Yeni

MEB

müfredatına

uyumlu

TÜRK DİLİ VE

EDEBİYATI

11. SINIF

‘’SORU BANKASI’’

Akıllı Tahta

Uygulaması

Kararında

Anlatım

Münire Betül Ayyıldız

Kafadengi 11. Sınıf Türk Dili ve Edebiyatı Soru Bankası

KA00-11.01MHK01

978-605-2387-61-0

Münire Betül AYYILDIZ

Münevver KITAY

Mustafa KELEŞ

Münire Betül AYYILDIZ

Mehmet ESKİN

Ertem Basım Yayın Dağıtım San. Tic. Ltd. Şti.Başkent Organize Sanayi Bölgesi 22. Cadde No: 6Maliköy – Sincan / ANKARA tlf: 0 312 640 16 23

0 212 275 00 35 www.eksenyayinlari.com - info@eksenyayinlari.comGülbahar Mah. Cemal Sururi Sk. No:15 / E Halim Meriç İş Merkezi Kat 9

Mecidiyeköy - İST.

Fikir ve Sanat Eserleri Kanunu’na göre, her hakkı Eksen Yayıncılık ve Eğitim Malz. San. Tic. AŞ’ye aittir. Eksen Yayıncılık’ın yazılı izni olmaksızın, kitabın herhangi bir şekilde kısmen veya tamamen çoğaltılması, basım ve yayımı hâlinde gerekli yasal mevzuat uygulanır.

ürün adı

ürün no

isbn

yazar

dizgi-mizanpaj

grafik tasarım

editör

yayın yönetmeni

baskı

iletişim

copyright ©

MERHABAÖğretmen ve öğrencilerimize müjde!

Artık size yakın, sizin dünyanızı anlayan, iç dünyanıza seslenen, kısacası sizin dilinizle konuşan bir kitap var elinizde. Yüzü soluk, kuramsal, renksiz ve tekdüze kitaplarla daha fazla uğraşmanıza gerek kalmadı. Evde, okul-da veya serbest zamanlarınızda ders çalışmanın ötesinde, bir bilim dalına yönelik temel verileri zevkle öğreneceğiniz, elinizden bırakamayacağınız kitapları sizler için hazırladık. Severek ve neşeyle öğrenilen bilgilerin ka-

lıcı olduğunu göstermek istedik.

Soru bankasında üniteler iki ana bölümde ele alındı. Öncelikle öğrenme-

nin daha kolay gerçekleşmesi için üniteler alt başlıklara ayrıldı. Böylece her alt başlıktan ve detaylarından soruların yer alması sağlandı.

Testlere başlamadan önce hatırlanması gereken bilgiler “Kısa ve Özlü olarak” anlatıldı. Testler konunun ağırlığına ve önemine göre birim birim oluşturuldu ve isimlendirildi. Her ünitenin sonuna “Etkinlik yapalım” bö-

lümü konuldu. Bu bölüm, klasik sınavlara ve kısa cevaplı sorulara sizleri hazırlamak içindir. Bu bölümden sonra “Derken...”, başlığı altında kısa hikâyelerle üniteler sonlandırıldı.

Bu ürünün şimdi akıllı tahta, bilgisayar ortamları ve tabletlerde kulla-

nılmak üzere dijital versiyonları da hazır. akillitahta.eksenyayinlari.com

adresine üye olup ücretsiz indirebilirsiniz.

Esenlik ve başarı dileklerimizle...

KİTABIMIZI TANIYALIM

96

1. FarukNafizÇamlıbel'inöncüsüolduğu,uzunbirsüreheceveznivekonuşulanhalkdiliyle,aşk,tarih,memlekettema-larındaşiiryazmışolan,genellikleTürkçü-milliyetçigörüşesahipolanşairlere----denmiştir.

Buparçadakiboşbırakılanyereaşağıdakilerdenhangi-sigetirilmelidir?A)MillîMücadeleciler B)GaripçilerC)YediMeşaleciler D)BeşHececiler E)II.Yeniciler

2. "Şiirinasılamacıestetikzevkvermekolmalıdır.Bunedenleşair, her türlü ideolojik, toplumsal eğilimin dışında kalıpbireyselanlayışlaşiirleryazmayayönelmelidir.İyivegüzelşiiryazmakderdindeolanbirşairinözgün imgelerkullan-ması gerekir." diyen bir şairden aşağıdaki dizelerdenhangisiniyazmasıbeklenemez?A) Genççağdaydaydım, Kendimibirdikenliyoldabuldum Hıçkırıklarişittim,gülvebülbülbağlarından Felaketlertopladım,AnadoludağlarındanB) Ağırağırçıkacaksınbumerdivenlerden Eteklerindegüneşrengibiryığınyaprak VebirzamanbakacaksınsemayaağlayarakC) İçimdedamladamlabirkorkubirikiyor; Sanıyorum,hersokakbaşınıkesmişdevler... Üstümecamlarını,hepsimsiyah,dikiyor; Gözümemilçekmişbirâmâgibievler.D) Çocukluğum,çocukluğum... Birçekmecedeunutulmuş, Senelerlerengisolmuş, Birtekresimçocukluğum...E) Birgariprüyarengiyle Uyumuşgibiherşekil, Rüzgârdauçantüybile Benimkadarhafifdeğil.

3. AşağıdakilerdenhangisiTevfikFikret'ineserideğildir?A) Rubab-ıŞikesteB) Haluk'unDefteriC) Tarih-iKadimD) Takdir-iElhanE) Şermin

4. Millî Edebiyat Dönemi'nde şiirde; milliyetçi şiir, saf şiirve manzum hikâye olmak üzere üç farklı eğilim görülür.Milliyetçişiirdesadedilveheceveznikullanılır,eserlerdidak- I tiktir,duygudanziyadefikirönplandadır.Safşiirdesesve II

musikiyedeğerverilir.Sadeceheceveznikullanılır,sanatlı III söyleyiş ve şekil güzelliğine önem verilir. Manzumhikâye-

lerdeise halkınyaşayışvedeğerlerianlatılır.Aruzveznive IV

divanedebiyatınazımşekillerikullanılır. V

Bu parçadaki bilgi yanlışlığı numaralanmış yerlerinhangisindenkaynaklanmaktadır?A)I B)II C)III D)IV E)V

5. I.DönemTanzimatsanatçılarıylailgiliolarakaşağıdaki-lerdenhangisiyanlıştır?A) Biçim olarak eskiye bağlı kalıp içerikte değişiklikleryapmışlardır.B) "Sanattoplumiçindir."görüşünübenimsemişlerdir.C) Dildesadeleşmeyihedeflemişamabaşarılıolamamış-lardır.

D) Aruz ölçüsünü terk etmiş, hece ölçüsünü kullanmayabaşlamışlardır.E) Eserlerde hürriyet, eşitlik, vatan sevgisi vb. temalarıişlemişlerdir.

6. Aşağıdaki cümlelerin hangisinde Servetifünun şairle-riyleilgiliyanlışbirbilgivardır?A) Soneveterza-rimagibinazımşekillerinikullandılar.B) Serbestmüstezadıyaygınbirşekildekullandılar.C) Şiirde ahenk yaratmak için aruzun birçok kalıbını biraradakullanarakşiiryazdılar.D) Kafiyekulakiçindeğilgöziçindir,ilkesinibenimsediler.E) Şiirde parça güzelliği yerine bütün güzelliğine önemverdiler.

Şiir / Genel - 4

130

BÖLÜM02

ROMAN

Cumhuriyet Dönemi 1923 - 1950 Romanı

1. Roman, hikâye ve makale türünde eserler veren yazar,

CumhuriyetDönemisanatçılarındandır.Batı‘nın fikirhare-

ketleriniyakındanizleyerekfelsefevepsikolojialanlarında

geniş bilgi edinmiş, romanlarında psikolojik tahlillere çok

önemvermiştir."GünDoğuyor"adlıbirtiyatrodenemeside

bulunan yazarın romanlarından bazıları; Mahşer, Canan,

Yalnızız,MatmazelNoralya'nınKoltuğu'dur.

Buparçadasözüedilenyazaraşağıdakilerdenhangisi-

dir?

A)ReşatNuri B)HalideEdip C)PeyamiSafa

D)OrhanKemal E)KemalTahir

2. ----,şiirlerinivedüzyazılarınıestetikkaygılarlakalemealan

ve özellikle "zaman" kavramının üzerinde duran, hocası

YahyaKemal'denbirhaylietkilenensanatçımızdır.----ise

busanatçımızınönemliromanlarındanbiridir.

Buparçadaboşbırakılanyerlereaşağıdakilerinhangi-

sindeverilenlersırasıylagetirilmelidir?

A) PeyamiSafa-SözdeKızlar

B) YakupKadriKaraosmanoğlu-Yaban

C) AhmetHamdiTanpınar-Huzur

D) HalideEdipAdıvar-SinekliBakkal

E) HalitZiyaUşaklıgil-Aşk-ıMemnu

CUMHURİYET DÖNEMİ 1923-1950 ROMANI

Reşat Nuri Güntekin

Bu dönem yazarları, şiirdeki duruma ben-

zer şekilde ülkenin geçirdiği siyasi ve top-

lumsal değişimlerle yakından ilgilenirler.

Bu sebeple eserlerde genellikle eski devrin

tipleri, değişen tipler ve yeni devrin idealist

tipleri bir arada yer alır.

Batı ve Doğu değerlerini temsil eden kuşaklar arasında çatışma ve

yeni gençlik fikri birçok romanın olay örgüsünü oluşturur.

Cumhuriyet'in ilk yıllarında roman

Halide Edip Adıvar

alanını, bu türde daha önceki dönem-

lerde ün kazanmış Halide Edip Adıvar,

Yakup Kadri Karaosmanoğlu ve Reşat

Nuri Güntekin'in eserleri doldurur.

Bu yazarların eserleri çok okunması, okur üzerinde etkili olması ve

estetik değer taşıması yönüyle devrin diğer romanlarına kıyasla bir

üstünlük taşır.

Peyami Safa

Bu dönemde birçok roman yazarı Tanzimat'la

başlayan medeniyet değişimini, çatışan eski

ve yeni değerleri ve bunları bir senteze ulaştır-

ma sorununu ele alırlar. Bu konu Cumhuriyet'in

ilk döneminin önde gelen roman yazarların-

dan Peyami Safa'nın birçok eserinde daha çok

öne çıkar.

Cumhuriyet'in ilk yıllarındaki gözleme dayanan gerçeklik, 1930 - 1940

yılları arasında toplumcu gerçekliğe yönelmeye başlamıştır. Bu dönem-

de Sadri Ertem ve Sabahattin Ali toplumcu gerçekçiliği bilinçli bir şekilde

savunan, 1950'den sonra yetişen yazarlara öncülük ederler.

Yine bu dönemde Memduh Şevket Esendal, Mithat Cemal Kuntay ve

birçok yazar, romanlarında genel olarak II. Abdülhamit Dönemi'nden

başlayıp I. Dünya Savaşı'na kadar geçen süreyi konu ederler.

1940'lı yıllara gelindiğinde, ilk romanlarını İkinci Dünya Savaşı yılla-

rında yayımlamaya başlayan yazarlarda toplumsal kaygının ağırlık

kazandığı, toplumsal konuların çeşitlendiği görülür.

İlk eserlerini bu yıllarda yayımlayan, topluma yönelik gerçekçi yazarlar

arasında Cevdet Kudret Solok, Kemal Bilbaşar, Samim Kocagöz gibi

isimler yer alır. Halikarnas Balıkçısı da Cumhuriyet Dönemi romanına ilk

kez deniz insanlarını getirişiyle dikkati çeker.

