MECHANIKA KOŃCZYNY DOLNEJ - OBRĘCZ MIEDNICZNA I STAW BIODROWY

POŁĄCZENIA OBRĘCZY KOŃCZYNY DOLNEJ

• Kończyna dolna wolna łączy się z tułowiem za pośrednictwem obręczy kończyny dolnej.

• Trzy kości obręczy kończyny: kość biodrowa, łonowa i kulszowa zrosły się ze sobą, tworząc kość miedniczną

(kościozrost). • Dwie kości miedniczne łączą się ze sobą i z kością krzyżową tworząc pierścień miednicy –

sztywny element umiejscowiony między bardzo ruchomymi stawami: biodrowym i międzykręgowymi odcinka lędźwiowego kręgosłupa.

• Połączenia występujące w obrębie miednicy to: - stawy krzyżowo – biodrowe, - spojenie łonowe.

STAWY KRZYŻOWO - BIODROWE

Stanowią połączenie kości miednicznych z kością krzyżową.

W stawach krzyżowo – biodrowych możliwe są niewielkie ruchy wokół osi poprzecznej ( wierzchołek kości krzyżowej może nieznacznie oddalać się od osi miednicy).

w. biodrowo - lędźwiowe

w. krzyżowo – biodrowe brzuszne (przednie)

w. pachwinowe

łuk biodrowo - łonowy

STAWY KRZYŻOWO - BIODROWE

Występujące w tych stawach stabilizatory bierne mają bardzo dużą siłę ze względu na konieczność utrzymywania ciężaru tułowia i kończyn górnych

oraz zapobieganiu dalszemu wklinowaniu kości krzyżowej wraz z guziczną między kości miedniczne.

Kość krzyżowa jest zawieszona w tych stawach na bardzo silnych więzadłach krzyżowo – biodrowych grzbietowych, trochę słabszych więzadłach krzyżowo – biodrowych brzusznych i więzadłach krzyżowo – biodrowych międzykostnych.

Jest to połączenie elastyczne, zmniejszające

wstrząsy przenoszone z miednicy na kręgosłup.

STAWY KRZYŻOWO - BIODROWE

w. biodrowo - lędźwiowe

w. krzyżowo – biodrowe międzykostne

w. krzyżowo – biodrowe grzbietowe (tylne)

w. krzyżowo - guzowe

w. krzyżowo - kolcowe

Dodatkowe wzmocnienie i zapobieganie nadmiernym ruchom w tym stawie stanowią 2 więzadła: krzyżowo – guzowe i krzyżowo – kolcowe. Więzadła te zapobiegają odchylaniu się wierzchołka kości krzyżowej do tyłu.

SPOJENIE ŁONOWE

Pierścień kostny miednicy zamyka od przodu spojenie łonowe (chrząstkozrost), łączące ze sobą kości miedniczne. Między powierzchniami stawowymi znajduje się krążek międzyłonowy. Włókna chrząstki, z której zbudowany jest krążek tworzą stabilizatory bierne spojenia – więzadła. Dolny brzeg spojenia wzmacnia więzadło łukowate łonowe, górny - więzadło łonowe górne. Ruchomość spojenia jest niewielka ze względu na ograniczenie ze strony stawów krzyżowo – biodrowych.

w. łukowate łonowe

w. łonowe górne

krążek międzyłonowy

POCHYLENIE MIEDNICY

• W pionowej postawie ciała miednica jest pochylona w stosunku do poziomu – tworzy z płaszczyzną

poziomą kąt pochylenia miednicy. • Położenie miednicy jest zmienne – zależy od płci i typu

postawy ciała: u kobiet kąt pochylenia wynosi ok. 60 – 650, u mężczyzn ok. 50 – 550.

• Kąt pochylenia miednicy zwiększa możliwości lokomocyjne. Przy większym pochyleniu miednicy udo może być silniej cofnięte, co zwiększa długość kroku.

• Podczas ruchów unoszenia i opuszczania miednicy postawa ciała jest korygowana przez ruchy w odcinku lędźwiowym kręgosłupa.

RÓŻNICE PŁCIOWE MIEDNICY

• kości mniej masywne i gładsze • większa, szersza, talerze kości biodrowych są bocznie bardziej rozstawione • większa odległość guzów kulszowych • kość krzyżowa szersza i bardziej płaska • otwory zasłonowe zbliżone kształtem do trójkątów • panewka stawu biodrowego dość płytka • kąt pochylenia miednicy ok. 60 – 650 • spojenie łonowe niskie • kąt podłononowy rozwarty

• kości grubsze, bardziej chropawe • talerze biodrowe ustawione bardziej pionowo, są także wyższe • mniejsza odległość guzów kulszowych • kość krzyżowa węższa, i bardziej wklęsła • otwory zasłonowe owalne • panewka stawu biodrowego znacznie głębsza • kąt pochylenia miednicy ok. 50 – 550 • spojenie łonowe wysokie • kąt podłononowy ostry

Kąt podłonowy – kąt zawarty między gałęziami dolnymi kości łonowych.

POŁĄCZENIA KOŃCZYNY WOLNEJ

Do połączeń kończyny wolnej zalicza się:

• staw biodrowy,

• staw kolanowy,

• połączenia kości goleni,

• stawy stopy.

STAW BIODROWY

Jest jednym z największych stawów organizmu, należy do stawów kulistych, wieloosiowych, 30 swobody ruchu.

Łączy część wolną kończyny dolnej z obręczą miedniczną.

rąbek panewki

trzon kości biodrowej

trzon kości udowej

więzadło głowy kości udowej

głowa kości udowej

Torebka jest wzmocniona przez silne więzadła hamujące nadmierne ruchy kończyny, pełnią rolę stabilizatorów biernych stawu: • więzadło łonowo – udowe, • więzadło kulszowo – udowe, • więzadło biodrowo – udowe

w. biodrowo - udowe

w. łonowo - udowe

Więzadło głowy kości udowej nie odgrywa roli w mechanizmie stawu.

