti, vještine i kvalitet u vršenju poslova.

Ocjene rada su: "odli čan", "dobar", "zadovoljava", i "ne zadovoljava".

Ocjenjivanje se vrši jednom godišnje, a najkasnije do 31. januara teku će za prethodnu godinu.

Ocjenu rada državnog službenika, odnosno namještenika rješenjem daje starješina državnog organa, na predlog neposrednog rukovodioca koji je dužan da sa predlogom ocjene upozna državnog službenika, odnosno namještenika i sa njim obavi razgovor.

Ocjena rada upisuje se u Centralnu kadrovsku eviden ciju .

Državnom službeniku, odnosno namješteniku koji je d va puta uzastopno ocijenjen ocjenom "ne zadovoljava" prestaje radni o dnos, danom kona čnosti rješenja o ocjenjivanju.

STRUČNO USAVRŠAVANJE DRŽAVNIH SLUŽBENIKA I NAMJEŠTENIKA

U cilju unaprijeđenja stručnih sposobnosti i vještina za potrebe vršenja poslova radnog mjesta državni službenik, odnosno namještenik ima pravo i obavezu da se stručno osposobljava i usavršava. Stručno osposobljavanje i usavršavanje pod propisanim uslovima moguće je i preko posebnog programa a prava i obaveze se uređuju ugovorom između starješine državnog organa i državnog službenika, odnosno namještenika.

35

Sredstva za osposobljavanje i usavršavanje državnog službenika, odnosno namještenika obezbjeđuju se u budžetu Crne Gore.

O posebnoj stručnoj obuci i usavršavanju vodi se evidencija.

PRESTANAK RADNOG ODNOSA

Državnom službeniku, odnosno namješteniku radni odn os prestaje: po sili zakona ; otkazom koji daje državni službenik, odnosno namještenik; sporazumom između starješine državnog organa i državnog službenika, odnos.

Državnom službeniku, odnosno namješteniku radni odn os prestaje po sili zakona:

- kad navrši 67 godina života i najmanje 15 godina staža osiguranja - danom dostavljanja konačnog rješenja državnom službeniku, odnosno namješteniku;

- usljed gubitka radne sposobnosti - danom dostavljanja pravosnažnog rješenja o utvrđivanju gubitka radne sposobnosti;

- ukoliko ne položi struči ispit za rad u državnim organima u roku od jedne godine od dana zasnivanja radnog odnosa, odnosno od dana raspoređivanja;

- ukoliko se utvrdi da ne ispunjava opšte uslove za zasnivanje radnog odnosa u državnom organu – danom utvrđivanja;

- ako ne zadovolji na probnom radu;

- ako dva puta uzastopno dobije ocjenu "ne zadovoljava", u skladu sa članom 110 stav 6 ovog zakona;

- ukoliko mu je u disciplinskom postupku izrečena mjera prestanka radnog odnosa;

- ako je pravosnažnom presudom osuđen na kaznu zatvora od najmanje šest mjeseci - danom pravnosnažnosti presude;

- ako mu je izrečena mjera bezbjednosti, vaspitna ili zaštitna mjera u trajanju dužem od šest mjeseci, zbog čega mora da bude odsutan sa rada - danom početka primjenjivanja te mjere

- i u drugim slučajevima utvrđenim zakonom.

O prestanku radnog odnosa starješina državnog organa donosi rješenje u roku od osam dana od dana nastupanja okolnosti koje su razlog za prestanak radnog odnosa.

36

Državni službenik, odnosno namještenik može da podn ese otkaz, u pisanoj formi, najmanje 30 dana prije dana koji je ozna čio kao dan prestanka radnog odnosa , s tim da lice koje vrši poslove visokog rukovodnog kadra pisani otkaz podnosi državnom organu nadležnom za njegovo postavljenje, odnosno imenovanje.

Starješina državnog organa i državni službenik, odn osno namještenik mogu da zaklju če pisani sporazum o prestanku radnog odnosa kojim s e određuje dan kada prestaje radni odnos.

ZAŠTITA PRAVA DRŽAVNIH SLUŽBENIKA I NAMJEŠTENIKA

O pravima i obavezama državnog službenika, odnosno namještenika odlu čuje starješina državnog organa rješenjem.

Državni službenik odnosno namješteniik ima pravo na zaštitu njegovih prava i obaveza i to: upravnu, sudsku, sindikalnu i arbitražnu. Upravna zaštita se ostvaruje kroz pravo na žalbu na odluke kojima starješina državnog organa odlučuje o pravima i obavezama državnog službenika, odnosno namještenika i putem inspekcijskog nadzora. Sudsku zaštitu ostvaruje kroz pravo na vođenje upravnog spora protiv konačnih odluka o pravima i obavezama državnih službenika. Sindikalna zaštita se ostvaruje kroz mogućnost da u postupku ostvarivanja prava iz rada i po osnovu rada državni službenik, odnosno namještenik ima pravo na zaštitu od strane sindikata.

