Framhald av Fedraheimen og Den 17de Mai Nr

. 4

– S

ep

te

mb

er

20

13

MedleMsblad for Noregs Mållag AV

ino

r ig

no

re

re

r A

rn

stA

d >

4–5

• s

kr

iV n

yn

or

sk

AV

ish

isto

rie

> 6

-7 •

sid

em

åls

jA >

8-9

• 2

1 te

sA

r >

12-

13

tull

Ar

ikk

je m

ed

ro

mA

n >

14

–15

• s

tAFe

tt

på

ein

su

pe

rlA

ur

dA

g >

16

-19

• A

As

en

my

tek

nu

sin

g >

21–

23

NORSKTIDENDFest for framtidaX Ingen ansvarleg språkpolitikk for framtida kan gå utanom nynorsken, sa kulturminister Hadia Tajik då Ivar Aasen vart feira i Hovdebygda.X Mållaget markerte dagen med aksjonar fleire stader i landet.

> 10–11Foto: Andrea Øien sæverud / npk

No

rsk

Tid

eNd

4–2

013

2

Sjølv om Skuledebattane alltid syter for at nynorsken er eit tema i valdebatten, har nynorskspørsmålet vore ein del av valkampen mange stader i år. Og i heile år har mange parti hatt ein kamp om nynorsk innetter i partiet.

I Bergen 19. august skipa Odda Mållag, Ul-lensvang Mållag, Voss Mållag, Hordaland Mål-lag, Noregs Lærarmållag og Vestmannalaget eit debattmøte om nynorsk, der SV, Sp, Ap, Venstre, KrF, Høgre og Frp deltok i panelet. I salen sat minst 60 folk, det var godt oppmøte ein sein måndag fyrste skuledagen i Bergen. Folk hadde teke turen frå Stord, Odda og fleire stader for å få med seg kva partia skulle melda om nynorskspørsmålet.

det finSt nynorSkmotStand i alle parti, det veit me, og det har ikkje minst kampen for norskfaget synt oss. Likevel veit me at det òg finst folk som kjempar for nynorsken i alle parti. Kampen for nynorsk sameinar mange stader SV-arar og høgrefolk. Ofte er det geo-grafiske, og ikkje politiske skiljeliner, som skil og sameinar. I denne avisa kan du lesa utdrag av kva dei ulike partia meiner om språkpoli-tikk. Les ein nøye, ser ein at det er småpartia som er våre beste vener. SV, Sp, MDG, Venstre og KrF har alle positive nynorskformuleringar i programma sine.

Det var ein nynorskvenleg gjeng som var samla til debatt i Bergen 19. august. Her sa Emil Erstad frå KrF at dei ikkje var viljuge til å kasta nynorsken på sjøen for svarte limousinar. Terje Breivik frå Venstre forsikra i same debatt at Venstre står støtt og urokkeleg for nynorsken. Det er gledeleg. Likevel har Elisabeth Aspaker i Høgre lova at dei vil endra norskfaget med det fyrste om dei skulle vinna valet. Er då Venstre og KrF sine vedtak tydelege nok?

Venstre seier at dei vil vurdera tiltak for å betra vurderingsordninga i sidemål utan å fjerna sidemålskarakteren, medan KrF mei-ner undervisninga i sidemål må halda fram å sikra jamstillinga. Men dei vil drøfta alterna-tive vurderingsformer for å sikra sidemålet. Då er spørsmålet om desse formuleringane er sterke nok, og viktige nok, om desse to partia skulle enda opp i ei regjering saman med Høgre.

Knipe L Ein av veggane i det relativt nye

Litteraturhuset i Bergen er dekorert med ymse figurar, snakkebobler og sitat frå kjende forfattarar. Eit av dei lyder: «Bok-målsfolk flest trur at alle nynorskfolk er sinte, sure og bitre, men vanlege ny-norskfolk veit betre: Det er mållagsfolka som er sinte, sure og bitre, vi vanlege ny-norskfolk er nemleg svært avslappa.»

L Kven som helst kan bli overraska av det er Olaug Nilssen som har skrive dette, eller rettare: sagt dette. Det er nemleg henta frå talen ho heldt under jubileumsmiddagen i samband med at Mållaget runda hundre år i 2006. Talen var eit oppgjer med fordomar, inkludert hennar eigne, og som enda opp i ein kon-klusjon om at me ikkje er så verst likevel. «I motsetnad til oss som eg har beskrive over, så blir Mållaget ofte engasjert, Mål-laget reagerer faktisk med lesarinnlegg og invitasjonar til debatt kvar gong po-litiske ungdomsorganisasjonar brenner ordlister og kallar nynorsk for rauting.»

L Eg kom i ei lita knipe då eg såg det. Skulle eg bli sint av di det er drege ut av samanhengen, at det ser ut som om Olaug Nilssen ikkje likar Mållaget, at det er eit åtak på gode målfolk? Reaksjonen min ville i så fall berre stadfeste den for-domen Nilssen ville bryte ned.

Eller skulle eg berre smile av det, trekkje på skuldrene og syne at mållags-folk har sjølvironi? Men då ville eg bryte med poenget i talen, av di den var ein takk til ein organisasjon som tek ting på alvor og bryr seg med detaljar.

L Så her er planen: å snike meg inn ein sein kveld i Anne B. Ragde-stil, ha med ein illustrasjon som er i påfallande lik i stil som resten av veggen, med ei snakke-boble som seier: ”Berre synd at bokmåls-folket ikkje er like avslappa. Særleg ikkje Bokmålsforbundet.” Den skal eg klistre opp like under Nilssen-sitatet. Det gjer nok susen.

I alle fall for mi eiga sjølvkjensle.

Framhald av Fedraheimen og Den 17de Mai

utgjeven av noregs mållag

Avisa blir redigert etter Redaktørplakaten

tilskrift: Lilletorget 1, 0184 OSLO

redaktør: Kjartan Helleve kjartan.helleve@nm.no, 23 00 29 32

i redaksjonen: Hege Lothe, Tuva Østvedt

Heimeside: www.nm.no

abonnement: 250 kroner per år

utforming: Språksmia AS smia@spraksmia.no

ÅTAK ET PÅ SIDEM ÅLSORDNINGA

2012 - 2013

Makt og motmaktmariT aakre TeNNøleiar i noregs mållag

3

No

rsk

Tid

eNd

4–2

013

Sjølv om noregS mållag er ein partipoli-tisk uavhengig organisasjon, er det klårt det uroar oss om to parti med radikalt annleis syn på målsaka enn oss kjem til makta. Det var gledeleg i vår å sjå at nynorskopposisjonen i Høgre var så stor og at det er så mange høgre-folk, ikkje minst på Vestlandet som arbeider iherdig for nynorsken. Likevel gjorde Gjer-mund Hagesæter frå Frp, skrivar i Løvebakken mållag, det klårt under nynorskdebatten i Bergen at korkje mållova eller sidemålsunder-visninga tener nynorsken i det heile. Så kva skjer då i ei eventuell blå-blå regjering? Der dei gode motkreftene i Høgre ikkje har gode programformuleringar å stø seg på? Det at si-demålsvedtaket på Høgre sitt landsmøte ikkje lenger seier at sidemålet skal vera valfritt, har mange målfolk tolka positivt. Det håpet vart knust av Erna Solberg under Vestlandsdebat-ten til NRK Hordaland 28. august. Der sa ho at Høgre ikkje vil at elevane skal øva på skriftleg sidemål og at dei ikkje treng å kunne to varian-tar av norsk.

Heller ikkje hjå dei raud-grøne er alt lyse-raudt(!). Trass i at både SV og Sp har svært gode nynorskformuleringar i sine program, skriv ik-kje Arbeidarpartiet eit einaste ord om nynorsk i sitt program for neste stortingsperiode. På nynorskdebatten i Bergen lova derimot Magne

Rommetveit at Arbeidarpartiet gjennom å sikra norskfaget med eigen karakter i sidemål i år, no har konsolidert sin nynorskpolitikk. Det er i tilfelle svært gledeleg.

framtida for nynorSken handlar ikkje berre om framtida for sidemålsordninga. Det finst ei rekkje andre politiske saker som òg kan koma til å påverka framtida for nynorsken. Saker som pressestønaden, ordningar som held oppe nynorsk bokproduksjon og andre institusjonar, kommunesamanslåing og ein god politikk for distrikta.

Det vart sagt etter kampen om norsk-faget at mållaget berre ikkje måtte tru at kampen no var vunnen. 107 år med mål-lagsarbeid har synt at alle kampar kan verta til omkampar. Og med eit Utdannings-direktorat som gong på gong har fremja framlegg som trugar sidemålsordninga og jamstillinga, veit me at uansett regjering et-ter valet så trengst Noregs Mållag og Norsk Målungdom og alle andre som arbeider til beste for nynorsken.

Alt heng som kjend saman med alt, og eit mindre brukt språk som nynorsk treng vern på line med andre mindre brukte språk rundt om i verda. Kva slags vern han får, vert avgjort 9. september.

LleiarTeigeN

ÅTAK ET PÅ SIDEM ÅLSORDNINGA

2012 - 2013

Makt og motmakt“ Det vart sagt etter kampen om norskfaget at mål-laget berre ikkje måtte tru at kampen no var vunnen. 107 år med mållags- arbeid har synt at alle kampar kan verta til omkampar.

Teikning: Kjartan Helleve

No

rsk

Tid

eNd

4–2

013

4

Språkrådet og Sam-ferdsleministeren meiner at flyplassar skal bruke nynorsk. Avinor ignorerer kravet. Noregs Mållag bad før sommaren om Språkrådet si vurdering av kva språk flyplassane på Vestlandet og i Valdres burde bruke. Bakgrunnen var eit møte mellom Mållaget og Avinor om likska-pen mellom den nye logoen til Avinor og logoen til Nynorskstafetten. På møtet vart bruk av nynorsk i Avinor eit tema, og selskapet lova å kome attende med informasjon om kva vurderingar dei gjer når det gjeld språkbruken på flyplassar i nynorskområde. Mållaget meinte det var viktig at Avinor såg på dette raskt, fordi flyplassane skulle få nye skilt til hausten,

og ein då kunne sikre seg å lage dei rette skilta med ein gong.

Svaret frå Språkrådet var klårt: sidan flyplassar kan reknast som ei re-gional verksemd, er det språket i kom-munane som soknar til dei flyplassane som skal avgjere kva språk ein skal nytte. Dette er den same grunngje-vinga som gjer at t.d. Haukeland Sjuke-hus nyttar nynorsk. Språkrådet meinte difor at Sola lufthavn skulle vere språkdelt, medan flyplassane i Hauge-sund, Bergen , Ålesund og på Fagernes skulle nytte nynorsk.

Då samferdsleminister Marit Arn-stad i august etterlyste eit svar, kom det fort. Avinor hadde ikkje tenkt å endre på språkpolitikken sin. Dei ville byrje med nynorsk på Fagernes, men dei såg ingen grunn til å endre noko på dei andre flyplassane.

– Avinor er ikkje samd i råda frå Språkrådet, sa Ove Arvesen, direktør for samfunnskontakt i Avinor, til Ber-gens Tidende.

Selskapet grunngjev svaret med at flyplassar over ein viss storleik ikkje har ”geografisk avgrenset område som tenestekrins. Det er derimot et knute-punkt for reisende fra hele landet – og fra utlandet. Derfor må det være riktig å bruke den målformen som flertallet av landets kommuner bruker, nemlig bokmål.”

No var ikkje dette fyrste gongen Avinor skreiv til departementet i som-mar. I eit tidlegare brev til ein tilsett i Samferdsledepartementet, hadde dei også inkludert eit avsnitt om at dette ville bli dyrt. «(…) er det allerede pro-dusert nye skilt til samtlige lufthavner. Produksjon av nye skilt til Leirin vil medføre en ekstra kostnad på ca. kr. 200.000,–» I brevet til ministeren er dette punktet teke vekk.

Samferdsleministeren har ikkje kome med eit tilsvar på denne vurde-ringa.

Hege LoTHehege.lothe@nm.no

LmåLNyTT

Kommunalminister Liv Signe Navarsete vil gjere det enklare å få pengar til å starte nynorskklasser i bokmålsområde – og omvendt. Kommunane har frå før av plikt til å opprette eigne elevgrupper der-som minst ti elevar på eit årstrinn ønskjer å få skriftleg opplæring på eit anna hovudmål. Men i slunkne kommunekassar er det ikkje alltid lett å finne dei ekstra kronene som trengst til lærar og undervisnings-materiell i slike sidemålsklasser.

Kommunal- og regionaldeparte-mentet vil derfor gjere det lettare å språkdele klasser ved å understreke i regelverket at slike kommunar skal ha rett på ekstra økonomisk støtte frå fylkesmannen.

– Vi har løfta fram lovverket og gitt signal om at dette skal priorite-rast, seier kommunal- og regional-minister Liv Signe Navarsete.

Ingen nye pengar Det er altså ikkje snakk om ei ny tilskotsord-ning til sidemålsklasser, men ei presisering av at kommunar med språkdelte klasser i større grad skal prioriterast når fylkesmannen deler

Avinor vil ikkje byte til nynorsk

Lettar byrda for språkdelte kommunarL FAkTA:

Skjønsmidlar er pengar som blir delt ut til kommunar frå staten og fylkesmannen etter skjøn.

Kommunal- og regionaldepar-tementet utarbeider sentrale retningslinjer for tildelinga av skjønsmidlar, desse blir normalt reviderte kvart år.

Ved skjønstildelinga skal fyl-kesmannen ta omsyn til utgifter som kommunane sjølve ikkje kan påverke, som geografiske og demografiske utfordringar.

Døme: Mange kommunar på nordvestlandet fekk tildelt skjønsmidlar etter ekstremvê-ret Dagmar.

Kjelde: Regjeringa.no.

SIDEMÅLSHJELP: Kommunalminis-ter Liv Signe Navarsete vil gi kommu-nar med språkdelte klasser ein større del av kaka når fylkesmannen skal fordele skjønsmidlar. FOTO: Andrea Øien

Sæverud / NPK

Faksimile Aftenposten 15. juni 2013

5

No

rsk

Tid

eNd

4–2

013

ut frå den pengesekken som blir kalla skjønsmidlar.

– Dessverre er det slik at nokre kommunar opplever det som ei økonomisk byrde å sikre språkde-lingskravet. Med denne presiseringa av retningslinjene, gir vi eit signal til fylkesmannen om at dei er forplikta til å vurdere om kommunane har ekstra utgifter til språkdeling. Det er altså ikkje sett av nye pengar, men språkdeling blir framheva når det gjeld fordelinga av potten vi har til skjønsmidlar, seier Navarsete.

skal Ikkje tynge Historia bak presiseringa av retningslinjene, er at Åmli kommune i Aust-Agder for nokre år sidan søkte fylkesmannen om pengar, skjønnstilskot i samband med utgifter til språkdeling. Men verken fylkesmannen eller departe-mentet som søknaden blei vidare-sendt til, kunne innvilge søknaden.

Med den nye formuleringa vil Navarsete leggje meir trykk på fyl-kesmannen til å dele ut pengar frå skjønsmiddelpotten til kommunar med språkdelte klasser. Målet er at færre kommunar skal oppleve språkdeling som ei belastning.

– Det er viktig for elevane, viktig for kommuneøkonomien og ik-kje minst viktig for faget – at ikkje nynorsk får skulda for å vere ei «økonomisk meirbelastning», eller bokmål, som kan vere tilfelle i andre

kommunar, seier kommunal- og re-gionalministeren.

går begge vegar På førsom-maren kravde ei gruppe foreldre i nynorskkommunen Sula på Sunn-møre å få eigen bokmålsklasse for barna sine for å få ned elevtalet i kvar klasse. Dei to førsteklassene ved den nybygde Langevåg skule på Sula sør for Ålesund hadde elles hatt 28 elevar kvar til hausten. Etter bok-målskravet blir det i staden tre før-steklasser, éi av dei ei bokmålsklasse på 14 elevar, skriv Sunnmørsposten.

Kommunalministeren er likevel ikkje bekymra for at språkdeling kan bli eit middel foreldra nyttar først og fremst for å krympe klasser. Ho tvilar på at eit forsterka trykk på fylkesmannen til å løyve pengar til språkdeling vil føre til ei oppblom-string av bokmålsklasser i tradisjo-nelle nynorskområde.

– Det handlar om rettane un-gane skal ha. Det er rett og rimeleg at det kan gå begge vegar, seier Na-varsete.

Ho understrekar at dei vil følgje med på utviklinga etter endringa i retningslinjene, som etter planen skal gjelde frå 2014.

– Men sjølvsagt vil ei eventuelt ny regjering kunne endre på dette med eit pennestrok, legg ei val-kamptent Liv Signe Navarsete til.ANdreA ØieN sæverud/NPk

ein god dag kjem aldri for tidleg!

Dei tre nynorskteatera feirar Språk- året 2013 med samproduksjonen Ein god dag kjem aldri for tidleg!

Hordaland Teater, Sogn og Fjor-dane Teater og Det Norske Teatret set i lag opp denne framsyninga til haus-ten. Dei glitrande pennane, dei gode songane, og den kvasse, ironiske replikken blir til ein scenisk kompott med skodespelarar frå dei tre teatera.

I denne leikne kabareten vil den musikalske, den poetiske og den litterære arven vår bli vist for store delar av landet. Framsyninga får pre-miere i Bergen i september, spelar på Det Norske Teatret i oktober, og dreg så på turné i Sogn og Fjordane i november.

vil likestille nynorsk og bokmål i grunnlovaSenterpartileiar Liv Signe Navarsete meiner at dei stadige angrepa på ny-norsken gjer det nødvendig å få inn eit vern for språkforma i grunnlova. Nynorsk og bokmål blei sidestilte som språkformer i 1885, og i mål-lova står det at bokmål og nynorsk skal vere likeverdige språk. Men Sp-leiaren meiner at dette ikkje er godt nok og vil derfor grunnlovsfeste li-kestilling av dei to målformene, skriv Bergens Tidende.

– Vi ser jo kva som kjem frå partia på høgresida. Dei ønskjer så til dei grader å svekkje nynorsken, dersom dei får makt til å gjere det, seier Na-varsete.

Ho peiker på at samisk har eit slikt vern i grunnlova og meiner at dette er med på å gi samisk språk og kul-tur spesiell merksemd i det politiske miljøet.

pris til arvid torgeir lieDiktartavla 2013 gjekk til Arvid Tor-geir Lie. Diktarstien i tunet til Har-

danger folkemu-seum vart utvida med steintavle til Lie søndag 18. august. Arvid Torgeir Lie har

sidan debuten i 1967 og heilt fram til den siste diktsamlinga i 2006 vist ei framståande evne til å fornya det lyriske språket. (Haugesenteret)

samlaget med ny appForlaget har laga ein app der ein kan kjøpa digitale lesebøker, Leseland. Bøkene er «underhaldande og en-gasjerande lettleshistorier som er tilpassa barnas interesser og lese-kunnskap.» Måler er å stimulera og inspirera ferske lesarar, og bøkene er delt inn i fire nivå, alt etter kor god ein er til å lesa. Appane finst både for iPhone, Android og Windows 8.

nynorskpris til nrk-programleiarChristian Wiik Gjerde får Kulturde-partementet sin nynorskpris for journalistar for god bruk av dialekt og nynorsk i notidas barnetime, Su-perblokka i NRK P1.

Programleiar i Superblokka Chris-tian Wiik Gjerde (32) kjem frå Tjørvåg i Herøy kommune i Møre og Romsdal. Han var lærar før han blei rekruttert inn i NRK gjennom NRK Nynorsk medi-esenter.

– Eg er utruleg glad, dette er heilt herleg! Dia-lekten min og nynorsken, er identiteten min. Språket mitt er Christian, og det er heilt uaktuelt for meg å «pynte på» det. Nynorsk er for meg verdas vakraste og ri-kaste språk, jublar Gjerde. (NPK)

Meir nynorsk og dialekt i nrkBåde NRK P1, NRK2 og NRK Super oppfylte i fjor kravet om at minst 25 prosent av sendingane skal vere på nynorsk, ifølgje den årlege Allmenn-kringkastingsrapporten frå Medie-tilsynet.

P1 og barnekanalen NRK Super auka nynorskdelane sine med fem og sju prosent, og Medietilsynet roser i rapporten NRK for å ha tatt viktige steg i retning av å innfri ny-norskkravet.

Rundt 30 prosent av sendingane i P1 var på nynorsk eller dialekt i fjor, mens både NRK2 og NRK Super hadde 25 prosent.

