Pag-ibig sa Tinubuang LupaTula ni Andres BonifacioAngPag-ibig sa Tinubuang Lupaay isang tula na sinulat niAndres Bonifaciona kanyang ginamit para himukin ang mga Pilipinong maging makabayan. Si Bonifacio ay mas magaling na madirigma kaysa sa isang manunulat ngunit pinatunayan niya na kaya niyang gumawa ng isang tula para sa kanyang minamahal na bayan.Aling pag-ibig pa ang hihigit kayasa pagkadalisay at pagkadakilagaya ng pag-ibig sa tinubuang lupa?Alin pag-ibig pa? Wala na nga, wala.Ulit-ulitin mang basahin ng isipat isa-isahing talastasing pilitang salitat buhay na limbag at titikng isang katauhan itoy namamasid.Banal na pag-ibig pag ikaw ang nukalsa tapat na puso ng sinot alinman,imbit taong gubat, maralitat mangmangnagiging dakila at iginagalang.Pagpupuring lubos ang nagiging hangadsa bayan ng taong may dangal na ingat,umawit, tumula, kumathat sumulat,kalakhan din nilay isinisiwalat.Walang mahalagang hindi inihandogng pusong mahal sa Bayang nagkupkop,dugo, yaman, dunong, katiisat pagod,buhay may abuting magkalagot-lagot.Bakit? Ano itong sakdal nang lakina hinahandugan ng buong pag kasina sa lalong mahal kapangyayariat ginugugulan ng buhay na iwi.Ay! Itoy ang Inang Bayang tinubuan,siyay inat tangi na kinamulatanng kawili-wiling liwanag ng arawna nagbibigay init sa lunong katawan.Sa kanyay utang ang unang pagtanggapng simoy ng hanging nagbigay lunas,sa inis na puso na sisinghap-singhap,sa balong malalim ng siphayot hirap.Kalakip din nitoy pag-ibig sa Bayanang lahat ng lalong sa gunitay mahalmula sa masayat gasong kasanggulan.hanggang sa katawan ay mapasa-libingan.Ang nangakaraang panahon ng aliw,ang inaasahang araw na daratingng pagka-timawa ng mga alipin,liban pa ba sa bayan tatanghalin?At ang balang kahoy at ang balang sangana parang niyat gubat na kaaya-ayasukat ang makitat sa ala-alaang inat ang giliw lampas sa saya.Tubig niyang malinaw sa anakiy bulogbukal sa batisang nagkalat sa bundokmalambot na huni ng matuling agosna nakaka aliw sa pusong may lungkot.Sa aba ng abang mawalay sa Bayan!gunita may laging sakbibi ng lumbaywalang ala-alat inaasam-asamkundi ang makitang lupang tinubuan.Pati nang magdusat sampung kamatayanwari ay masarap kung dahil sa Bayanat lalong maghirap. O! himalang bagay,lalong pag-irog pa ang sa kanyay alay.Kung ang bayang itoy nasa panganibat siya ay dapat na ipagtangkilikang anak, asawa, magulang, kapatidisang tawag niyay tatalikdang pilit.Datapwa kung bayan ano ang bayan ng ka-Tagaloganay nilalapastangan at niyuyurakankatwiran, puri niyat kamahalanng sama ng lilong ibang bayan.Di gaano kaya ang paghinagpisng pusong Tagalog sa puring nalaitat aling kaluoban na lalong tahimikang di pupukawin sa paghihimagsik?Saan magbubuhat ang paghihinaysa paghihigantit gumugol ng buhaykung wala ring ibang kasasadlakankundi ang lugami sa kaalipinan?Kung ang pagka-baon niyat pagka-busabossa lusak ng dayat tunay na pag-ayopsupil ng pang-hampas tanikalang gaposat luha na lamang ang pinaa-agosSa kanyang anyoy sino ang tutunghayna di-aakayin sa gawang magdamdampusong naglilipak sa pagka-sukabanna hindi gumugol ng dugo at buhay.Mangyari kayang itoy masulyapng mga Tagalog at hindi lumingapsa naghihingalong Inang nasa yapakng kasuklam-suklam na Castilang hamak.Nasaan ang dangal ng mga Tagalog,nasaan ang dugong dapat na ibuhos?bayan ay inaapi, bakit di kumikilos?at natitilihang itoy mapanuod.Hayo na nga kayo, kayong nanga buhaysa pag-asang lubos na kaginhawahanat walang tinamo kundi kapaitan,kaya ngat ibigin ang naaabang bayan.Kayong antayan na sa kapapasakitng dakilang hangad sa batis ng dibdibmuling pabalungit tunay na pag-ibigkusang ibulalas sa bayang piniit.Kayong nalagasan ng bungat bulaklakkahoy niyari ng buhay na nilanta't sukatng bala-balakit makapal na hirapmuling manariwat sa bayay lumiyag.Kayong mga pusong kusang inuusalng daya at bagsik ng ganid na asal,ngayon magbangont bayay itanghalagawin sa kuko ng mga sukaban.Kayong mga dukhang walang tanging sikapkundi ang mabuhay sa dalitat hirap,ampunin ang bayan kung nasa ay lunassapagkat ang ginhawa niya ay sa lahat.Ipahandog-handog ang buong pag-ibighanggang sa mga dugoy ubusang itangiskung sa pagtatanggol, buhay ay mapatiditoy kapalaran at tunay na langit.

