MESLEK ETK

MESLEK ETKHAZIRLAYANLANLAR: MERVE ITAKBEYZA AVCIZLEM SATI YILMAZKENAN DERN NCOLUCAHT ORUN YAZICI

Mesleki Etik Kavram hayatndaki davranlar ynlendiren, onlara rehberlik eden etik prensipler ve standartlarn toplamna mesleki etik denilir. Belirli bir meslek grubunun, meslek yelerine emreden, onlar belli kurallarla davranmaya zorlayan kiisel eilimlerini snrlayan, yetersiz ve ilkesiz yeleri meslekten dlayan, mesleki rekabeti dzenleyen ve hizmet ideallerini korumay amalayan mesleki ilkeler btndr.Meslek gruplar, eitli esnaf, zanaatkrlarca farkl biimlerde kurulmu, o meslein dayanmasn, kurallarn yanstan kendine zg birtakm ilkeleri olan bir birliktir. Bir mesleki etkinliin ya da hizmetin, tketicilerin gereksinimlerini karlayabilmesi iin o meslek alan iinde oluturulmu bir z denetimden gemesi gerekir.Mesleki etik bir zdenetim dzenei gibi alr fakat dier denetim biimlerinden farkl olarak iseldir ve manevi bir nitelik tar. Meslek etii; genel ahlaki ilkelerin sz konusu meslek zelinde yeniden yazlmasdr. Mesleki ahlak ilkeleri, etik kurallar olarak mesleki davran ilkeleri adyla yazlan bir belgedir.Mesleki etik kurallarn amac, kapsamna giren personelin ve birimlerin performans, hareket ve davranlar ile ilgili merkeze ve birime zg standartlar belirlemektir. Bu kurallar grevlerini yerine getirirken i denetim biriminin btn mensuplarndan beklenen davran standardn akla kavuturmay hedeflemektedir. Bu kurallar, denetim standartlarna uymas gereken btn personeli ve birimleri kapsamaktadr.Mesleki Etik lkeleriDoruluk lkesi: Doruluk; doru szllk ve gvenirlie iaret eden bir kavramdr. Etik davran, bakalar ile ilikilerde drst olmay ve itenlii gerektirir. ten ve drst davranmayanlar, ilikilerde kendi sonlarn hazrlarlar ve gven ortam ortadan kalkar. En nemli zedeleyici davran biimi ounlukla korku ve gvensizlikten kaynaklanan yalan sylemedir. Kiiler yalandan uzak durarak stlerine ve altlarna tam bir gven salamak zorundadr. hayat ierisinde doru davran biimlerini uygulamak, drst, adil, eit ve tarafsz olmak, yalan sylememek meslek etiinin temel ilkelerindendir. Btn meslektalar almalarnn her cephesinde drstlk sergilemelidir. Meslektalarn kurduklar ilikiler ve kurum dndaki temaslar samimi ve hakkaniyetli olmaldr, yrtlen btn faaliyetlerde itimada dayal bir gven ortam salanmaldr.

Yasallk lkesi: hayatnda retilen her trl maln retiminde ve alanlarla ilgili problemlerin zmnde yasalara bal kalmak da mesleki etik ilkelerindendir. Gnmzde i yaamnda gerek retim alann gerekse alma hayatn dzenleyen yasalar mevcuttur. Hatta yalnzca devletlerin deil uluslararas bir takm kurulularn da bu konuda etkili olduunu syleyebiliriz. Bunlara rnek olarak alma hayatn dzenleyen Uluslararas alma rgt ile retim standartlarn dzenleyen Uluslararas Standartlar rgt (ISO)yu sayabiliriz. Hukuken su tekil eden emirlerin yerine getirilmemesi konusunda yneticiler kesin tavr iinde olmaldrlar. Emirlerin yasalara aykrlnn, st yneticilere hatrlatlmas, yneticinin ynetimde keyfiliinin ortadan kaldrlmas ve hukukun stnlnn salanmasnda nemli katklar olmaktadr.