NRK P2 hadde 21 prosent nynorsk i fjor, mens P3 hadde 22 prosent. Litt dårlegare stod det framleis til på nettsidene til NRK. Der var nynorsk-prosenten på 16 prosent i 2012, godt under 25-prosentskravet. (NPK)

Lettar byrda for språkdelte kommunarFoto: NRK

No

rsk

Tid

eNd

4–2

013

6

– Her er opplegget at vi lærer ved å gjere, smiler Thea Idsøe.

Dei fire nynorskpraktikantane har berre vore der i ei veke, men dei har alt hatt fleire tekstar på trykk i avisa Firda. Fyrste oppgåva var å skrive om pressemeldingar og informasjonsskriv som Firda har fått inn, og deretter gjere dei om til saker som vert sette på trykk.

– Mi fyrste sak var at eg skreiv om at statsråd Liv Signe Navarsete og ein lokal eldre mann hadde vore dei fyrste til å gå over Har-dangerbrua. Og då tykte eg at det var veldig spesielt tilfeldigvis å treffe ho på stand her i Førde eit par dagar etterpå, smiler Ina Eirin Eliassen.

Men statsråden var nøgd med artikkelen, så det var rask tilbake-melding på fyrste sak.

– Kvifor ville de bli nynorskprak-tikantar på Nynorsk avissenter?

– Eg har ein stor journalist-draum og nynorsk har alltid vore målet mitt. Så då eg oppdaga dette, tykte eg det var eit fantastisk til-tak, seier Thea Idsøe frå Stord.

– Eg ville heimover etter å ha budd åtte år på Austlandet og i Trondheim. Og eg veit at det eg er best til, er skriving. Så då dette dukka opp, slo eg til, fortel Thea Idsøe.

OpplæringsperiOde Dei fire bur i kollektiv i Førde, og fram til jul er det undervisning og opplæ-ring i Førde. Deretter er det to må-nader med praksis i avis. Tre av dei

har praksisplassen sin klar alt. Dei fyrste avisene som tek imot prak-tikantane er Hallingdølen, Jærbla-det og avisa Sunnhordland. Dei får løn i praktikantperioden og har kvar sin mentor i redaksjonen. Så har dei også arbeidsplassen sin i redaksjonen ved sida av mentor, slik at dei får tett oppfølging. Tan-ken er at på den måten får dei del i all den tause kunnskapen erfarne journalistar har.

I tillegg er det førelesingar. Somme har dei saman med NRK Nynorsk mediesenter som er NRK si opplæring av nynorsk-journalistar, andre førelesingar har dei for seg sjølve. Dei legg vekt på at dei får god innføring i digitale medium, og det er ein svært viktig kunnskap for ferske journalistar i dag.

nynOrsk yrkeskarriere – Trur de at de vil halde på nynor-sken gjennom yrkeslivet som jour-nalistar?

– Eg tenkjer slik at det er fint om eg kan bidra til at det vert meir nynorsk i Jærbladet. Om det at eg skriv nynorsk, er med på å endre avisbiletet med meir nynorsk i ei blandingsavis, som det finst ein del av, er det eit viktig bidrag, seier Kristine Monstad Stensland frå Bryne. Hennar praksisperiode skal vere i nettopp Jærbladet.

Ina Eirin Eliassen seier at ho vert meir og meir stolt.

– Eg kjenner at stoltheita aukar. Eg trur eg er på veg opp til barri-kadane, smiler ho.

– Er det viktig å snakke dialekt for å skrive nynorsk?

– Nei, det treng ikkje å vere ei kopling, seier Ina Eirin. Ho sjølv vaks opp i Hallingdal og har enda opp med å snakke nært opp til bokmål.

– Eg har mange venner som snakkar slik som eg gjer, men framleis skriv nynorsk. Dei angrar på at dei slutta å snakke dialekt,

Feirar språkåret med stevtevlingTevlinga er ein del av Buskerud mållag si feiring av Språkåret 2013, og i midten av november inviterer mållaget til eit språk-årsarrangment med eit breitt kunstnarisk program – musikk, diktopplesing og ei og anna overrasking. Vinnarane i stevtev-linga blir kåra, og eit utval av dei nykomponerte steva blir fram-førde av Gunnlaug Lien Myhr.

På facebooksida «Hått Hal-ling» finn du informasjon om reglane og inspirasjon til tevlinga – og her kan du mellom anna høyre juryleiar Arne Moslåtten (biletet) kvede. Frå og med 17. august og fram mot arrange-mentet vil «Dagens stev» bli publisert kvar laurdag i Halling-dølen og på facebooksida.

Stevjuryen består av Arne Moslåtten (juryleiar), Marit Wøllo og Astrid Myro Rust. Juryen vil legge vekt på rett rytme, språk-leg flyt, kreativitet og bruk av særeigne hallingord. Siste inn-sendingsfrist er 5. oktober.PressemeldiNg

Vårens vakraste i Maridalen kirkeOslo mållag og Maridalen menighet har i årevis skipa til ein forfattarkveld i Maridalen kirke, som regel fyrste sun-dagen i juni. Og i år gjekk den 13. av lunnane, som kanskje den aller mest vellukka av alle, til ekstra stor glede for Eva Nørstebø, som tok initiativet til tilskipinga og har hatt ansvaret for og det største arbeidet med kulturkvel-den i alle år. No takka ho for seg.

I år stod kultur- og forfattarparet Hulda og Arne Garborg på plakaten. Sprengfull kyrkje, 170-80 stykke, fekk høyra eit tankevekkjande innleiings-kåseri av Gunnar Bjune, leiar i menig-hetsrådet i Maridalen. Han la vekt på Arne Garborg sitt ambivalente forhold til kyrkje og kristendom, eit sentralt emne i Garborg sin forfattarskap.

Tone Ringen har vore med på alle forfattarkveldane og framførde i eit par gode bolkar tekstar av Arne Gar-borg, både til trygt tonefylgje frå pia-nisten Torill Fimreite i song og i dikt ho sa fram med overtydande innleving. ’Haugtussa’-songane er tydeleg at Tone Ringen har eit nært forhold til.

Elles song forsamlinga både ’No livnar det i lundar’ og ’Mellom bakkar og berg’ – og for ein allsong!

Arnhild Skre, som for to år sidan skreiv den store biografien om Hulda Garborg, ei bok ho både fekk Brage-prisen og elles har hausta mykje ros for, heldt kveldens hovudføredrag – på ein så levande, fri og forvitneleg måte at folk sat fjetra. Ho la hovud-vekta på det Hulda og Arne var i lag om, aller mest Det norske spellaget og Det Norske Teatret, som Hulda har hovudæra for å ha fått i gang. Elles var det nok av ulikskapar mellom dei å dra fram, mange av dei fruktbare, andre mindre det.

Eva Nørstebø avslutta med å takka varmt både Arnhild Skre og dei andre deltakarane, også organist Ilham Mir-zayev som song ein Garborg-salme frå galleriet, med blomar og gode ord, før ho sjølv vart tiljubla av alle som i kyrkja var, vel fortent etter alle dei lukkestun-der ho har gjeve folk i Maridalen kirke!

Og etterpå var det, som skikken er, kyrkjekaffi og eit rikt utval kaker på kyrkjebakken, heimebaka av folk Eva hadde sett i sving. Og ’Herren såg til sine’ – med det godvêret; etter den verste regndagen i manns korte minne fekk alt folket oppleva den vakraste og beste vårkvelden i Mari-dalen kirke og på kyrkjebakken!

Alv reidAr dAle

MålblOMe Under Trebaat-festivalen i Ulsteinvik fekk IL Hødd Fotball målblome av Sunnmøre Mållag.

– Hødd har vore og er ein føregangsklubb både sportsleg og språkleg, seier Terje Kjøde, leiar i Sunnmøre Mållag.

– Klubben bruker konse-kvent nynorsk. Nynorsken er ein del av klubben sin identi-tet. I tillegg er det høg kvalitet på språket. Det er berre å sjå på nettsidene, seier Terje Kjøde.

– Ideen om å gi Hødd denne påskjøninga fekk me under eit styremøte. Dei siste åra har me halde dei fleste styremøta i klubbhuset på Høddvoll. Då

LmålNyTT

Ein publikumar takkar Eva Nørstebø grundig for innsatsen. Foto: Alf Reidar Dale.

Ny nynorsk avishistorie

Sunnmøre Mållag gav målblome til Hødd

I avishuset Firda vart det i august skrive avishistorie. Då byrja fire praktikantar med opplæring på det nystarta Nynorsk avissenter.

7

No

rsk

Tid

eNd

4–2

013

September02.09. Askøy03.09. Norheimsund/

Øystese04.09. Voss05.09. Ulvik06.09. Ullensvang07.09. Odda10.09. Drammen11.09. Ål12.09. Gol13.09. Vang14.09. Fagernes16.09. Hemsedal17.09. Sør-Aurdal18.09. Etnedal19.09. Hadeland20.09. Sandefjord23.09. Tønsberg24.09. Bærum25.09. Asker26.09. Oslo27.09. Oslo28.09. Oslo

Oktober06.10. Det Norske Teatret,

Oslo07.10. Marnar08.10. Kristiansand09.10. Vennesla10.10. Iveland11.10. Evje12.10. Valle15.10. Kvinesdal15.10. Åseral16.10. Lista17.10. Tingvatn/Kvås18.10. Mållaget på Agder

(Ose)19.10. Bygland

www.nynorskstafetten.noE-post: stafetten@nm.no

Reis

erut

e se

ptem

ber–

okto

ber

Ny nynorsk avishistorie

Sunnmøre Mållag gav målblome til Hødd

og byrja å snakke bokmål i løpet av ungdomsåra.

leVande nynOrsk – Målet er å bidra med levande nynorsk. Det er i dag 60-70 nynorskaviser eller med ein stor del nynorsk, og desse avis-ene bidreg med kanskje den største tekstproduksjonen på nynorsk, seier Arve Sandal, dagleg leiar på Nynorsk avissenter. Han meiner det er viktig

å ta tak i situasjonen sjølv, og ikkje berre vente på staten.

– Vi vil bidra med å gje desse lokalavisene gode journalistar som kan skrive gode historier på nynorsk. Det er viktig at vi får fleire ambassadørar for nynorsk, og Nynorsk avissenter skal vere ei handsrekning til redaktørane som er på jakt etter gode folk, smiler Arve Sandal.

Dei fekk 21 søkjarar til fyrste runde og har finansiering klar for tre kull med praktikantar. Dei som har bidrege med finan-siering, er Vinjefondet, Spare-bankstiftinga, Sogn og Fjordane fylkeskommune og Amedia. Det er Firda Media som står bak pro-sjektet.

Hege loTHehege.lothe@nm.no

Frå venstre: styreleiar Terje Kjøde, styremedlem Iselin Nevstad Øvrelid, mediesjef Lars-Petter Rønnestad og styremedlem Kristian Fuglseth. Foto: Sunnmøre Mållag

me ei tid etter at Hødd vart cupmeister i fjor, kom til eit møte der, fekk me oss ei positiv overrasking. På golvet rett inn-anfor inngangsdøra låg – og ligg framleis - ei stor matte med tek-sten «Noregsmeister 2012». Det vitnar om språkleg medvit og tryggleik om eigen identitet. Du merkar det når du kjem til Høddvoll, at dette er ein spesiell klubb. Det sit ei eiga stemning i veggene. Alt er fint i orden, og du ser at medlemmene er stolte av klubben sin. Også her er Hødd eit føredøme, seier Kjøde.

FøredøMe – Alle klubbane på Sunnmøre bør bruke ny-norsk. Det skuldar dei medlem-

mene sine, spesielt dei unge. Dei treng språklege førebilete også når det handlar om idrett. Det er heller ikkje urimeleg å vente at Aafk slepper nynor-sken til. Aafk vil gjerne vere heile Sunnmøre sin klubb, og dei fleste fotballinteresserte sunnmøringane har nynorsk som sitt hovudmål. Sunnmøre Fotballkrets må også bli mykje flinkare å bruke nynorsk.

– Kjem de til å følgje opp dette utspelet?

– Du får vere nøgd med eit kort svar etter første omgang. Ballen er ikkje lagd død, og ein fotballkamp har meir enn éin omgang, seier Kjøde. PressemeldiNg

Klar for nynorsk journalistliv: Kristine Monstad Stensland (25) frå Bryne, Thea Idsøe (22), Stord, Marit Brennset (26), Leikanger og Ina Eirin Eliassen (29), Ål i Hallingdal. (Foto: Hege Lothe)

No

rsk

Tid

eNd

4–2

013

8

Kunnskapsminister Kristin Halvorsen avviste Utdanningsdirektoratet sitt framlegg om å svekkje sidemålsundervisninga. – Statsråden har gjort det klårt at sidemåls-undervisninga er ein viktig del av norskfaget, seier Marit Aakre Tennø, leiar i Noregs Mållag.

Rett før sommarferien kom endeleg den nye læreplanen i norsk. Etter eit omfattande føre-arbeid, med påfylgjande høyringsrunde, hadde Utdanningsdirektoratet kome med sitt endelege framlegg. No var det opp til departementet å setje sluttstrek. Framlegget frå direktoratet var ikkje godt nytt sett med nynorskbriller. Mellom anna ville sidemålsundervisninga forsvinne heilt i Vg3, og i ungdomsskulen ville ho bli sterkt redusert. Både målrørsla, ulike faginstansar og mange lærarar var urolege.

Utan grunn, synte det seg. Regjeringa vedtok å tryggje jamstillinga gjennom like kompetansemål, sikre vurdering gjennom standpunktkarakter og eksamensordning, og å halde endringane unna ungdomssteget. I til-legg skal alle elevar bli introduserte for tekstar på både bokmål og nynorsk tidleg. Dei skal lytte til og lese på begge målformene på heile barnetrinnet, og dei skal eksperimentere med skriving på sidemål frå 5. årssteget. Føremålet med opplæringa i sidemål er gjort tydelegare i læreplanen.

- Eg legg vekt på at vitnemålet skal vise kva grad av kompetanse elevane har i både hovud-mål og sidemål, sa kunnskapsminister Kristin Halvorsen då ho la fram den nye læreplanen.

Godt nøGd – Noregs Mållag er svært glad for at kunnskapsministeren ikkje vil svekkje si-demålsordninga, seier leiar Marit Aakre Tennø.

Ho innrømmer at ho var nervøs for kva som ville kome, og at ho vart overraska over at den endelege læreplanen låg såpass langt frå den som vart sendt på høyring.

– Konsekvensen av framlegga frå direktora-tet ville vore statustap for sidemålet, og det er nett slike statusendringar som gjev dårlegare kompetanse i sidemål, som for dei fleste er ny-norsk. Sidemålsordninga i Noreg er viktig for at nynorsken skal halde seg oppe som bruks-språk, seier Tennø.

Samstundes med innføring av ny læreplan, vil regjeringa no prøve ei ordning med samla skriftleg karakter dei to fyrste åra på vidaregå-ande, medan elevane vil få tre norskkarakterar siste året på studiespesialiserande.

– Mållaget er spent på evalueringa av denne ordninga om tre år. No får lærarane eit høve til å arbeide meir intensivt med sidemålsun-dervisning i eit avgrensa tidsrom og minske arbeidskravet, peikar Marit Aakre Tennø på. Dette er eit unikt høve til å teste ut eit heilt nytt karakterregime som vil gje lærarane lægre arbeidsbyrde. Det er bra at departementet og statsråden har gjort endringar som er i tråd med vedteken språkpolitikk, samstundes som dei kjem lærarane i møte på at norskfaget over tid har vorte for omfattande, seier Tennø.

UforståeleG motstand Ikkje alle er like samde. Landslaget for norskundervisning (LNU) var raskt ute med ei pressemelding der Mållaget vart skulda for å vere meir oppteke av talet på karakterar enn kvaliteten på opp-læringa. Også Utdanningsforbundet var skuffa over den endelege læreplanen, og meiner at forsøket med å ha samla norskkarakter i Vg1 og Vg2 ikkje vil ha noko føre seg.

– Noregs Mållag har full forståing for at lærarane meiner norskfaget er for stort, seier Tennø.

– Diverre har ordskiftet om omfanget av norskfaget fått lov til berre å dreie seg om side-målsundervisninga. Når organisasjonane går ut på denne måten, så kan ein sitje att med eit inntrykk av at ingenting er endra. Det stemmer ikkje. Det har vore ei omfattande opprydding i kompetansemåla og dei grunnleggjande dug-leikane. Det er rett at me er opptekne av ein ei-gen karakter. Den sikrar at elevane vert prøvde i sidemål nok gonger til å setje ein avsluttande

karakter. Karakterar er ikkje einaste vegen til lukke, men dei sikrar at sidemålet får ein plass i undervisninga fordi karakterar er undervis-ningsstyrande. Det ein skal prøvast i, vert det øvd ekstra på. Det vil ikkje seie at me lukkar augo for at det er, og kjem til å vere, utfordrin-gar i norskfaget, seier Tennø.

I den nye prøveordninga som regjeringa har lagt opp til, kjem den karakteren fyrst siste året på vidaregåande. Ho forstår ikkje kvifor Utdanningsforbundet ikkje har tru på forsøks-ordninga.

– Forsøket frå Halvorsen er identisk med forsøka i Fana og på Kongsbakken vidaregå-ande skule. Det var forsøk som Utdanningsfor-bundet i Hordaland tidlegare har prisa nettopp fordi det gjev større fridom til å drive såkalla prosessorientert skriving. Meldingane frå for-søket er òg at arbeidsmengda har vorte lægre. Derifrå melder ein om ei halvering av doku-mentasjonskravet. Altså vil forsøket opne for mindre arbeid for lærarane, nett slik dei har ynskt seg, og større rom for prosessorientert skriving, seier ho.

Nokre av lærarane ho har vore i kontakt med, har likevel vore skeptiske til forsøket. Det eine er at det blir sett på som ei svekking av sidemålsinstituttet. Det andre er at mindre krav til dokumentasjon kan føre til at elevane skriv mindre. Elevar som er med på forsøket, kan kome svakare ut enn dei som er ikkje er med. Om tre år vil det syne seg om forsøket var vellukka.

– Mållaget er likevel opne for å kunne stø ei varig inn-føring av forsøksmodellen dersom det etter evalueringa viser seg at elevane har like god sidemålskompetanse som før, seier Tennø.

L NorskfageT

Klårt side-målsvedtak

ressursgruppa i målKunnskapsdepartementet oppretta våren 2012 ei ressursgruppe for nynorsk som hovudmål. Gruppa vart oppretta med bakgrunn i kunnskap om at mange elevar byter målform frå nynorsk til bokmål undervegs i opplæringa.

– Nynorsk er eit levande språk, og for å halde det slik også i framtida må vi leggje til rette for at elevar som har nynorsk som hovudmål held fram med det i heile skulegangen. Motivasjon, haldningar, kultur og kompetanse er alle viktige element som kan medverke til å nå dette målet, seier kunnskapsminister Kristin Halvorsen.

I rapporten føreslår ein tiltak på mellom anna desse områda:• Kompetanseheving• Formidling av god praksis• Auka kompetanse om stoda for elevar som har nynorsk som

hovudmål• Auka tilgang til læringsressursar på nynorsk.– Departementet vil no sjå på tiltaka i rapporten og vurdere desse.

Eg har allereie merka meg at det er fleire interessante tiltak som blant anna går på bevisstgjering av sektoren. Eg har tru på at det er ein riktig veg å gå, seier kunnskapsministeren.