Bu dönemin önemli isimlerinden olan Ahmet Hamdi Tanpınar,

romanlarında insana ve zamana önem verir.

1950'lı yıllara gelindiğinde I. Dünya Savaşı yıllarında yetişen, köy çıkışlı,

Köy Enstitülü yazarların köy ve kasaba romanları yayımlamaya başla-

dıkları görülür. Yaşar Kemal, Orhan Kemal, Fakir Baykurt, Talip Apaydın

ve Kemal Tahir, bu konuların önde gelen yazarları olarak dikkati çeker.

Yaşar KemalOrhan Kemal

Kemal Tahir

ŞİİR03

Neler Öğreneceğiz?

TanzimatDönemi'ndeŞiir

ServetifünunDönemi'ndeŞiir

SafŞiir

MillîEdebiyatDönemi'ndeŞiir

Cumhuriyet'inİlkDönemi'ndeŞiir

205

01 TÜRK DİLİ EDEBİYATINA GİRİŞ

Etkinlik /Sayfa 42

A. İbni Sina, ünlü bir hekim olmasının yanında matematik alanında da çok yetkinmiş. Daha çocukken babası onu matematiğe özel hassasi-yet gösteren bir okula yazdırmış ama İbni Sina bu okulda matematik ve geometriyi bir türlü anlayamamış. Bunun üzerine okuldan kaçmış. Babasından çekindiği için eve dönemediğinden yoldan geçmekte olan bir kervana katılıvermiş. Kervanın ilk konakladığı yerde kervan-cıbaşı yolcuların en küçüğü olan İbni Sinayı su getirmesi için civardaki bir kuyuya göndermiş. İbni Sina sapına ip bağlı kova ile kuyudan su çekerken ipin sürtündüğü taşı kestiğini görmüş. Kendi kendine: "Nasıl olur da ip taşı keser?" diye sormuş. Birkaç dakika düşününce de ipin çok uzun zamandır kuyudan her su çekilişinde aynı yere sür-tüne sürtüne taşı kesebileceğine karar vermiş. Sonradan asırlarca Tıp dehası olarak anılacak İbni Sina: "Madem ki bu ip gidip gelmekle taşı bile kesiyor niye benim aklım da azim ve gayretle çalıştıktan sonra matematik ve geometriyi kesmesin?" demiş. Kovayı da kervanı da bırakarak okuluna dönmüş. Bir şeyin olabileceğine inanmak anlamı-na gelen "aklı kesmek" deyimi işte buradan doğmuştur.

B. Realizm

Etkinlik /Sayfa 43

C. 1. D 2. Y 3. D 4. D 5. D 6. Y 7. D 8. D 9. D 10. Y

D. 1. romantizm 2. Natüralizm 3. realizm 4. Tevfik Fikret 5. sosyoloji 6. II. Yeniciler, sürrealizm 7. Tanzimat, Şinasi 8. heryerde, ateşböceği, her yerde, ateş böceği 9. psikolog 10. yay ayraç

02 HİKÂYE

Etkinlik /Sayfa 76

A. 1 Ahmet Hamdi Tanpınar 2 Memduh Şevket Esendal

3 Haldun Taner 4 Sarı Sıcak

5 Aziz Nesin 6 Göl İnsanları

7 Tarık Buğra 8 Sait Faik Abasıyanık

9 Kenan Hulusi Koray

10 Halikarnas Balıkçısı

Etkinlik /Sayfa 77

B. 1. D 2. Y 3. D 4. Y 5. Y 6. D 7. D 8. Y 9. D 10. D

C. 1. Cevat Şakir Kabaağaçlı 2. Samim Kocagöz 3. Abdullah Efendinin Rüyaları, Yaz Yağmuru 4. Sadri Ertem 5. toplumcu gerçekçi 6. Aziz Nesin 7. Göl İnsanları 8. cümle dışı unsur 9. özne ve yüklem 10. belirtili nesneyi

03 ŞİİR

Etkinlik /Sayfa 100

A. 5. çıkış

Etkinlik /Sayfa 101

B. 1. D 2. Y 3. D 4. D 5. Y 6. D 7. D 8. Y 9. D 10. Y

C. 1. Ok 2. Saf şiir 3. Faruk Nafiz Çamlıbel, Beş Hececiler 4. sembolizm, parnasizm 5. Namık Kemal 6. sone, triyole, terza-rima 7. klasisizm, romantizm 8. Yedi Meşale 9. Yahya Kemal, Ahmet Haşim 10. Millî Şair

04 MAKALE

Etkinlik /Sayfa 110

A. Bilimsel Makalenin Bölümleri : 1. Başlık 2. Özet, 3. Anahtar kelime-ler 4. Giriş 5. Materyal ve yöntemler 6. Bulgular ve değerlendirmeler 7. Tartışma ve sonuç 8. Kaynakça

Bilimsel Çalışmanın Basamakları : 1. Problem saptaması 2. Veri toplama 3. Hipotez kurma 4. Tahmin yürütme 5. Denetlenmiş deney-ler

Alıntılama Çeşitleri : 1. Doğrudan alıntı 2. Dolaylı Alıntı Kaynak Taraması : 1. Kitaplıkların taranması 2. İnternet taraması 3. Bibliyografya kaynaklarının taranması 4. Yıllıkların taranması 5. Konunun uzmanıyla kişisel görüşme yapma 6. İndeksler

B. Öğrenci cevabı geçerlidir.

Etkinlik /Sayfa 111

C. 1. Y 2. D 3. Y 4. Y 5. D 6. D 7. Y 8. D 9. Y 10. D

D. 1. Şinasi, Tercüman-ı Ahval Mukaddimesi 2. özet 3. dipnot 4. hazırlık 5. açıklayıcı, tartışmacı 6. kaynak göstermek 7. giriş 8. tez, antitez 9. tarafsız 10. başkan

ETKINLIK

186

Etkinlik Yapalım

186

A. Aşağıdaki yazarların tiyatro türündeki eserlerini fotoğraflarının altındaki kutucuklara yazınız.

NecipFazılKısakürek GüngörDilmenNazımHikmet AhmetKutsiTecer

MelihCevdetAnday CevatFehmiBaşkutAzizNesin AhmetMuhipDıranas

44

DERKEN

44

Es na f›n Böy le si...

Fa tih, za man za man teb dilik› ya fet eder ve hal k› n›n ara s› na ka r› fl›r d›. ‹s tan bul’un

fet hin den ön ce yi ne bir gün, k› ya fet de €ifl ti re rek hal k›n ara s›n da do lafl ma ya bafl-

la d›. Rast la d› €› ilk dük kâ na gir di ve bir ok ka tuz, bir ok ka fle ker ve bir ok ka da

sa bun is te di. Dük kân sa hi bi bir ok ka tu zu tar t›p Fa tih’e ver di ve de di ki: “Lüt fen

di €er is te dik le ri ni zi de kar fl› da ki kom flum dan al›n. Zi ra kom flum he nüz sa bah sif-

ta h› n› yap ma d›.” Mem nun bir eday la dük kân dan ç› kan Fa tih, öbür dük kâ na gir di

ve iki ka lem mal is te di. O bak kal da ma l› ver di ve de di ki: “Di €er is te di €i ni zi de

yan da ki kom flum dan al› n›z. Çün kü o da ha sif tah et me di.” Sul tan’a o bak kal da

ay n› fle kil de dav ra n›n ca Fa tih’in göz le ri dol mufl ve böy le si ne üs tün bir ah la ka

sa hip olan hal k›n hü küm da r› ol mak tan bü yük mut lu luk duy mufl tu. fiü kür le: “Ben

böy le bir halk la, de €il ‹s tan bul’u dün ya y› da hi fet he de rim.” de mek ten ken di ni ala-

ma m›fl t›r.

Öl me den Ön ce Son Söz ler

– Sa kin olun, on lar la ben ko nu flu rum.

– Bu yol kes tir me den di rekt ana yo la ç› kar.

– Ha y›r, ters tut mu yo rum.

– Unut ma dan, he men ha t›r la ta y›m, her han gi bir ka za ih ti ma li ne kar fl› si la h›

te miz ler ken nam lu su nun...

– Gel gel, su bo yu geç mi yor.

– Ba k›n flim di ay n› fle yi ge ri ge ri ya pa cam.

– Bu ra lar da 盀 düfl me si pek en der gö rü lür, kor ka cak bir fley yok.

* * *

“Her fle yin anah ta r› sa b›r d›r. Civ ci vi, yu mur ta la r› ku luç ka ya ya t› ra rak el de eder-

si niz, k› ra rak de €il.”

Ar nold Clo sow

208

TEST ADI

1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16

Münazara

BE

DE

EE

CA

Sohbet (Söyleşi)

CE

CD

BB

AA

Fıkra (Köşe Yazısı)

BA

AC

DD

CE

E

Sohbet - Fıkra - 1

ED

EE

BE

DD

ED

ED

Sohbet - Fıkra - 2

CB

BC

EA

AB

CB

DB

XX. Yüzyıl Dünya Romanı - 1E

CC

DE

DB

XX. Yüzyıl Dünya Romanı - 2D

DC

EB

CC

BE

BE

A

Cumhuriyet Dönemi 1923-1950

Romanı

CC

BB

BA

A

Cumhuriyet Dönemi 1950-1980

Romanı

DC

EC

CB

AD

Cumhuriyet Dönemi 1923-1980

Romanı - 1

ED

CB

AE

BA

C

Cumhuriyet Dönemi 1923-1980

Romanı - 2

AA

AC

AC

EA

BA

D

Cumhuriyet Dönemi 1923-1980

Romanı - 3

AE

BA

CB

BE

AE

Cumhuriyet Dönemi 1923-1980

Romanı - 4

AE

DD

CD

AE

CD

Anlatım Bozuklukları (Anlamsal) - 1D

BC

ED

A

Anlatım Bozuklukları (Anlamsal) - 2E

DE

DC

AC

CB

DB

E

Anlatım Bozuklukları (Anlamsal) - 3C

AD

DE

EC

DD

AC

CE

Anlatım Bozuklukları (Anlamsal) - 4B

EB

ED

DB

BD

AD

B

Anlatım Bozuklukları (Anlamsal) - 5B

BC

CC

DE

EC

CD

B

Anlatım Bozuklukları (Anlamsal) - 6B

CE

DD

EA

ED

EA

B

Anlatım Bozuklukları (Anlamsal) - 7B

AC

ED

CB

AE

CB

BE

Anlatım Bozuklukları (Yapısal) - 1D

EB

DE

A

Anlatım Bozuklukları (Yapısal) - 2A

CC

EE

BE

AB

CC

D

Anlatım Bozuklukları (Yapısal) - 3D

EE

AD

CE

CE

BC

AE

E

Anlatım Bozuklukları (Yapısal) - 4E

AC

BA

AB

EC

AE

AA

DB

D

Anlatım Bozuklukları (Yapısal) - 5C

AD

EE

BB

DE

EE

C

Anlatım Bozuklukları (Yapısal) - 6D

EB

CB

EE

CB

ED

A

Anlatım Bozuklukları (Yapısal) - 7B

DC

CA

CC

EB

AE

B

Anlatım Bozuklukları GenelD

CC

ED

EA

BE

ED

C

Dünya Edebiyatında TiyatroE

AD

CE

CE

CD

Cumhuriyet Dönemi 1923 - 1950

Tiyatrosu

DB

CD

CE

E

Cumhuriyet Dönemi 1950- 1980

Tiyatrosu

DB

DE

E

Cumhuriyet Dönemi 1923 - 1980

Tiyatrosu - 1

DC

DB

BE

DC

DE

A

Cumhuriyet Dönemi 1923 - 1980

Tiyatrosu - 2

AA

DB

CE

BA

BB

D

Eleştiri - 1

DD

CC

BE

Eleştiri - 2

EE

CA

CE

BD

AD

Mülakat

ED

EB

CE

DC

Röportaj

BC

ED

CD

A

Mülakat / Röportaj

AE

EB

CD

BB

EB

AC

Eleştiri - Mülakat / RöportajB

ED

AA

AB

EE

ED

E

Ünite / Türk Dili ve Edebiyatına GirişEdebiyat ve Toplum İlişkisi .................................................................................................... 10Edebiyat ve Toplum ilişkisi .................................................................................................... 10Edebiyatın Sanat Akımlarıyla İlişkisi ...................................................................................... 12Türk Edebiyatında Akımlar - 1 ............................................................................................... 14