Yeterlik lkesi: hayatnda her gn srekli gelimeler olmaktadr. Bu gelimeleri takip etmek, kendini yenilemek, i hayatna uyarlamak mesleki etik ilkeleri arasnda nemli yer tutmaktadr. Meslekte sahip olunan mesleki boyut, o ii yapmak konusunda kiiye toplum ierisinde uzman,yetkili veya yeterli kii gibi kimlikler kazandrr. Bir ii yapabilmek iin diploma ya da herhangi bir belge almak, gerekte o kiiye sz konusu ii yapabilme konusunda hak ve yetki verir. Bu nedenle meslek elemanlarnn iyi bir eitimden gemi olmalar gereklidir. Yeterlik ayn zamanda sorumluluk alabilme, inisiyatif kullanabilme davrandr.

Gvenirlik lkesi: Meslek olarak kabul edilen btn ilerin kendine zg etik deer ve ilkeleri vardr. Meslein yeleri bu etik deer ve ilkelere uygun davranmak durumundadrlar. Uygun davranmadklar durumda meslek etii ilkeleri devreye girer. Genel mesleki etik davran kurallarn yle sralayabiliriz.- Yetersiz ve ilkesiz yeleri meslekten ayrmak,- Meslek ii rekabeti dzenlemek,- Meslein ideallerini korumak.Bu durum meslek trne, zelliine hizmet alanna gre eitlilik alabilir.

Meslee Ballk lkesi: Mesleki etik ilkelerinden biri de kiinin yapt ii nemsemesi ve en iyi ekilde yapmaya almasdr. Buna ksaca meslee ballk diyoruz. Kiinin i hayat ierisinde srekli kendini gelitirmesi ve eitim olanaklarndan yararlanmas iine verdii nemi gsterir. Yalnzca kendi geliimini yeterli grmeyip, meslektalarnn mesleki geliimine katkda bulunmak ta meslek etii iindedir. Meslee ballk kiinin iini sevmesine ve huzurlu bir ortamda almasna katkda bulunur. Bu da verimlilii artrr. Hayatnda Etik lkelerAdalet: Temelinde eit toplumsal koullar ve olanaklar iinde tm insanlarn zgrce, ok ynl gelimesi, eit hak ve sorumluluun paylalmasdr. Toplulukta kiilerin yaratc olarak i grebilmesini, herkese temel eit hak ve devler tannm olmasn, kiinin erdemlerinin toplumca ve toplumun tm yelerince gvence altna alnm bulunmasn dile getiren etik ve hukuk ilkesidir.Yneticiler, rgtte grevlerin, ykmllklerin, sorumluluklarn eit bir ekilde datlmasndan sorumludurlar. Bu ekilde, hak datc adaleti yerine getirirler. Ancak hak datc adaletin yeterince salanamad durumlarda zarar gren ya da hakszla urayan alanlar dzeltici adaletin iletilmesini ister ve beklerler.

Eitlik: Yararlarn, skntlarn, hizmetlerin datlmasnda uygulanacak snrlarn belirlenmesini ierir. Eitlik, drstlk ve adalet kavramlar ile btnlemi bir kavramdr. Eitlik kavram temel bireysel eitlik, ksmi eitlik ve bloklarn eitlii asndan ele alnmaktadr. Temel bireysel eitlik; eit bireylerden oluan tek bir snf vardr. Toplumda tm vatandalarn bir oy hakk vardr. Ksmi eitlik; her zaman ilevsel deildir. nk toplumun bireyleri ayn zelliklere sahip deildir. rn, iftilerle iadamlar ayr vergiler der. Bloklarn eitlii; kadn-erkek, yal-gen gibi snflar oluur.

Drstlk ve doruluk: Etik davran, bakalar ile ilikilerde drst olmay ve itenlii gerektirir. ten ve drst davranmayan yneticiler, ilikilerde kendi sonlarn hazrlarlar ve gven ortam ortadan kalkar. rgtte politik g kazanmak etik d bir davran deildir. Bununla birlikte politik gce ulamak iin drstlkten dn verilmesi, etik kurallarnn nemli lde ihlal edilmesi anlamna gelmektedir. Ynetimde yalan ounlukla gvensizlik ve korkudan kaynaklanr. Yneticiler, kendileri yalandan uzak durarak, doruluk konusunda astlarna ve stlerine tam bir gven salamak zorundadr.