Nøgd: Marit Aakre Tennø, leiar i Noregs Mållag. (Foto: Hege Lothe)

Landsmøtet 2012: Kristin Halvorsen på veg inn lands-møtet i Noregs Mållag i 2012, der ho lova å ikkje fjerne skrifteleg sidemålsundervisning. Her saman med dåverande leiar i Mållaget, Håvard B. Øvregård. Foto: Hallvard Østrem / NPK

9

No

rsk

Tid

eNd

4–2

013

L Media

Arbeids-språk: NynorskJaså, døkk sitt og glor? Ny-hendeopplesaren i Flåklypa grand prix er ikkje av det sjølvhøgtidelege slaget. Han tek det med knusande ro, trass i at han har tabba seg ut på tv og er fleire sekund etter sending. Han er berre seg sjølv. Og på eit vis illustrerer dette noko av grunnen til at vi er så glad i nynorsk i dei store media. For jau da, vi forstår nyhende på bokmål også. Men vi finn meir av oss sjølve i nynorsken. Vi likar at nyhenda kjem på vårt eige språk og kan plasserast inn i vår eiga verd.

stoda for nynorskbruk i me-dia er ikkje heilgalen. Nynorsk avis-senter, eit opplæringsprogram for nynorskjournalistar, starta i haust opp med første kullet. Suksessen Nynorsk mediesenter, for tv-, radio-, og nettjournalistar i NRK, rullar og går, og sette nyleg i gang det 19. kul-let. Bergens Tidende hadde ei heil ut-gåve på nynorsk i høve Ivar Aasen-jubileet 5. august. Ingen skal seia at media ikkje leverer på språket vårt. Men alt som her er lista opp, er fak-tisk særskilte tiltak for å hindre at nynorsken forsvinn.

seks prosent av elevane som går ut av vidaregåande skule har nynorsk som hovudmål. Dette er neppe eit godt utgangspunkt, korkje for rekruttering av nynorskjourna-listar eller for etterspørselen etter nynorske medium. Kanskje kan det inspirere ungdom til å halde å ny-norsken, dersom dei veit at karrie-remulegheitene blir fleire. At i en-kelte yrke er vegen fram litt kortare om du er nynorskbrukar, til dømes i media. Gode nynorskkunnskapar bør i større grad bli framheva som eit fortrinn, heller enn ein hemsko.

kringkastingsringen vil ta utfordringa med rekruttering på alvor. Vi vil prate med dei som le-verer nyhende på nynorsk og dei som utdannar journalistar og andre mediefolk, sjå om det finst ei felles interesse av å gi nynorsken større plass. Folk som jobbar på sitt eige språk, jobbar betre. Folk som får nyhende på sitt eige språk, blir betre opplyste. Folk som pliktar å kunne to språk, til dømes i jobbsaman-heng, får gratis opplæring. Det er i det heile få grunnar til ikkje å bruke meir nynorsk i massemedia. Men al-ler først må ein sørgje for at det finst mediefolk der ute som kan bruke språket. Vi i Kringkastingsringen skal gjera vårt.

MariaNNe graNheiM TrøyflaT dagleg leiar i kringkastingsringen

Landsmøtet 2012: Kristin Halvorsen på veg inn lands-møtet i Noregs Mållag i 2012, der ho lova å ikkje fjerne skrifteleg sidemålsundervisning. Her saman med dåverande leiar i Mållaget, Håvard B. Øvregård. Foto: Hallvard Østrem / NPK

No

rsk

Tid

eNd

4–2

013

10

Nynorskhøvdingen blei feira få meter frå den vesle stova der han blei fødd for akkurat 200 år sidan. Fes-ten blei sungen i gang med tonane frå Aasen-songane «Mellom bakkar og berg» og «Dei gamle fjell i syningom». Deretter heldt kulturminister Hadia Tajik (Ap) tale til burs-dagsbarnet.

– I kveld skal me hylla den mannen som forma det nynorske skriftspråket. Med granskande blikk og syste-matisk flid meisla han språ-ket ut. Ivar Aasen la grunn-laget for dette språklege og kulturelle mangfaldet, for denne nasjonalformuen som er rikare enn oljefondet, sa kulturministeren og hausta rik applaus frå radene i det fullsette uteamfiet på Ivar Aasen-tunet i Hovdebygda.

Ordtak til trøyst Tajik peika i talen spesielt på tre tiltak ein må gjere for å halde liv i nynorsken: å satse på nynorsk i skulen, ha klare reglar for bruk av nynorsk i forvaltninga og å halde fram med pressestøtta. Og skulle det bli politiske dragkampar, visste kulturministeren kvar ho kunne hente støtte – i vis-domsorda til Ivar Aasen.

– Mang ein politikar kan finna trøyst i songtitlar som «Til lags åt alle kan ingen gjera» og «Dei vil alltid klaga og kyta», sa ho til god lått frå publikum.

Hadia Tajik understreka også at nynorsk i høgste grad er eit levande språk, ikkje berre noko som høyrest fint ut i gamle dikt.

– Språket til kvar og ein av oss skal vere godt nok til å bli ytra i det offentlege rom. Til å kome på trykk i aviser. Til å formidle viktig informasjon i nærings- eller organisasjons-liv. Eller til å vere hjartet sitt språk i eit kjærleiksbrev, sa Tajik.

Bunad Og Berkeley Med barnebokforfattar Maria Parr som programleiar, blei publikum losa vidare inn i Aasen sine eigne ord, opp-lesne av skodespelar Anderz Eide. Stemma til songar Berit Opheim klang så gjennom kveldslufta, trass i at scena stod tom. Etter kvart oppdaga tilhøyrarane at tonane kom frå taket av Ivar Aasen-tunet, der Opheim stod bunads-kledd og song «Sumarkvel-den».

Frå bunad og folketonar gjekk vegen vidare til eit blikk

på nynorsk sett frå ståstaden til ein amerikansk doktor-gradsstudent.

– Å lære norsk er minst ein 2 for 1-deal, sa amerikan-ske Jenna M. Coughlin då ho fortalde frå nynorskstudia sine ved Berkeley-universite-tet. Ho vedgjekk samtidig at amerikanarar ofte viser meir forståing for nynorskinte-ressa hennar enn kva nord-menn gjer.

ung, men klOk Burs-dagsfesten blei avslutta med at tunkatten Lurivar inntok scena med eit hav av bal-longar. Lurivar, spelt av Marit Lid Bjerkvik, etterlyste noko som han meinte alle burs-dagsbarn måtte ha, ein eigen bursdagssong. Og for å vere på den sikre sida hadde han dikta ein heilt ny ein til Ivar Aasen.

Festkvelden enda dermed med at Lurivar fekk med seg heile publikum, inkludert kulturministeren, på å syngje «Hei, hurra for Ivar Aasen», før snorene på ballongane blei klipte og dei fauk til vêrs.

Kulturminister Hadia Tajik syntest programmet var ein 200-åring verdig, og fortalde at ho også hadde fått ei aha-oppleving.

– Det gjekk opp for meg først i dag at Ivar Aasen berre var 29 år då han reiste ut for å samle inn ord. Eg var 29 år då eg blei statsråd. Så det var tryggjande for meg at ein kan vere ung og samtidig gjere så kloke ting.ANdreA ØieN sæverud/NPk

markeringar over heile landet

Meir enn tjue lokallag frå alle delar av landet tinga materiell for å markere 5. august. Leiar Marit Aakre Tennø stod saman med Volda Mållag og delte ut ballongar og flygeblad på ferjekaiane i Volda og Folkestad. I Ørsta spanderte mållaget kake på kafé. Jens Haugan i Hamar dialekt- og mållag markerte dagen med å leggje ut ein song han har skrive om Ivar Aasen. I Fredrikstad var det språkleik og ordskifte ved gang-brua, der folk kunne leike seg med orda frå «Nordmannen». Dette var eit opplegg i samarbeid med Språkåret, og same klossane kunne ein finne i Bodø, Trondheim, Ålesund, Ørsta, Bergen, Stavanger, Kristiansand og i Oslo.

I Oslo var det også blomenedlegging på grava til Aasen. Initiativtakar Håvard Tangen hadde invitert folk frå Det Nor-ske Teatret, Norsk Ordbok og Det Nor-ske Samlaget til å seie nokre ord. Mel-lom andre framførte Svein Erik Brodal kjende og kjære dikt av Ivar Aasen.

Tidlegare på dagen hadde Språk-året ei anna markering der direktør i Språkrådet, Arnfinn Muruvik Vonen heldt tale. Prosjektleiar i Språkåret Inger Johanne Sæterbakk og barne-bokredaktør i Det Norske Samlaget Ragnfrid Trohaug, vitja ein barnehage i Ivar Aasens vei, til stor begeistring for store og små. Klokka 12:00 var det duka til stor fest på Deichmanske hovedbibliotek, med bursdagskake verdig ein 200-årsjubilant, saft og kaffi, blomar og ballongar! Audun Lys-bakken heldt opningstalen. Språkåret

LivAr AAseN 1813–2013

Hadia hylla Ivar på 200-årsdagen– Ingen ansvarleg språkpolitikk for framtida kan gå utanom nynorsken, sa kulturminister Hadia Tajik i 200-årstalen til Ivar Aasen.

Oslo: Frå markeringa på Vår Frelsers gravlund i Oslo. Foto. Alf Reidar Dale

11

No

rsk

Tid

eNd

4–2

013

Heile Bt på nynorskBergens Tidende markerte åre-målsdagen med å ha heile avisa på nynorsk.

På landsmøtet i vår vedtok Noregs Mållag ei fråsegn som oppmoda ei riksavis om å mar-kere 5. august med å gje ut heile avisa på nynorsk. Utan å vite i kor stor grad slik fråsegner påverkar dei redaksjonelle vurderingane i Bergens Tidende, så kunne ein i det minste klokke inn ein halv siger 5. august.

– Dagens utgåve er ikkje eit signal om at lesarane vil finne meir nynorsk i spaltene framover, men ei påminning om at Bergens Tidende og andre institusjonar har eit ansvar for å ta vare på det språklege mangfaldet i åra som kjem. Slikt kjem ikkje gratis. Berre spør Ivar Aasen, skreiv sjefredak-tør Gard Steiro i ein lengre kom-mentar. Kommentaren opna med ei åtvaring frå nyhenderedaktøren om at det no kom til å bli ein le-sarstorm på telefonen.

Men reaksjonen var mykje mildare enn både nyhenderedak-tøren og han sjølv frykta.

– Det har vore færre negative reaksjonar enn me kunne frykte, sa Steiro til si eiga avis dagen derpå.

kH

Hadia hylla Ivar på 200-årsdagen

la også ut musikkfilmen «Dei gamle fjelli» laga av regissør Mikal Hovland.

Også i USA var det ei markering. Det er éin statue av Ivar Aasen utanfor Noregs grenser, og det er i Moorhead, Minnesota, USA. Statuen vart avduka av Anders Hovden og Hulda Garborg i 1913, hundre år etter Aasens fødsel, og står på universitetsområdet til Concordia College i Moorhead.

5. august samla medlemane av the Fargo Sons of Norway, Kringen Lodge, seg til ei minnemarkering av 200-årsdagen til Ivar Aasen. Det var kransenedlegging og tale av vise-presidenten i Kringen Lodge – Daniel Haglund og prest John Andreason. Deretter var det allsong og hyllest til Ivar Aasen av om lag 50 glade norskamerikanarar.kH

VERDIG FEIRING: – Eg er stolt og glad over å vere kulturminister på eit slikt arrangement, sa Hadia Tajik. Direktør i Nynorsk kultursentrum Ottar Grep-stad var kveldens kavaler. FOTO: Andrea Øien Sæverud / NPK

Volda 1: Frå mar-keringa i Volda, her er leiar Marit Aakre Tennø saman med Marthe Sleire Vatne. Foto: Privat

Volda 2: Topp stem-ning og gode sveler i Volda. Foto: Privat

Ulsteinvik: Akka Tekst slo saman kontoropning og

bursdagsfeiring. Her ved dagleg leiar Monika Haanes

Waagan. Foto: Akka Tekst

No

rsk

Tid

eNd

4–2

013

12

NyNorskpolitikk for det 21. huNdreåretEi erklæring i 21 punkt til 200-årsdagen for Ivar Aasen

§ 1 Nynorsk, sjølvsagt, når som helst og kor som helst. Vi vil eit samfunn der det er sjølvsagt å vere og bli verande nynorsk-brukar, og der nynorsk kan brukast i alle situasjonar i skule, arbeidsliv og fritid. Som andre språk verda rundt treng nynorsk skriftkultur også i framtida målretta, offentlege tiltak som gjer språkleg valfridom reell.

§ 2 Hald oppe Noreg som ein stat med to jamstilte norske språk. Ivar Aasens liv og verk la grunnlaget for at Stortinget i 1885 jam-stilte dei to språka som i dag heiter nynorsk og bokmål. Det gjorde Noreg til eit språk- og kulturpolitisk moderne land. Som ein av dei første formelt fleirspråklege statane i verda bør Noreg bli verande ein slik stat for all framtid, men med reell jamstilling. Vi ønskjer at nasjonalspråka nynorsk og bokmål skal bli verande to gjensidig forståelege og samfunnsberande språk for folk i Noreg.

§ 3 Ta vare på rikdomen språkleg mangfald. Mangfald er ein måte å tenkje på. Vi ønskjer at Noreg skal ta vare på den rikdo-men det er å leve i eit samfunn med to norske skriftspråk og mange talemål, tre samiske urfolksspråk, fleire historiske mino-ritetsspråk og mange nye innvandrarspråk. Den som kan fleire språk, får fleire tankar i hovudet og kan lettare forstå mangfald og variasjon i det norske samfunnet. Gjennom nynorsk held vi oppe presset for talemålsnært skriftspråk og respekten for språkleg mangfald. Det språkmedvitet nynorsk held oppe i sam-funnet, er også ein fordel for bokmål i møtet med aukande press frå engelsk i ikt, underhaldning, næringsliv og vitskap.

§ 4 Språk og demokrati skal framleis vere to sider av same sak. Å vere språkleg trygg er ein demokratisk styrke og gjer det let-tare for allmenta å delta i den offentlege samtalen. Den nynor-ske grunntanken om kort avstand mellom tale og skrift inneber at språk kan demokratisere samfunn. Kjernen i eit konstitusjo-nelt, sterkt demokrati er legitime avgjerder og at fleirtalet sikrar rettane til mindretalet. Sidan 1892 har innbyggjarane gjennom rådgivande folkerøystingar og lokale styresmakter gjennom vedtak forma Noreg som eit samfunn med ein språkdelt norsk kultur. Dette har gjort språkpolitikk til ei sak for folk flest og noko som fleire eig i enn i mange land. Denne lokale språkpoli-tikken fører vi vidare.

§ 5 Auk verdien av nynorsk. Noreg har sidan 1885 investert store summar i nynorsk og sidan 1907 endå større summar i bokmål. Det har resultert i to skriftkulturar som er blant dei mest robuste i verda. Dei investeringane ønskjer vi å ta vare på og utvikle vidare. Som alle andre språk er også nynorsk meir enn eit språk, og nynorsk har vore med og skapt eit mangfaldig Noreg. Nynorsk er fleirtalsspråket både for born og vaksne i fleire fylke og regionar. Vi ønskjer ein språkpolitikk som ser len-ger enn til det språklege og er ein del av ein samla politikk for å styrkje regionar og distrikt.

§ 6 Bruk prinsippet nynorsk konsekvent. Etter stortingsdrøf-tinga av språkmeldinga i 2009 er det offisiell politikk å følgje prinsippet nynorsk. Prinsippet inneber at nynorsk alltid skal reknast med og vurderast der språk blir tematisert eller brukt, og at det blir grunngitt i dei tilfella ein meiner nynorsk ikkje er ein relevant faktor. Dette føreset administrative system i offent-leg forvaltning som sikrar at nynorsk blir vurdert eksplisitt og at det blir enklare å bruke nynorsk i det offentlege.

§ 7 Gi Noreg fleire nynorskbrukarar. Mange må skrive eit språk for at endå fleire skal lese det. Det bør vere eit mål at den of-fentlege språkpolitikken gir fleire nynorskbrukarar og få fleire til å bli verande nynorskbrukarar. Nynorskbrukarane må ha like stor valfridom til å bruke sitt språk som bokmålsbrukarar har. Det trengst ein nynorsk tiltakspakke, mykje større og øy-remerkte nynorsktiltak, og mange fleire tiltak i dei nynorske kjerneområda.

§ 8 Driv språkvern i praksis gjennom ei ny og utvida språklov. Stortinget, fylkesting og kommunestyre må fremje ei systema-tisk styrking av nynorsk skriftkultur. Mållova har verka, og den auka bruken av nynorsk i offentleg forvaltning har vore med og auka den språklege toleransen. Offentleg forvaltning veks, og vi ønskjer ei ny og utvida språklov. Denne må sikre dei formelle rettane for nynorskbrukarane på alle område i samfunnet og gi dei rett til å bruke sitt språk, og gjelde for fleire statlege og halv-statlege selskap enn no.

§ 9 Gi born og unge meir nærkontakt med nynorsk. Born med nynorskbakgrunn skal få den språklege sjølvkjensla dei treng og fortener, så dei kan bli trygge brukarar av sitt eige språk. Meir nynorsk i kvardagen gjer det lettare for dei å lære språket sitt. Barnehagen har svært mykje å seie for språkopplæringa. Alt i barnehagen må borna få eit positivt møte med nynorsk i skrift og dialekt i tale, og få høve til å bli godt kjende med det språklege mangfaldet i lokalsamfunnet. Vi vil styrkje tilbodet på nynorsk til born i form av lesestoff, barne-tv frå allmenn-kringkastarane, digitale tenester og Den kulturelle skulesek-ken.

§ 10 Gjer nynorsk til eit språk også for innvandrarar. Å møte nynorsk gir innvandrarar eit breiare bilete av det å leve i No-reg i det 21. hundreåret, gjer det mogleg for etniske og innvan-dra nordmenn å forstå kvarandre betre og forstå meir av det landet vi bur i. Norsk kulturarv utan nynorsk er ikkje lenger tenkjeleg. Nynorskkommunar, barnehagane og skulane i desse kommunane må difor gi sine nye innbyggjarar frå andre land opplæring i nynorsk og slik føre dei inn i den lokale språklege fellesskapen. Vaksne innvandrarar mål gjennom opplærings-lova få lovfesta rett til nynorske læremiddel og opplæring på nynorsk.

FOR FRAMTIDA I høve 200-årsdagen til Ivar Aasen har Nynorsk Kultursentrum og No-regs Mållag gått saman om ein ambisiøs og moderne nynorsk-politikk for framtida.

5. august 1813 vart Ivar Aasen fødd i Ørsta, eit jubileum som vert markert over store delar av landet i desse dagar. Nynorsk-rørsla nytta høvet til å kome med

ei felleserklæring med tittelen «Nynorskpolitikk for det 21. hundreåret». Det er ei erklæring i 21 punkt til 200-årsdagen for nynorskens far.

– Vi vil eit samfunn der det er sjølvsagt å vere og bli verande nynorskbrukar, og der nynorsk kan brukast i alle situasjonar i skule, arbeidsliv og fritid. Som andre språk verda rundt treng

nynorsk skriftkultur også i fram-tida målretta, offentlege tiltak som gjer språkleg valfridom re-ell, heiter det i det første punktet i erklæringa frå Nynorsk kultur-sentrum og Noregs Mållag.

SpRåkåR uTAn SluTT Blant ambisjonane for det neste hundreåret er å gi Noreg fleire nynorskbrukarar, gjere nynorsk

til eit språk også for innvandra-rar, la Språkåret 2013 «vere eit år som aldri sluttar» og å få meir nynorsk i tv, radio og presse.

– Den nynorsken Ivar Aasen skapte, er blitt eit nasjonalspråk. Som eit mindre brukt språk treng nynorsken å bli løfta po-litisk, og det må vere eit mål for språkpolitikken at fleire skal halde på og velje å skrive ny-

Nynorskpolitikk for det neste hundreåret

13

No

rsk

Tid

eNd

4–2

013

§ 11 Styrk dei sterke nynorskområda. Nynorskbrukarane bur over heile landet. Utviklinga i dei nynorske kjerneområda legg grunnlaget for nynorsk som landsgyldig og jamstilt språk om femti år. Som eit nasjonalt, offisielt språk må nynorsk vere svært mykje brukt i fleire delar av landet. Vi prioriterer å styrkje ny-norsk i dei områda der nynorsk alt er mykje brukt, og dei om-råda der bruken av nynorsk er under særleg press.

§ 12 Utvid den lokale offentlege språkpolitikken. Som vik-tige språkprodusentar og språkbrukarar må kommunar og fylkeskommunar ta med språkleg jamstilling i sine offentlege innkjøp. I ei ny og utvida språklov bør også språknøytrale kom-munar påleggjast å bruke begge språka. Ved eventuelle kommu-nesamanslåingar må prinsippet nynorsk brukast for å sikre at også den språkpolitiske sida av saka blir vurdert.

§ 13 Hald oppe skulen som arena for språkleg jamstilling. Skulen er den samfunnsinstitusjonen som har mest å seie for utviklinga av ein skriftkultur og for rekruttering av nye språk-brukarar. Vi vil fremje ein betre opplæringspolitikk som heng nøye saman med ein samla språk- og kulturpolitikk, og som for begge skriftspråka er basert på skriftlegheit og vurdering. Å kunne norsk vil seie å kunne lese og skrive både nynorsk og bokmål. Vi ønskjer at det å kunne begge dei to norske skrift-språka skal vere ein styrke og ein kunnskap som samfunnet premierer. Dette føreset at læremiddel og anna materiale som blir brukt pedagogisk i skulen, ligg føre på nynorsk og bokmål til same tid og pris.

