26
Mga konsepto Josephine S. Daguman, PhD Buwan ng Wika 31 Agosto 2020

Mga konseptotranslators.org.ph/sites/default/files/Mga Konsepto...Josephine S. Daguman, PhD Buwan ng Wika 31 Agosto 2020 Pangunahing konsepto Uri ng salita (word classes) Uri ng sugnay

  • Upload
    others

  • View
    29

  • Download
    0

Embed Size (px)

Citation preview

Page 1: Mga konseptotranslators.org.ph/sites/default/files/Mga Konsepto...Josephine S. Daguman, PhD Buwan ng Wika 31 Agosto 2020 Pangunahing konsepto Uri ng salita (word classes) Uri ng sugnay

Mga konsepto

Josephine S. Daguman, PhD Buwan ng Wika

31 Agosto 2020

Page 2: Mga konseptotranslators.org.ph/sites/default/files/Mga Konsepto...Josephine S. Daguman, PhD Buwan ng Wika 31 Agosto 2020 Pangunahing konsepto Uri ng salita (word classes) Uri ng sugnay

Pangunahing konsepto

Uri ng salita (word classes)

Uri ng sugnay (clause types)

Pandiwa (verb)

Pangngalan (noun)

Morpema (morpheme)

Argument

Nominal marking pattern

Transitivity

Semantic role

TAM (tense, aspect, mood)

Valency

Page 3: Mga konseptotranslators.org.ph/sites/default/files/Mga Konsepto...Josephine S. Daguman, PhD Buwan ng Wika 31 Agosto 2020 Pangunahing konsepto Uri ng salita (word classes) Uri ng sugnay

Uri ng salita

Pandiwa(verb)

Pangngalan

(noun)

Page 4: Mga konseptotranslators.org.ph/sites/default/files/Mga Konsepto...Josephine S. Daguman, PhD Buwan ng Wika 31 Agosto 2020 Pangunahing konsepto Uri ng salita (word classes) Uri ng sugnay

Pandiwa

TAM (tense, aspect, mood)

Tense (Ingles)

I lived here.

I live here.

I will live here.

KAGANAPAN (A. Bejo)

Nakaraan

Kasalukuyan

Hinaharap

Page 5: Mga konseptotranslators.org.ph/sites/default/files/Mga Konsepto...Josephine S. Daguman, PhD Buwan ng Wika 31 Agosto 2020 Pangunahing konsepto Uri ng salita (word classes) Uri ng sugnay

Pandiwa

TAM (tense, aspect, o mood)

Tense (Ingles)

I lived here.

I live here.

I will live here.

KAGANAPAN (A. Bejo)

Nakaraan (past tense)

Kasalukuyan (present tense)

Hinaharap (future tense)

Page 6: Mga konseptotranslators.org.ph/sites/default/files/Mga Konsepto...Josephine S. Daguman, PhD Buwan ng Wika 31 Agosto 2020 Pangunahing konsepto Uri ng salita (word classes) Uri ng sugnay

Pandiwa

TAM (tense, aspect, o mood)

Mood (Sebwano)

Naglung-ag si Ana.

Maglung-ag si Ana.

KAGANAPAN (A. Bejo)

Nangyari na (nakaraan at kasalukuyan)

Hindi pa (hinaharap)

Page 7: Mga konseptotranslators.org.ph/sites/default/files/Mga Konsepto...Josephine S. Daguman, PhD Buwan ng Wika 31 Agosto 2020 Pangunahing konsepto Uri ng salita (word classes) Uri ng sugnay

Pandiwa

TAM (tense, aspect, o mood)

Mood (Sebwano)

Naglung-ag si Ana.

Maglung-ag si Ana.

KAGANAPAN (A. Bejo)

REALIS (nakaraan at kasalukuyan)

IRREALIS (Hinaharap)

Page 8: Mga konseptotranslators.org.ph/sites/default/files/Mga Konsepto...Josephine S. Daguman, PhD Buwan ng Wika 31 Agosto 2020 Pangunahing konsepto Uri ng salita (word classes) Uri ng sugnay

Pandiwa

TAM (tense, aspect, o mood)

Aspect (Guinina-ang)

Nan-isna si Ana.

Man-isna si Ana.