Tarafszlk: Tarafszlk ya da nesnellik, insann bireyleri ya da nesneleri olduu gibi grebilmesi ve bu grnty bireyin kendi istek ve korkular ile oluturduu grntden ayrabilmesidir.Ynetici, bir kamu grevlisi olarak, vatandalarla ve i grenlerle ilikilerinde yansz olarak davranmak ve hizmet sunmak zorundadr. zellikle siyasal tarafszlk, yneticinin en nemli sorumluluklarndan biridir.Yneticinin astlarna tarafl davranmas, i grenlerin stlerine kar kapal bir tavr iine girmeleri ve daha da nemlisi i grenlerin adalet ve gven duygularnn zedelenmesine yol amaktadr.

Sorumluluk: Belirli bir grevin istenilen nitelik ve nicelikte yerine getirilmesidir. ki tr sorumluluk bulunmaktadr. Birincisi stlere hesap vermeyi ieren sorumlu olmadr. kincisi ise bir ii yapmay stlenmek anlamna gelen sorumluk almadr. Sorumluluun temeli, yetkiyi kullanma zorunluluudur. Sorumluluk, mesleki ve etik llere uymay gerektirdii kadar bu llerin yaratlmasn da gerektiren bir kavramdr.nsan Haklar: nsann insan olma zellii nedeniyle sahip olduu; dokunulamaz, devredilemez ve vazgeilemez nitelikte, kiilie bal haklardr. nsan haklarnn iyi anlalmas ve bireylerin bu haklarna saygl olmak, yneticinin etik deerleri arasnda ncelikle yer almas gereken unsurdur.

Hmanizm: nsancl olma abas. nsan varlnn insani erdemlerce biimlendirilmesidir. nsanlarn yetime ve gelime yeteneinden, insann erdemleriyle, kiiliinin gz nnde tutulmasndan yola klarak, insann ok ynl yetimesini, zgrce etkinlikte bulunmasn, yaratc glerini ve yeteneklerini kullanabilmesini amalayan, insan topluluunun gelimesine ve insan soyunun daha da yetkinlemesine ve zgrlemesine ynelik dnce ve abalarn btndr.Ballk: rgtsel ballk, i grenlerin rgt yeliklerini srdrmeleri ve rgtte kalmak istemeleri olarak tanmlanabilir. Yneticilik, bir lider olarak hem kendi mesleki ballk ve gelimesini hem de astlarnn mesleki ballk,

Hukukun stnl: Hukuk dzeninin toplumda egemen klnmas, hukuk zerinde politik bask olmamas, yasalarn kiilere gre iftte standartl olarak uygulanmamas, sulunun ksa srede yakalanp cezalandrlmas, yargsz uygulama yaplmamas, yetkili kii ve kurulularn yasalara saygl olmas, hukuk sisteminin salkl ve dzenli almasn salar. Bireye ve topluma gven, huzur mutluluk ve rahatlk verir.Sevgi: nsann kendisiyle ve bakasyla yaratc iliki kurmas demektir. Sevgi, sorumluluu, ilgi ve bakm, sayg ve bilgiyi, bakasnn yetime ve gelimesi iin istek duymay gerektirir.Hogr: Yasalara ve etik kurallara aykr olmadka, sevilmeyen ya da onaylanmayan eylerin varlna tahamml gstermektir. Hogr insann karsndaki insanla etkileirken, onunla e duyum (empati) iinde olmas etkileim konusunda onun alglarn tanmaya almas, tepkide bulunmas ve belli bir snr iinde kusurluluk hakk tanmasdr. Hogrl olmak, ayn zamanda bir i hesaplamay gerektirir. nk bu hesaplama olmazsa, hogr yerini ilkesizlie ve bir tr banazla brakabilir.

Laiklik: Ynetenlerin, ynetme yetkilerini (dinden deil) halktan aldklar bir ynetim biimidir. Din ve inanlar konusunda seim, bireylerin i dnyasnn en dokunulmaz alandr ve yle olmaldr. Laik bir dzen iinde herkes istedii dine ya da inanca sahip olabilir. Yneticiler, i grenlerin din ve inan zgrlne karmamal ve Anayasal dzende gvence altna alnm olan din ve inan zgrln zedeleyici bir davrana girmemelidir.Sayg: nsan, her eyden nce insan olduu iin deerlidir. nsann deeri ve onuru, insan ilikilerinde nemlidir. Sayg, birok insann bildii ve bekledii gibi korkmak, ekinmek deildir. Sayg bir insan, bir kii olarak olduu gibi grmek, onun kiiliini ve biricikliini fark etmek demektir.