Więzadło biodrowo – udowe: PP: kolec biodrowy przedni dolny, PK: kresa międzykrętarzowa,

CZYNNOŚĆ: hamuje nadmierne prostowanie i obrót uda na zewnątrz, a część boczna hamuje nadmierne przywodzenie kończyny.

Więzadło łonowo – udowe: PP: gałąź górna kości łonowej, PK: razem z dolnym pasmem w. biodrowo – udowego (kresa międzykrętarzowa).

CZYNNOŚĆ: hamuje nadmierne odwodzenie i obrót uda na zewnątrz. Więzadło kulszowo – udowe: PP: kość kulszowa, PK: brzeg przedni krętarza większego. CZYNNOŚĆ: hamuje nadmierne prostowanie uda, obrót do wewnątrz i przywodzenie.

w. kulszowo - udowe

w. krzyżowo - kolcowe

w. krzyżowo - guzowe

w. biodrowo - udowe

warstwa okrężna

Oprócz więzadeł działanie wzmacniające na

staw biodrowy mają składowe stawowe mięśni.

Dzięki dużej powierzchni styku, kości dociskane

są także przez ciśnienie atmosferyczne.

Znaczenie ma również lepkość mazi stawowej,

która przeciwstawia się rozsuwaniu kości.

RODZAJE RUCHÓW W STAWIE BIODROWYM

• Zginanie i prostowanie (wokół osi poprzecznej): - zginanie ok. 800, przy zgiętym kolanie ok.900, - prostowanie ok. 150 • Odwodzenie i przywodzenie (wokół osi strzałkowej): ok. 400 Znaczne powiększenie zakresu ruchu następuje przy zgiętym

udzie.

• Odwracanie i nawracanie (wokół osi długiej kończyny dolnej): - odwracanie ok. 250, - nawracanie ok. 350. Przy zgięciu i odwiedzeniu uda zakresy

ruchów powiększają się do ok. 400 i 600.

ZGINANIE STAWU BIODROWEGO (PŁASZCZYZNA STRZAŁKOWA):

Pełny zakres ruchu jest osiągany przy zgiętym kolanie z powodu skrócenia ramienia siły ciężkości i momentu bezwładności, powiększenia napięcia mięśni właściwych dla ruchu z jednoczesnym zmniejszeniem napięcia mięśni antagonistycznych.

W postawie stojącej z położenia pośredniego przy ustalonej obręczy biodrowej ruch zginania jest wywołany przez działanie koncentryczne mięśni:

prosty uda biodrowo – lędźwiowy naprężacz powięzi szerokiej uda krawiecki pośladkowy mały (część przednia) grzebieniowy przywodziciel długi przywodziciel krótki

Działanie typu koncentrycznego najczęściej zachodzi w fazie wolnej podczas chodu i biegu, gdy kończyna prowadzona jest w przód. Również podczas powrotu z opadu tułowia w tył do postawy pionowej.

Działanie typu ekscentrycznego występuje np.

w siadzie prostym, gdy przy ustalonych kończynach dolnych, wykonuje się powolny opad tułowia aż do leżenia lub odwrotnie: w leżeniu tyłem opuszcza się nogi na podłoże.

Mięśnie działają tu na zasadzie dźwigni jednostronnych, przeważnie siłowych.

PROSTOWANIE (OD POZYCJI POŚREDNIEJ DO WYPROSTU):

m. pośladkowy średni – część tylna m. pośladkowy wielki m. półbłoniasty m. dwugłowy uda – głowa długa m. półścięgnisty m. pośladkowy mały – część tylna m. gruszkowaty mm bliźniacze (górny i dolny) m. naprężacz powięzi szerokiej

Działanie koncentryczne powyższych mięśni zachodzi np. w czasie opuszczania nogi naciskającej na pedał podczas jazdy na rowerze lub w fazie odbicia w skokach. Ekscentryczne - występuje podczas przysiadu, załamywania NN w stawach biodrowych (zginania) i w każdym ćwiczeniu zawierającym fazę lądowania, gdzie zachodzi hamowanie ruchu zgięciowego w stawach biodrowych. Stabilizujące – np. zatrzymany przysiad lub leżenie tyłem, podczas którego są tylko dwa punkty podparcia: głowa i pięty.

PRZYWODZENIE (Z POZYCJI POŚREDNIEJ DO PRZYWIEDZIONEJ):

• m. przywodziciel wielki

• m. przywodziciel długi

• m. przywodziciel krótki

• m. biodrowo – lędźwiowy

ODWODZENIE (Z POZYCJI PRZYWIEDZIONEJ DO POŚREDNIEJ):

• m. naprężacz powięzi szerokiej

• m. pośladkowy średni

• m. pośladkowy wielki – część górna

• m. pośladkowy mały

• m. gruszkowaty - pomocniczy

ODWRACANIE (Z POZYCJI POŚREDNIEJ DO PEŁNEGO ODWRÓCENIA):

• m. pośladkowy wielki • m. pośladkowy średni – część tylna • mm bliźniacze (górny i dolny) • m. zasłaniacz wewnętrzny • m. przywodziciel wielki • m. gruszkowaty • m. biodrowo – lędźwiowy • m. zasłaniacz zewnętrzny • m. przywodziciel krótki • m. grzebieniowy

Mięśnie pomocnicze:

czworoboczny uda, przywodziciel długi, krawiecki i smukły.

NAWRACANIE:

• m. przywodziciel wielki

• m. naprężacz powięzi szerokiej

• m. pośladkowy mały

• m. pośladkowy średni