KOMISIJA ZA ŽALBE

Vlada Crne Gore umenuje i razrješava Predsjednika i članove Komisije za žalbe od koji je jedan predstavnik sindikata na period od pet godina. Komisija je u svom radu nezavisna i samostalna i o svom radu dužna je da jednom godišnje podnese izvještaj o radu Vladi.

Protiv rješenja kojim je odlu čeno o pravima i obavezama državnog službenika, odnosno namještenika i odluke o izboru državnog slu žbenika, odnosno namještenika može se podnijeti žalba, u roku od osa m dana od dana prijema rješenja, odnosno odluke.

O žalbi na rješenje kojim je odlučeno o pravima i obavezama državnog službenika, odnosno namještenika odlu čuje Komisija za žalbe . Žalba na odluku o izboru državnog službenika, odnosno namještenika odlaže izvršenje rješenja odnosno odluke.

Komisija za žalbe odlu čuje o žalbi najkasnije u roku od 30 dana od dana prijema žalbe a u roku od pet dana o žalbi na rješenje o privremenom ograničenju vršenja

37

dužnosti (suspenzija). Komisija za žalbe može odbaciti žalbu, odbiti žalbu ili poništiti rješenje u cjelini ili djelimično.

Ukoliko Komisija za žalbe poništi prvostepeno rješe nje, starješina državnog organa je dužan da postupi po rješenju Komisije za žalbe i da, bez odlaganja, a najkasnije u roku od 20 dana od dana prijema rješen ja Komisije za žalbe, donese novo rješenje.

SUDSKA ZAŠTITA

Protiv odluke Komisije za žalbe može se, tužbom, po krenuti upravni spor, u roku od 30 dana od dana prijema odluke. Tužba ne odlaže izvršenje odluke.

Protiv odluke Komisije za žalbe povodom žalbe na rješenje o naknadi štete državni službenik, odnosno namještenik ima pravo da tužbom traži zaštitu prava pred nadležnim redovnim sudom.

MIRNO RJEŠAVANJE RADNIH SPOROVA I ARBITRAŽA

Spor koji nastane iz rada i po osnovu rada može se rješavati putem arbitraže, odnosno mirnog rješavanja radnih sporova, u skladu sa zakonom kojim se uređuje mirno rješavanje radnih sporova.

Zaposleni i poslodavac mogu povjeriti rješavanje spora, koji nastane iz rada i po osnovu rada arbitraži, u roku od 8 dana od dana dostavljanja konačne odluke. Postupak pred arbitražom okončava se donošenjem sporazuma o spornom pitanju najkasnije u roku od 30 dana od dana podnošenja zahtjev.

UPRAVLJANJE KADROVIMA – UPRAVA ZA KADROVE I CENTRAL NA KADROVSKA EVIDENCIJA

Oblast upravljanja kadrovima obuhvata utvrđivanje jedinstvenih standarda za upravljanje ljudskim resursima u državnim organima.

Uprava za kadrove

Organ za upravljanje kadrovima vrši poslove koji se odnose na: praćenje sprovođenja Zakona o dražavnim službenicima i namještenicima i drugih propisa iz ove oblasti , obavještavanje nadležnog inspekcijskog organa o eventualnim nezakonitostima i nepravilnostima; davanje mišljenja na akt o unutrašnjoj organizaciji i sistematizaciji državnog organa i pravnog lica; sprovođenje oglasa za potrebe državnog organa; praćenje i ocjenjivanje realizacije programa stručnog osposobljavanja i usavršavanja i drugih programa razvoja kadra; vođenje Centralne kadrovske evidencije i evidencije internog tržišta rada; pripremanje predloga odgovarajućih programa stručnog

38

osposobljavanja i usavršavanja i drugih programa razvoja kadrova; pružanje pomoći državnim organima u realizaciji kadrovske politike, obuke i razvoja kadra; utvrđivanje prava i obaveza državnih službenika, odnosno namještenika na raspolaganju i ispitivanje mogućnosti njihovog raspoređivanja na slobodna radna mjesta u državnom organu; druge poslove iz oblasti razvoja i upravljanja kadrovima, u skladu sa zakonom.

Organ za upravljanje kadrovima dužan je da jednom g odišnje Vladi Crne Gore podnosi izvještaj o svom radu , u skladu sa zakonom a o naročito značajnim pitanjima može podnijeti i posebne tematske izvještaje sa predlogom mjera.

Centralna kadrovska evidencija

Centralna kadrovsk evidencija i evidencija interno g tržišta rada vode se u okviru kadrovskog informacionog sistema.

Centralna kadrovska evidencija obuhvata podatke o državnim službenicima i namještenicima, i to: ime i prezime, nacionalnost i maternji jezik, adresu i jedinstveni matični broj, kao i druge podatke od značaja za upravljanje kadrovima.