§ 14 Bruk nynorsk i tenking og forsking. Som norske sam-funnsinstitusjonar har universitet og høgskular eit sjølvstendig språkpolitisk ansvar for å stimulere til meir bruk av nynorsk og generelt fremje bruken av bokmål og nynorsk. Noregs for-skingsråd bør kvart tiår ha definerte forskingsprogram for både didaktisk og tverrfagleg forsking om norsk språk, medrekna nynorsk språktileigning og -opplæring. Det vitskaplege verket Norsk Ordbok for nynorsk og norske dialektar må haldast ved like fagleg oppdatert hundreåret gjennom.

§ 15 Større breidd i nynorsk dikting og sakprosa. Som språk for kunst er nynorsk avhengig av bruksspråket nynorsk. Litteratur – dikting så vel som sakprosa – er ein hjørnestein i alle skrift-kulturar, og bøker for born og unge er særleg viktige. Ved å styr-kje innkjøpsordningane for skjønnlitteratur og halde oppe den auka toleransen for nynorsk også i diktekunsten vil vi føre vi-dare den sterke rekrutteringa av skjønnlitterære forfattarar på nynorsk. Vi vil utvikle tiltak som også resulterer i meir sakprosa.

§ 16 Meir nynorsk i tv, radio og presse. NRK og radio- og tv-stasjonar med offentleg konsesjon må oppfylle minstekrav til språkleg jamstilling mellom bokmål og nynorsk. For program

til born og unge vil vi ha særlege reglar som sikrar betre jam-stilling. Den nynorskbrukande delen av pressa har vore svært viktig for utbreiinga av nynorsk. Vi ønskjer ei pressestøtte som sikrar gode og føreseielege rammevilkår for aviser som bruker nynorsk.

§ 17 Gjer digitale tenester på nynorsk sjølvsagde. Nynorsk skal finnast i vanleg bruk der folk er i kvardagen, også i digitale te-nester og tilbod. Vi ventar at offentleg forvaltning bruker mark-nadsmakta til å sikre at allmenn programvare og mykje brukt digitale fagprogram blir utvikla på både nynorsk og bokmål til same tid og same pris. Det gjeld å auke bruken av nynorsk i redigerte, digitale tenester for utdanning, forvaltning, arbeid og fritid. Alle statlege digitale tenester skal liggje føre i fullgode versjonar på nynorsk og bokmål. Nettaviser og nettstader for medieføretak med offentleg konsesjon, må oppfylle minstekrav til språkleg jamstilling mellom bokmål og nynorsk.

§ 18 Meir nynorsk i fritidsindustri, underhaldning og idrett. Fri-tida vil truleg auke for nordmenn, og meir bruk av nynorsk i fritida får difor mykje å seie for utviklinga av nynorsk som eit samfunnsberande språk. Vi vil stimulere til bruk av både ny-norsk og bokmål ved alle større internasjonale idrettsarrange-ment i Noreg, og til at begge landsnamna blir brukte på drakter ved deltaking i utlandet.

§ 19 Del den norske røynsla med andre. Nordmenn er meir in-teresserte i språkspørsmål enn dei fleste. Gjennom språkstrid og andre motsetnader utvikla nordmenn på 1900-talet ein tradi-sjon for å dempe eller løyse kulturelle konfliktar utan bruk av vald. Denne norske røynsla er verdifull i dagens internasjonale samfunn og noko vi ønskjer å formidle til andre samfunn og statar.

§ 20 La Språkåret 2013 vere året som aldri sluttar. Etter eit års feiring av det fleirspråklege Noreg ved 200-årsjubileet for Ivar Aasen bruker vi tiåra som følgjer til å utvide bruksområdet for nynorsk. Heile tida skal vi vere på høgd med den språkfaglege tenkinga i samtida og følgje ein moderne argumentasjon for verdien av nynorsk som vi vil utvikle i samspel med mange og ulike miljø i inn- og utland.

§ 21 Dialog med mange land og kulturar. Nynorsk skriftkultur treng sterke, riksdekkjande institusjonar som aktivt og utover-retta fremjar språkleg toleranse og dialog med mange land og kulturar. Vi vil fremje nynorsk identitet og sjølvtillit og styrkje respekten for rettane også til nynorskbrukarane. Saman med andre nynorskinstitusjonar vil Nynorsk kultursentrum og Noregs Mållag bruke kunnskap om språk og samfunn i fortid og samtid til å endre framtida slik at fleire blir og blir verande nynorskbrukarar.

Ivar Aasen-tunet, måndag 5. august 2013

Marit Aakre Tennøleiar Noregs Mållag

Reidar Sandal styreleiar Nynorsk kultursentrum

norsk, seier leiar Marit Aakre Tennø i Noregs Mållag.

STORe TAnkAR Reidar Sandal i Nynorsk kultursentrum ynskjer å utvide nynorsken til fleire om-råde.

– Nynorsk er eit meir robust skriftspråk enn nokon gong, og den språklege toleransen i Noreg er større enn før. Det er eit godt

utgangspunkt for å utvide bruksom-rådet for nynorsk, seier Sandal, som er styreleiar i stiftinga.

– Ivar Aasen tenkte store tankar og la grunnlaget for at Noreg blei eit språkpolitisk moderne land. 200-årsdagen hans bør brukast til å løfte blikket og vise ein framtids-retta språkpolitikk, seier Sandal om 21-punktserklæringa.NPk

Reidar Sandal, styreleiar i Nynorsk kultursen-trum, vil bruke 200-årsjubileet til Ivar Aasen til å vise ein meir framtidsretta språkpolitikk. Foto: Fjord1

No

rsk

Tid

eNd

4–2

013

14

Agnes Ravatn er kjend for å vera morosam. Debutromanen Veke 53 var det ho sjølv kallar «sorgmun-ter», og derifrå og ut, har det meste ho har skrive, hatt ei humoristisk slagside. Dei ulike seriane ho har skrive i Dag og Tid, er tilsynelatande vortne skrivne i fullt alvor, men forma har vore lett og underfundig. Den vesle publikasjonen Ikke til hjemlån, som ho gav ut saman med Kjersti Rorgemoen, Anja Ulset og Mari Ulset, var eit reint vitseblad. Humoren gav ho også eit tilbod frå Harald Eia og Bård Tufte Johansen om å vera med i eit fjernsynspro-gram. Ravatn var på god veg til å bli komikar. Då ho nyleg fekk Heste-nes-prisen, sa juryen at tekstane i Dag og Tid er «ikke bare kloke, men også hylende morsomme». Og ga-mal vane er vond å venda.

For seks år sidan byrja ho på det som no har vorte romanen Fugletribunalet. Boka fortel om eit møte mellom to sarte sjeler, og er ei blanding mellom Markens grøde, Fuglane og Misery av Stephen King. Ein skandalisert programleiar tek seg arbeid som gartnar heime hjå ein einstøing, og møtet er ikkje utan konsekvensar. Ravatn tok jamleg fram teksten og kjende heile tida at det var noko som kunne verta ei bok. Det losna då ho greidde å finna bakgrunnshistorier på mannen og dama i forteljinga, altså det som har skjedd før me møter dei boka.

Men så var det dette med humoren. For ei som har knapt har skrive tre setningar utan at nokon har trekt på smilebandet, er det overraskande lite humor i boka. Vestlendingar med hovudfag i trip-pelironi vil nok finna noko, men for oss andre er det uvant.

– Det var ikkje ein plan om at denne boka skulle vera så alvorleg, seier Ravatn.

– Men undervegs kom aforis-mane og humoren i vegen for for-teljinga. På det beste kan humoren forsterka alvoret, men ikkje her. Det tok brodden av historia. Eg følte at det vart feigt og avvæpnande, i sta-den for berre å lena meg på karak-terane og forteljinga. Det er mange

setningar som ikkje har kome med, og dette har verkeleg vore ein klas-sisk «kill your darlings»-situasjon.

– Var det du eller andre som såg det?

– Det var både redaktøren min i forlaget og eg sjølv som såg det i arbeidet med manuset. Dette tener ikkje boka. Kvar gong me hadde møte, så snakka me om «det mørke potensialet». Det var litt vanskeleg for meg, eg frykta ei mottaking der folk sa «å nei, skal ho prøva å vera seriøs no, vera vaksen og skriva vaksenlitteratur?» Men så måtte eg berre innsjå at, ja, det er faktisk det eg prøver på. Det er det eg vil, og det er slik denne forteljinga er, og det er slik denne boka må vera.

– Då er det vel godt å ha skrive ei i det minste halvalvorleg bok tidlegare?

– Ja, og sidan har eg vel bevist at eg kan vera humoristisk. Det fell meg naturleg og er ikkje noko eg må slita for å vera.

– Er det verre å vera alvorleg?– Nei, eigentleg ikkje. Det

fell meg like naturleg. Eg er like komfortabel med både alvoret og humoren. Denne forteljinga er alvorleg, og då måtte humoren vika. Utan anna samanlikning, så er det litt slik Woody Allen held på. Han kan laga lette komediar, for å så å koma med filmar som t.d. Matchpoint som er ein alvorleg film

om skuld, straff og soning. Eg har ulike stilar, og eg treng ikkje alltid ha komibrillene på meg. Det vil ik-kje seia at eg ikkje har noko behov for å vera morosam, eg er tvert om glad for å vera det.

– I staden for humor, er det heller krimsjangeren eg kjenner att?

– Forteljinga er på mange må-tar bygd opp som ei krimbok, med at det blir kasta ut mange trådar, det er fysisk og ein ikkje heilt veit korleis dette skal enda. Men etter at boka var ferdig, slo det meg at ho har element ein finn i Noko kjem til å kome. Det med å reisa ein stad, byrja på nytt, men omverda trugar harmonien.

– Hovudpersonen flyktar frå noko?– Ho vil reisa vekk, og blir freista

av det å arbeida med jorda, skapa noko utan at nokon ser det og skal vurdera det. Vekk frå det sosiale fengselet ho har reist ifrå. Då har ho høve til å bli ein annan person, og ikkje berre kjenna på pliktene i kvardagen. Det er sjansen ho har til å bli den personen ho har lyst til å vera.

– Har du vore inne på tanken sjølv?– Det er ei dragning eg har kjent,

til liks med mange andre som bur i by. Ein går rundt i gatene og tenkjer «Herregud, det er ikkje dette eg har lyst til, dette er jo ingenting, eg må attende til vestlandet!» Ein saknar det edle i å dyrka jorda og romanti-serer primærnæringane. Koma at-tende til ein rein urtilstand som ein føler har gått tapt i moderniteten el-ler noko. Men så skjønar ein jo at det ikkje kan gå. Eg kan jo ingenting om jord. Dessutan trivst eg for godt.

– Blir det like lenge til neste roman?– Nei, det trur eg ikkje. Eg har jo

fått meg så gode arbeidsvanar. Eg har jo brukt dei siste fem åra på dag-bladet.no, og ikkje skrive noko anna enn desse Dag og Tid-bøkene.

– Har du lært noko av dagbladet.no?– Nei. Eg har berre gått til sengs

kvar kveld med ei kjensle av at livet snart er over og at eg har kasta det vekk. Eg måtte ta grep. Og slikt blir det bøker av.

kjarTaN Hellevekjartan.helleve@nm.no

LagNes ravaTNForfattar og journalist

Aktuell med romanen Fugletribunalet

Fekk nyleg Arne Hestenes’ journalistpris for film, portrett og annen kulturjournalistikk

AlvorspratAgnes Ravatn er attende i romansjangeren, og det er ikkje for å tulla.

“ Eg har berre gått til sengs kvar kveld med ei kjensle av at livet snart er over og at eg har kasta det vekk. Eg måtte ta grep. Og slikt blir det bøker av.

Agnes Ravatn

LiNTervjueT

15

No

rsk

Tid

eNd

4–2

013

– På det beste kan humoren forsterka alvoret, men ikkje her. Det tok brodden av historia, seier Agnes Ravatn. Foto: Kjartan Helleve

No

rsk

Tid

eNd

4–2

013

16

Nynorskstafetten er på vegen att. I løpet av veka har han mellom anna vore innom kjøpesenter i Os og på Husnes. No er turen komen til Nordhordland. Lokallaga Os-tereidet, Alversund, Radøy, Lindås og Meland har gått i hop om å lage ein stand på Knarvik Senter. Det er klart for superlaurdag.

Dagen byrjar heime hjå Haakon Aase på Litlebergen, eit lite stykke unna Knarvik. Han er ansvarleg for opplegget denne dagen, og hei-men fungerer som base. Som ein bonus budde sjølvaste Ivar Aasen sjølv her ein gong i tida. Han vart sitjande fast i ni månader medan han venta på at det skulle kome nokre pengar frå Vitskapssel-skapet i Trondheim. No er staden

stoppestad for ei anna reise. Ingar Arnøy kom med stafettbilen i går kveld og har fått frukost. Så er det tid for øving. Det er ikkje lagt opp til det heilt store programmet, og laga har gått for den enklaste løysinga: å spele sjølve. Aase på

trekkspel, og sønene Andreas Haugland spelar gitar og Åsmund Aase Fluge kontrabass. På reper-toaret denne dagen står swingson-gar frå den amerikanske songskat-ten. Det vert ikkje tid til meir enn eit par gjennomkøyringar før me må av garde til senteret.

Grautmål! Det er skralt med bilar i arrangementskomiteen, Stafettbilen er det einaste køyre-tøyet. Det må køyrast to rundar, og Andreas og eg blir køyrde fyrst. Me tek med det grøvste av bord og flagg, og leiaren for senteret mø-ter oss og syner kvar me skal stå. Me passerer dei politiske partia sine bord, ned over ei slags «gate» og endar opp på eit «torg». Me

byrjar å montere opp det me har med oss.

– Eg veit ikkje kvifor de bryr dykk, seier ein vaksen mann som passerer med ei handlevogn full av kaffi.

– Eg har arbeidd mot det graut-målet i alle år!

Eg stussar på den breie sogne-dialekten, får det ikkje heilt til å stemme, men spør om han føler at han har lukkast. Men mannen har alt forsvunne med vogna si. Jaha, slik blir det å ha stand i grenselan-det mellom bokmål og nynorsk.

Andre runde kjem til senteret, og me kan endeleg setje opp og fylle på med flygeblad og jakke-merke. Det er ein fin stad laga har fått, og dei må dele han med Knar-

Etter eit halvt år på vegen, nesten 25 000 køyrde kilometer og eit utal tilskipingar og skulevitjingar, kom endeleg Nynorskstafetten til Knarvik Senter.

“ Eg veit ikkje kvifor de bryr dykk, eg har arbeidd mot det grautmå-let i alle år!

sUPerLAUrdAG PÅ kNArVik seNTer

Hell i uhell: Av alle stader å opp ei punktering, er ikkje ein parkeringsplass den verste.

17

No

rsk

Tid

eNd

4–2

013

vikmila. Det er fyrst helga etter at sjølve løpet er, men tilskipinga er utvida til ei heil Knarvikmilveke. No er det tjuvstart med Knarvikmil-marsjen. Den går anten frå Bergen eller Åsane og har målgang i Knar-vik. I kjøpesenteret. Rett bak oss. Og sjølv om stafettbilen har med seg både flagg og bord, så er det uråd å halde tritt med ei så stor tilskiping. Ekstra sårt er det at om ikkje fyr-stepremien i løpet, ein ny Citroen, hadde vore utstilt, så hadde me fått lov til å køyre stafettbilen heilt inn i senteret.

Av alle tilskipingar ein kunne ha tevla med, er likevel Knarvik-mila av dei betre. Alle funksjonæ-rane går rundt med t-skjorter der det står «Eg har frivillige føter»,

og avisa deira har for det meste nynorsk språkdrakt. Den eldre mannen passerer meg med ei ny handlevogn med kaffi.

– Eg berre tullar med deg. Eg trur til og med eg har fått ein eller annan målpris, seier karen. Og det demrar at karen er Helge Brekke, målven og primus motor for heile Knarvikmila.

SlitaSje I utgangspunktet var tanken at Nynorskstafetten skulle fylgje fotspora til Ivar Aasen. Lo-kallaga skulle skipe til vandringar, og ein stafettpinne skulle vandre rundt heile landet. Men den ideen fall i frå, og pinnen vart erstatta med ein bil full av aksjonsmate-riell. Den originale planen var å

køyre 12 000 km, det står også på sjølve bilen. Men då sommaren var over, og Norsk Målungdom hadde vitja ulike politiske sommarleirar, hadde kilometerteljaren passert 25 000 kilometer. Prosjektet har blitt ein test på kva Noregs Mållag kan vere i stand til. Ein test som det raskt vart tydeleg at Mållaget har greidd. Men det byrjar å ta på.

– Det har gått over all forven-ting, seier Hege Lothe, organisa-sjonskonsulent i Noregs Mållag.

– Før stafetten kom i gang, var me usikre på korleis dette skulle gå. Men lokallaga har stilt opp i ein slik grad at me tidleg kunne kalle dette ein suksess. Samstun-des er det ikkje få telefonar som skal ringjast og e-postar som skal

sendast. Me skal finne folk som har tid og høve til å køyre bilen, og dette skal koordinerast med lo-kallaga. Så det har nok vore meir krevjande enn kva me såg føre oss før me starta opp. Og me tenkte at sommaren ville vere ei fin tid å hente seg inn, få orden på alle avtalar i haust, men det vart meir som ein liten stopp. Men no er me i gang att, og det kjennest godt, seier Lothe.

Fem lokallaG Også for lokal-laga i Nordhordland har det vore ein travel haust. Med så mange lag involverte tek det tid å få tak i folk og samsnakke om markeringa. Folk skal skyssast inn og stafettsjå-føren skal ha overnatting og mat.

sUPerLAUrdAG PÅ kNArVik seNTer

Instruksjonar: Haakon Aase gjev dei siste in-struksjonane til sonen Andreas Haugland.

Rådslag: Før avreise blir spele-lista spikra.

Rot: Ingar Arnøy an-grar på at han ikkje rydda i bilen dagen før.

– Stafettbilen er til stor hjelp, seier Haakon Aase.

– Det er ikkje all verdas førebu-ingar me har gjort, og då er det lett når det kjem ein bil full av utstyr og materiell.

Men dei møter opp. Det kjem representantar frå dei ulike mål-laga, og litt over klokka elleve er det sju utsendingar rundt standen. I byrjinga er det nokre nye som skal helsast på og så nokre gamle kjenningar. Både t-skjorter og fleire ballonger blir etterlyste, men der må bilen melde pass. Sjåfør Ingar Arnøy har tydelegvis hatt ei aktiv veke før Knarvik.

Men så er dei i gang. Folk som går rundt i eit kjøpesenter er vane

med at nokon vil selje dei noko, og få reagerer negativt på at dei får tilbod om nokre flygeblad og ei gratis avis. Men det fine oppmøtet gjer at standen nesten blir for stor. Løysinga er å gå nokre meter vekk

i frå dei andre, slik at ein kan ha ein roleg samtale om målsaka litt på privaten. Og etter kvart kjem vervingane. Ein her og ein der. Haakon Aase tek føre seg, og greier å verve både huspianisten og ein kar frå Securitas som er på arbeid på senteret.

Spørsmålet er kva lag dei ny-verva skal meldast inn i. Dei lèt rivaliseringa mellom seg liggje, og lèt det vere opp til adressa å avgjere kva lag dei vil ende opp i. Såleis får også Bergen Mållag seg ein ny medlem denne laur-dagen.

– lokallaGa viktiGe For oss tilreisande som ikkje ein gong

greier å kjenne igjen Helge Brekke og Knarvikmila på ein halv meters avstand, er det tydeleg kva verdi det er i å stå på stand på sin eigen heimstad. Dei fleste ved standen møter ein eller annan halvkjen-ning som dei kjem i snakk med. Samtalen dreier fort inn på mål-sak, og brått har ein verva ein ny medlem. Haakon Aase meiner ein ikkje kan undervurdere verdien av å ha aktive lokallag som kan stille opp på slike ting som dette.

– Det er bra å kunne møte folk på denne måten, og særleg at det er nokon som ein kjenner litt frå før, seier Aase.

– Mållaget har greidd å halde mange lokallag i hevd og i aktivi-18

No

rsk

Tid

eNd

4–2

013

Fyrst: Andreas Haugland passar på at i alle fall han har ein stad å sitje.

Alle skal med: Geir Olav Repål gjev eit teiknehefte til ein ung kar.

Går unna: Jan Hjelmtveit, Arnfinn Hellevang og Nina Eide deler ut det dei kan.

Målmarsj: Nils Træland og Einar Lygre nyttar høve til reklamere for Målmarsjen i Lindås 22. september.