Türk Edebiyatında Akımlar - 2 ............................................................................................... 16Büyük Harflerin Kullanıldığı Yerler / Sayıların Yazımı .......................................................... 18

Büyük Harflerin Kullanıldığı Yerler / Sayıların Yazımı .......................................................... 18

“de”nin, “mi”nin, “ki”nin Yazımı ........................................................................................... 20“de”nin, “mi”nin, “ki”nin Yazımı ........................................................................................... 20Bitişik Yazılan Birleşik Kelimeler - Kısaltmalar - Ses Bilgisi Kuralına Uyulmaması Durumunda Ortaya Çıkan Yazım Yanlışları ................................................................................................. 22Bitişik Yazılan Birleşik Kelimeler - Kısaltmalar - Ses Bilgisi Kuralına Uyulmaması Durumunda Ortaya Çıkan Yazım Yanlışları ................................................................................................. 23Yazım - Genel ........................................................................................................................ 24Nokta / Virgül / Noktalı Virgül / İki Nokta .......................................................................... 26Nokta / Virgül / Noktalı Virgül / İki Nokta .......................................................................... 27Üç Nokta / Soru İşareti / Ünlem İşareti / Kısa Çizgi ............................................................ 28Üç Nokta / Soru İşareti / Ünlem İşareti / Kısa Çizgi ............................................................ 29Uzun Çizgi / Eğik Çizgi / Tırnak İşareti / Tek Tırnak İşareti ................................................. 30Uzun Çizgi / Eğik Çizgi / Tırnak İşareti / Tek Tırnak İşareti ................................................. 30Yay Ayraç / Köşeli Ayraç / Kesme İşareti ............................................................................ 32Yay Ayraç / Köşeli Ayraç / Kesme İşareti ............................................................................ 32Noktalama - Genel / 1 .......................................................................................................... 34Noktalama - Genel / 2 .......................................................................................................... 36Yazım ve Noktalama - Genel / 1 .......................................................................................... 38Yazım ve Noktalama - Genel / 2 .......................................................................................... 40

Etkinlik ............................................................................................................... 42 Derken ............................................................................................................... 44

Ünite / HikâyeCumhuriyet Dönemi / 1923 -1940 Hikâyesi ......................................................................... 46Cumhuriyet Dönemi / 1923 -1940 Hikâyesi ......................................................................... 46Cumhuriyet Dönemi / 1940 -1960 Hikâyesi ......................................................................... 48

Cumhuriyet Dönemi / 1940 -1960 Hikâyesi ......................................................................... 49

1923 - 1960 Türk Hikâyesi - 1 ................................................................................................ 501923 - 1960 Türk Hikâyesi - 2 ................................................................................................ 521923 - 1960 Türk Hikâyesi - 3 ................................................................................................ 541923 - 1960 Türk Hikâyesi - 4 ................................................................................................ 56Cümlenin Ögeleri .................................................................................................................... 58Cümlenin Ögeleri - 1 .............................................................................................................. 60Cümlenin Ögeleri - 2 .............................................................................................................. 62Cümlenin Ögeleri - 3 .............................................................................................................. 64Cümlenin Ögeleri - 4 .............................................................................................................. 66Cümlenin Ögeleri - 5 .............................................................................................................. 68Cümlenin Ögeleri - 6 .............................................................................................................. 70Cümlenin Ögeleri - 7 .............................................................................................................. 72Cümlenin Ögeleri - 8 .............................................................................................................. 74

Etkinlik ............................................................................................................... 76 Derken ............................................................................................................... 78

İÇİNDEKİLER

01

02

Ünite / ŞiirTanzimat Dönemi’nde Şiir ...................................................................................................... 80Tanzimat Dönemi’nde Şiir ...................................................................................................... 80Servetifünun Dönemi’nde Şiir ................................................................................................ 82Servetifünun Dönemi’nde Şiir ................................................................................................ 82Saf (Öz) Şiir ............................................................................................................................ 84

Saf (Öz) Şiir ............................................................................................................................ 84

Millî Edebiyat Dönemi’nde Şiir .............................................................................................. 86Millî Edebiyat Dönemi’nde Şiir .............................................................................................. 86Cumhuriyet’in İlk Dönemi’nde Şiir ........................................................................................ 88

Cumhuriyet’in İlk Dönemi’nde Şiir ........................................................................................ 88

Şiir / Genel - 1 ........................................................................................................................ 90Şiir / Genel - 2 ........................................................................................................................ 92Şiir / Genel - 3 ........................................................................................................................ 94

Şiir / Genel - 4 ........................................................................................................................ 96Şiir / Genel -5 ......................................................................................................................... 98

Etkinlik ............................................................................................................... 100 Derken ............................................................................................................... 102

Ünite / MakaleMakale ............................................................................................................................ 104Makale - 1 ............................................................................................................................ 105Makale - 2 ............................................................................................................................ 106Münazara ............................................................................................................................ 108Münazara ............................................................................................................................ 108

Etkinlik ............................................................................................................... 110 Derken ............................................................................................................... 112

Ünite / Sohbet ve FıkraSohbet (Söyleşi) ...................................................................................................................... 114

Sohbet (Söyleşi) ..................................................................................................................... 114

Fıkra (Köşe Yazısı) .................................................................................................................. 116Fıkra (Köşe Yazısı) .................................................................................................................... 116Sohbet - Fıkra - 1 ..................................................................................................................... 118

Sohbet - Fıkra - 2 ..................................................................................................................... 120

Etkinlik ............................................................................................................... 122 Derken ............................................................................................................... 124

Ünite / RomanXX. Yüzyıl Dünya Romanı ....................................................................................................... 126XX. Yüzyıl Dünya Romanı - 1 ................................................................................................. 126XX. Yüzyıl Dünya Romanı - 2 ................................................................................................. 128Cumhuriyet Dönemi 1923 - 1950 Romanı ............................................................................ 130Cumhuriyet Dönemi 1923 - 1950 Romanı ............................................................................. 130Cumhuriyet Dönemi 1950 - 1980 Romanı ............................................................................ 132Cumhuriyet Dönemi 1950 - 1980 Romanı ............................................................................ 132Cumhuriyet Dönemi 1923 - 1980 Romanı - 1 ...................................................................... 134Cumhuriyet Dönemi 1923 - 1980 Romanı - 2 ...................................................................... 136Cumhuriyet Dönemi 1923 - 1980 Romanı - 3 ...................................................................... 138Cumhuriyet Dönemi 1923 - 1980 Romanı - 4 ...................................................................... 140

03

04

05

06

Anlatım Bozuklukları (Anlamla İlgili) .................................................................................... 142Anlatım Bozuklukları (Anlamsal) - 1 ...................................................................................... 143Anlatım Bozuklukları (Anlamsal) - 2 ...................................................................................... 144

Anlatım Bozuklukları (Anlamsal) - 3 ...................................................................................... 146Anlatım Bozuklukları (Anlamsal) - 4 ..................................................................................... 148

Anlatım Bozuklukları (Anlamsal) - 5 ...................................................................................... 150Anlatım Bozuklukları (Anlamsal) - 6 ...................................................................................... 152Anlatım Bozuklukları (Anlamsal) - 7 ...................................................................................... 154Anlatım Bozuklukları (Yapıyla İlgili) ...................................................................................... 156Anlatım Bozuklukları (Yapısal) - 1 .......................................................................................... 157Anlatım Bozuklukları (Yapısal) - 2 ......................................................................................... 158Anlatım Bozuklukları (Yapısal) - 3 .......................................................................................... 160Anlatım Bozuklukları (Yapısal) - 4 .......................................................................................... 162Anlatım Bozuklukları (Yapısal) - 5 .......................................................................................... 164Anlatım Bozuklukları (Yapısal) - 6 .......................................................................................... 166Anlatım Bozuklukları (Yapısal) - 7 .......................................................................................... 168Anlatım Bozuklukları Genel ................................................................................................... 170

Etkinlik ............................................................................................................... 172 Derken ............................................................................................................... 174

Ünite / TiyatroDünya Edebiyatında Tiyatro ................................................................................................... 176Dünya Edebiyatında Tiyatro ................................................................................................... 176Cumhuriyet Dönemi 1923 - 1950 Tiyatrosu ......................................................................... 178

Cumhuriyet Dönemi 1923 - 1950 Tiyatrosu ......................................................................... 178

Cumhuriyet Dönemi 1950 - 1980 Tiyatrosu ......................................................................... 180Cumhuriyet Dönemi 1950 - 1980 Tiyatrosu ......................................................................... 181

Cumhuriyet Dönemi 1923 - 1980 Tiyatrosu - 1 .................................................................... 182Cumhuriyet Dönemi 1923 - 1980 Tiyatrosu - 2 .................................................................... 184

Etkinlik ............................................................................................................... 186 Derken ............................................................................................................... 188

Ünite / Eleştiri - Mülakat - RöportajEleştiri ............................................................................................................................ 190Eleştiri - 1 ............................................................................................................................ 191

Eleştiri - 2 ............................................................................................................................ 192Mülakat ............................................................................................................................ 194

Mülakat ............................................................................................................................... 194

Röportaj ............................................................................................................................ 196Röportaj ............................................................................................................................ 196Mülakat / Röportaj ................................................................................................................. 198

Eleştiri - Mülakat / Röportaj .................................................................................................. . 200

Etkinlik ............................................................................................................... 202 Derken ............................................................................................................... 204

Cevap Anahtarı ....................................................................................................................... 205

07

0908

TÜRK DİLİ VE EDEBİYATINA GİRİŞ01Neler Öğreneceğiz? EdebiyatveToplumİlişkisi

EdebiyatınSanatAkımlarıylaİlişkisi

YazımKuralları

Noktalamaİşaretleri

BÖLÜM01

10

TÜRK DİLİ VE EDEBİYATINA GİRİŞ

EDEBİYAT VE TOPLUM İLİŞKİSİ

Sosyal bir varlık olarak insanı anla-

tan edebiyatın ortaya çıkışı, insanın

toplumsallaşma süreciyle başlar ve

edebiyat, toplumla iki açıdan ilişki

kurar. Bunlardan ilki sanatçının bi-

linçli bir tercihle toplumu eserine

yansıtmasıdır. Sanatçı; aileyi, geçim sıkıntısını, toplumsal tabakaları,

savaşları vb. unsurları eserinde anlatır. Edebiyatın toplumla ikinci

ilişki biçimi ise dönemin şair ve yazar üzerindeki etkisidir. Sanatçı

bireysel konuları işlerken bile duygularını şekillendiren toplumsal

gelişmelerden ve kültürden kopamaz. İşte bu ilişkilerin sonucunda

meydana gelen edebî ürünleri okuyup yorumlayarak çözümlemeye

çalışırız. Aynı şekilde gelecek nesiller de günümüzün edebî ürünleri

üzerinden eserde anlatılan dönemi anlamaya çalışacaklardır.