Tutumluluk: rgt amalarna uygun olarak yaatmak rgtteki insan ve madde kaynaklarn en verimli ekilde kullanmakla gerekleir. Tutumlu olmak, rgt kaynaklarnn amalara uygun tketilmesi, donanm ve ara-gerelerin kullanl, ekonomik ve lksten uzak ve ilevsel olanlardan seilmesi gerekir. Yneticiler iin, srekli alan telefonlarla, ani ziyaretilerle, ar brokrasinin ykledii krtasiyecilikle ba edebilmek nemli bir sorundur.Demokrasi: nsana bir deer olarak nem veren ve insan kiiliinin zgrce ve eksiksiz olarak gelitirilmesine yarayan bir ynetim biimidir. Demokrasi eitim sreci iinde retilebilir ve yaam biimine dntrlebilir. Eitim demokrasinin n kouludur.Olumlu insan ilikileri: Ynetimde olumlu insan ilikileri, hem amalanan retimin gerekletirilmesi, hem de i grenlerin duyumunun salanmas asndan gereklidir. Salkl insan ilikileri iin, bireyin yetenek ve gleri kadar, zayf yanlarnn ve gereksinimlerinin neler olduunun anlalmas gerekir. nsan ilikilerinin nitelii, baar ya da baarszln belirleyicisi olmaktadr.

Aklk: Aklk karlkl iletiimi gerektirir. Kiiler aras iletiimde, katlanlarn yz yze olmalar, katlmclar arasnda karlkl iletiimin olmas, sz konusu iletilerin szl ya da szsz olmas gerekir. Yneticilerin ak davranabilmeleri iin, eletiriye ak olmalar gerekir. Eletiriler amal, nesnel, karsz ve kiiye zel olmaldr.Emein hakkn verme: Emek i grenin rgtsel edimini elde etmek iin harcad kafa ve kol gcdr. grenin emeinin hakk, rgtn yapaca deme ile verilir. deme i grenin retim iin rgte harcad deer artndan hak ettii deerin kendisine dndrlmesidir.

Hak ve zgrlkler: Hak ve zgrlkler bir arada kullanlan ancak birbiri ile kartrlan kavramlardr. zgrlk kavram, bireyin bir eyi yapma ya da yapmama serbestliidir. Devlet ya da baka herhangi bir g tarafndan herhangi bir ey iin zorlanmamay, bask altnda tutulmamay ifade eder. Hak kavram ise zgrlkten daha geni bir anlam tar. Bu terim yalnzca serbest olmay deil, bunun yan sra devletten ya da toplumdan baz istemlerde bulunmay ierir.Ynetimde Etik D DavranlarAyrmclk: Ayrmclk n yargl tutumlarla davranmaktr. Bir grup insana kar, adaletsiz ve zarar verecek biimdeki her trl davran ayrmclk olarak tanmlanmaktadr. Ak ayrmclk; geleneksel olarak cinsiyete ya da rkla dayal olarak ortaya kmaktadr. Kurumsal ayrmclk; bir rgtn yansz bir seim sreci sunsa bile, kadn ya da aznlklarn bu rgtte dier gruplar ile eit oranl temsil edilmemesi sonucu ortaya kmasdr.

Kayrma: Aile, akrabalk balar gibi maddesel olmayan etkileme aralarn kullanarak, kamu grevlilerinin, baz kiilere kamu ilemlerinde ayrcalk tanmasdr. Kamu grevlisi, tinsel-duygusal nitelikteki geleneksel ballklar ve ykmllkleri nedeniyle yakn evresine ya da zerinde nfusu olan bakalarnn etkisi ile bir takm kiilere ayrcalkl davranmaktadr.Rvet: Kamu grevlilerinin para, mal, hediye gibi birtakm maddesel karlar karlnda bunu salayan kii ya da kmelere ayrcalkl bir kamu ilemi ile kar salamas rvet olarak tanmlanr. Birok yneticiye eitli nedenlerle, farkl niteliklerde hediye verilmesi Trk toplumunun ve Trk brokratik kltrnn bir gerei olarak kabul edilir bir davran olarak karmza kar.