“ Lokallaga har stilt opp i ein slik grad at me tidleg kunne kalle dette ein suksess.

tet. Riksmålforbundet er t.d. ein organisasjon i namnet. Og det same kan i ein viss mon gjelde dei politiske partia. No blir dei berre knytte til dei namna og andleta som er på fjernsynet. Eg er såpass gamal at eg hugsar då Arbeidar-partiet hadde lokallag på mange arbeidsplassar. Det er ei stund sidan no. Eg trur det å satse på lo-kallaga er det beste på sikt. Me skal vere politiske, men det må også vere rom for kulturelle aktivitetar. Me i Meland Mållag lagar t.d. jule-hefte, me har eit songkor og skipar til adventstreff. Slike ting er viktige for å gjere eit lokallag til ein møte-stad. Men det viktigaste er at det er

bra at folk møter nokon i lokalmil-jøet dei kan snakke målsak med. Som her i dag, seier Aase.

PunkterinG Timane går, og deltakarane i Knarvikmilmarsjen er ferdige med å kome. Dei får medalje, suppe og brød. Musikken frå standen går ut i heile rommet, og det er nok ikkje alle som får med seg at han eigentleg er der for å spreie nynorsken. Aase er litt usikker på korleis han gjer den beste jobben. På den eine sida skal han verve og snakke. Samstundes skal han også spele. Ei oppteljing syner at han har verva fire medle-mer, medan det har blitt verva fem

medlemer når han spelte. Konklu-sjon: det må spelast meir.

Ved standen blir det vaktskifte, somme skal vidare, andre kjem til. Det blir eit snev av dramatikk når ein kar melder om at bakhjulet på stafettbilen som står parkert på utsida er heilt flatt. Men av alle stader det kunne skje, så var ikkje ein parkeringsplass den dum-maste staden, og det blir raskt skifta. Det roar seg med folk, både ved standen og i butikkane. Klokka nærmar seg halv fire. Fleire av mållagsfolka byrjar å snakke om at finvêret også kan nyttast til å måle husvegger. Og halv fire mei-ner Aase at det får halde. Standen

blir avslutta med at orkester og vervarar riv i ”Nordmannen” som ei gåve til mosjonistane. Medan ein pakkar ned, lurer Aase på kven som har høve til å kome neste helg. Då er det sjølve Knarvikmila, og mållaga har leigd seg ein plass i messehallen både laurdag og sundag.

– Mange gode samtalar om språk og femten nye medlemer. Det er ikkje så verst, konkluderer Aase på veg heimover, i framsetet av ein trong stafettbil.

– Ikkje så verst!? bryt sjåfør Arnøy ut. – Det er jo sinnsvakt bra!

kjArTAN HeLLeVekjartan.helleve@nm.mo

19

No

rsk

Tid

eNd

4–2

013

Ordskifte: Magne Rifsgård og Haakon Aase gjer sitt for overtyde ein mogleg medlem.

Tek for seg: Securi-tasvakta på senteret blir fyrste napp.

Jakkemerke: Marie Morken gjer seg klar og festar eit «Takk, Ivar Aasen»-merke i blusen.

Pustar ut: Ein lang i mållaget si teneste er over. Haakon Aase pustar ut. Alle foto: Kjartan HellevePåfyll: Nina Eide finn fram fleire merker og ballongar.

No

rsk

Tid

eNd

4–2

013

20

Dei fleste biografar har eit mål. Det kan vere å hente fram ein person som har gått i gløymeboka, eller det kan vere å kaste nytt ljos over ein kjent person. Ottar Grepstad sitt mål har vore å forstå Ivar Aasen ut frå hans tid.

– Det ligg også ein politisk tanke bak. Eit uheldig bilete av Aasen kan gje eit uheldig bilete av nynorsk, seier Grepstad

– Det er så tett mellom mannen og verket at ein har problem med å skilje dei frå ein annan. Det ser eg hjå fleire som har meldt boka. Det er så mange mytar og røvarhistorier om Aasen som lever i beste velgå-ande, og som har gjort det i hundre og femti år. Desse mytane kan også spele inn på korleis ein ser på nynorsk. Tanken er at du kan få eit meir positivt syn på språket om du får eit meir balansert bilete av man-nen, seier Grepstad.

Boka Historia om Ivar Aasen kom ut tidleg i haust og har fått strålande mottaking. «Sjelden har jeg vel lest en biografiforfatter som viser til-svarende oversikt og forståelse for sitt stoff», skreiv bokmeldar Sindre Hovdenakk i VG. Boka gjekk straks inn på bestseljarlista. Til å kome ut i eit jubileumsår er boka lite påkosta. Den er utan illustrasjonar og kart, minner mest om ein roman i om-fang. Det kan ein berre gjere når ein ikkje er i tvil om at det ein skal for-telje, er sterkt nok stoff i seg sjølv.

Enorm EnErgi – Eg trur alle Aasen-biografar blir heilt stille på eitt punkt, seier Grepstad.

– Er det verkeleg mogleg? Alle desse reisene? Alt han skreiv og fekk gjort? Det går ikkje i hop. I meir enn to tiår reiser han i snitt kvar tredje dag. Han må skrive ned, organisere, systematisere og publisere. Han er i språket heile tida. Han er kontinuer-leg i dette prosjektet frå 1842 til 1881, eller kvar me skal setje strek. Det vitnar om ein enorm energi. Enorm. Ein slik mann kan umogleg ha vore hypokonder og sytpeis. Kven som helst kan synast at det er plagsamt å

treffe nye menneske nær sagt kvar dag, slik han gjorde på reisene sine. Det er ei mental prøve. Å forstå den situasjonen er eit forsøk på å skjøne omfanget av prosjektet.

Eg prøver å få fram det eksep-sjonelle i at han er den fyrste som høyrer at det faktisk finst eit språk der. No er samanhengen mellom dialektane banal kunnskap, men før Aasen var det ingen som visste noko sikkert om dette. Den einaste måten eg får det til å hengje saman på, er at han må ha hatt eit uvanleg godt øyre for små nyansar i språket, og så veit vi at han hadde eit veldig godt minne.

– Men han er ein einstøing? Dette er verkeleg eit einmannsprosjekt.

–Då Aasen kjem til Christiania i 1847, oppdagar han at han ikkje kan så mykje som han sjølv trur. Då blir han i dårleg humør. Han har berre ikkje hatt nokon rundt seg kunne korrigert sjølvbiletet hans. Eg vil ik-kje seie einstøing, det er meir det at han ikkje har hatt eit fagmiljø å lene seg på.

– Sjølv om han gjer arbeidet åleine, er han avhengig av at det er folk rundt som trur på det han driv med. Eg trur det var Alf Hellevik som fyrst var inne på det då han sa at det tener Vitskapsselskapet i Trondheim «uvisneleg heider» at dei stolte fullt ut på Aasen. Dei etablerte inga gruppe for arbeidet hans og ingen komité som såg til at han gjorde det han skulle, inga sty-ringsgruppe som det ville heitt i dag. Vitskapsselskapet og Kirkedepar-tementet som gav han pengar livet ut frå 1832, må ha hatt ein nesten grenselaus tillit til han. Dei såg at han hadde dei føresetnadane som måtte til for lukkast, og fekk seinare stadfesta det.

SyStEmatikar, ikkjE gEni – Men geni var han?

– Eg har sett ein som meiner at eg framstiller Aasen som eit un-nataksmenneske, som må vere tett på det me kallar geni. Om det er tilfelle, må eg skrive noko om til

seinare utgåver. Ordet geni finst ikkje i vokabularet mitt. Eg har lagt vekt på å få fram at han hadde sine sider, som jo me alle har. Han er nok over snittet lur i hovudet, men i mangt ganske ordinær. Han er fyrst og fremst ein systematikar av rang. Han byrja med å registrere fangst av traster i barndomen, heldt fram i botanikken og tok alt dette med i språkarbeidet. Viljestyrken hans var nok formidabel, så det handlar meir om at han arbeidde hardt med noko han kunne.

– For det må stundom ha vore eit slit?

– Ja, men det er der han var lur. Han visste godt at det han heldt på med, var kontroversielt, men veik ikkje i ein tomme. Han hadde ein plan, heldt seg til den og snudde aldri. Han venta, var tolmodig og oppsøkte ikkje konfliktar på eit per-sonleg nivå. Slikt tok tid og krefter, så han vrei seg unna. Sjølv kalla han seg ein tilskodar til verda. Det kan du sjølvsagt lese einsemd inn i, men også at han gjekk djupt inn i forskarrolla.

– Det ein saknar hjå Aasen er vel ein plan for korleis dette språket skal vinne fram i samfunnet.

– Det ligg ein tanke i arbeidet hans om at berre det er godt nok, så vil det vinne fram. Det er ein rørande naiv tanke, prega av trua på rasjonalitet frå opplysningstida. Han var systematikaren som ville vente til språket og systemet var godt nok. Han skreiv etter kvart framifrå dansk, og han venta med å skrive nynorsk til han meistra språket. Alle vala hans skulle gagne saka. Ingen skulle få kome og seie at dei ikkje skjøna kva han skreiv. I dette taktiske låg altså ein tanke om at kvalitet vil sigre. Han sjølv var eit døme på at det ville gå bra berre ein var god nok, han som ikkje ein gong heldt ein offentleg tale.

– Samstundes treng ikkje dette vere heile biletet. Aasen nemner ikkje jamstellingsvedtaket 12. mai 1885 i dagboka si, men kvar var han 6. mai? I Stortinget. Kva gjorde han

Livar aaseN: biografeN

Myteknusing– Han laga ikkje eit språk. Han fann eit språk, seier Ottar Grepstad som har skrive ein ny biografi om Ivar Aasen.

“ Ordet geni finst ikkje i voka-bularet mitt. Eg har lagt vekt på å få fram at Ivar Aasen hadde sine sider, som jo me alle har. Han er nok over snittet lur i hovu-det, men i mangt ganske ordinær.Han er fyrst og fremst ein syste-matikar av rang.

Ottar Grepstad

Ottar Grepstad:

Historia om Ivar Aasen

Samlaget

21

No

rsk

Tid

eNd

4 –

2013

der? Kan det hende at Hr. Blix og Hr. Aasen hadde ein liten samtale? Eg likar å tenkje at nokon snakka saman den dagen. Ivar Aasen var i fleire tiår tett på makta og lomme-kjend i parlamentet.

Fann. ikkjE oppFann. – Kvifor har dette negative biletet festa seg?

– Det set seg over tid. Represen-tantar for fleirtalsspråket plasserte Aasen der dei ville ha han, og alt på dødsdagen skreiv Dagbladet han inn i nasjonalromantikken på fyrste side. Den 17de Mai svara med ilsk

protest. Deira Aasen var ein annan enn det biletet nokon då ville skape.

Svaret på det du spør om er avskrift. Forfattarane av nye læ-rebøker byggjer mykje på det som står i dei gamle. Lærebokforfattarar kan ikkje drive med grunnforsking i alle emna dei skal handtere, men dei pliktar jo å vere oppdaterte om viktig ny faglitteratur. Kvart allment læreverk vil innehalde ein viss re-produksjon av gamle tankar. Difor har dette biletet av Aasen kunne halde seg i live. Biografar vil gjerne drive myteknusing, også eg, men

det er ein seig sport, og framtida får syne om ein har lukkast. Eg vonar lesarane i denne boka finn eit bilete av Aasen med andre og fleire sider enn dei kjende frå før, og at dei tek det nye biletet med seg ut av boka og inn i samtalane med andre.

Det er dei få og små setningane ein får sagt på gata som gjeld. Alle kjem ikkje til å lese denne boka, det er den vesle historia som vil ha noko å seie. Difor brukte eg tid på å finne fram til korleis eg kunne summere arbeidet hans i nokre få ord. På eit hotellrom i Trondheim skreiv eg på

eit ark: «Ivar Aasen fann eit språk.» Den kortversjonen står eg ved hun-dre prosent. Den er sjølvsagd for enkelte språkforskarar, men ikkje for allmenta.

– På 200-årsdagen 5. august tok historieprofessor Øystein Søren-sen det for gjeve at Aasen hadde konstruert nynorsken. Då kan han både språkhistoria og språkteoriane for dårleg. Likevel er det slike korte utsegner som når ut til kanskje to hundre tusen nordmenn og blir sanning. Då må det meir til enn at det står i ei bok at Aasen ikkje laga eit språk, men at han fann eit språk. Skilnaden er grunnleggjande. Dette er den viktigaste koplinga mellom personen Ivar Aasen og språket nynorsk: Det eksisterte der som eit munnleg språk med mange dialek-tar før han la ut på den lange reisa si gjennom språket.

politiSk arv – Kva historie har målrørsla fortalt om Aasen?

– Det er ikkje godt å seie. Mange målfolk har vel helst hatt han som ein helgen og ikkje vore så interes-sert i han som ein levande og mang-faldig person. Det er nok heroise-ring som har vore mest gjeldande, og alle rørsler har slike personar. Særleg Noregs Ungdomslag skal ha ære for å ha forvalta Aasen-minnet, i alle fall fram til 1950-åra. Noregs Mållag var mest oppteken av den politiske arven, og har til tider vore mest oppteken av rettskrivinga. Dette har likevel gått i bylgjer, og er det noko medlemene i Noregs Mål-lag truleg er samde om, er det at Ivar Aasen er hovudpersonen i historia om språket deira.

– Takka vere ei levande målrørsle er Aasen framleis viktig. Me blir al-dri ferdige med det han sette i gang. Difor meiner eg at kvar generasjon treng ein eigen biografi. Tankar om språk endrar seg, og då må vår vurdering av Aasen sitt arbeid også endre seg. Me må ikkje halde han fast i tankane frå i går.

kjarTaN Hellevekjartan.helleve@nm.no

Nye sider: – Eg vonar lesarane i denne boka finn eit bilete av Aasen med andre og fleire sider enn dei kjende frå før, og at dei tek det nye biletet med seg ut av boka og inn i samtalane med andre, seier Ottar Grepstad. Foto: Kjartan Helleve

No

rsk

Tid

eNd

4–2

013

22

Med grammatikken av 1848 hadde Aasen kome til eit språkleg vendepunkt. Eksperimenteringa var over, rettskrivinga var stabilisert, og han hadde funne fram til mykje av det formverket han meinte var det rette. Det var rett nok berre eit for-slag til eit forslag, skreiv han til Landstad i 1848. For Ivar Aasen fanst no nynorsk som eit privat skriftspråk. Det vil seie at dette skriftspråket var i ferd med å ta form som praksis alt då han gav ut grammatikken og før ordboka kom to år seinare.

Så langt han kunne, heldt han seg til former som var i bruk. Eit ord eller ei form Aasen hadde registrert, tok han aldri ut att med mindre han hadde gjort ein feil. Eit system krev konsekvens og orden, og skulle systemet gå opp, måtte han ta med noko meir. Då nølte han, men han gjorde det.

Frå slutten av 1850-åra sette Vinje sitt tydelege preg på språket hans. Stilen blei lettare, variasjonen større, ordforrådet rikare. Då Aasen hadde gjort fer-dig Norsk Grammatik, hadde han bestemt seg.

Det tiåret som hadde gått, var det mest aktive han hadde. No fann han fram til dei avklaringane som trongst. Dei prøvene han hadde lagt fram ti år tidlegare, enda no i faste former innanfor den heilskapen Aasen nok lenge hadde sett. Heile tida var han meir oppteken av strukturen i språket og språkføringa enn av nyansane i lydar og detaljar i formverket. Fram mot 1864 tok han etter kvart noko mindre omsyn til uttalen i samtida. Tids-punktet kunne ikkje ha vore betre, symbolsk og politisk sett. Det nye språket fekk sitt faste grunn-lag for rettskriving det året den danskspråklege Grunnlova fylte 50 år.

På få år fekk prosjektet nynorsk meir og meir tyngd. Det kvesste også dei ordskifta som følgde. Det gjekk berre seks år, så la Monrad bort sine diskré atterhald om kva allmugespråket kunne brukast til. Den neste store striden stod i 1858 og blei utløyst av noko så enkelt som to skrifter på nynorsk. A.O. Vinje var i gang med bladet Dølen, og på oppmoding frå Rudolf Keyser hadde Ivar Aasen omsett Fridtjofs Saga.

Ein som sette den omsetjinga høgt, var Elias Blix, som hadde skrive sitt første dikt på nynorsk året før. Ein som hadde sett Aasens arbeid høgt, var Peter Chr. Asbjørnsen. No snudde han og fnyste. Som i 1852 var Monrad den mest uforson-lege. Ei veke etter at første nummeret av Dølen hadde kome ut, skreiv han i Morgenbladet søndag 17. oktober 1858:

«Men tænke sig at Almuesproget skulde blive Nationens almindelige og almengyldige literære Meddelelsesmiddel, det Middel, hvorigjennem den tilegner sig og udvikler alle høiere Kultur-Elementer, er et Sværmeri, der staar i Strid med alle Kulturudviklingens Love.»

Hvor i al Verden vil man dog hen med saadan Snak? svara Ivar Aasen i Illustreret Nyhedsblad. Kan intet Folk have Kultur uden de, som tale Dansk, eller en blanding af Dansk og Tydsk? Denne mot-viljen tok han tak i fleire stader i den mest prin-sipielle teksten om språk han nokon gong skreiv, og som han no var i gang med: forordet til Norsk Grammatik.

Dette strevet med å forklare språket i landet er eit arbeid som ikkje har nokon ende, sukka han i 1865, året etter at han hadde gitt ut grammatik-ken. Striden i 1858 hadde gjort noko med han. No blei han myndigare i tonen, og med Norsk Gram-matik definerte han situasjonen på ny.

Den viktigaste sakprosateksten han skreiv, var fortalen til Norsk Grammatik. Her skisserte han den språkhistoriske bakgrunnen for arbeidet. Han gav også ei sosiologisk, pedagogisk og språk-leg motivering for det nye skriftspråket. Ei utgrei-ing om det emnet, skriv Kjell Venås, har snautt vorte gjord med meir gjennomtenkt og sjølvopp-levt alvor av nokon annan seinare. Aldri skreiv han tydelegare og myndigare enn her.

Mange hadde skrive om språk i Noreg før Ivar Aasen. Han var derimot den første moderne språkforskaren her til lands. Grammatikken hans er framleis eit standardverk på mange område, til dømes i bøyingslæra. Han la grunnlaget for den jamførande dialektvitskapen, og saman med P.A. Munch var han pioner i norsk personnamn-forsking. Han hadde ei særleg evne til å ordne omgrep, skilje og forme ovringane i tankerekkjor, og til å følgje desse tankerekkjene gjennom orda, gjennom nemningane, skreiv leksikografen

Sigurd Kolsrud i ei elegant tankerekkje. Aasens ordforklaringar i ordbøkene er eit føredøme for ordbokforfattarar den dag i dag.

Med Norsk Grammatik la han fram ei norm for eit nytt norsk skriftspråk. Gjennom fortalen skulle han rettferdiggjere dette. Det var ikkje måte på kva denne fortalen skulle bli. Då Aasen heldt på med Norske Ordsprog i 1856, tok han mål av seg til å skrive en lynende og tordnende Fortale til den boka. Det blei med tanken. I staden gjekk han i gang med å omarbeide grammatikken – det er der Lynet og Tordenen skal komme. Kanskje var det innhaldet i sjølve grammatikken som skulle ha ei slik kraft. Kanskje skulle han verkeleg ta verda for seg i fortalen.

Det sat iallfall langt inne: Fire år brukte han på denne grunnteksten, som utgjer 15 boksider.

Han hadde streva før også. Desse fororda til grammatikkane og ordbøkene var viktige for han. Der sette han tonen, der grunngav han verket sitt, der viste han veg. Alt i forordet til den sunnmørs-grammatikken han hadde med til Bergen, hadde han kritisert at morsmålet blei sett til sides, og peika på at avstanden mellom tale og skrift var for stor.

Då Ordbog over det norske Folkesprog var så godt som ferdig trykt, sat Ivar Aasen framleis og filte på fortalen. Onsdag 19. juni 1850 sat han heile da-gen og grunda på ei einaste setning. Det mangla ikkje på tydeleg tale då orda kom på plass. To år før den første striden om nynorsk gav han syrleg beskjed i denne fortalen. Han vona ein kunne løsrive sig fra denne falske Indbildning, at man ikke kan ansees som et dannet Menneske, førend man har glemt sit Modersmaal.