PAGIBIG SA TINUBUANG BAYAN

Pagibig sa tinubuang Bayan

Panahoy matamis sa tinubuang Bayanat pawang panglugod ang balang matanauan[?],ang simoy sa parang ay panghatid buhay,tapat ang pagirog, sulit ang mamatay.#

J. Rizal

1.Alin pag ibig pa ang hihigit kayasa pagka dalisay at pagkadakilagaya ng pag ibig sa tinubuang lupa?alin pag ibig pa? wala na nga, wala.1.Alingpagibig pa ang hihigit kayasa pagkadalisay at pagkadakilagaya ng pagibig sa tinubuang lupa?alin pagibig pa? wala na nga;wala.

2.Ulitulitin mang basahin ng isipat isa isahing talastasing pilitang salitat buhay na limbag at titikng sang katauhan itoy namamasid.2.Ulitulitin mang basahin ng isipat isa-isahing talastasing pilitang salitatbuhay na limbag at titikngsangtinakpan ito ang mababatid.

3.Banal na pag ibig! pag ikaw ang nukalsa tapat na puso ng sino't alin manimbit taong gubat maralitat mang mangnaguiguing dakila at iguinagalang.3.Banal na pagibig! pagikaw ang nukalsa tapat na puso ng sino't alin man,imbittaong gubat maralitatmangmangnagiging dakila at iginagalang.

4.Pagpupuring lubos ang palaguing hangadsa bayan ng taong may dangal na ingatumawit tumula kumathat sumulatkalakhan din nia'y isinisiwalat.4.Pagpupuring lubos ang palaginggawadng taong mahal sa Bayan niyang liyagumawit,tumula,kumathatsumulatkalakhan din niya'y isinisiwalat.

5.Walang mahalagang hindi inihandogng mga pusong mahal sa Bayang nagkupkupdugo yaman dunong katiisat pagodbuhay may abuting magkalagot lagot.

5.Walang mahalagang hindi inihandogngmaypusong mahal sa Bayanniyang irogdugo,yaman,dunong,katiisatpagod,buhaymayabuting magkalagot-lagot.

6.Bakit? alin ito na sakdal ng lakina hinahandugan ng boong pag kasina sa lalung mahal na kapangyayariat guinugugulan ng buhay na iwi.6.Bakit?alin ito na sakdal ng laki,na hinahandugan ng buong pagkasi,na sa lalung mahal nakapangyayariat ginugugulan ng buhay na iwi?