Bunun yanı sıra edebiyat, toplumsal olayları süzgeçten geçirir;

örneğin Yaşar Kemal'in eserlerinde toplumu olumlu ya da olumsuz

etkileyen Çukurova insanının farklı yönleriyle anlatılması gibi. Kimi

yerde ağa-köylü ilişkisi kimi yerde sanayileşmenin oluşturduğu yeni

işçi sınıfı, mevsimlik toprak işçilerinin durumunun anlatılması ede-

biyat ve toplum arasındaki ilişkinin her dönemde ve farklı anlayışlar

çerçevesinde oluştuğunu gösterir.

Edebiyat ve Toplum İlişkisi

1. Edebiyat ve toplum ilişkisiyle ilgili olarak aşağıdakiyargılardanhangisiyanlıştır?

A) Heredebiyatgeleneği, içindebulunduğuçağınşartla-

rına,yaşadığıtoplumunihtiyaçlarına,zevklerinecevapverdiğisürecevarolur.

B) Edebîeserler;toplumunduyguları,hayalleri,düşünce-

lerivekurallarındanbağımsızolarakortayaçıkar.C) Edebiyat, toplumun beklentilerini karşılayabilen, top-

lumlaiçiçeolanbirdisiplindir.D) Edebiyatıntoplumsalvebireyselolmaküzereikiyönü

bulunur.E) Tarihîsüreçiçindeortayaçıkanedebîgelenekler,sa-

natçılarvasıtasıyladilegetirilir.

2. Ünlüedebiyat tarihçisi teorisyeniLanson,edebiyatı toplu-

munyansımasıolarakdüşünür.Lanson,edebiyattarihininedebiyat - hayat arasındaki bağlantısına da vurgu yapar.1789Fransızİhtilali'ninoluşumundaedebiyatınpayınıöneçıkaranyazar,edebiyattarihininsosyolojiyeihtiyaçduydu-

ğununaltınıçizer.

Buparçadanaşağıdakilerdenhangisineulaşılamaz?

A) Sosyoloji,edebîmetinlerekatkıdabulunur.B) Edebiyatvesosyolojibilimininortakögesitoplumdur.C) Toplumsalolaylarınmeydanagelişindeedebiyatında

katkısıvardır.D) Edebiyatvetoplumarasındakarşılıklıbirilişkiveetki-

lenmesözkonusudur.E) Edebiyatınamacısadecetoplumsalolaylarıdilegetir-

mektir.

3. Edebîeserler,onumeydanagetirenkişininmensupolduğutoplumlailgilideğerlerhakkındafikirverir.Toplumuninancı,yaşayışı, gelenekleri, anlayışı edebî esere yansır. Bu daedebiyatile-----arasındabirilişkininolmasınızorunlukılar.

Buparçadaboşbırakılanyereaşağıdakilerdenhangisigetirilmelidir?

A)sosyoloji B)tarihC)felsefe D)güzelsanatlar E)bibliyografya

4. • Ailenineğitimdurumuylaçocuklarıneğitimdüzeyiara-

sındakiilişki • Bireylerin eğitim düzeyiyle toplumsal eleştiri yapma

eğilimleriarasındakiilişki • Arkadaşilişkilerinineğitimlebağlantısı

Yukarıdaki maddelerden yararlanarak makale yazmakisteyenbiryazar,makalesindeedebiyatınaşağıdakibi-limdallarındanhangisiyleilişkisindenyararlanacaktır?

A)Tarih B)FelsefeC)Psikoloji D)Toplumbilimi E)Tıp

5. Romanvehikâyegibiedebîürünler,toplumsalyaşantınınürünüdür.Konusu,anafikri,dili,şahıskadrosu,olayları,za-

manvemekânıylabirbütünolarakherbakımdantoplumunbiryansımasıdır.

Buparçadaedebiyatınaşağıdakialanlardanhangisiyleilişkisindensözedilmektedir?

A)Sosyoloji B)Tarih C)Psikoloji D)Felsefe E)GüzelSanatlar

11

TÜRK DİLİ VE EDEBİYATINA GİRİŞ6. ----.Sosyalbirvarlıkolaninsanıanlatanedebiyat,onubutop-

lumdanbağımsızdüşünemez.Toplumuinceleyenbilimdalıolansosyoloji ileedebiyatınyolubunedenlesıksıkkesişir.Stendhal, "Roman, yol üzerine tutulanbir aynadır." diyerekrealistromancılarıninsanıvetoplumuberaberyansıttıklarınıdilegetirmişolur.Buaçıdanbirtoplumuinceleyensosyologlar,o toplumun romanlarında -yadaedebîeserlerinde -sosyalyapı ile ilgilibirçokşeybulabileceklerigibionlarınyaptıklarıincelemelerdenedebiyatçılardayararlanacaktır.

Edebiyat–sosyolojiilişkisinielealanbuparçanınba-

şınadüşünceninakışınagöreaşağıdakilerdenhangisigetirilmelidir?

A) Güzelsanatlarınaltbaşlıklarındanbiriolanedebiyatınanamalzemesidildir.

B) Yazar,okurveedebiyatevreni,toplumlarıngelişmişlikverefahdüzeyininenbelirgingöstergeleridir.

C) İnsanı konu edinen edebî ürünler, onu yaşadığı top-

lumlaelealır.D) Edebiyat uğraşını meslek edinmiş kişi; kuru, sıradan

bilgilerleuğraşmaz.E) Bireyselkimlikveyaşamsalbeceri,edebiyatdünyası-

nagirilerekedinilebilir.

7. Aşağıdakidizelerdenhangisiedebiyatıntoplumlailişki-sineörnekverilebilir?

A) Oradaufukçizgim,buradayanımyöremsin

BeniruhgibisaransonsuzlukdairemsinB) Bendenanlamadınşiirdenanla

SeningülüşünleyaşadığımıC) Birşeykaldıbudenizinkıyısındasenden

Bakışlarlayüklü,söylemlerlesessizD) Günahınsevabınadıkalmadı

HakikategidenizbellideğilE) Herşeybirgünhatıradıryaşayanlardilinde

Herşeyerirerimeyenbuzamanınelinde

8. Edebiyat ve toplum ilişkisiyle ilgili olarak aşağıdakiyargılardanhangisiyanlıştır?

A) Yazar,birbireyolarakbircoğrafyada,birtoplulukiçin-

deyaşarveyaşadığıdönemdenetkilenir.B) Yazarlar,sosyalyapıyıdahayakındantanımakyada

toplumsal çıkarımlarda bulunabilmek için toplum bili-mindenfaydalanırlar.

C) Edebiyat, sosyoloji araştırmalarına katkıda bulunur;sosyolojiedebiyatakaynaklıkeder.

D) Edebiyat çatısı altında yer alan ürünler; toplumlarıninanç,yaşayıştarzı,duygu,düşüncevesosyalilişkile-

riniaçığaçıkarır.E) Edebiyat ve toplumbilimiarasında tekyönlübir ilişki

bulunur.

9. (...) İsmimRagıbe'dir.Birmüderriskızıyım.Anamonbeşsene evvel ölmüş, beni yetim bırakmıştır. Pederim beniokumaya, yazmaya çalıştırır. Nakışa, dikişe çok sevdamvardır.Amabırakmıyor: "Onlar bir işe yaramaz, senoku-

maya,yazmayabak!"diyor.

Osmanlıtoplumunun,Batıdeğerlerivebilgisiylekarşılaş-

tığıTanzimatDönemi'ndeyazılanbirromandanalınanbuparçaylailgiliaşağıdakilerdenhangisisöylenebilir?

A) Psikolojik tahliller üzerinden toplumsal çıkarımlardabulunulmuştur.

B) Toplumsal değerlerin ve kimliklerin değişimi ortayakonulmuştur.

C) Döneminiktidarilişkileritoplumsalboyutlarıylaelealın-

mıştır.D) Toplumsal değerlerin yozlaşmakta olduğu üzerinde

durulmuştur.E) Toplumsaldeğişim,kurgusalanlatımdanuzak,tarihsel

gerçekliğebirebirbağlıkalınarakanlatılmıştır.

10. Bir edebiyat tarihçisi, ele aldığı edebî eseri doğru ve ek-

siksizdeğerlendirebilmek için toplumbilimininortayakoy-

duğu sonuçları da dikkate almak durumundadır. ÖrneğinTanzimatDönemi romanlarında işlenen toplumsalolaylarıdoğru değerlendirmek o günün koşullarını ve Türk toplu-

munun girmiş olduğu değişim sürecini bilmekle mümkünolabilir. Batılılaşma çabalarının toplumdaki yansımaları---- araştırma alanına girer. Bu araştırmadan elde edilensonuçlar,edebiyattarihçisineeserlerivesanatçılarıdoğrudeğerlendirmesikonusundayardımcıolur.

Buparçadaboşbırakılanyereaşağıdakilerdenhangisigetirilmelidir?

A)edebiyattarihinin B)sosyolojininC)psikolojinin D)tarihin E)felsefenin

11. Aşağıdakidizelerinhangisiedebiyatıntoplumileilişki-sineörnekolarakgösterilemez?

A) Bizimmahalledeİstanbul'unkenarıdemek

Sokaklarındagezilmezkiyüzmebilmeyerek!B) Kanatlarıniziyok,köprülerharapolmuş

Sebillerbaşıboş,çeşmelerserapolmuşC) Doldurdumderdimihneti

MemleketiminşarkılarıkadaracıçektimD) Benimgönlümgökgibidir,açıkdenizgibidir

Posttutulmazbenimiçim,yeryüzügibidir.E) Derdiyleekmeğinibölüştüğüm

Türküleriylebiziağlatanmemleketim

12

BÖLÜM02TÜRK DİLİ VE EDEBİYATINA GİRİŞ

EDEBİYATIN SANAT AKIMLARI İLE İLİŞKİSİSanat, güzeli anlatma ve

güzel şeyler oluşturma

çabasıdır. İnsanın güzel-

lik arayışı neredeyse in-

sanlık tarihi kadar eskidir.

Eski uygarlıklardan günü-

müze kadar ulaşan kalın-

tılarda sanatsal izler

bulunması bunu destek-

ler niteliktedir. Sanatın insanoğlu ile aynı adımları atarak günümü-

ze gelmesinde insanın kendini ifade etme ihtiyacının yattığını

söyleyebiliriz.

Malzemesi dil, kaynağı yaşantılar ve hayal gücü olan edebiyat da

sanatın alt dallarından biridir. Her edebî ürün belli bir sanat anlayışı

(sanatkâr grubunun ortak dünya görüşü, estetik ve edebiyat anlayışı)

doğrultusunda yazılır. Bu anlayış çevresinde kaleme alınan edebiyat

eserlerinin oluşturduğu bütün, edebiyat akımlarını ortaya çıkarır.

Aslında her edebiyat akımı, genel bir estetik, sanat görüşü veya

hareketinin bir parçası daha doğrusu edebiyat sanatını ilgilendiren

yönüdür. Bu nedenle, özellikle Batı edebiyatında birer edebî akım

olarak bilinen klasisizm, realizm, romantizm, empresyonizm ve

diğerlerini sadece edebiyatla sınırlandırmak yanlıştır. Çünkü söz

konusu akımlar, çoğu zaman sanatın bütün kollarını (mimari,

müzik, heykel, resim vb.) kapsar. Örneğin empresyonizm, kübizm,

dadaizm öncelikle resim sanatında görülmüş ve döneminde yay-

gın olarak bu sanat dalında ifadesini bulmuştur. Postmodernizm

ise öncelikle mimaride adından söz ettirmiştir. Bu durum da bize

sanatın temelde aynı kaynaktan doğduğunu, buradan hareketle

de aralarında ciddi yakınlıklar ve geçişler olabileceğini hatırlatır.