Her tok han fleire steg vidare frå forordet til Det norske Folkesprogs Grammatik i 1848. Den grammatikken var for han ei innleiing, ei førebu-ing, til denne ordboka. Han peika på at allmugen gjerne såg på dialektane sine som ei forvansking av skriftspråket, og at dei brukte talemåla sine af Vanens Magt og fordi det danske skriftspråket var så framandt og så vanskeleg. Vel vil eit mogleg norsk språk bli lite jamført med ein del andre språk, i Europa er språk som tysk og fransk – han nemner ikkje engelsk – mykje viktigare, men i Noreg maa dog vel det Norske være det vigtigste. Det kan nok bli vanskeleg, skreiv han, taktisk, å forme eit norsk skriftspråk etter ein av dei fremste dialektane eller som ein fellesnemnar for fleire dialektar. Enno står mykje innsamlingsarbeid att, især i de østlige Fjeldbygder, og ei fullkomen innsamling av alle ord og former som finst rundt om i landet, er eit arbeid som er umogleg for een Mand alene at udføre.

Nokon måtte gjere det. Dei har eit ord på lan-

Det er vistnok mange, som nu ville spørge, om Folket her i Norge ogsaa virkelig har et Sprog for sig selv

L ivar aaseN: BioGraFieN

Ivar Aasen var aldri tydelegare og myndigare enn i fortalen til Norsk Grammatikk.

“ Den viktigaste sakprosateksten han skreiv, var fortalen til Norsk Grammatik. Her skisserte han den språkhistoriske bak-grunnen for arbeidet.

Ottar Grepstad

23

No

rsk

Tid

eNd

4–2

013

det, sa han: Det skal nokon til aa maake fjøset òg. Han sa det var umogleg, og så gjorde han det.

No sat han der att, skreiv og forkasta, forkasta og skreiv, som han så ofte gjorde. Noko av denne skriveprosessen viser att i dagbøkene hans. Der er det sjeldan å lese noko særleg om arbeidet med artiklane og essaya. Fortalane til ordbøkene, grammatikkane, Prøver af Landsmaalet i Norge, derimot, dei fortalde han korleis han streva med.

Aller mest altså fortalen til Norsk Grammatik. Søndag 15. juli 1860 arbeidde han med eit førebels utkast til fortalen. Eitt år etter, tysdag 16. juli 1861, heldt han på med eit nytt utkast som han var ferdig med ei veke seinare. På fødselsdagen året etter var det på ’an igjen, og august gjekk før han

sette eit nytt punktum. No var skriving av fortale blitt eit fast sommarinnslag. Omgjerd i Fortalen, noterte han torsdag 9. juli 1863. På ny trong han månaden ut før han meinte han var ferdig. Etter nokre månader var han likevel i gang att tysdag 26. januar 1864, leverte frå seg manuskriptet på nytt tysdag 1. mars, fekk korrektur fem dagar seinare, gjorde fleire endringar og tillegg. Først 15. mars fekk han det heile frå seg.

oTTar GrepsTad

Teksten er eit utdrag frå boka Ottar Grepstad: Historia om Ivar Aasen, Samlaget 2013. Trykt med løyve.

“ Med Norsk Gram-matik la han fram ei norm for eit nytt norsk skriftspråk. Gjennom fortalen skulle han rettferdiggjere dette.

Ottar Grepstad

«Ivar Aasen i sin stue», 1895. Olje-måleri av Lars Osa. Bergen kunstmuseum, deponi Ivar Aasen-tunet.

No

rsk

Tid

eNd

4–2

013

24

I strandkanten ved Nordfjorden, i rolege og vakre omgjevnader,finn du Innvik - ein liten tettstad og eit sokn i Stryn kommune. Her har Skogstad skapt funksjonelle sportsklede for folk flest i meir enn 70 år.

inspirertav naturen

Skogstad Sport AS – 6793 Innvik – Tlf: 57 87 67 70 – Fax: 57 87 67 71 – firmapost@skogstadsport.no – www.skogstadsport.no

25

No

rsk

Tid

eNd

4–2

013

Spør ein kva nynorsk er, og tenkjer på korleis språket syner seg fram hjå dei som skriv nynorsk, so ser ein at det er svært utydeleg. Skulle framandspråk som engelsk, fransk eller tysk (som mange har røynsler med) ha fleire variantar av ordformer og bøyingar, korleis ville det då vera å læra desse språka?

Etter at det til slutt vart grønt ljos for ei strammare norm, skulle det vera «ei tydeleg, enkel og stram norm for nynorsk, utan sideformer. Denne nye norma skal vera eit tilbod til alle som ynskjer å skriva korrekt nynorsk, og ho skal gjelda for alle som pliktar å skriva innanfor ei norm.» (sitert frå mandatpunkt 1 for rettskrivingsnemnda, vedteke av styret i Språkrådet 16. desember 2009).

Men i 2008 uttala landsmøtet at «Noregs Mållag ser positivt på at Språkrådet vil gjera eit oppryddingsar-beid i rettskrivinga, jamna ut inkonse-kvensar og fjerna former det er dårleg grunnlag for i talemål og skriftspråk. Noregs Mållag meiner at det er på tide å oppheva skiljet mellom hovudfor-mer og sideformer, slik at den norma-len ein lærer i skulen, kan brukast over alt også seinare i livet.»

Husnorm Framlegget frå rettskri-vingsnemnda vart levert Språkrådet 1. april 2011, og 20. mai vedtok styret å seia ja til det. Men i same møtet kom dei òg med framlegg om å laga ei tilrådd norm for nynorsk. «Det vil styrkje og lette bruken av nynorsk at 2012-normalen er noko strammare enn dagens læreboknormal,» heiter det i møtereferatet.

Dette kan ikkje tolkast annleis enn at styret i Språkrådet meinte den nye rettskrivinga ikkje var tilfredsstillande – etter ei vurdering bygd blant anna på at «statsforvaltninga skriv mange ty-par nynorsk og har avdekt fleire tilfelle av at ein ønskjer husnormer og omset-jingar «så bokmålsnært som mogleg». […] I mange tilfelle er det miljø prega av bokmålsbrukarar som tingar slike husnormer. Dei tek for lite omsyn til at nynorsk skal normerast og utviklast på sjølvstendig grunnlag (mi utheving), og dei kan ha dårlege føresetnader for slike vurderingar.»

Men då kan det synast underleg at Språkrådet og styret i Noregs Mållag kunne godkjenna Riise-normalen.

Det er ikkje tvil om at den er ei norm nett slik som mange mek-tige ynskte henne – i samsvar med den ideologien som ligg i slagordet «Snakk dialekt og skriv nynorsk!» Ny-norsken skulle tilpassast dialektane (og talemålet). Då måtte norma vera «elastisk». Og dette trur dei visst at ogso Ivar Aasen ynskte.

Landsmøtet i 2012 På lands-møtet i 2012 låg det føre framlegg frå Ullensvang Mållag om å avvisa Riise-normalen. – Saks-dokumentet var forma slik: «Norma har rett nok ik-kje vorte så stram som mange håpa på, men det ville òg ha vore stor usemje

om kvar på skalaen den stramme norma skulle liggja. Nettopp det at norma opnar for ein viss valfridom, gjer det mogeleg for mange å kunna bruka dei formene dei trivst best med.» (Mi utheving.)

Styret rådde landsmøtet til å leg-gja rettskrivingsdebatten bak seg. «Noregs Mållag må no samla seg om arbeidet for nynorskens stilling i sam-funnet – laupet var køyrt».

I avrøystinga vanta det berre 12 røyster for at Riise-normalen kunne ha vorte avvist av landsmøtet. No er det fritt fram for bokmålsord som tidlegare stod i klammer og hadde andreprioritet.

utydeLeg og Låk nynorsk Det er openbert at ein ikkje fekk den norma mange trudde ein skulle få. Korleis kunne det verta slik?

Mandatet rettskrivingsnemnda fekk, skulle avspegla talemålet og ny-norsk skrift i dag, hjå journalistar og forfattarar. Men tradisjonell nynorsk skulle òg vera med i vurderinga, heitte det. Med eit slikt mandat måtte det verta ei norm for ein utydeleg ny-norsk. Kva skal no kallast «stilsikker og korrekt nynorsk», som Språkrådet tala om? ‘Korrekt’ er det som ordlista tilseier. «Stilsikker» gjeld kva ord ein vel å setja saman.

Nynorske tekster i aviser og bøker har ofte mange feil, og dei færraste er stilreine. For nynorsk språkkjensle er på veg ut. Vurderinga nedanfor er gjord av ein seniorrådgjevar i Språk-rådet, og ho gjeld ein artikkel i Klasse-kampen, av ein kjend forfattar:

«I artikkelen skriv forfattaren N.N svært fritt i høve til grammatikk og offisiell rettskriving. Det gjeld t.d. kjønn på substantiv, bøying av substantiv og verb og samsvarsbøying. Teksta inneheld nokre ortografiske feil, dessutan feil som verkar som reine korrekturfeil. Ein skjønnlitterær forfattar er jo ikkje bun-den av å følgje rettskrivinga så strengt som dei som arbeider i staten, og dei som skriv lærebøker. Såleis kan ein tenkje seg at noko av det som ikkje stemmer med offisiell rettskriving, t.d. grammatisk kjønn på substantiv, kanskje kan ha rot i talemålet til forfattaren. Eit viktig spørsmål er om Klassekampen i det heile har lese korrektur på teksta. For meg ser det ut til at det ikkje er gjort, og det er synd, for teksta er interessant.»

Eg presenterte vurderinga for ein journalist i Klassekampen, som svara slik:

«Eg har sett at språket til N.N. er noko originalt, men det har ho sams med mange, ikkje minst yngre, nynorskforfattarar. Mitt generelle inntrykk er at dette er noko korrek-turlesarar i aviser og forlag ikkje legg seg i, i den grad dei enno finst (korrek-turlesarane). Ein kan meina mykje om det og kvifor det er slik, men eg har ik-

kje lyst til å gjera det offentleg.» Kvifor har ikkje journalisten «lyst til å meina noko offentleg» om dette?

ein kjempetabbe Den strategiske lina til Mållaget byggjer på eit vedtak frå fyrst i 1970-åra som førde til det nemnde slagordet. «En kjempetabbe» seier Sylfest Lomheim og professor i nordisk språk og litteratur, Kjell Lars Berge, om denne strategien (Mor-genbladet 2.04.13): «Resultatet blir i praksis «snakk dialekt, skriv bokmål», seier Berge – og vidare: «Insistering på nynorsk som dialektnær skrift har samtidig svekket språkets mulighet til å bli et levende talemål, for eksempel i etermediene. Og et språk som aldri snakkes, står svakere enn konkur-rentene og vil uvegerlig oppleve det språkviterne kaller «domenetap» .»

Det naturlege for storparten av folket no er å velja bokmål som skriftmål, som fell lettare enn ny-norsk. «I Valdres og store delar av Hallingdal og Telemark forsvinn no nynorskområde med lang tradisjon,» seier høgskulelektor Eli Bjørhusdal til Norsk Tidend. Og i ein pamflett frå Målungdomen fortel ho at alle tri borna hennar, «midt i det nynorske kjerneområdet i indre Sogn, skriv bokmål betre enn nynorsk, jamvel om det siste er hovudmålet deira».

arven etter ivar aasen Når skulemålet er tapt, kva har ein då å kjempa for? – Det må vera nynor-skens eksistens som eit verdig språk og ein nasjonal arv. Om denne arven, og til det som var sagt om normeringa («at det som det er flest eksempler på, sammenraskes, uten tanke på konsekvens og system), uttala profes-sor Asbjørn Aarnes seg i Aftenposten 19.01.08: «Denne holdningen rommer et skjult dilemma: Å komme frem til enighet – det ville være et mirakel om flere «rasker sammen» det samme! Og den er en oppskrift for hvordan en språkarv settes over styr.»

«Eit språk treng respekt,» seier Ottar Grepstad i ein årstale. Kan eit språk som er utydeleg normert, og som mange brukarar ikkje meistrar, ha respekt? – Lat nynorsken, som det flotte språket det kan vera, få verka med si eiga tyngd, som hjå Olav H. Hauge – eller skal det vera «kvardags-språket – som ei ‘olabukse»? – slik Magne Aasbrenn frå Østfold Mållag sa det då Riise-normalen var vedteken. Ivar Aasen skapte eit kulturspråk. Den nye rettskrivinga er opplegg for eit privatisert språk som har mist det nynorske særpreget.

Det undrar meg at det er so få le-sarinnlegg i medlemsbladet åt Noregs Mållag. Dette innlegget er til dei som er ansvarlege for stoda nynorsken er komen i. No ventar eg motinnlegg frå dei.

Og: Har motstandarane sjølve skulda for Riise-normalen? (Nokon har sagt meg at dei nytta ikkje høva til motstand.) Hallvard HegNa

Betre grov kaka ...

I slutten av april trefte eg ein norsk-amerikanar på vitjing i Oslo. Han kunne berre ei einaste setning på norsk, og ho lydde slik: Betre grov kaka, enn ingi (el-ler inga) smaka. Ikkje visste han heller heilt kva det tydde.

Dette ordtaket hadde han lært av besteforeldra sine, som kunne nokså mykje norsk. Dette er vel ikkje noka utypisk soge frå det norske miljøet i USA. Inntil for eit par generasjonar sidan vart språket halde ved like, men også den noverande generasjo-nen kan gjerne eit brotstykke eller to av norsk.

Ivar Aasen har med eit lik-nande ordtak i samlinga si: D´er betre turr kaka en inkje smaka. Eit søk på nettet gav derimot ikkje noko treff på den forma av ord-taket som norsk-amerikanaren refererte. Difor er denne varian-ten kanskje ikkje tidlegare doku-mentert skriftleg.

Ordtaket vart attgjeve i ei form som ligg nær opp til bokleg nynorsk, men me veit likevel at det kjem frå eit område der ny-norsk skriftspråk ikkje har hatt nokon nemnande innverknad. Ein ser at det er a-infinitiv, men samtidig manglar den e-en på slutten av adjektivet som ville ha vore der om dialektforma var frå til dømes Sogn.

Mest sannsynleg finn eg at dette må vera telemål eller ein dialekt frå eit anna dalstrøk aus-tafjells. Ein veit at nettopp Vest-Telemark hadde stor utvandring til Amerika på 1800-talet.

Ordtaket viser til livsrøyn-sler som ligg nokså fjernt frå røyndomen til den amerikanske mellomklassen som lever i dag. Derimot kan det ha vore gode levereglar i pionertida på præ-rien, då det enno var knapt om godane, og der naturalhushaldet var grunnlaget for å greia seg.

iNgvar ÅbergeBalestrand

Fekk nynorsken den norma ein venta og ynskte?

LordskifTe

LyTriNg

ragnhild bjørge språksjef i nrkNRK har tilsett NRK-jour-nalist Ragnhild Bjørge (36) i den nyoppretta stillinga som språksjef i NRK. Bjørge har mellom anna ein mas-tergrad i nynorsk skriftkultur og mellomfag i statsvitskap. Ho har vore politisk rådgivar i Noregs Mållag og dagleg leiar i Norsk Målungdom. Dei siste seks åra har ho arbeidd som journalist i nyheitsavdelinga i NRK og har vore språkkontakt i av-delinga. (NPK)

LyTriNg

No

rsk

Tid

eNd

4–2

013

26

AUST-AGDER MÅLLAGGrunde AustadBjørgulv BestelandTorfinn BrokkeTelleif EngenesIngrid Lilly EngeslandKjersti FoneKristine FossArnt Olav FurholtEgil HansenJohannes HavstadGrunde O. HommelsgårdGerd Fosse HovdenTarjei JohansenRagnar KaasaTorbjørg KateråsJorunn LandeHans-Olav LauvstadJon Kolbjørn LindsetRune NylundSigrid Bjørg RamseOlav RepstadOlav RiislandØystein RødAstrid Stuestøl SandkjærRandi SteinsholtJohannes G. TorstveitOlav VehusJens VelleneOlav Torj ÅkreScott AanbyLars Aasbø

AUSTMANNALAGETMagnus AmdalKnut N. BekkelienOle BjerkeAnders BjørgeOddbjørg BlakarJon Steinar BredeveienPer BrumillomEirik BøyumBjørn DalenInger Johanne DæhlenGunnar EideHans EnstadSteinulf FjæstadKjell GulbrandsenErik HanssveenOlav HaraldseidSolfrid M. HarildstadMagnhild HarsheimBjarte HoleOla HolenGuttorm HortenOla JonsmoenEgil KarsrudTurid KleivaOla KleppReidulv KleppeGrete LangoddenAsgeir LilleåsAsbjørn MyrvangØyvind NordliJogrim NordslettenOlaf NøklebyNina Berge RudiHans SandvikenFrøydis SchjølbergArne SkuterudArne I. SkåleNils Steinar SlapgårdHans SundGunnar SørbottenGudmund TeigenMagne TeppenOla TronsmoenLars UllgrenMagne VelureBjørn Liavaag VisøMathias I. ØvstengBjarne ØygardenBrynjulv Aartun

BUSKERUD MÅLLAGOline ArnegårdOliv BakkeplassMaria Høgetveit BergGunvald BerganTor O. BergumGunnhild L. BjørnsvikHerbjørn Brennhovd

Ingebjørg HalsHalvas-Svendsen C.O.Sverre HeimdalBjørg Kari Brattåker HåheimOddbjørn JordeIngunn Asperheim NestegardSveinung NestegardOdd OleivsgardTordis PerstølenUnn PerstølenOla RuudKnut V. SeimKjell SnerteRolf Harald SætherSigurd TveitoOlav Wøllo

FYLKESMÅLLAGET VIKVÆRINGENLaila AkslenOlil AmbleRuth AmdahlKai AndresenLillian AustnesOla BergsakerHilde BergwitzAnfinn BernaasSigmund BirkelandGerd BjørkeReidar BjørnerheimErlend BleieLars BorgersrudBerit BrandsethHerfinn BrekkeMagnhild BrekkeSvein Erik BrodalHæge Marie Roholdt BrunvatneKaren BøKjell BøTormod BønesAlv Reidar DalePauley DouglasHans Olav EggestadAsbjørn EidhammerTove Karina EidhammerKristin EliassenKirsten Osmo EriksenTurid FarbregdMass FlatråkerLiv FlugsrudTorfinn FuhrKim S. FureliOtto GjerpeArvid GjæringenKåre GletteAsbjørn HaugOla M. HeideMildrid HellandBotolv HellelandAudun HeskestadSigrun HeskestadAnne Grethe HoffHalldor HoftunJoar T. HovdaJohn Øyvind HovdeMarit HovdenakOlav HøgetveitOlav Bakken JensenJens KihlLaurits KillingbergtrøTurid Louise Quamme KittilsenLiv Dagny KlevstrandBård KolltveitJohannes KvammenTove Harriet Eeg LarsenTorhild LeiraJohn Petter LindelandJon LåteKåre MartinussenAstrid MidttunNorvald MoArnold MundalIngrid MuriOdd Georg MurudMagne MyhrenTore NoerØystein Njål NordangSigurd NordlieOle Bernt OlsenDag OmholtSvein Johann OseKari Rysst PaulsenGeir Pollen

Alain Egil Adrian RamdalYngve RekdalBirgit Bjørhovde RindalAsbjørn RoaldsetMagnus RobberstadKjell RyggOlav RøvangErik SimensenToril Kristin SjoOlav R. SkageÅsmund SkardGunnvor Fykse SkirbekkArne O. SkjelvågHarald Frode SkramSiv Ådnegard SkulstadArve SkutlabergNils SlettaSølvi SlørdahlNils StandalMona Grete StorliRolf SundeEllen Marie SveaÅsfrid SvensenSissel L SæbøAnne Joronn SætreSvein Olav ThrondsenOlav Nils ThueAsbjørn TolsrødJan TvedtStein TveiteGuri VesaasLars Sigurdson VikørKjetil VistadJørgen VogtTorgils VågslidDag WergelandBjørn Arild WiborgArne WågeHerlov ØverlandBergfinn AabøSolveig Fiskvik AamodtKristina AarekollIvar Aasen

HORDALAND MÅLLAGLivar AksnesArne AndersenIngvard AndreassenArnfinn Jørgen AnsokHelga AnspachEdel AugestadErlend BakkeAnny BastesenDaniel BergeMarit BergeOddbjørn BergeEli BergsvikDagrun BerntsenHjalmar BjerkengMarta BjerkengBjørn BjørlykkeAudun BjørnbergDag BjørnevollAsbjørn BjørnsetSolveig BjørsvikOlaug BogeJarle BondevikArne BrattabøHelge BrekkeReidar BremerthunHans BringedalGunvor Sigrun BringelandBjarne BueneJostein BueneSverre BungumArne B. ByrkjelandØrjan BørveRannveig BårtvedtHege CruickshankKnut O. DaleReidar DaleJohn DalenOlav DigernesKristian DjuvslandNils J. DrageHans Birger DrangeInge DraugsvollOlav DrivenesTorbjørn DyrvikNils EidhammerAnna Reidun EidnesNils Dale EldeBrynhild EnerhaugNils M. EngelsenRolf EngerMagne EngevikØystein ErstadOlav FagerbakkeJarl FimlandSverre Fjell