7.Ay! itoy ang Ynang Bayang tinubuansiya'y inat tangi na kinamulatanng kawiliwiling liwanag ng arawna nagbigay init sa lunong katawan.7.Ah! itoy anginang Bayang tinubuanna siyang unattangi na kinamulatanng kawiliwiling liwanag ng arawna nagbigay init sa lunong katawan.

8.Sa kania'y utang ang unang pagtangapng simuy ng hanging nagbibigay lunassa inis na puso na sisingapsingapsa balong malalim ng siphayo't hirap.8.Sa kaniya ayutang ang unang paglangapng simoy ng hanging nagbibigay lunassa inis na puso na sisingap-singapng pinakadustang kanyang mga anak.

9.Kalakip din nitoy pag ibig sa Bayanang lahat ng lalung sa gunitay mahalmula sa masaya't gasong kasangulanhangang sa kataway mapa sa libingan.9.Kalakip din nitongpagibig sa Bayanlahat ng lalung mahal#mula satuat aliw ngkasangulanhangang sa kataway mapasa libingan.

10.Ang nanga karaang panahun ng aliwang inaasahang araw na daratingng pagkatimawa ng mga alipinliban pa sa bayan saan tatanghalin?10.Ang nangakaraang panahun ng aliwang inaasahang araw na daratingng pagkatimawa ng mga alipinliban pa saBayan,saan tatanghalin?

11.At ang balang kahuy at ang balang sangana parang nia't gubat na kaaya ayasukat ang makitat sa sa ala alaang inat ang guiliw lumipas na saya.11.At ang balang kahuy at ang balang sangangparang niya't gubat na kaaya-ayakung makitay susagi sa alaalaang inat ang giliw,lumipas na saya.

12.Tubig niyang malinaw na anaki'y bubogbukal sa batisang nagkalat sa bundokmalambut na huni ng matuling ayosna naka a aliw sa pusong may lungkot.12.Tubig niyang malinaw na anaki'y bubogbukal sa batisang nagkalat sa bundokmalambot na huni ng matulingagusnakaaaliw dinsa pusung may lungkot.

13.Sa aba ng abang mawalay sa Bayan!gunita may laguing sakbibi ng lumbaywalang alaalat inaasam asamkung di ang makita'y lupang tinubuan.

13.Sa aba ng mawalay satinubuangBayangunitaniyaylaging sakbibi ng lumbaywalang alaalat inaasam-asam,kung di ang makita'y ang lupaniyang mahal.

14.

Pati ng magdusat sampung kamatayanwari ay masarap kung dahil sa BayanAt lalung maghirap oh! himalang bagayLalung pag irog pa ang sa kaniay alay.14.Pati ng magdusa't sampung kamatayanwari ay masarap kung dahil sa Bayan;at lalung maghirap,oh! himalang bagay!lalung pagirog pa ang sa kaniya'y alay.

15.Kung ang bayang ito'y nasasa panganibat sia ay dapat na ipagtangkilikang anak, asawa, magulang kapatidisang tawag niay tatalikdang pilit.15.Kung angBayang ito'y nasasapanganibat kinakailangang siyayipagtankilikang anak,asawa,magulang,kapatidsaisang tawag niyay tatalikdang pilit.

16.

Dapuat kung ang bayan ng katagaluganay linalapastangan at niyuyurakankatuiran puri niyat kamahalanng sama ng lilong taga ibang bayan.16.Dapuat kung angBayay angKatagalugannanilapastangan at niyuyurakankatuiranniyatpuring tagaibang Bayan,ng tunay na bangis ng hayop sa parang,

17.Di gaano kaya ang paghihinagpisng pusong tagalog sa puring na lait?at alin kalooban na lalong tahimikang di pupukawin sa panghihimagsik?17.Di gaano kaya ang paghihinagpisng pusung tagalog sa puring na lait?atalingkalooban na lalung tahimikang di pupukawin sa panghihimagsik?