Türk Edebiyatında AkımlarKlasisizm (Kuralcılık):

17. yüzyıl ortalarında Fransa'da ortaya çıkmıştır. Ortaya çıkışında

dönemin Fransa'sının sosyal ve siyasal yapısıyla o dönemde etkili

olan "akılcılık" (rasyonalizm) felsefesi etkili olmuştur.

➠ İşlenen konunun gerçek olup olmamasından daha önemli olan,

gerçeğe benzemesidir.

➠ Bu akımın etkisiyle yazan sanatçının tek rehberi akıl ve sağduyudur.

➠ Sanatçı eserde kendini (kişisel görüşlerini) gizler. Hayal ve duygu

değil, mantık ve ölçü önemlidir.

➠ Erdemli ve ahlaklı olan verilmeye çalışılmıştır. Bu yüzden kahra-

manlar seçkindir.

➠ Önemli olan konu değil, konunun işleniş biçimidir. Bu sebeple

aynı konu farklı sanatçılar tarafından ele alınmıştır.

➠ Dil, üslup kusursuz bir şekilde işlenmiştir. Dil; açık, yalın ve soy-

ludur. Kaba sözlere rastlanmaz.

➠ "Sanat sanat içindir." görüşü savunulur.

Dünya edebiyatında temsilcileri: Moliere, Corneille, Racine, Boileau, La

Fontaine, La Bruyere, Madame de La Fayette, Fenelon, Descartes, Pascal

Türk edebiyatında temsilcileri: Şinasi, Ahmet Vefik Paşa, Direktör

Ali Bey

Romantizm (Coşumculuk):

➠ Fransız İhtilali'nin etkisiyle gelişim göstermiş, 19. yy'da Fransa'da

sistemli bir akım hâline gelmiştir.

➠ Klasik akımın kural ve şekilleri bırakılır.

➠ Akıl yerine duygu ve hayallere yer verilir.

➠ Sanatçılar, eserlerde kişiliklerini, görüşlerini gizlemez.

➠ Konular din duygusuna bağlanır.

➠ Gözlem ve tasvire önem verilir, bireyler yaşadıkları çevre içinde

ele alınır.

➠ Konular işlenirken iyi - kötü, güzel - çirkin, doğru - yanlış gibi

karşıtlıklardan yararlanılır.

➠ Olaylar anlatılırken tesadüflere ve olağanüstülüklere çokça baş-

vurulur.

➠ "Sanat toplum içindir." görüşü benimsenir.

Dünya edebiyatında temsilcileri: J.J Rousseau, Voltaire, V. Hugo,

Goethe, Schiller, Puşkin, Chateaubriand, Alfred de Musset, Byron

Türk edebiyatında temsilcileri: Namık Kemal, A. Hamit Tarhan,

Ahmet Mithat Efendi

Realizm (Gerçekçilik):

➠ 19. yy'ın ikinci yarısında Fransa'da romantizme tepki olarak orta-

ya çıkmıştır.

➠ Akımın ortaya çıkışında August Comte'un pozitivist felsefesinin

etkisi vardır.

➠ Konular gerçek hayattan alınır. Olay ve kişiler, yaşayan kişiler ve

yaşayan kişilerin benzeridir.

➠ Kişilerin ruhsal durumlarını etkileyen, onların kişiliklerini belirle-

yen çevre ve ortamın tanıtılmasına önem verilir.

➠ Betimlemeler yazarın gözüyle değil, kahramanın gözüyle yapılır.

➠ Eserlerde, olağanüstü olay ve kahramanlara yer verilmez.

➠ Açık, anlaşılır, yalın bir dil kullanılır.

➠ Bu akıma göre "sanatın amacı sanat" yapmaktır. Toplumsal bir

amaç güdülmez.

Dünya edebiyatında temsilcileri: Balzac, Stendhal, Flaubert,

Tolstoy, Dostoyevski, Çehov, Hemingway, Charles Dickens, Jack

London, Mark Twain, Turganyev, Gogol, Gorki, Daniel Defoe

Türk edebiyatında temsilcileri: Recaizade Mahmut Ekrem,

Nabizade Nazım, Sami Paşazade Sezai, H. Ziya Uşaklıgil, Ömer

Seyfettin, M. Âkif Ersoy, Yakup Kadri, Refik Halit, Halide Edip

13

TÜRK DİLİ VE EDEBİYATINA GİRİŞNatüralizm (Doğalcılık):

➠ Realizmin daha ileri ve abartılı biçimidir.

➠ Determinizm anlayışını romana getiren bu akım, 19. yüzyılın

ikinci yarısında Fransa'da ortaya çıkmıştır.

➠ Natüralist yazarlar, eserlerinde hayatı bütün yönleriyle anlatırlar.

➠ İnsanın kişiliğini anlatabilmek için soya çekim yasalarından ve

toplum biliminden yararlanılır.

➠ Sosyal gerçekleri yansıtırken daha çok toplumdaki çirkinlikler ve

olumsuzluklar üzerinde durmuşlar; toplum dışına itilmiş kişileri,

yoksulları, hırsızları, düşkünleri anlatmışlardır.

➠ Yazar, eserde kişiliğini gizler.

➠ Dil, her seviyedeki insanın anlayabileceği düzeyde tutulur, kah-

ramanlar yaşadıkları çevrenin dil özelliklerine göre konuşturulur.

➠ "Sanat toplum içindir." anlayışı doğrultusunda eserler verilmiştir.

Dünya edebiyatında temsilcileri: Emile Zola, Goncourt Kardeşler,

Maupassant, Alphanse Daudet, John Steinbeck, Henrik İbsen

Türk edebiyatında temsilcileri: Hüseyin Rahmi Gürpınar, Nabizade

Nazım, Beşir Fuat

Parnasizm (Şiirde Gerçeklik)

➠ Hayalci ve duygusal romantik şiir anlayışına tepki olarak 19.

yüzyılın sonlarında Fransa'da ortaya çıkmıştır.

➠ Realizmin şiire uyarlanmış biçimidir.

➠ Şiirlerde felsefi düşünceler, bilimsel görüşler işlenmiştir.

➠ "Sanat, sanat içindir." görüşünü savunan parnasyenler, şiiri

emek isteyen bir uğraş olarak görmüşler ve şiirlerini bir kuyum-

cu titizliğiyle yazmışlardır.

➠ Parnasyenler, yaptıkları betimlemelerle âdeta resim çizerler.

➠ Kelimeler seçilerek kullanılır. Kafiye ve redife önem verilir.

Kelimelerin sıralanışı ve ahenk önemlidir. Dolayısıyla biçim gü-

zelliği ve mükemmellik, gözetilen en önemli unsurlardır.

Dünya edebiyatında temsilcileri: T. Gauthier, Banville, Leconte

de Lisle, Prudhomme, François Coppee, Jose Maria de Heredia

Türk edebiyatında temsilcileri: Yahya Kemal Beyatlı, Tevfik

Fikret, Cenap Şahabettin

Sembolizm (Simgecilik)

➠ 19. yüzyılın son çeyreğinde realizm, natüralizm ve parnasizme

tepki olarak ortaya çıkmıştır.

➠ Anlatımda sözlerin sözlük anlamından bıkan sembolistler, şiirde

anlam açıklığından kaçınırlar, semboller kullanırlar, Böylece şiiri,

herkesin istediği gibi anlayabileceğini savunurlar. Nitekim iyi

şiir, "herkesçe farklı yorumlanabilen" şiirdir.

➠ Bu akımın şairlerine göre şiir, anlaşılmak için değil, hissedilmek

içindir. Şiirde anlam aramak gereksizdir.

➠ Şiirde musiki her şeyden önemlidir. Musiki, "öz ile biçim arasın-

daki uyum" olarak tanımlanır.

➠ Biçim kusursuzluğu aranır.

➠ "Sanat için sanat" anlayışına bağlı kalmışlardır.

➠ Klasik nazım biçimlerini bırakmışlar; müstezat, terza-rima biçim-

lerini kullanmışlardır.

Dünya edebiyatında temsilcileri: C. Baudelaire, S. Mallerme, P.

Verlaine, A. Rimbaud, İ. Moreas

Türk edebiyatında temsilcileri: İlk etkileri Cenap Şahabettin'de

görülür. Bütün kurallarını uygulayan Ahmet Haşim'dir. Ahmet Muhip

Dıranas, Ahmet Hamdi Tanpınar, Ziya Osman Saba ve Cahit Sıtkı

Tarancı da bu akımdan etkilenmiştir.

Empresyonizm (İzlenimcilik)

➠ 19. yy.ın sonlarında Fransa'da ortaya çıkmıştır.

➠ Empresyonist sanatçı, realist bir yazar gibi dış dünyada gördüğü

varlığı değil, o varlığın kendinde uyandırdığı izlenimleri ifade

eder.

➠ Dış dünya, sanatçıda ruhsal dalgalanmalar uyandıran bir uyarıcı-

dır. Sanatçının görevi bunları anlatmaktır.

Dünya edebiyatında temsilcileri: Rimbaud, Verlaine, James

Joyce, Rilke

Türk edebiyatında temsilcileri: Tamamıyla bu akıma bağlı sanat-

çı yoktur. Ahmet Haşim, Cenap Şahabettin ve A. Muhip Dıranas'ta

bu akımın etkileri görülür.

Ekspresyonizm (Dışavurumculuk)

➠ 20. yy. ın başında empresyonizme tepki olarak Almanya'da

ortaya çıkmıştır.

➠ Bir yandan natüralizmin dış dünyayı kopya edişine, deneysel-

liğine; diğer yandan empresyonizmin dış dünyaya bağlılığına

tepki gösterirler. Diğer bir deyişle determinizim, sanayileşmenin

insanın duygularını dışlayan ve yok sayan anlayışına sanatçıların

verdiği bir cevaptır.

➠ Ekspresyonistler dış gözlem yerine iç gözlemi esas almışlar;

duygularını, öznel gerçekliklerini anlatmışlardır.

Ekspresyonizmin önemli temsilcileri: Franz Kafka, T.S Eliot, James

Joyce

Sürrealizm (Gerçeküstücülük)

➠ Sürrealistler Sigmund Freud'un düşüncelerini benimsemişlerdir.

Akımın ilkelerini ruh hastalıkları doktoru olan Andre Breton or-

taya koymuştur.

➠ Mantığı küçümseyen sürrealistler, şiirin akılla kavranılan bir

anlamı olmasına önem vermezler.

➠ Hipnotize edilmiş insanlara şiir söyletip bunları şaheser kabul

etmişler, bunlara "otomatik şiir" adını vermişlerdir.

➠ Onlara göre bir eserde kişinin iyi yönlerinin yanı sıra ahlaki

olmayan yönleri de bulunmalıdır.

Sürrealizmin dünya edebiyatında temsilcileri: Andre Breton,

Louis Aragon, Paul Eluard

Sürrealizmin Türk edebiyatında temsilcileri: Garipçiler ve İkinci

Yenicilerin bazı şiirlerinde bu akımın etkileri görülür.