Ragnvald FletenJon FosseKari FosseOlav FreimHarald FrønsdalAsbjørn GjerdeHelga GjerdingAnne Marit GjøsteinEndre GrutleSolveig GrønlienJakob GullbergAlvhild HallerakerPer Eirik HalsAgnes HaugeStanley HaugeAslaug Bjarnhild HauglandSigbjørn HeieHarriet HeklandKirsti HellerudAslak E. HelleveAslak L. HelleveAslak T. HelleveJan Kåre HenriksbøKåre HerdleværKåre HerfindalKjartan HernesTorolv HesthamarAtle HevrøyEinar HitlandMarit HjartåkerAnnbjørg Rebbestad HjellestadGrete Oline HoleKåre J. HoleKarl Johan HolmåsBrit Yndestad HovlandOddmund HusBjarte HusumHåvard ImsDagfinn IversenOle-Jørgen JohannessenGeirmund JohnsenLeif JohnsenIngebjørg JordalEgil JøsendalRandi JåstadÅse Marit KalhovdMarit KletteOlav KlubbenLeif KnutsenStåle KolbeinsonKjetil KoldalHelga KolstadTrygve KråkevikAnna A. LandsvikTorfinn LangelidÅsmund LienAnstein LohndalOlav Kyrre von Tangen LudvigsenKjellbjørg LundeMarit Merete LundeEinar LygreKjetil LygreBård LyssandTore LyssandRuth Henny LølandTorstein LøningAnne Marie MidtbøKristi Yttredal MoeTorgunn MoltuBrit Tove Kolltveit MusslandStåle MyklebustEinar MysterKarl R. MælandArnljot MøsterOdlaug MågeMarit NedreliNils N. NesheimArne NilsenHelge Martin NygårdAud OppedalOddlaug OppedalAnfinn OtteråJan Reidar RasmussenRannveig ReigstadSjur ReinsnosSverre Audun RikstadInger-Johanne RossebøKaare RundhovdeSigmund RøstumInger Marie SaltnesLars K. SandvenSolbjørg Åmdal SandvikTorstein SausjordLiv Holdhus SjursenTorbjørg SjøbergJohannes SkareGunvald SkeiseidJørgen SkjerveArne SkjervenBjarne Skjold

Arnlaug SkjævelandPer SkjævelandAtle SkorpenHarald SkorpenOddvar SkreMarie SkålnesJakob SkårHermund SlaattelidSolbjørg SlettebakkenKari SmithJostein SmåbrekkeAsbjørn SolbergHarry SolbergMagnhild SteineGerhard Inge StorebøNelly StorebøJan Gunnar StrandJon StrandEdith StusdalTobba Therkildsen SudmannRolf Sigmund SundeLeif Jakob SydnesAnne SælandKjell Gudmund SøholtKirsten TarangerErling ThuErling ToftArne TorpKjell TorpTorgeir TorvikLars H. TungesvikOdd TøndelKristen UnderdalBrynhild UtneEgil VaageRigmor Nesheim VaularKari Langklopp VelandRandi VengenLeiv VetåsØyvind VevleBerit Vatne VikÅslaug VikørInger B. VikørenSidsel VinsandKarl Helge WatnedalElse Iren WestervikSelma YnnesdalGerda ØenNils Ivar ØsterbøMagnus Malvin ÅdnanesOlav ÅnnelandMagne ÅrhusSolveig ÅsvangIvar Bård AadlandArne Aarseth

KARMSUND MÅLLAGAsbjørn DjuvSolveig EidhammarEinar EintveitSeverin FjeldheimSynneva FleslandIvar Arvid GismarkvikKatrine GræsdalLars GrønstadTorill Borge HornelandOlav Torfinn JondahlArne LangåkerOlava LarsenSolveig LundeMarit LøvvigPaul MølstreIngebret PaulsenGunlaug PedersenBorghild Sævereide PrestegårdGeir RagnhildstveitHelga ReinertsenAskild RullestadTrygve SandvikKnut SelsaasMagne SkjervheimSvein A. StrømmeErnst Arne SælevikLars SævereidePetter SøndenåJon Olav TesdalHans Olav TungesvikJon Olav VeldeArne VevatneIngolv VevatneOla ØverlandYngve ØvstedalPeder ÅdlandSteinar Aalvik

NAUMDØLA MÅLLAGHåvard AvelsgaardToralf EngesnesAsbjørn NessetKjell Nyland

LMålgåver

Gåver til Noregs MållagDette er liste over dei personane som har gjeve gåve til Noregs Mållag frå 11. mars til 16. august. Samla gåvesum er 295 415 kroner. Desse pengane gjer oss i stand til å halde aktiviteten oppe i eit særs aktivt år for Mållaget. Me er svært takksame for desse gåvene.

No

rsk

Tid

eNd

4–2

013

27

NORDLAND MÅLLAGJan Gaute BuvikBjørn KjensliFinn MyrvangKjell Åge Vannes

NORDMØRE MÅLLAGEli BergheimOlav BergheimAnne Grete Witzøe BottenStyrkår BrørsArild DrøivoldsmoBrita FladvadRuth FlugeJon GullaLars GåsvatnRandi Skrøvset HatleJohan Sigmund HeggumAsbjørn KlaksvikJorunn M. KvendbøAlbert LervikRoger LillebøIngrid LysbergTor MogstadFinn Gunnar OldervikHenry OplandPer Eilert OrtenRolv SæterEirik S. TodalElen Maria TodalKirsti Orheim ÅsKnut Ås

ROGALAND MÅLLAGLeiv AlvsakerLeif AndenesSigmund AndersenJohannes BakkaLars BakkaAnita T. BalWenche BergTorvald R. BoreGeir Sverre BrautAslaug Kvilekval BreivikKonrad BråtveitAlf Jan BysheimGerd Helen BøJan DaleneIngrid EnoksenAnders B. ErgaJan FinjordOddvar FlatabøKåre FlokenesRune FolkvordPer FremmersvikBerit FuglestadIngrid GjesdalRanveig GudmestadLidvor HattelandAstrid HeigreRasmus HetlandRasmus HidleLiv HobberstadMagne O. HopeTerje HålandJorunn HåvarsteinMagne JakobsenOdd JørstadSigrid KjetilstadAnne Margrethe KolnesHerborg KvernelandMagnhild LidGeorg LøvbrekkeSofie MelingAnne MoLars MoSigrid MyhreReidar NesheimLise Lunde NilsenAnita NordmarkJarle NærlandBergljot NøklingKjellaug Sølvberg OftedalIngvar OlimstadAslaug OpheimÅshild OsalandMarit RensloGunvor RisaTorleiv RobberstadOle Bjørn RongenMagne A. RothAtle RøeRolf SalteMagne SandeGerd SandsmarkBergljot SelvågJostein SelvågIngeborg SkjerpeMålfrid SnørtelandTom SomaHans SpildeJon StangelandMarit Rommetveit StavelandGaute SteinnesInge Kristian SundeOdd Sigmund SunnanåBrit Harstad SværenMarta SætrenesHogne Sønnesyn

Dagfrid SøylandSvein Kåreson SøylandOve ThuOddrun TjeltveitGunnar TotlandKurt TunheimOddbjørn TunheimBjarte TveitKjellaug UndheimSvein UndheimOttar VandvikIngeborg VigreKlara VikAtle Ingar VoldKetil VoldenAskill VollGunvor AardalAudun Aarflot

ROMSDAL MÅLLAGDagrun Gjelsvik AustigardHenning AustigardAsbjørg BaldersheimOlav Peder DahlAudrey DigernesKristine EidhamarJohn EkrollGunvor GammelsæterEinar GridsetTorhild HanemGunnveig HjelvikTor KvadsheimArne Steffen LillehagenPer LøvikAud Åshild MoenKaren OsAsbjørn OterhalsKnut RomestrandInge RypdalLars StaursetIren StrandenOddmund SvartebergRoger Aakernes

SOGN OG FJORDANE MÅLLAGRagnhild AndersonGeorg ArnestadEmma BaleOlaug Marie BjeldeReidulf BjørloEivind BrekkeRuth BørsheimAtle Johannes DaleNils DistadBjørn EidePetter EideTor W. EikemoGjertrud EikevikArne EldegardArnfinn Jørgen EldegardDag-Erik EriksmoenAstrid ErvikStåle FitjeJohannes FlatenInger Eikeland FlåtenKjellrun FossdalDag FosstvedtSigurd FretlandOttar FærøyvikEinar GautefallMarianne Sæthre GeitrheimOddvar GjelsvikDagfrid GrepstadLeif GrindeKari GrovJon GåsemyrJørgen HelgheimOddleiv HjellumJohan Torgeir HolvikRagnar HoveBjørg G. HovlandAstrid Berg HundeideElse Kristine HusabøLiv HusabøMålfrid HusnesKari Zwijnenburg HuusSverre IndrehusBjarne KaarstadRannveig Tveit KirkebøOddborg Hellebø KlævoldTorhild Solheim KlævoldOlina KolbotnLiv Janne KvåleJohan KyrkjebøMagny KårstadØystein LavikLidun LjotebøJon Ove LomheimRune LotsbergAtle Hagen LundeAud Jensine LundeSteinar Dahl LægreidTerje MoeRagnhild Skogen MoldeJohan MoldestadEvy Merete MyklebustKnut Ole MyrenJulie Kristine NessAnna Njøs

Stein Bugge NæssPer Scott OlsenJon A. RamstadOddbjørn RamstadKristen A. RavnestadHenning Leiv RivedalSigne Marie RønnekleivBjørn RørtveitSteinar RøyrvikKaroline RådMargot SandeLaila Hov SandnesGro SelåsBjarte SindreJon SkjeldestadInghild Reksten SolheimSynneva Kolle SolheimOla Magne StrandLiv StøversteinKarsten F. SundeSigrid SvartefossGunnhild SystadHalldis SørangrBjørn SørheimKristian TalleSiri Garborg TalleHelge ThueIvar Jostein TjugumKari og Helge TveitJohan VarlidLiv ØstremIvar ÅkreVemund Aartun

SUNNMØRE MÅLLAGÅsmund ArneErik BergmannEli BoatwrightOddhild BrandalSigurd Olav BrautasetBente Johanne Iversen BreivikLiv BrekkeOle Arild BøMarit DevoldLiv EikremPer FauskeKaren Randi FestøyJostein FetAnders Jan FolkestadLars Håkon FursetArne G. GrimstadRuth GrøndalØystein GrønmyrPer HalseJohs. G. HareideAsbjørn HatleholGunnvor HatlestadSvanhild Vestre HaugeIngunn HausJan HeltneJorunn H. HenriksenInger HjorthaugPetter Magne HjørungdalIngrid Runde HuusJakob O. KjersemTerje KjødeJostein KorsnesEinar LandmarkBergfrid Færøyvik LindøyJon Kåre MorkRoger NedrekleppKåre Sigmund OpsahlTorleiv RogneGunder RundeMagnar RønstadSolfrid RøynelandSissel SeljebotnJarle SolheimIvar P. StigeKjell Roger Straume Linbjørg Bjørkavåg SundeBern TorsetRandi Flem UlvestadØyvind VadsteinAnne Elisabet Ose VelleEldrid VikSveinung WalsethKnut YtterdalBernt G. ØyeIngrid AamdalKjell Arne Årseth

TELEMARK MÅLLAGEiliv AstadEva BergøLars BjaadalTore Gunnar BratsbergHalgeir BrekkeTjøstov Gunne DjuvePer EngenePer EspelandOlav FellandAnne Karin FunnerHans Magne GautefallLavrans GrimstveitAnne GøytilKnut T. HaugenOddvar HauglandIngebjørg Haukelidsæter

Jarle HelleRagnhild HovdaHalvard JansenBjarne JordstøylOlav JortveitÅse KlakeggAslaug LangåsdalenKjetil LangåsdalenSigrun Garvik MoenEllen Bojer NordstogaJakob OlimstadTorleif Olav OmtveitBirger RisnesPer SkaugsetBjørn Oddvar SkinnarlandGunvor SolbergOlav StrannaSigne SølystEinar Leiv SøreideOlav TeigenOlav ThoTorkjell TjønnJon TvitekkjaIngebjørg Helkås VaaEinar VerstoKjell VistadHalvor ØygardenLise Aasen

TROMS OG FINNMARK MÅLLAGLeif Jørgen AkseIvar L. AndersenPer K. BjørklundTerje ChristoffersenTerje B. DahlVidkunn EidnesEldbjørg GjelsvikAud HauanOlaug HusabøSigrun LundeReidun MellemMagnar MikkelsenMay Johanne MolundAtle MåseideOle Edgar NilssenJon NormanGuro ReisæterMorten RuudRønnaug RyssdalGuri SkeieGrete Lien StenvoldGunn UtkvitneBjørnar ØstgårdNils Aarsæther

TRØNDERLAGETEgil Ingvar AuneKolbjørn AuneKjell BardalEinar H BartnesIvar BerreAlf J. BratbergGrete Oddveig Holen BuhaugAstrid DalslåenOlaug DenstadliOlav EnganInger ErtsåsOla Stuggu FagerhaugTore FagerhaugHelge FiskaaJon Olav ForbordKristian Johan FossheimArne A. FrisvollOddbjørn GorsetbakkGunhild GrueHarald HernesOddvin HerstadArne HovInger Sandvik JarsteinDag JohansenOlav KuvåsKirsti Årøen LeinAnne LeiraJens LoddgardBorghild Kristin LomundalAlf Helge LøhrenJorunn MehlumLars Kolbjørn MoaSverre Mikal MyklestadMagne MågeLars NygårdJenny NyvikSolveig OtloHelge RaftevoldAnna Dorthea RemhaugKristian RisanNarve RognebakkeEinar RædergårdEva SalvesenRagnhild SaurOddny Pauline SkeideJarle SkjeiIngebjørg SoggeJan SolbergArnljot SolstadArvid Henry StaupeOdd Sigmund StaverløkkEiliv StørdalJan Sørås

Oddbjørn TalleråsArnkjell TingstadInge Torfinn Vada

VALDRES MÅLLAGGunnar BelsheimOlav Gullik BøJan EspeliødegårdOle FosheimBjørg LerholSvein Erik LundeInger LybergAase Lunde RobøleMarit SkogstadGunnar SlaattoTorbjørn StavenjordMagnar Øyen

VEST-AGDER MÅLLAGLeiv Hartly AndreassenEldrid ArneAnne AustadHelga DåsvatnAnne-Berit ErfjordÅse-Berit FidjelandAslak T. FjermedalRandi Lohndal FrestadVigleik FrigstadHalvdan FurholtThorbjørn GyslandOla Reidar HaalandAsborg HandelandBerit Fiskaa HaugjordMagne HeieOlav HoftuftTheodor HovdaKirsti LavoldSolveig Stallemo LimaSylfest LomheimOddvar MoenElfrida NetlandMartin SkjekkelandAsbjørn StallemoNils Harald StallemoHilde StaveMagnar UndheimÅsmund UnhjemGunnar VollenBjug Åkre

ØSTFOLD MÅLLAGGunnar AnmarkrudOle Johan BjørnøyBodil CappelenAnders EricsonKari Næss GundersenEiliv HerikstadArnstein HjeldeArne KvernhusvikAlfred LieArild LøvestadInge MonefeldtGunnar OttneJan T. Pharo

YRKESMÅLLAGKjellfrid BøthunOlav BøyumBjørgulf ClaussenBjarne DåeLars Ola EideArne EkebergLars Inge FenneKnut GjellandSissel HoleKari HuusRønnaug KattemHallgeir LangelandViking MestadKari NesLinda PlahteHugfrid RaaheimVidar RekveFrode RingheimLars Helge SørheimHarald ThuneTurid J. ThuneVidar Ystad

DIREKTEMEDLEMAnfinn BondhusMarit EinremKristian HalseKnut Johannes HelvikElin HjelmelandJohannes HjønnevågKjell JacobsenKnut LangesæterErling NordheimKarin SteinslettenAudun SydnesLars Børge SæbergBorgny SærstenLeif Helge SærstenMagnus Utgard

No

rsk

Tid

eNd

4–2

013

28

LLø

ysiN

g

Kryss NT nr 4-2013

RIKEGREIER

ETTER-KOMAR

SMYGE

FRAMAND-VOREN

SKRØMTKVINNE-

NAMN

GUDINNE

FUGLE-HEIM

NORRØNGUDINNE

TREVL-RIK

PLANTE

PLANTE-HAGE

HUSDYR

HAND-VERKAR

KRAFTKARENKEL

MANNS-NAMN

LIFLEGMUSIKK

BUMSETE

MEDAN

PRAKT

GASS

GONGE

FJASLOGAR

FARVEG

TØRKAKORN

FOR-TELJING

KRATT

JOD-HALDIG

HORMON

OPP-FØRE

STAD HOSINGEBRIGT

DAVIK

IGJEN

LEDSKIPLING

INKLUSIVE

MORO PÅSNØ

SMISKE

LYD-TILHØVE IROMMET

DYREROM

SERVI-TØRAR

RIVNEADRES-

SANT

PLAGGSPINNE-REISKAP

FRYKT

FISKE-UTSTYR

SKJEMT-SAM

SLAG

TUNG-HØYRDE

MOTHUG

FORNEMMEVERTS-

HUS

TØRKE-PLAGG

SJARM

SETJE ATT

RØYK

STAD ÅJOBBE

BARDSETTE

PÅ KANT

GRYN

TONE

GASS-SYMBOL

I VAT-NET

KJEMISKSAM-

BINDING

HEILAG

FØRE

DRIKK

NORRØNGUD

FAKTER

FYRTE

OPPRØR

UKLAR

BJELKE

ANONYM

FØRSTE-SORTERING

PREP.

RENNER

GJÆV-LYNTE

ULIKE

GRÅVERK

IHUGE

HANENSSISTE ORD

DANS

OPPDAGAR

GAUMHUGA

VERKTØY

BEINHAR DET

VONDT

BLAFRE

DU OG DUFOR-

TALDE

TIL SÅLENGE

HUSDYR

NYTT

VENTELINGEN STÅ FOR

MØRK-VOREN

DØGNTID

NR. 42013

Kryss NT nr 3-2013

TREAR

KVISTEN BHUS-

MANNSÅND

FUGLM STATS-

RÅD S TOPP-MÅLING M STIMU-

LANS VRIKS-

STYRE

YTEK SJEKK G AVGIFT K ENØK

KOM BYER EG R E I N A

SPANSKVENN

BILA M I G O

FISKE-TUREN

LOVBROTR O R E N

VARME-KJELDE

DA. KONGEO M N RO M A K PAVE-

KRONE T I A R A KJELDE

PÅ MOTEN I L EK N U D VAR

UÆRLEG F U S K A SKRED

STEMNE L A V I N A RFESTE-GREIE S BY I

I TALIA R I E T I FØRE-MÅL M E I N I N G VEKT

ROMMÅL GS E L E PLASS

SÅRMERKE R O MI SAND-

NES

NY-I M S OLDER D SKAL K L I

ATT-OVER M

FISKE-SNØRE

ØNSKJERV A D BORT- U N N SONG

PÅSAMISK

J O I K A LIKE ØR E V E R S SLEDE-

UNDER-LAG

M E I24

SKILLING

LIKEO R T LEITING

ØYBUAR S Ø KRISTE D I R R E JESUS

TELE S O N E N ARTIK-KEL E I T OKSYGEN

NITROGEN OK A L D TILTRU L I T ODDE N E S STEG T R I N N

ROLEG L PLASSERE

FOSTRING S E S S E OGSÅ S EKSTA-SEN R U S E N OVER-

FLATE OFERASE

I ASIA

TONEJ A K EIGE-

DOMS-PRON.