18.Saan magbubuhat ang paghihinay [???]sa paghihigantit gumugol ng buhaykung wala ding iba na kasasadlakankung di ang lugami sa kaalipinan?18.Saan magbubuhat ang panghihinayangsa paghihigantit gumugol ng buhay,kung wala ding iba na kasasadlakan,kung di anglumagisa kaalipinan?

19.Kung ang pagka baun niya't pagka busabossa lusak ng dayat tunay na pag ayopsupil ang pang hampas tanikalang gaposat luha na lamang ang pina a agos.19.Kung ang pagkabaun niyat pagkalugmoksa lusak ng dayat tunay na pagayop,supilngpanghampas tanikalang gapos,at luha na lamang ang pinaaagos?

20.Sa kaniang anyo'y sino ang tutunghayna di aakain sa gawang magdamdampusong naglilipak sa pakasukabanna hindi gumugugol ng dugo at buhay.20.Saanyo niyang itoy sino ang tutunghayna di aakayin sa gawang magdamdam?pusong naglilipak sapagkasukabananghindi gumugol ng dugo at buhay.

21.Mangyayari kaya na itoy malangapng mga tagalog at hindi lumingapsa naghihingalong Ynang na sa yapakna kasuklamsuklam sa kastilang hamak.21.Mangyayari kaya,na itoy malangap,at hindi lingapin ng tunay na anak,kung sa inang liig ay nasasayapakng mga kastilang gumanti ng hirap?

22.Nasaan ang dangal ng mga tagalognasaan ang dugung dapat na ibuhos?baya'y inaapi bakit di kumilos?at natitilihang itoy mapanood.

22.Nasaan ang dangal ng mga tagalog?nasaan ang dugong dapat na ibuhos?Baya'y inaapi, bakit di kumilos,at natitilihang itoy mapanood?

23.Hayo na nga kayo, kayong nanga buhaysa pag asang lubos na kaguinhawahanat walang tinamo kundi kapaitanhayo nat ibiguin ang naabang bayan.23.Hayo na nga,kayo, kayong nangabuhaysa pagasang lubos ng kaginhawahan,at walang tinamo kung di kapaitan,hayo nat ibigin ang naabangBayan.

24.Kayong natuyan na sa kapapasakitng dakilang hangad sa batis ng dibdibmuling pabalungit tunay na pag-ibigkusang ibulalas sa bayang piniit.24.Kayong natuyan na,sa kapapasakitng dakilang hangad sa batis ng dibdib,muling pabalungin,tunay na pagibigkusang ibulalas saBayang piniit.

25.Kayong nalagasan ng bungat bulaklakkahuy niaring buhay na nilantat sukatng balabalakit makapal na hirapmuling manariwat sa baya'y lumiyag.25.Kayong nalagasan ng bungat bulaklak,kahuyna sariwa, na nilantat sukatng balabalakit makapal na hirapmuling manariwat saBaya'y lumiyag.

26.Kayong mga pusong kusang [???]ng daya at bagsik ng ganid na asalngayon ay magbanguit baya'y itangkakalaagawin sa kuko ng mga sukaban.26.Kayomga pusongpilit inihapayng daya at bagsik ng ganid na asal,ngayon ay magbangut nariyan ang Bayan,nariyat humihibik, mga anak siyay antay.

27.Kayong mga dukhang walang tanging [???]kundi ang mabuhay sa dalitat hirapampunin ang bayan kung nasa ay lunaspagkat ang guinhawa niya ay sa lahat.27.Kayong mga dukhang walang tangingpalad,kung diang mabuhay sa dalitat hirap,ampunin angBayan,kung nasa ay lunas,pagkat ginhawa niyay ginhawa nglahat.