14

Türk Edebiyatında Akımlar - 1

1. Aşağıdakilerden hangisi klasik bir yapıtın niteliklerin-

denbirideğildir?

A)Kahramanlarıseçkinkimselerdenoluşur.B)KonularEskiYunanveLatinkaynaklarındanalınmıştır.C)Üslubusade,açıkvesağlamdır;özdeyişlergibiözlüdür.D)Kahramanlarınruhsalözelliklerineyerverilmemiştir.E)Erdemliliği, ahlakı yüceltmekte, bireyi olgunlaştırmayı

amaçlamaktadır.

2. Aşağıdakilerden hangisi dadaizmin amaçlarından biriolamaz?

A)Bireyiaklıntutsaklığındanveakladayalıdüzendenkur-tarmak

B)SanattatümgelenekleriyıkmakC)SözcükleribilinenanlamlarıdışındakullanmakD) YerleşikdilveestetikbeğenilerinesıkısıkıyabağlıkalmakE)Akıldışılığı,kuralsızlığıvesüreklideğişmeyisavunmak

Egzistansiyalizm (Varoluşçuluk)

20. yüzyılın başlarında Alman filozof Martin Heidegger tarafından bir

felsefi kuram olarak ortaya konmuştur. II. Dünya Savaşı yıllarında,

Fransız sanatçı Jean Paul Sartre tarafından benimsenmiş ve edebi-

yata uygulanmıştır.

Bu akıma göre, insanın özgürlüğünün bilincine ulaşması gerekir.

İnsan kendi eylemlerini kendisi seçmelidir. Bunun için de insan ken-

di eylemlerinden sorumludur.

➠ Varoluşçulara göre, yazar yaşadığı çağda etkin biçimde rol almalı,

toplumuna yön vermelidir. Tanıklık ettiği sorunlara duyarsız kal-

mak, sorumluluk almamak sanatçılıkla bağdaşmaz.

➠ Böyle düşünen varoluşçular, üslupçu yazarları Balzac’ı, Flaubert’i

eleştirir; Emile Zola gibi yazarları yüceltirler.

➠ Bu akıma göre insan bütünüyle özgür olmalıdır, kişi kendi de-

ğerlerini kendi oluşturabileceğini bilmelidir ve seçimlerinden

sorumlu olmalıdır.

Egzistansiyalizmin Temsilcileri: Jean Paul Sartre, Simon de

Beauvoir, Albert Camus, Andre Gide.

Dadaizm (Kuralsızlık)

➠ 1916 yılında İtalyan şair Tristan Tzara tarafından ortaya konmuştur.

➠ Bunalımlı yıllarda ortaya çıkmış bir başkaldırı hareketidir.

➠ Yaşamdaki her şeye şüpheyle bakan dadaistler hiçbir şeyin

varlığına ve doğruluğuna inanmamışlardır. Çünkü insanın kendi

eliyle oluşturduğu medeniyet yine insanlığı yok etmektedir. Bu

da insanlarda çöküntüye, karamsarlığa neden olmuştur.

➠ Bu sanatçılar bir bakıma kuralsızlığı kural olarak benimsemişlerdir.

➠ Kelimeleri rastgele kullanarak şiir yazarlar hatta, “Dada” ismini

bile sözlükten rastgele seçmişlerdir.

➠ Dil ve estetik kurallarını, sanatta her türlü geleneği yıkmak, bireyi

akla dayalı düzenden uzaklaştırmak amaçlarıdır.

➠ Dadaizmin Temsilcileri: Tristan Tzara, Richard Hülsenbeck,

Marcel Janco, Emmy Hennings, Jean Arp, Francis Picabia

Kübizm

➠ 1910’lu yıllarda empresyonizme tepki olarak ortaya çıkmış, daha

çok resim ve şiir sanatında etkili olmuştur.

➠ Bu sanatçıların bütün amaçları, o güne kadarki dış gerçek anla-

yışını sarsmaktır. Bunun için, nesnelerin tabii düzenini bozarak

onları başka açılardan gösterme yolunu tuttular.

➠ Kübist ressam ve şairler, empresyonislere zıt olarak geçici bir anı

değil, kişilerin ve eşyanın özünü, şuuraltının gizlerini yansıtmayı

amaç edindiler.

➠ Konuları tek yönlü değil üç boyutu ile derinlemesine anlatmayı

amaçladılar. Bu üç boyutu sağlamak için resmini çizdikleri bir

adamın yalnız görünüşünü, duruşunu değil aynı zamanda aklın-

dan geçenleri, hayallerini vb. o tabloya sığdırmaya çalıştılar.

➠ Eşyayı ve insanı anlatırken geometrik şekillerden yararlandılar.

➠ Kübizmin Temsilcileri: Guillaume Appolinaire, A. Salmon, M.

Jacob, Picasso.

Fütürizm (Gelecekçilik)

➠ 20. yüzyılda İtalyan şair Marinetti’nin yayımladığı bir bildirge

ile ortaya çıkan bu akım, makineyi ve hızı sanata dâhil etmeye

çalışmıştır.

➠ İçinde yaşanılan çağda her şey o kadar hızlı değişmektedir ki sanat

da bundan nasibini almalı ve bu dinamizme uyum sağlamalıdır.

➠ Sanatçılar geçmişin sanat değerlerini bırakmalı ve anlatım biçim-

leri hayatın hızına ayak uydurmalı.

➠ Şiirlerde makinelerin ve hızın sesini, seçilen kelimelerle duyur-

maya çalışmışlardır.

➠ Şiirden ölçü ve uyağı atan, dil bilgisi ve söz dizimi kurallarının

dışına çıkan bu sanatçılar, serbest şiiri geliştirmiş, şiirin içeriğini

değiştirmişlerdir.

➠ Fütüristler geçmişin tüm değerlerine, geleneksel her şeye karşı

çıkmış, bunları yıkmak istemişlerdir.

➠ Fütürizmin Temsilcileri: Marinetti ve Mayakovski.

➠ Fütürizmin Türk Edebiyatındaki Temsilcileri: Nazım Hikmet

15

3. Aşağıdakilerden hangisi klasisizmin özelliklerindendeğildir?

A) Aklavesağduyuyaönemverenklasikleregöreduyguvecoşkularaldatıcıdır.

B) Doğa, insanın değişmeyen iç dünyasıdır; sürekli de-

ğişen dış dünya aldatıcıdır diye düşündüklerindendoğayapastoralbiryaklaşımdankaçınmışlardır.

C) Günlükvegeçici konularıdeğil, kalıcıolanıanlatmakgerektiğinisavunmuşlar,EskiYunanveLatinedebiyatıkonularınıtekrartekrarelealmışlardır.

D) İdealvemükemmel insanıkonuolarakişlemişler,de-

ğişmeztipleryaratmışlardır.E) İnsanı ve toplumu iyi - kötü, güzel - çirkin demeden

olduğugibiyansıtmışlardır.

4. Aşağıdakilerin hangisinde romantizmle ilgili bir bilgiyanlışıvardır?

A) Yunan ve Latin edebiyatları yerine çağdaş ve ulusaledebiyatlarörnekalınmıştır.

B) Klasikedebiyatınpekilgigöstermediğilirikşiiryenidencanlandırılmıştır.

C) Anlatımda olağanüstülüklere, rastlantılara sıkça yerverilmiştir.

D) Sanatiçinsanat ilkesinebağlıkalınarakbireylerinsa-

natanlayışınınolgunlaştırılmasıamaçlanmıştır.E) Duyguvehayaleçokönemverilmiş,sanatçılaryapıtla-

rınakişilikleriniyansıtmaktankaçınmamıştır.

5. I. Sembolizm19.yüzyıldaFransa’daortayaçıkmıştır. II. Sembolistşairlerşiirdemecazlıanlatıma,benzetmele-

reyervermemiştir. III. Sembolistşairlerdışdünyadagördüklerinideğil,sez-

dikleriniimgelerebaşvurmadanyazmışlardır. IV. Sembolistşiirdemusiki,özilebiçimarasındakiuyum

sayılmıştır. V. Sembolistsanatçılareserlerininherkesçefarklıanlaşı-

labilmesini,yorumaaçıkolmasınıistemiştir.

Yukarıdaki numaralanmış cümlelerin hangilerindesembolizmleilgilibilgiyanlışıyapılmıştır?

A)IveII B)IveV C)IIveIII D)IIIveIV E)IVveV

6. Resimde bu akımın öncülerinden olan Salvador Dali birtablosuna altı ayrı görünüş vermeyi başarmıştır. İstiyorduki tablosunabakanlarbirbirinden farklı anlamlar çıkarabil-sinler.Birdönemedebiyattadaetkiliolanbuakımadâhilolan sanatçılar, eserlerini anlamadıklarından yakınan sa-

natseverlerekendilerinindeanlamadıklarınısöylüyorlardı.Amaçlarının ise eşyanın ve insanın ebedî özünü yansıt-mak,derinleriniortayakoymakolduğunuifadeediyorlardı.

Buparçadaanlatılanedebîakımaşağıdakilerdenhan-

gisidir?

A)Sembolizm B)Dadaizm C)Kübizm D)Fütürizm E)Sürrealizm

7. Buakımınamacı,olaylarıvekişileribirbiliminsanıgözüyledeneysel yöntemlerle incelemek, hayatın çirkin, iğrençgörünümlerinibileanlatmaktançekinmemek; insankarak-

terlerinikalıtımlaiçindeyetiştiğiçevreyleolduğugibibelirt-mektir. Akımın kurucusu Emile Zola’dır. Zola, bu akımınilkelerini"DeneyselRoman"adlıyapıtındaaçıklamıştır.

Buparçadasözüedilenedebiyatakımıaşağıdakilerdenhangisidir?

A)Klasisizm B)RealizmC)Natüralizm D)Romantizm E)Ekspresyonizm

8. – Hayalileduyguyu,düşünceveakıldanönemlivede-

ğerligörmüşlerdir. – Dışdünyayı,doğayırenkliveçarpıcıbiçimdebetimle-

mişlerdir. – Kusursuz,genelveevrenselolanıdeğil,özelveyerel

olanıkonuolarakişlemişlerdir. – Dilveanlatımdakuralcılıktankaçınmışlardır.

Yukarıdaözellikleriverilenedebiyatakımıaşağıdakiler-denhangisidir?

A)Klasisizm B)Romantizm C)Realizm D)Natüralizm E)Sürrealizm

9. Aşağıdakilerinhangisindebirbilgiyanlışıyapılmıştır?

A)Klasisizminen fazlaönemverdiği tür tragedyaveko-

medyadır.B)Yaşamdakikarşıtlıklaraönemverenromantizmdedram

türüöneçıkmıştır.C)Romantik sanatçılar gereksiz bir uğraş saydıkları için

romantürünüfazlakullanmamışlardır.D)Romanveöykürealistyazarlarınençoktercihettiğitür-

lerdir.E)Parnasizm,şiirdekigerçekçiyanirealistanlayıştır.

16

1. Romantizm, klasisizme tepki olarak doğmuştur.Romantizminilkeleri,ilkkez----tarafından----adlıoyununönsözündeaçıklanmıştır.Romantizminyükselişiaynıya-

zarınHernanidramınınsahnelenmesiyleolmuştur.

Buparçadaboşbırakılanyerlereaşağıdakilerdenhan-

gisigetirilmelidir?

A)GustaveFlaubert–MadameBovaryB)MadamedeStael–EdebiyataDairC)Pascal–DüşüncelerD)VictorHugo–CromwellE)Lamartine–ŞairaneDüşünceler

2. Buakımdanetkilenensanatçılar içinakıldançokduygularönemlidir. Tarihten ilginç olaylar, ender yaşanan aşklar,doğa,ölümenbaştagelenkonulardır.Dışdünyayı renklivegözalıcıbiçimdebetimlemişlerdir.