Yldrma- Korkutma: Kabadaylk olarak tanmlanan ve kimseden korkmaz, ylmaz grnerek evresine meydan okuma davran ile astlarn yldrmaya almak etik d bir davrantr. Kabadaylk yoluyla, alanlar zerinde g gsterileri yapmak yneticinin zenle kanmas gereken bir davran olmaldr.Smr (istismar): Smr, insan ya da nesnelerin adaletsiz kullanmdr. kar salamaya yneliktir. Smrnn eitli trleri vardr: Smrc, smrlen kiiyi zorlayabilir veya aldatarak kullanabilir. Smrlen kii, yaplan eylemlere gnll rza gsterebilir. Smrlen kiinin amac, kar salamak ve kazancn gvenceye almaktr.hmal: Trk Ceza Yasasnn 230. maddesine gre ihmal, hangi nedenle olursa olsun grevin savsaklanmas ve geciktirilmesi veya st tarafndan verilen buyruklarn geerli bir neden olmadan yaplmamas olarak tanmlanabilir.Bencillik: Ynetimde bencillik, yneticinin bakalarnn yararn dnmeden; kimi kez onlara zarar vererek; davranlarn yalnz kendi gereksinimlerini giderecek, kendine kar salayacak biimde ynlendirmesidir. Bencil, bakalarnn gereksinimlerine ilgi duymaz, onlarn kiilik btnlne ve deerlerine sayg gstermez.kence (Eziyet): Bir insana maddi ya da manevi olarak yaplan ar eziyet anlamnda kullanlmaktadr. kence veya eziyet yalnz fiziksel acy deil, psikolojik acy da kapsamaktadr. Ayrca i yaamndaki iddetli sorunlar bireyin evresini ve zel yaantsn etkilemektedir.

Yolsuzluk: Genel anlamyla yolsuzluk, bir kar karlnda, kamu yetkililerinin yasa d kullanm olarak tanmlanmaktadr. Yolsuzluk sadece maddi kazanlar kapsamaz. Maddi olmayan zel amalara da ynelik olabilir. Kiisel kazanlar karlnda yetkilerini ktye kullanmalar, politik kazan amacyla devlet yetkisinin yasa d kullanmn anlatmaktadr.Yaranma-dalkavukluk: Rahatsz edici ve sahtekrlk olmasna ramen yneticiye yaranma ve dalkavukluk yapmann, baar iin denmesi gereken bir bedel olarak grlmesi yaygn bir davran biimidir. Kendisine dalkavukluk yaplan ynetici, salkl bir gr asna sahip olmamas halinde davranlarn pekitirerek tm alanlardan ayn davranlar bekleyebilir.

iddet-bask-saldrganlk: iddet szc, ar duygu durumunu, bir olgunun younluunu, sertliini, kaba ve sert davran nitelendirir. Yneticinin iddet ieren eylemleri kendini engelledii dnlen nesne ya da bireyin kendisine dorudan yapt gibi, hi ilgisi olmayan nesne ya da bireylere ynelttii grlebilir.Hakaret ve kfr: Szl taciz olarak deerlendirilebilecek olan hakaret ve kfr, szel bir iddet gsterisidir. Hakaret ve kfr kiilie saldr olup, bu tr yneticiler insanlarn kiiliini kltp, rseleyerek, kendi bencil kiiliklerini ycelttiklerini inanmaktadr.Bedensel ve cinsel taciz: Bedensel taciz, iddetin bir rndr. En sk karlalan bedensel taciz tr ise dayaktr. Cinsel taciz ise, ocua, gence, kadna laf atma, el, kol hareketi yapmakla balayan geni bir yelpaze iinde yer almaktadr.

Kt alkanlklar: zellikle, ocuk ve genlerin bulunduklar okul, ocuk yuvas, yetitirme yurdu gibi kurumlarda grev alan alanlarn, sigara, alkol, kumar ve benzeri kt alanlklar ocuk ve genlerin gz nnde sergilemeleri sakncaldr. Kiisel adan bakldnda, kt alkanlklar bireyi ilgilendiren konudur. Ancak bu alkanlklarn kiisellikten karak, kamu alanna tanmas saknca yaratmaktadr.Grev ve yetkinin ktye kullanm: Bir makam adna elde edilmi olan yetkiler kamu grevlilerince ktye kullanlamaz. rgt asndan yetkinin ktye kullanm, yetkinin verili amacndan baka bir ama iin kullanlmasdr.Dedikodu: Genel olarak dedikodu, gerek olup olmad bilinmeden bakalarna kara almak, insanlar ktlemek, knamak, sulamak amacyla yaplan konumalardr. Dedikodu i yerlerinde byk lde zaman ve enerji kaybna neden olmakta, insan ilikilerinin gerginlemesine ve bozulmasna neden olmaktadr.Zimmet: Kamu grevlisinin para ya da mal nitelii tayan kamusal bir kayna, yasalara aykr olarak kiisel kullanm iin harcamas ya da kullanmas olarak tanmlanabilir. Zimmetin bir yolsuzluk tr olmasna karn rvetten fark, bir alc ve verici olmamasdr.