KAGANAPAN (A. Bejo)

Tapos na (nakaraan)

Hindi pa (kasalukuyan o

hinaharap)

Page 9: Mga konseptotranslators.org.ph/sites/default/files/Mga Konsepto...Josephine S. Daguman, PhD Buwan ng Wika 31 Agosto 2020 Pangunahing konsepto Uri ng salita (word classes) Uri ng sugnay

Pandiwa

TAM (tense, aspect, o mood)

Aspect (Guinina-ang)

Nan-isna si Ana.

Man-isna si Ana.

KAGANAPAN (A. Bejo)

PERFECTIVE (nakaraan)

IMPERFECTIVE (kasalukuyan

hinaharap)

Page 10: Mga konseptotranslators.org.ph/sites/default/files/Mga Konsepto...Josephine S. Daguman, PhD Buwan ng Wika 31 Agosto 2020 Pangunahing konsepto Uri ng salita (word classes) Uri ng sugnay

Morpema

Pinakamaliit na

bahagi ng salita na

may ibig sabihin o

may gamit sa

gramatika.

Halimbawa

SALITA: pagkain ‘food’

UGAT: kain ‘eat’

PANLAPI: pag- ‘NOMINALIZER’

Page 11: Mga konseptotranslators.org.ph/sites/default/files/Mga Konsepto...Josephine S. Daguman, PhD Buwan ng Wika 31 Agosto 2020 Pangunahing konsepto Uri ng salita (word classes) Uri ng sugnay

Uri ng sugnay (clause types)

May pandiwa

(verbal)

Walang pandiwa

(verbless)

Page 12: Mga konseptotranslators.org.ph/sites/default/files/Mga Konsepto...Josephine S. Daguman, PhD Buwan ng Wika 31 Agosto 2020 Pangunahing konsepto Uri ng salita (word classes) Uri ng sugnay

Sugnay na may pandiwa (verbal clause)

Intransitibo(intransitive)

Ngumiti ang bata.

Transitibo

(transitive)

Inayos ng bata ang mga libro.

Page 13: Mga konseptotranslators.org.ph/sites/default/files/Mga Konsepto...Josephine S. Daguman, PhD Buwan ng Wika 31 Agosto 2020 Pangunahing konsepto Uri ng salita (word classes) Uri ng sugnay

Sugnay na may pandiwa

Intransitibo(intransitive)

Ngumiti [ang bata].

Transitibo

(transitive)

Inayos [ng bata][ang mga libro].

Page 14: Mga konseptotranslators.org.ph/sites/default/files/Mga Konsepto...Josephine S. Daguman, PhD Buwan ng Wika 31 Agosto 2020 Pangunahing konsepto Uri ng salita (word classes) Uri ng sugnay

Sugnay na may pandiwa

Intransitibo(intransitive)

Ngumiti [ang bata].

ARGUMENT

Transitibo

(transitive)

Inayos [ng bata][ang mga libro].

ARGUMENT ARGUMENT

Page 15: Mga konseptotranslators.org.ph/sites/default/files/Mga Konsepto...Josephine S. Daguman, PhD Buwan ng Wika 31 Agosto 2020 Pangunahing konsepto Uri ng salita (word classes) Uri ng sugnay

Sugnay na may pandiwa

Intransitibo(intransitive)

Ngumiti [ang bata].

ARGUMENT

1

Transitibo(transitive)

Inayos [ng bata][ang mga libro].

ARGUMENT ARGUMENT

1 2

Page 16: Mga konseptotranslators.org.ph/sites/default/files/Mga Konsepto...Josephine S. Daguman, PhD Buwan ng Wika 31 Agosto 2020 Pangunahing konsepto Uri ng salita (word classes) Uri ng sugnay

Semantic roles

1. agent (AG) - gumagawa

2. patient (PAT) – apektado

3. location (LOC) – pook/lugar

4. instrument (INS) - gamit

5. recipient (REC) – tumanggap ng bagay

6. beneficiary (BEN) – nakikinabang

7. experiencer (EXP) – may pinagdadaanan

8. causer (CSER) – nag-uutos

9. causee (CSEE) – inuutusan

Page 17: Mga konseptotranslators.org.ph/sites/default/files/Mga Konsepto...Josephine S. Daguman, PhD Buwan ng Wika 31 Agosto 2020 Pangunahing konsepto Uri ng salita (word classes) Uri ng sugnay

Sugnay na may pandiwa

Intransitibo(intransitive)

Ngumiti [ang bata].

agent (AG)

Transitibo(transitive)

Inayos [ng bata]

agent (AG)

[ang mga libro].

patient (PAT)

Page 18: Mga konseptotranslators.org.ph/sites/default/files/Mga Konsepto...Josephine S. Daguman, PhD Buwan ng Wika 31 Agosto 2020 Pangunahing konsepto Uri ng salita (word classes) Uri ng sugnay

Syntactic function

Intransitibo(intransitive)

Ngumiti [ang bata]S.