Buparçadasözüedilensanatakımınauygunyapıtlarverenyazar,aşağıdakilerdenhangisidir?

A)GustaveFlaubertB)LamartineC)HonoredeBalzacD)EmileZolaE)F.Coppe

3. ---- şiirde biçim kusursuzluğuna önem vermekle birliktedaima kendi izlenimlerini anlatması, açıklığa değil, kapa-

lılığa değer vermesi, duyguları sözcüklerin açık anlamla-

rıyla anlatmaktan çok ahenkleriyle sezdirmeye çalışmasıbakımından----akımınınözelliklerinişiirlerindeilmekilmekişlemiştir.

Buparçadaboşbırakılanyerlereaşağıdakilerdenhan-

gisigetirilmelidir?

A)Baudelaire–sembolizmB)Lamartine–romantizmC)EmileZola–natüralizmD)Moliere–klasisizmE)AndreBreton–sürrealizm

4. Dostoyevski, H. Balzac ve G. Flaubet’in ortak yönüaşağıdakilerinhangisidir?

A)TanzimatsanatçılarınıetkilemeleriB)AynıulustanolmalarıC)RealistakımıntemsilcileriolmalarıD)RomanyanındaşiirdeyazmışolmalarıE)Sanatınedebiyatdışındakidallarıyladailgilenmeleri

5. Aşağıdakilerdenhangisi,sembolizmakımınıntemsilci-lerindendeğildir?

A)C.Baudelaire B)S.MallermeC)P.Verlaine D)A.Rimbaud E)J.P.Sartre

6. Aşağıdakilerin hangisinde yazar – bağlı olduğu akımeşleşmesiyanlıştır?

A)L.Tolstoy–realizmB)TheophileGautier–parnasizmC)VictorHugo–romantizmD)GuydeMaupassant–romantizmE)LaFontaine–klasisizm

7. Aşağıdakilerdenhangisirealistsanatçılardanbirideğil-dir?

A)Stendhal B)H.BalzacC)G.Flaubert D)N.Gogol E)W.Goethe

Türk Edebiyatında Akımlar - 2

17

8. Aşağıdakilerdenhangisi,klasisizminetkisindeverilmişbireserveakımabağlıbiryazardır?

A)LaBruyere–KarakterlerB)J.J.Rousseau–İtiraflarC)AlfretdeMusset–GecelerD)GustaveFlaubert–MadamBovaryE)AlfonseDaudet–DeğirmenimdenMektuplar

9. AşağıdakilerinhangisindeklasisizmdenetkilenenTürkedebiyatısanatçılarıbiraradaverilmiştir?

A)Şinasi–AhmetVefikPaşa–AliBeyB)NamıkKemal–TevfikFikret–HalitZiyaC)Şinasi–AhmetMithatEfendi–AhmetHaşimD)ZiyaPaşa–NamıkKemal–AliBeyE)AhmetVefikPaşa–AliBey–AhmetHaşim

10. AşağıdakilerdenhangisirealizminTürkedebiyatındakitemsilcilerindenbirideğildir?

A)MehmetRaufB)RefikHalitKarayC)HalitZiyaUşaklıgilD)NamıkKemalE)RecaizadeMahmutEkrem

11. Aşağıdakilerin hangisinde sanatçı - etkilendiği edebi-yatakımıeşlemesindebiryanlışlıkyapılmıştır?

A)AhmetM.Efendi–romantizmB)TevfikFikret–parnasizmC)AhmetHaşim–sembolizmD)NabizadeNazım–natüralizmE)CenapŞahabettin–romantizm

12. AşağıdakilerinhangisindeTürkedebiyatındanatüralistögelerinbulunduğuilkromanveyazarıbiraradaveril-miştir?

A)İntibah–NamıkKemalB)Sergüzeşt–SamiPaşazadeSezaiC)HasanMellah–A.MithatEfendiD)ArabaSevdası–R.MahmutEkremE)Karabibik–NabizadeNazım

13. Aşağıdakilerin hangisinde aynı akıma bağlı sanatçılarbiraradaverilmiştir?

A)Racine–Monteigne–VerlaineB)Balzac–Flaubert–TolstoyC)Çehov–Corneille–MoliereD)Rousseau–Schiller–MaupassantE)LaFontaine–Boileau–Marinetti

14. Empresyonizm önce resimde, sonra edebiyatta etkili I

olmuş bir akımdır. Empresyonist sanatçılar dış dünyayıolduğu gibi değil algıladıkları biçimde anlatma yolunu

II

seçmişlerdir. Sanatın toplumsal bir görev üstlenmesinede karşı olan empresyonistler, dünyayı kendilerine heye-

III

can veren bir uyarıcı gibi görmüş ve öznelliği benimse- mişlerdir. 19. yüzyılın sonlarında İtalya’da ortaya çıkan

IV

buakımıntemsilcilerindenbiriRilke’dir. V

Yukarıdakiparçadanumaralanmışyerlerinhangisindebilgiyanlışıvardır?

A) I B) II C) III D) IV E) V

18

TÜRK DİLİ VE EDEBİYATINA GİRİŞBÖLÜM03

BÜYÜK HARFLERİN KULLANILDIĞI YERLER

1. Cümle büyük harfle başlar:

İnsan hâlâ dünyadaki en sıradışı bilgisayardır.

2. İki noktadan sonra gelen açıklama cümleleri büyük harfle

başlar:

Sizden bir ricam olacak: Metninizi yazım kurallarına uygun bi-

çimde oluşturun.

3. Özel adlar (kişi ad ve soyadları; kişi adlarından önce ve sonra

gelen unvanlar, lakaplar, hayvanlara verilen adlar; millet,

boy ve devlet adları; din, mezhep adları; gezegen ve yıldız

adları; kurum, kuruluş adları; kanun, tüzük yönetmelik adları;

kitap, dergi , gazete, eser adları; ulusal, resmî dinî bayramlar-

la anma ve kutlama günlerinin adları...) büyük harfle başlar:

Memduh Şevket Esendal, Badi Ekrem, kedimiz Pamuk, İslamiyet,

Malikilik, Protestan, Tercüman-ı Ahval gazetesi, Medeni Kanun,

Türk Dil Kurumu, 30 Ağustos Zafer Bayramı, Tutunamayanlar

romanı

4. Dizeler genellikle büyük harfle başlar:

Her mihnet kabulüm, yeter ki

Gün eksilmesin penceremden

5. Levhalar ve açıklama yazıları büyük harfle başlar:

Giriş, Müdür, Otobüs Durağı

6. Yer adlarında ilk isimden sonra gelen ve deniz, nehir, göl,

dağ, boğaz vb. tür bildiren isimler büyük harfle başlar:

Çanakkale Boğazı, Tuna Nehri, Ağrı Dağı...

7. Yer adları (kıta, bölge, il, ilçe, köy, semt vb.) büyük harfle

başlar:

Güneydoğu Anadolu, Asya, Tekirdağ, Ürgüp, Kızılay...

8. Saray, köşk, han, kale, köprü, kule, anıt vb. yapı adlarının

bütün kelimeleri büyük harfle başlar:

Dolmabahçe Sarayı, Çankaya Köşkü, Kız Kulesi, Mostar Köprüsü,

Zafer Abidesi...

9. Yer bildiren özel kelimelerde kısaltmalı söyleyiş söz konusu

olduğunda, yer adının ilk harfi büyük yazılır:

Boğaz'dan, Hisar'dan, Köşk'e...

10. Tarihî olay, çağ ve dönem adları büyük harfle başlar:

Servetifünun Dönemi, İlk Çağ, Cilalı Taş Devri...

SAYILARIN YAZIMI

1. Sayılar, metin içinde yazıyla da yazılabilir:

on iki seneden beri, yirmi soru, on birinci sınıf...

2. Saat, ölçü, para tutarı, istatistik verilere ilişkin sayıların

yazımında rakam kullanılır:

12.00'de, 1.750 lira, 15 kg, 3 km...

3. Saat ve dakikalar metin içinde yazıyla da yazılabilir:

saat altıyı yirmi geçe, üçe çeyrek kala...

4. Birden fazla kelimeden oluşan sayılar ayrı yazılır:

dört bin, yedi yüz seksen beş...

5. Dört veya daha çok basamaklı sayıların kolay okunabilmesi

amacıyla içinde geçen bin, milyon, milyar ve trilyon sözleri

harfle yazılabilir:

1 milyon 200 bin kişi, 6 trilyon 123 milyar...

Büyük Harflerin Kullanıldığı Yerler / Sayıların Yazımı

1. Belediyemiz tarafındanonbeşincisidüzenlenecek "KendinİçinKoş"adlıyarışta,dörtkm'likparkuru3.000kişiiçinden1'incisıradatamamlayana2.500liralıködülverilecek.

Yukarıdakicümledekaçyazımyanlışıyapılmıştır?

A)1 B)2 C)3 D)4 E)5

2. Aşağıdaki cümlelerin hangisinde sayıların yazımındayanlışlıkyapılmıştır?

A) Sınav,yarınsaat11.00'debaşlayacakB) Sizinleberaberonikikişidahakurumumuzabaşvurdu.C) Okula4'üncüsıradayerleştim.D) MülakatahergünsekizerkişiçağrılacakmışE) Buyılbelediyemiz2bin455fidandikti.

19

3. İstiklalCaddesi, İstanbul'uneneski semtleri arasındayeralan Beyoğlu'nda, Tünel'den Taksim Meydanı'na kadarki I

dokuz ayrı mahalleyi kapsıyor. Caddenin ilk şekillenmeevresi Bizans Dönemi'nden sonra başlıyor. 19. yüzyılda

II III

ise İstiklal Caddesi'nin bugünkü hâline en yakın durumuoluşmayabaşladı.Osmanlı'nınaydınveentelektüelgenç- IV

leriyle birlikteGayrimüslimlerin ihtiyaçlarınadahitapede-

cekşekilde inşaedilenbirçokyapı,Batılıhavayıdabera-

berindegetirdi.CumhuriyetDönemi'ndensonrada İstiklal V

Caddesi'nindokusuoynanmadangelişmeyebaşladı.

Buparçadaaltıçizilibölümlerdenhangisininyazımındayanlışlıkyapılmıştır?

A) I B) II C) III D) IV E) V

4. (I)NobelödüllüünlüfizikçiStevenWeinberg'inotuzsekizyıl önce yazdığı İlk Üç Dakika, güncelliğini koruyor. (II)kitabın yazıldığı 1976'da, evrenin kabaca 14 milyar yıllıköyküsüyle ilgili "büyükpatlamakuramı",anahatlarıylaor-tayaçıkmıştı. (III)Buöykününözellikle ilkbirkaçdakikası1960'lardave1970'lerdebüyükilerlemelerkaydetmiştemelparçacıklar fiziğine dayanıyor. (IV) Kitap "evrenin kütlesitekrarBüyükÇökme'yeyetecekmidiryoksaSoğukÖlüm'emi yol açacaktır?" gibi henüz yanıtı olmayan soruları daelealıyor.(V)İlkÜçDakika'nıngüncellenmişikincibaskısı,okurlarıevreninilkzamanlarındanbaşlayanvegünümüzedeksürenheyecandolubiryolculuğaçıkarıyor.

Buparçadakinumaralanmışcümlelerinhangisindebü-

yükharflerinyadasayılarınyazımıylailgilibiryanlışlıkyapılmıştır?