M VESKE M A P P E TA SEGFRAM PÅ

VATNET K TRIM G Y MM E L O D I REIN P U R VEKSE G R O KRØTER-

STELL S T IKYRKJE-

LEIAR VHUGS

FLY-SELSKAP

M I N N E FOR-TUMLA Ø

MANNS-NAMN

TRIVEJ O N

SER IBOKA

DU OG EGL E S

B I S P PREP. I MISTEHÅR R Ø Y T E UTROP T V I PLANTE E

LIST

LEDDYR N A L TEK TIL

IKKJE S T A R T A R TROLL

UKOKT R I S A RI N S E K T HALD

MUNN ! T E I STILLE(2 ORD) I R O PREST I

BIBELEN E L ISTELLER

HÅR A DYRE-UNGE K J E KVINNE-

NAMN U N N SYSAK N Å L MÅLTID N O NF R I S E R E R ATTOVER-

BØYGD G A G TIDSROM L PRO-NOMEN S E G

1. Øystein Bergvoll, Manger

2. Åse-Berit Fidjeland, Tjørholm

3. Sigrid Bergsvik, Isdalstø

Send løysinga til: Noregs MållagLilletorget 10184 Oslo

Frist: 1. oktober 2013Merk konvolutten «Kryssord». Rett løysing kjem i neste utgåve. Tre vinnarar vert trekte ut og får fin premie.

Namn:

Adresse:

Postnummer/-stad:

Kryssordvinnarar i nr. 3 – 2013

ved Laurits KillingbergtrøLkryssord

29

No

rsk

Tid

eNd

4–2

013

Det er søtt når ungane kjem heim frå barnehagen med teik-ningar som me foreldre får. Alt frå uproporsjonale figurar til skeive hus vert skildra med inn-leving, skaparglede og underlege val av fargar. Me tek takksame i mot og hengjer dei opp på kjøle-skåp og veggar.

At dei små gjerne ikkje er heilt på høgd med dei klas-siske meistrane når det gjeld formgjevnad, er ikkje noko me nemner. Me skryter så godt me kan for å styrkja skapargleda og sjølvkjensla deira, samstundes som me forsøkjer å lura vekk ei gamal teikning når me hengjer opp den nye.

Det er vel framleis innanfor når ein tenåring framfører ein sur og urytmisk song og mottek meir eller mindre velfortent ap-plaus. Å fortelja vedkomande at utbytet av all øvingi ikkje er heilt slik ein kunne ynskje, og at ei ori-entering mot andre måtar å ut-trykkja seg gjerne kunne vera ein ide, må skje med største varsemd. Dei er i ein sårbar alder og kan fort oppfatta det som eit stygt utslag av Jantelovi.

Men oss vaKsne ... Er det slik at Jantelovi berre er ei ulov for oss? Har du aldri tenkt med deg sjølv at den oppblåsne skrotnissen i ban-ken som nyleg tapte ein formue i aksjehandel for kundane sine kunne vore noko meir audmjuk? At han ikkje hadde tronge å utba-sunera at ein med hans røynsler og kvalifikasjonar vil vera eit funn for ein ny arbeidsgjevar? Kanskje ville ei realitetsorientering i yngre alder ha vore eit gode.

Idrettsstjerner skal eg ikkje ein gong nemna. Sjølv den minst gåverike springar gjev forbundet skuldi om han ikkje vinn VM. Det er alltid dårlege baner, gnitne sponsorar eller styret sine feil-kjøp av spelarar som er skuld i at eit lag rykkjer ned. At spelarane nyttar meir tid og krefter på svei-sen enn å kjempa for laget, betyr ingenting. Og for all del, ikkje set meg i gang om arrogante skilau-parar og korleis dei oppfører seg om dei ikkje skulle vinna eit laup!

no nærMar Det seg vaL (om då ikkje o store redaktør er seint ute med dette nummeret slik at det alt har vore). Politikarar har nok heller ikkje møtt for mykje Jantelov i oppvoksteren. Dei lovar og lyg, lovar på ny - lyg på ny. Dei styrer store parti mot sperregrensa medan dei skryter av eigen jobb. Dei sosar vekk mil-liardar på prestisjeprosjekt som alt i starten var dømde til å mis-lukkast for den som ville sjå. Dei gjer ein tvilsam jobb som stats-minister for så å få toppjobbar i Europarådet. Akkurat det siste er vel gjerne ikkje det verste som

kunne skje, slike organisasjonar er trass alt berre dyre prateklub-bar der ein ikkje kan gjera så mykje gale.

Men har du nokon sinne høyrt at dei stiller spørsmål ved om dei er gode nok, om dei er rett person til jobben? Har du nokon gong høyrt dei seia at dei har gjort ein dårleg jobb? Det er alltid ei forklåring på kvifor det gjekk som det gjekk, og den inneheld aldri element av sjølvransaking. Og deretter ser dei det som heilt naturleg at dei er sjølvsagde til høge stillingar ein annan stad. Kvalifikasjonane er det vel ingen som kan dra i tvil, her skal deira gudegåver verkeleg få fritt spe-lerom!

eg er iKKje i tviL om at for deira og vår skuld er det eit tap at ik-kje dei vart utsette for noko av Jantelovi tidleg i livet. Om nokon hadde kviskra dei i øyra at vel var dei var flinke til mangt, men at dei ikkje var best i alt, ville mykje vore gjort. Det same med den før nemnde aksjemeklaren.

Det er viktig å stø og oppmun-tra unge. Men det er like feil ikkje å gjera folk merksame på at dei faktisk ikkje er verdsmeistrar i alt. Når godt utdanna og fullsten-dig evnelause folk gjer hovud-lause gjerningar, er det nokon som burde seia frå. Det kan vera surt å høyra, men på sikt er det til det beste for alle.

Og du kan berre la vera å sitja der og irritera deg over at eg kjem med sanningi her. Alle eg møter fortel meg at eg ikkje er så dum, så du gjer klokt i å lytta på meg. Eg veit kva eg snakkar om!

L TyLePrAT

kNUT P. BøyUM storeknut@online.no

L NMU

Kan aldri vara eviggratuLerer så MyKje med lære-plan-sigeren. Men tru ikkje eit sekund at striden er over.

Den reviderte læreplanen i norsk styrkjer sidemålet, stikk i strid med kva Utdanningsdirektoratet kjempa for. Likevel er det dummaste me gjer no, å lena oss tilbake og tru at striden er over. Skal me vera trygge på å få eit godt resultat neste gong faget skal vø-last, har me tre utfordringar å løysa.

Den eine er at norsklærarane fram-leis har ringe kår. Me har – med rette – argumentert med at tidsnaud og overarbeid ikkje kan løysast med læ-replankutt. Men då må me også fylgja opp når me vinn fram. Målrørsla bør vera dei fyrste til å krevja betre ar-beidstidsavtalar for norsklærarane.

Den anDre er at me har både Lands-laget for Norskundervisning (LNU) og Utdanningsforbundet mot oss. LNU er for så vidt ikkje stort større enn Norsk Målungdom, men tyngdelovene set grenser for kor ofte Noregs Mållag kan få gjennomslag framfor Utdannings-forbundet med sine 170 tilsette.

Den treDje er å korrigera det tvil-same biletet av læreplanrevisjonen som har kome til uttrykk i sumar. Læreplanen har vorte framstilt som uendra, lærarane som unisone mot-standarar av sidemålskarakter, og målrørsla som tunnelsynte karakteri-deologar.

ingen av Desse framstillingane stemmer. Læreplanen er langt meir enn karakterar, og høyringssvara viser store faglege meiningsskilnader mellom lærarane. Og me som har ar-beidd i årevis for tidlegare start med sidemål, slanking av norskfaget og positive sidemålsforsøk, kjenner oss openbert ikkje att i svartmålinga av målrørsla.

Men lat oss driva litt sjølvransa-king. Me veit kva me har kjempa for, men har me formidla det godt nok? Særleg arbeidet for tidleg start med sidemål har vorte for lite synleg.

eit heiLt KonKret fraMLegg me kan byrja med, er å oppmoda vidare-gåande skular landet over til å vera med i forsøket med éin norskkarakter i VG1 og VG2. Denne forsøksordninga er i tråd med kva både Språkrådet og Målungdomen føreslo som kom-promissløysing, og tek omsyn til jamstillinga av hovud- og sidemål på vitnemålet. Det er like mykje i vår som i andre si interesse å finna ut om det fungerer i praksis.

VeBjørN sTUreLeiar i norsk Målungdom

Ja takk til Jantelovi!Foto: Berit Krogh

No

rsk

Tid

eNd

2–2

013

xx

Ja takk, eg tingar: ❏ Fleecejakke

med logoen til Noregs Mållag på brystet.

For damer: Fargar: ❏ grå ❏ kornblå ❏ bringebær Storleikar: ❏ s ❏ m ❏ l ❏ xl

For menn: Fargar: ❏ grå ❏ azurblå Storleikar: ❏ s ❏ m ❏ l ❏ xl ❏ xxl

Kr 220,–Hugs å krysse av for farge og storleik!

❏ Mobildeksel iPhone 4

❏ Mobildeksel iPhone 5Mjukt mobildeksel til iPhone 4 og iPhone 5 med trykket «Å snakka: akkedera, garta, kvitra, masa, munnrøda, pjegga, preika, røda, svalla, tjantra»

Kr 50,–

❏ NotatbokLinjert notatbok med slagordet «Gjennom ord blir verda stor!» Hardt omslag med stofftrekk.

Kr 125,–

❏ 1 eller ❏ 20 jakkemerke «Slepp nynorsken til!»Kr 10,– (Kr 50,– for 20 stk.)

❏ 1 eller ❏ 20 jakkemerke «Takk, Ivar Aasen!»Kr 10,– (Kr 50,– for 20 stk.)

❏ MatboksI plast, 16 x 11 cm.

Kr 50,–

❏ NotatbokLinjert notatbok med slagordet «Gjennom ord blir verda stor!» Hardt omslag med stofftrekk.

Kr 125,–

❏ Notatbok natur Ulinjert notatbok med Ivar Aasen på framsida, og «Noregs Mållag» på baksida. Hardt omslag med strie.

Kr 75,–

❏ Krus Med trykket: Det endaa koma kann den Dag, daa Retten fram kann sleppa. Ivar Aasen, 1875

Kr 100,–

❏ FrukostasjettMed trykket: Nokon må elske ordet og reinske bort ugras der det gror. Nokon må bruke ordet. Berre ved bruk blir det vakkert. Marie Takvam, 1987

Kr 100,–

Krambua

Sjå innom heimesida for andre tilbod. Hugs at vi kan gå tom for somme artiklar. Det er såleis ikkje sikkert at du får alt du tingar.

Kryss av, klipp ut eller kopier og send tinginga til: Noregs Mållag, Lilletorget 1, 0184 Oslo

Eller send e-post til: nm@nm.no, ringje 23 00 29 30, fakse til 23 00 29 31 eller ved å gå inn på www.nm.no Porto kjem i tillegg.

Namn:

Adresse;

Postnr.

Poststad:No

rsk

Tid

eNd

4–2

013

30

31

No

rsk

Tid

eNd

4–2

013

2012 var eit uvanleg godt år for det tradisjonelle kulturlotteriet til Noregs Mållag. Til slutt var det ikkje fleire lodd att, og nokre av dei som tinga måtte ta til takke med 2013-lodd. Som ikkje er noko dårleg alternativ, sidan vinstane er minst like gode i år. Ei av dei som har vore så heldige å vinne, er Elisabeth Skarsland. Ho fekk både tredjevinsten, eit tova sitjeunderlag og femte-vinsten, ein namnelapp til bagasje.

– Sitjeunderlaget vart eg veldig glad for, men namnelappen var også fin, seier Skarsland som fortel at båe vinstane snart kom i bruk. Ho ser heller ikkje vekk ifrå at ho kjem til å kjøpe fleire lodd.

Her er heile vinstlista: X Reisesjekk, kr 5000,- (3 stk)X Gåvekort hjå Nynorsk antikvariat, kr 1000,- (10 stk)X Grafisk trykk av Borghild Telnes, kr 600,- (40 stk)X Sitjeunderlag i tova ull, kr 360,- (55 stk)X Boka Etymologisk oppkok av Kristin Fridtun,

kr 329,- (150 stk)X Namnelapp til koffert, kr 25,- (500 stk)

For berre 20 kroner pr. lodd kan du vere med på å stø målsaka og vinne interessante premiar. Ting lodd ved å sende ein e-post til Berit Krogh: berit.krogh@nm.no eller ring 23 00 29 30.

Fleire nye medlemer I høve 200-årsdagen til Ivar Aasen og dagane etter har vi fått fleire nye medlemer. Til no i år har svært mange betalt medlemspengar. Dersom vi tek med forventa inn-betaling frå lokallag med lokal innkrevjing, er det pr. i dag om lag 11 500 medlemer som har betalt.

Dette er eit veldig godt medlemstal. Vi er langt over medlemstalet for 2011, og sjølv om vi sa-manliknar med rekordå-ret i 2012 der vi enda med 12 256 betalande medle-mer, er dette eit solid tal. Det er både svært opp-løftande og viktig at det stadig kjem til nye med-lemer i mållaget. Ynskjer

du eller lokallaget ditt å vere med og verve med-lemer til Noregs Mållag? Sjå innom Krambua og ting gratis vervemateriell. Om det er nokon som tenkjer at tida er inne for å melde seg inn i Noregs Mållag, send sms med NYNORSK til 2490. Det kostar berre 200 kroner fyrste året.

Kulturlotteriet 2013 LNoregs mållag

Verving og kaker: Gloppen Mållag i full sving 5. august. Foto: Hallstein Dvergsdal

Framhald av Fedraheimen og Den 17de Mai

Prent: Nr1Trykk asOpplag: 35 000Abonnement: kr. 250,– per år

Annonsar: Annonseprisar: kr 9,00,–/mmTillegg for tekstside: kr 0,50,–/mmSpaltebreidd: 45 mmKvartside: kr 3 000,–Halvside: kr 5 000,–Heilside: kr 9 000,–Ilegg til avisa: kr 1,00 pr. stk.

Alle prisar er eks. mva. Ved lysing i fleire nummer kan vi diskutere særskilde avtalar.

Stoffrist nr. 5 – 2013: 31. oktober 2013

NOREGS MÅLLAGwww.nm.no

Tilskrift: Lilletorget 1, 0184 OSLOTelefon: 23 00 29 30Telefaks: 23 00 29 31E-post: nm@nm.no

Kontoradresse: Lilletorget 1, 0184 OSLO

Bankgiro: 3450.19.80058

Leiar: Marit Aakre Tennø Mobil: 454 71 716E-post: marit@nm.no

Tilsette:

Gro Morken Endresen, dagleg leiar, tlf. 23 00 29 37, 957 85 560, gro.morken@nm.no

Tuva Østvedt, organisasjonskonsulent, tlf. 23 00 29 34, tuva.ostvedt@nm.no

Berit Krogh, økonomikonsulent, tlf. 23 00 29 35, berit.krogh@nm.no

Ingar Arnøy, skulemålsskrivar, tlf. 23 00 29 36, 975 29 700, ingar.arnoy@nm.no

Hege Lothe, informasjonskonsulent, tlf. 57 86 53 60, 926 48 348, hege.lothe@nm.no

Kjartan Helleve, redaktør Norsk Tidend, tlf. 23 00 29 32, 943 97 998, kjartan.helleve@nm.no

NORSK MÅLUNGDOMwww.nynorsk.no/nmu

Tilskrift: Postboks 285 Sentrum, 0103 OsloTelefon: 23 00 29 40Telefaks: 23 00 29 31E-post: nmu@nynorsk.no

Bankgiro: 3450.65.48707

Leiar: Vebjørn Sture, Telefon: 924 16 527, 23 00 29 40, E-post: vebjorn@nynorsk.no

Skrivar: Eskil Syltøy Løland, Telefon: 994 26 366, E-post: eskil@nynorsk.no

NORSKTIDEND

– Mange seier det ikkje ser lyst ut for nynorsken, men då seier eg at det ser ikkje lyst ut for kjærleiken heller. Likevel må me tru på den, og den overlever alltid.

Helge Torvundn

r. 4

• se

pte

mb

er 2

013

LiLL

eto

rget

1 • 0

184

osL

o

LPå tamPen

Kva har Kirsten Flagstad å gjere med Språkåret – eller med språk i det heile? Vel, for det første debuterte Kirsten Flagstad som operasongarinne i 1913 og ein feirar dermed hundreårsjubileum. Ho budde også lang tid i USA og måtte derfor snakke engelsk. I tillegg måtte ho syngje ein del på italiensk, men ikkje minst på tysk.

Kirsten Flagstad blir av mange først og fremst forbun-den med Richard Wagner og Der Ring des Nibelungen. Ho har hatt mange ulike roller, men det er kanskje Brynhild som har gjort ho til eit ikon. Den «norske» Brynhild hei-ter Brünnhilde hos Wagner. Det er inga hemmelegheit at norsk og tysk er i slekt med kvarandre og at desse språka, saman med t.d. også engelsk og nederlandsk og sjølvsagt dei andre skandinaviske språka, har utspring i eit felles urgermansk språk. På 1800-talet gjeKK det ei bølgje med nasjonalro-mantiske strøymingar gjennom Europa, der ein skulle finne tilbake til dei ulike nasjonale røtene. Eitt aspekt ved dette var å følgje språka tilbake i tid, og då støyter ein fort på felles kulturgods i form av segner og eventyr. Éi av desse segnene er Nibelungensongen. Svært mange av ka-rakterane og mykje av handlinga finn ein igjen i bl.a. den gammalnorske Volsungasaga og i Edda-dikta.

Segnstoffet er så gammalt at det går tilbake til den munnlege forteljartradisjonen. Det har nok blitt fortalt mange gonger og har dermed endra seg litt etter litt i ulike samanhengar. Då dette stoffet blei med nordover med vikingane, hadde det byrja å leve sitt eige liv. det som er litt interessant, er at Wagner, då han skulle byggje sitt eige segnunivers med utgangspunkt i Nibelungensongen, faktisk tok mest stoff frå dei nordiske variantane. Mange tenkjer kanskje på Wagner og Ni-belungenringen som «erketysk», og det hjelper kanskje heller ikkje at ein viss annan tyskar seinare blei veldig interessert i Wagners verk og brukte det i samband med sin propaganda. historiene om dvergar, riddarar, drakar, skattar og ein magisk ring er svært gamle. J.R.R. Tolkien valde enda meir fritt blant slike motiv og skapte eit kanskje enda større univers. Dei fleste unge kjenner i dag først og fremst til karakterane frå Ringenes herre og Hobbiten, og dei gamle norrøne sogene og mytane blir etter kvart gløymde. Men kanskje kan ein gjennom Kirsten Flagstad ta tilbake noko av dette nordiske stoffet – og gjerne på norsk? Eller skal det vere slik at den nye globale myto-logien skal vere einerådande – på same måte som det engelske språket? One language to bind us all. Det er jo «kult» med ein forseggjort, dataanimert drake i 3D som heiter Smaug. Men det kan vere litt greitt at ungdommen lærer at «vår» drake heitte Fáfnir eller Fåvne; og Sigurd eller Siegfried var minst like «kul» som Bilbo, Frodo og Aragorn og den «gjengen». Men våre gamle heltar levde først og fremst gjennom den munnlege tradisjonen, så gjennom sogetekstane, og så kom Wagner med sine storslåtte verk, som framleis blir framførde. Kjem Peter Jackson sine filmar til å leve i hundre år? Det vil tida vise.

Jens HauganFørsteamanuensis i norsk, høgskolen i hedmark / hamar dialekt- og mållag

L 2013 er eit godt år for jubileum, særleg for dei nynorske institusjonane i Oslo. Både Bondeheimen, Heimen, Det Norske Teatret og Idrottslaget i Bondeungdomslaget er hundre år. Sistnemnde markerer det med ei flott jubileumsbok, redigert av Olaf Almen-ningen. Det er eit praktverk, og må vere ein draum for dei som kjenner halve soga.

L Idrottslaget skulle vere ein sosial sam-lingsplass, men hadde også ei politisk slag-side. I åra etter unionsoppløysinga var tilhø-vet til Sverige svært spent, og det var urolege tider også internasjonalt. «Ungdom og idrett høyrer i hop, var parolen, og kopla med for-svarssak gav det endå betre meining å styr-kje den fysiske fostringa blant ungdom».

L Når det vart rolegare tider, forsvann det forsvarsstrategiske ut, og idrettspres-tasjonane var nok i seg sjølv. 580 NM-gull, 51 Kongepokalar, 11 OL-medaljar, 20 VM-medaljar og 8 EM-medaljar seier sitt. Laget har fostra ei lang rekkje idrettsleiarar og idrettsstjerner som t.d. Arne Haukvik, Unni Helleland, Ingrid Kristiansen, Odd Martinsen, Jays Ndure og Ezienne Okpa-raebo.

L Og ikkje minst karen på biletet over, Jo-hann Grøttumsbråten, som vann OL-gull tre gonger. Her på tur i Nordmarka på sine el-dre dagar. I ei tid der sigarett i munnstykke og djevelhue kunne kle ein OL-vinnar. KH

bUL-idrott i 100 år

Foto

: Idr

otts

lage

t