28.Ipahandog handog ang boong pag-ibighangang sa mga dugo'y ubusing itiguiskung sa pagtatangol buhay ay [???]itoy kapalaran at tunay na langit.

28.Datapuat ibigin ng lubos na lubossa lahat ng bagay itangi sa loobat sa kalakhan niyay dapat na iubosng malaking puso ang malaking linkod.

A.B.

English translations

Transcribed in the left-hand column below is the translation made from Santoss Tagalog text by Teodoro A. Agoncillo, as printed inThe Writings and Trial of Andres Bonifacio, translated by Teodoro A. Agoncillo with the collaboration of S. V. Epistola (Manila: Antonio J. Villegas; Manila Bonifacio Centennial Commission; University of the Philippines, 1963), 5-8.

Transcribed in the right-hand column below is the translation made from Epifanio de los Santoss Spanish version [[Amor a la patria in his Andrs Bonifacio,Revista Filipina, 2 (November 1917), 64-6.]] and published inPhilippine Review,III:1-2 (January-February 1918), 40-1. De los Santos did not describe the document on which he based his Spanish translation, but it is reasonable to assume it was the same document that his son, Jose P. Santos, reproduced inSi Andres Bonifacio at ang Himagsikantwo decades later. The translation into English is generally credited to Gregorio Nieva, the publisher ofPhilippine Review, but this cannot be confirmed.#

Both translations, it may be noted, render ang mga tagalog as the Filipinos and Katagalugan as Filipinas.

Agoncillo translationLove of Country1.

What love can bepurer and greaterthan love of country?What love? No other love, none.

2.

Even when the mind repeatedly readsand try to understandthe history that is written and printedby humanity, this (love of country) can be seen.3.

Holy love! when bornof a pure heart,the humble and the backwoodsman, the poor, the unletteredbecome great and respected.4.

Love of countryis always the desire of a man with honor;In songs, in poetry, in his writingsthe greatness of the country is always the theme.5.Nothing dear to a person with a pure heartis denied to the country that gave him birth:blood, wealth, knowledge, sacrifices,E'en if life itself ends.6.

Why? what is this that is so bigto which is dedicated with utmost devotion,all that is dearand to which life is sacrificed.7.

Ah, this is the Mother country of one's birth,she is the mother on whomthe soft rays of the sun shine,which gives strength to the weak body.

8.To her one owes the first kissof the wind that is the balmof the oppressed heart drowningin the deep well of misfortune and suffering.

9.Entwined with this is love of country,everything that is dear to the memory,from the happy and careless childhoodto the hour of death.10.

The bygone days of joy,the future that is hopedwill free the slaves,where can this be found but in one's native land?11.Every tree and branchof her fields and forest joyful to behold,'tis enough to see them to rememberthe mother, the loved one, and the happiness now gone.12.

Her clear waters --they come from the mountain springs,the soft whisper of the rushing waveletsenlivens the sorrowing heart.13.

How unfortunate to be separated from the country!Even memory is in sorrow's embrace,nothing is desiredbut to see the country of one's birth.14

This fourteenth stanza is omitted in Agoncillos translation, perhaps due simply to a printing or publishing error.

15.If this country is in dangerand she needs defending,Forsaken are the children,the wife, the parents, the brothers and sistersat the country's beck and call.16.

And if our land, Filipinas,is offended and her honor, reason, and dignity outraged,by a traitorous foreign country;17.

What unhappiness and griefwill invade the heart of the Filipino?And will not even the most peacefulRise to avenge her honor?

18.

Where will the strengthto take revenge and to throw away life come,if none can be relied upon for help,but those suffering from slavery?19.If his suffering and slaveryare in the mire of deceit and oppression,one holds the whip, the chains that bind,and only tears are allowed to roll down.20.