A) I B) II C) III D) IV E) V

5. I. Yıldabirkezaldıkları3.000liralıkikramiyeyiartıkala-

mayacaklarıçalışanlarabildirildi. II. BuyılkiturnuvaiçinseçmelerXI.sınıflararasındanya-

pılacaktır. III. Hasta,onbeşincigününsonundakendinegelebildi. IV. Yarışmaya4'üncükulvardankatılanatlet,yarışsonun-

da2'ncioldu. V. 5'erkişidenoluşanikimüzikgrubukonserdeöngrup

olaraksahneyeçıktı.

Yukarıdakinumaralanmışcümlelerinhangisindesayı-larınyazımıylailgiliyanlışlıkyapılmıştır?

A)IveII B)IIveIII C)IIveV D)IIIveIV E)IVveV

6. Aşağıdakicümlelerinhangisindebüyükharflerinkulla-

nımıylailgiliyazımyanlışıyapılmıştır?

A) Dünya'nınbirçok yerindebazı çocuklar çeşitli neden-

lerdendolayıdüzenliolarakokulagidemiyor.B) Bangladeş'inbazıbölgelerindeyağışlarınyoğunoldu-

ğumusonmevsimindeçocuklar okullarınaulaşmaktagüçlükçekiyor.

C) Hindistan'ınBombayvePunekentlerindeokulagide-

meyen çocuklar için içleri sınıf şeklinde düzenlemişotobüsler,çocuklaraeğitimvermekamacıylakullanılı-yor.

D) Sibirya'dakiEvenkçocuklarıyaşambiçimlerindendo-

layıyayatılıokulagidiyoryadahiçokulagidemiyorlar.E) Evenklerle ilgili çalışmalar yapan Alexandra Lavrillier

adlıFransızantropolog,EvenkGöçebeOkulununku-

rulmasınaönayakolmuş.

7. Aşağıdakicümlelerinhangisindebüyükharflerinkulla-

nımıylailgiliyazımyanlışıyapılmıştır?

A) PeyamiSafa,ServetifünunDönemişairlerindenİsmailSafa'nınoğludur.

B) Henüz iki yaşındayken yetim kalmış, bu sebepleYetim-iSafaadıylaanılmıştır.

C) Para kaygısıyla yazdığı yazılarında annesi ServerBedia'nınadındanesinlenerekServerBeditakmaadı-nıkullanmıştır.

D) Bu isimle kaleme aldığı Cingöz Recai isimli PolisiyeRomanlarıbüyükilgigörmüştür.

E) Beyinkanamasısonucundahayatınıkaybedenyazar,Edirnekapı'datoprağaverilmiştir.

8. İlkörnekleriMezopotomyaveMısır'dakiltabletlerdenolu- I

şankütüphaneler,dahasonraAntikçağYunanveRoma II

dünyasına geçmiştir. Eski Doğu'da hem kütüphane hem

III

dearşiv,özelveyasarayvetapınakgibiresmîbirkurumabağlıolabiliyordu.Dicle,Fırat veNilnehirlerininsağladığı IV

uygunkoşullar sonucuyerleşikhayatageçilmesi vekent-leşme iletişim ihtiyacını doğurmuş ve piktografik yazıyadoğruadımatılmıştır.

Bu parçadaki numaralanmış yerlerin hangilerinde ya-

zımyanlışıyapılmıştır?

A)YalnızII B)YalnızIII C)IveII D)IIveIV E)IIIveIV

TÜRK DİLİ VE EDEBİYATINA GİRİŞ

20

"de"nin, "mi"nin, "ki"nin YazımıBÖLÜM04

"de"nin Yazımı

"de, da" bağlacı her zaman ayrı yazılır. Bu sözcük, bulunma hâl eki

olan "-de, -da" ile karıştırıldığında yazım yanlışı ortaya çıkar. Hangi

durumlarda bitişik, hangi durumlarda ayrı yazıldığını aşağıdaki

örneklerle inceleyelim:

Bu öyküde güzel betimlemeler yer alıyor.

Bu öykü de oldukça yalın bir dille yazılmış

Bu örnekleri incelediğimizde şu yargılara varıyoruz: "de, da" cüm-

leye başka bir şey (başka bir zaman, başka bir kişi, başka bir varlık,

başka bir durum...) anlamı kattığında ayrı yazılır. Örneğin:

Bu öykü de oldukça yalın bir dille yazılmış.

cümlesinde şu anlamlar vardır:

1. Bu öykü yalın bir dille yazılmış.

2. Yalın bir dille yazılan başka öyküler de var.

"-de, -da" bulunma hâl eki ise "nerede, ne zaman, kimde" gibi so-

rulara cevap verdiğimizde karşımıza çıkar ve sözcüğe bitişik yazılır.

Ankara'da dört sene öğrenim gördü.

2003'te liseye yeni başlamıştım.

"ki"nin Yazımı

"ki" yazım bakımından "de, da" ya benzer:

Öyle güzel bir evi vardı ki...

Desem ki vakitlerden bir nisan akşamıdır.

Ben ki eli kolu bağlı durmayacaktım!

Bu örneklerde yer alan "ki" bağlaçtır ve kelimeden ayrı yazılır.

Bağlaç olan "ki"den farklı olarak, ilgi ekinden sonra gelen

"ki"lerden biri sıfat türetir, biri de –ınki, –nınki, –imki şeklinde ilgi

zamiri görevinde kullanılır. Her iki durumda da bu "ki"ler ektir ve

kelimeye bitişik yazılır:

Evdeki hesap, duvardaki tablo, onunki, seninki,...

"mi"nin Yazımı

"mi" bulunduğu cümlelere soru, şart, zaman, pekiştirme anlamları

katar. Bu anlamdaki kullanımların tümünde ayrı yazılır.

Çanakkale'de mi okudunuz?

Bahar geldi mi doğa canlanır.

Pehlivan mı pehlivan bir adammış Kara Ahmet

"mi" kendinden sonra ek gelirse onunla bitiştirilir.

Okuduğunuz yer Çanakkale miydi?

"de"nin, "mi"nin, "ki"nin Yazımı

1. Eski dünya üzerindeki kültür coğrafyalarında balın ilaç

I

yapımındakullanıldığınailişkinbilimselkanıtlargünümüzekadarulaşıyor.ÖrneğinMÖ1900-1250arasındatarihlen-dirilenSümerkiltabletlerindekiilaçiçeriklerinin%30'unda

II

balvar.TıbbiiçeriktaşıyanEbersPapirüsü'ndekibilgilerde

III

balın Mısır'da yalnızca temel bir tüketim maddesi değil, IV

aynızamandaçokyaygınbirilaçolduğunuortayakoyuyor.Mısır tıbbında bal yoğunluklu olarak yanık tedavisinde, V

ülserdevegözhastalıklarındakullanılıyordu. Bu parçadaki numaralanmış kelimelerin hangisinde

yazımyanlışıyapılmıştır?A) I B) II C) III D) IV E) V

2. (I) Orkideler hem süs bitkisi olarak hem de salep yapımıgibinedenlerdendolayıinsanlığınilgialanındaolanbirbitkigrubudur. (II) Ekonomik değerinin de yüksek olması butürlerinsoylarınıtehditetmektedir.(III)Ülkemizdeyaklaşıkolarak170orkide türüvardır. (IV)Bunlardan40kadarıdaendemiktir yani yalnızca ülkemizde yaşar. (V) Salep tozueldeetmekamacıyladoğadanaşırımiktardatoplananorki-desoylarınınyakınzamandatükenmesidekaçınılmazdır.

Bu parçadaki numaralanmış cümlelerin hangisinde"de"ninyazımındayanlışlıkyapılmıştır?

A) I B) II C) III D) IV E) V

21

"de"nin, "mi"nin, "ki"nin Yazımı3. Aşağıdakicümlelerinhangisindebiryazımyanlışıvar-

dır?

A) Doğrusu,busonuçdakimseninaklındangeçmemişti.B) 1975'tenberibubölgeyeyapılanyatırımlarhazırlandı.C) Farzedelimki olayböylegelişti, busonucudeğiştirir

mi?D) TatiliniSivas'dakihalasınınyanındageçiriyordu.E) Arkadaşlarınıdabuşehrideözleyeceğinikabuletmek

istemiyordu.

4. Aşağıdakilerin hangisinde "ki"nin yazımıyla ilgili biryanlışlıkyapılmıştır?

A) Öbürtaraftakietekçokgüzel,berikidefenadeğil.B) Büyüksaksıdakiçiçeğisulamamışsın,çiçekkurumuş.C) Nasıldavranacağınabirtürlükararveremiyorki!D) Ocaktakiyemeğinkokusuburayakadargeliyor.E) Benkieniyidostunum,sırdaşınımsenin.

5. I. Hiçbirşeyumurumdadeğil,yeterkikitaplarımadokun-

mayın. II. İnsanınkarşısınaböylebirarkadaşpektekolayçıkmı-

yor. III. Bugünkütoplantıdaoldukçaönemlikararlaralındı. IV. Yaptıklarıçorbayeterincesıcakmıydı? V. Onunsöylediklerinesendemiinanıyorsun?

Yukarıdaki numaralanmış cümlelerin hangilerinde ya-

zımyanlışıyapılmıştır?

A)IveII B)IveIII C)IIveIII D)IIIveIV E)IVveV

6. Aşağıdaki cümlelerin hangisinde ayrı yazılması gere-

ken"de"bitişikyazılmıştır?

A) Birkaçdakikadaoradaolacağımızısanıyorduk.B) Geçensabahtabunabenzerbirolaylakarşılaşmıştık.C) Sonolaydasenihaklıgörmüştükamaonlarbizeinan-

madı.D) Köydebambaşkabirhayatınyaşandığınıfarkettik.E) Bufıkralardainsanıdüşündürenfarklıboyutlarvar.

7. Aşağıdakicümlelerinhangisinde"de"ninyazımıylailgilibiryanlışlıkyapılmıştır?

A) Arkadaşlarınızdageziyekatılabilir.B) Kazanmakdakaybetmekdebizimiçindeğilmidir?C) Busözlerdeherkesirahatsızedenbirşeyvardı.D) Yarınakşamdasizegeliriz,dedi.E) Mesaibitsedeevegitsek,çokyoruldum.

8. Aşağıdakicümlelerinhangisinde"ki"ninyazımıylailgilibiryanlışlıkyapılmıştır?

A) Televizyondakiyarışmalarilgimiçekmiyor.B) Vaktinizvarkiburadakalabiliyorsunuz.C) Okuldakidersprogramınızbellioldumu?D) Kitabındakisorularıçözmeyeuğraşıyor.E) Evdekisandalyeleriburayagetirsekolmazmı?

9. Aşağıdakilerin hangisinde "mi"nin yazımında yanlışlıkyapılmıştır?

A) AnnesiAyşe'miçağırın,diyordu.B) AnnesiAyşe'migeldidiyesoruyor.C) AnnesiAyşe'mmigelecek,sorusunuhergünsoruyor.D) AnnesimiAyşe'yisoruyor?E) AnnesiAyşemioradaki,diyeseslendi.

10. Aşağıdakilerinhangisinde"de"nin,"ki"nin,"mi"ninyazı-mındayanlışlıkyoktur?

A) Busabahİzmir'desağnakyağışlıydı.B) Nedenkimsebizimleilgilenmiyor?C) Biranönceanlatkigerçeklerortayaçıksın.D) Bukonularıgündemegetirmenhiçtehoşolmadı.E) Onaçokgüveniyordumoysakihiçbirzamandoğruları

söylememiş.