Transitibo

(transitive)

Inayos [ng bata]A

[ang mga libro]O.

Page 19: Mga konseptotranslators.org.ph/sites/default/files/Mga Konsepto...Josephine S. Daguman, PhD Buwan ng Wika 31 Agosto 2020 Pangunahing konsepto Uri ng salita (word classes) Uri ng sugnay

Pagmamarka (marking)

Intransitibo(intransitive)

Ngumiti [ang bata]S.

Transitibo

(transitive)

Inayos [ng bata]A

[ang mga libro]O.

Page 20: Mga konseptotranslators.org.ph/sites/default/files/Mga Konsepto...Josephine S. Daguman, PhD Buwan ng Wika 31 Agosto 2020 Pangunahing konsepto Uri ng salita (word classes) Uri ng sugnay

Marking pattern

Nominative-accusative

O

Ergative-absolutive

A

S

A

S

O

Page 21: Mga konseptotranslators.org.ph/sites/default/files/Mga Konsepto...Josephine S. Daguman, PhD Buwan ng Wika 31 Agosto 2020 Pangunahing konsepto Uri ng salita (word classes) Uri ng sugnay

Marking pattern

Intransitibo(intransitive)

Ngumiti [ang bata]S.

Transitibo

(transitive)

Inayos [ng bata]A [ang mga libro]O.

Page 22: Mga konseptotranslators.org.ph/sites/default/files/Mga Konsepto...Josephine S. Daguman, PhD Buwan ng Wika 31 Agosto 2020 Pangunahing konsepto Uri ng salita (word classes) Uri ng sugnay

Marking pattern

Intransitibo(intransitive)

Ngumiti [ang bata]S.

ABS

Transitibo(transitive)

Inayos [ng bata]A [ang mga libro]O.

ERG ABS

Page 23: Mga konseptotranslators.org.ph/sites/default/files/Mga Konsepto...Josephine S. Daguman, PhD Buwan ng Wika 31 Agosto 2020 Pangunahing konsepto Uri ng salita (word classes) Uri ng sugnay

Valency

Intransitibo(intransitive)

Ngumiti [ang bata].

ARGUMENT

1

Transitibo(transitive)

Inayos [ng bata][ang mga libro].

ARGUMENT ARGUMENT

1 2

Page 24: Mga konseptotranslators.org.ph/sites/default/files/Mga Konsepto...Josephine S. Daguman, PhD Buwan ng Wika 31 Agosto 2020 Pangunahing konsepto Uri ng salita (word classes) Uri ng sugnay

Valency change

Addition

Reduction

Page 25: Mga konseptotranslators.org.ph/sites/default/files/Mga Konsepto...Josephine S. Daguman, PhD Buwan ng Wika 31 Agosto 2020 Pangunahing konsepto Uri ng salita (word classes) Uri ng sugnay

Interlinear glossing convention

Leipzig Glossing Rules

2015

Earlier versions

Panlapi (Affixes)

unlapi (prefix) pag-

hulapi (suffix) -an

gitlapi (infix) <in>

kabilaan

(circumfix) ka> <han

(insuffix) <in> -an

Page 26: Mga konseptotranslators.org.ph/sites/default/files/Mga Konsepto...Josephine S. Daguman, PhD Buwan ng Wika 31 Agosto 2020 Pangunahing konsepto Uri ng salita (word classes) Uri ng sugnay

Sanggunian

Dixon, R.M.W. 2013. Basic Linguistic Theory. Vol.1-3. Oxford:

Oxford University Press

Dixon, R.M.W. and Aikhenvald, Alexandra. 2000. Editors of

Changing Valency. Cambridge: Cambridge University

Press

Dawson, Hope C. and Phelan, Michael. 2016. Editors ofLanguage Files. Columbus: The Ohio State University