Dogmatik davran: Dogmatik, daha nce doru olan bir kavrama, bir inanca zamanla doruluu ortadan kalksa bile bal kalmaktr. Dogmatik bir ynetici, mesleinde kazand kavramlara ve inanlara zamanla ondan kopmayacak derecede balanabilmektedir. Genellemi bir dogmatiklik, i greni bir rka, bir dine bir ulusa, bir topluma bir mesleki gre kar dman edebilir. Dogmatik bir kii, kendi kavram ve inanlarn deitirmez ve yenilikleri benimsemez.Yobazlk-banazlk: Yobazlk ve banazlk, inan ve dnceleri konusunda tartmaya yer vermeyen, tek doru eyin kendi dorusu olduuna inanan, kendi gibi dnmeyenlere en ar biimde saldran, hogrsz ve sevgisiz insanlar tanmlar. Yneticilerin banaz tutumu alanlarn gelime ve yenilemesini engeller.

Mesleki YozlamaBir toplumda oluan yozlama hayatn her alann olduu gibi i yaamn da etki altna alr. Mesleki yozlamann eitli nedenleri vardr. Bu nedenleri maddeler halinde sralayabiliriz.Ar hrs, bencil ve a gzl davranma Yeterli hassasiyetin gsterilmemesiEksik deerlendirme Planszlk yi niyetle arkadalarn koruma gds Yasalarn, kurallarn ve yntemlerin bilinmemesi yaamnda teknolojik ve sosyal gelimelere paralel yasal dzenlemelerin gecikmesi Kendini koruma gds Maddi ve manevi tatminsizlik, servet al deolojik ya da siyasal ayrmclk yaamnda teknolojik ve sosyal gelimelere paralel yasal dzenlemelerin gecikmesi Kendini koruma gds Maddi ve manevi tatminsizlik, servet al deolojik ya da siyasal ayrmclk

Sadece verilen creti artrmak (yeterli cret dzeyinin zerine karmak) insanlar iletme iin daha ok almaya ynlendirmeyecektir. Bireyleri tevik iin, onlara birey gibi davranp ilgi gsterilmesi gerekmektedir. Ayrca hem rgtsel etkinlik hem de, bireylerin mutluluklar iin, kiisel zellik ve becerilerinin belirlenerek bireyin uygun ie yerletirilmesi, kendini gelitirmesine yardmc olunmas da bir sosyal sorumluluk gereidir.Yneticilerin, iletmede alan iilerin karlarn koruyabilmeleri iin, sendika kurma, sendikal faaliyetlerde bulunma ve grev hakkna engel olmamas hatta bunun iin uygun bir ortam yaratmas alanlara kar etik sorumluluunun bir gereidir.

Etiine Uygun Davrann Sonular hayatnda etik deerlere uygun davranlarda bulunmann eitli olumlu ya da olumsuz sonular vardr. hayatndaki etik davranlarn olumlu sonular olarak unlar sayabiliriz; ortamnda saygnlk kazanma ortamnda ki gvenirlik dnyasnda iyi bir imaja sahip olma hayatnda karlalacak problemlerin zmnde kolaylk grme Etik deerlerle kalite ynetimi, stratejik planlama gibi alanlarn ynetilmesine de yardmc olma Etik deerlerle kurumlarn sosyal sorumluluklarn dzenli bir ekilde yerineEtik deerlerle haksz rekabetin engellenmesini salama. ortamnda kabul grme.

Bununla birlikte i hayatnda etik deerlere uygun davranlarn olumsuz saylabilecek baz sonular olabilir. ini kaybetme, ite mevki yitirme, pasif pozisyona grevlendirilme, maddi ve manevi zarar grme rnek olarak verilebilir.