Evidencija internog tržišta rada obuhvata, naročito, podatke o: slobodnim radnim mjestima u državnim organima, državnim službenicima, odnosno namještenicima koji su na raspolaganju, pripravnicima u državnim organima, kao i druge potrebne podatke.

UPRAVNI INSPEKTOR

Nadzor nad sprovođenjem Zakona o državnim službenicima i namještenicima i drugih propisa o državnim službenicima i namještenicima vrši se preko upravnih inspektora. Upravni inspektor, u vršenju nadzora nad sprovođenjem ovog zakona, ima pravo uvida u dokumentaciju i evidencije koje se odnose na državne službenike, odnosno namještenike.

Upravni inspektor vrši nadzor, naročito, u odnosu na: pravilnost i blagovremenost dostavljanja podataka u Centralnu kadrovsku evidenciju i vođenje zbirke dokumenata u vezi sa kadrovskom evidencijom; blagovremenost donošenja i dostavljanja pojedinačnih akata; postupak popune radnih mjesta u državnim organima; postupak oglašavanja; postupak ocjenjivanja rada državnih službenika i namještenika i postupak napredovanja, odnosno raspoređivanja; postupak sprovođenja reorganizacije; druga pitanja u vezi prava i obaveza državnih službenika i namještenika.

ETIČKI KODEKS DRŽAVNIH SLUŽBENIKA I NAMJEŠTENIKA

Etičkim kodeksom državnih službenika i namještenika ("Sl. list Crne Gore", br. 20/12 od 12.04.2012) utvrđeni su etički standardi i pravila ponašanja državnih službenika i

39

namještenika čiji je radno-pravni status uređen Zakonom o državnim službenicima i namještenicima i ako je to propisano posebnim zakonom.

Cilj etičkog kodeksa je očuvanje, afirmacija i unapređenje dostojanstva i ugleda državnih službenika i namještenika i jačanje povjerenja građana u rad državnih organa a utvrđena pravila i standardi tiču se međusobnih odnosa državnih službenika i namještenika, njihovog odnosa prema građanima, prema radu, kao i državnom organu u kojem vrše poslove.

Etički odbor prati primjenu etičkog kodeksa. Etički odbor imenuje Vlada Crne gore , na predlog organa državne uprave nadležnog za poslove uprave, na period od četiri godine .Etički odbor ima predsjednika i četiri člana.

EtičkI odbor : daje mišljenja o pritužbama na ponašanje državnih službenika i namještenika, daje mišljenja u vezi sa primjenm etičkog kodeksa, prati primjenu, inicira izmjene i dopune propisa u oblasti služneničkog sistema, promoviše etičke standarde i pravila ponašanja u državnim organima.

Etički kodeks se može dinijeti za službenike pojedinih državnih organa , u zavisnisti od prirode i specifičnosti poslova.

40

L I T E R A T U R A:

• ZAKON O DRŽAVNOJ UPRAVI ("Sl. list RCG", br. 38/03 od 27.06.2003, 22/08 od 02.04.2008,

42/11 od 15.08.2011)

• ZAKON O DRŽAVNIM SLUŽBENICIMA I NAMJEŠTENICIMA ("Sl. list Crne Gore", br. 39/11 od

04.08.2011, 50/11 od 21.10.2011, 66/12 od 31.12.2012, 34/14 od 08.08.2014)

• ZAKON O RADU ("Sl. list Crne Gore", br. 49/08 od 15.08.2008, 26/09 od 10.04.2009, 88/09 od

31.12.2009, 26/10 od 07.05.2010, 59/11 od 14.12.2011, 66/12 od 31.12.2012)

• ZAKON O ZARADAMA DRŽAVNIH SLUŽBENIKA I NAMJEŠTENIKA ("Sl. list Crne Gore", br. 14/12

od 07.03.2012)

• ZAKON O LOKALNOJ SAMOUPRAVI ("Sl. list RCG", br. 42/03 od 16.07.2003, 28/04 od

29.04.2004, 75/05 od 12.12.2005, 13/06 od 03.03.2006, 88/09 od 31.12.2009, 03/10 od

19.01.2010, 73/10 od 10.12.2010, 38/12 od 19.07.2012, 10/14 od 26.02.2014)

• ZAKON O FINANSIRANJU LOKALNE SAMOUPRAVE ("Sl. list RCG", br. 42/03, 44/03, "Sl. list Crne

Gore", br. 05/08 od 23.01.2008, 51/08 od 22.08.2008, 74/10 od 17.12.2010)

• ZAKON O GLAVNOM GRADU( “Sl. list RCG “,br65/05 od 31.11.2005,”Sl.list Crne Gore”,br72/10

od 08.12.2010)

• ZAKON O PRIJESTONICI (“ Sl.list Crne Gore “ , br.47/08 od 07.08.2008 )

• ETIČKI KODEKS DRŽAVNIH SLUŽBENIKA I NAMJEŠTENIKA ("Sl. list Crne Gore", br. 20/12 od

12.04.2012)