Who is there to whom her conditionWill not fill the soul with sorrow?Will the heart most hardened by treacheryNot be moved to give her its life blood?21.Will not, perchance, her sorrowDrive the Filipinos to come to the rescueof the mother in agony, trampledunderfoot by the mean Spaniards?22.Where is the honor of the Filipino?where is the blood that should be shed?The country is being oppressed, why not make a move,you are shocked witnessing this.

23.Go, you who have livedin the full hope of comfort,and who reaped nothing but bitterness,Go and love the oppressed country.

24.

You who, from the stream of your breast,have lost the holy desire to sacrifice,Once more let true love flow,express that love for the imprisoned country.25.

You from whom the fruit and flowersof your life have been pluckedby intrigues and incomparable sufferings,once more freshen up and love thy country.

26.You, so many hearts that... [???]of cheating and oppression of the mean in actions,now rise up and save the country,snatch it from the claws of the tyrant.

27.You who are poor without... [???]except to live in poverty and suffering,protect the country if your desire is to endyour sufferings, for her progress is for all.28.

Dedicate with all your love --as long there is blood -- shed every drop of it,If for the defense of the country life is... [???]this is fate and true glory.

Philippine ReviewtranslationLove of Country1.

Is there any love that is noblerPurer and more sublimeThan the love of the native country?What love is? Certainly none.2.

Though the mind may not cease reflectingAnd sifting with perseveranceWhat humanity has printed and written:That will be the result, none other.3.Sacred love! when thou reignestIn a loyal heart, be it evenA plebeian's, a rustic's untutoredThou makest it grand and revered.

4.To give the fatherland boundless honorIs the purpose of all who are worthyAnd who sing, or compose, or make versesTo spread their country's glory.

5.There is nothing worth having the patriotWill not give for his native land:Blood and wealth, and knowledge and effort,Even life, to be crushed and taken.6.Why? What thing of infinite greatnessIs this, that all knees should be bendedBefore it? that it should be held higherThan the things most precious, even life?7.Ah! the land it is that gave us birth,Like a mother, and from her aloneCame the pleasant rays like the sun'sThat warmed the benumbed body.8.To her we owe the first breathThat enlivened the breast oppressedAnd smothered in the abyssOf pain and grievous suffering.9.With the love of country are coupledAll dreams and all ideals,From joyful, restless childhoodTill the grave receives the body.10.The times gone-by of gladnessAnd the day to come that we sigh forWhen the yoke shall be taken from us:What are they but dreams of the patriot?

11.And every tree and branchletOf its woods and its laughing meadows,Bring back to the mind the memoryOf the mother and past days of gladness.

12.Its crystalline cooling watersThat flow from the springs in the mountains,The soft murmur of swift currentAre balm to the heart that is drooping.13.Unhappy the exile from his country!His mind, full of sad recollections,Is haunted by anxious longingFor the land where stood his cradle.

14.Misfortune and death seem lighterWhen we suffer them for our country,And the more that for it we suffer,The more our love grows - oh, marvel!15.If our land with danger is threatenedAnd help must be quickly forthcoming,Children, wife, and parents and brothersAt her first call we must abandon.

16.And if our land, Filipinas,Is offended, and outraged her honorAnd her dignity into the mireIs dragged by the foreign impostor:17.Will by boundless grief not invadedBe the heart of the Filipino?And will not the most peaceful evenRise to avenge her honor?18.And whence will it come, the vengeance,The sacrifice of our life blood,If at the end of the struggle,We shall fall into cruel bondage?19.If to her fall and prostrationInto the mire of fraud and derisionWill be added the lash and the shackles,Naught being left her but mourning?20.Who is there whom her conditionWill not fill the soul with sorrow?Will the heart most hardened by treacheryNot be moved to give her its life blood?21.

Will not, perchance, her sorrowDrive the Filipinos to come to the rescueOf the mother in agony, trampledUnderfoot by the foe disgusting?22.Where is Filipino honor?Where the blood that must be set flowing?Their country in peril - why passive?Will they calmly see her suffer?

23.Come ye, who have been livingOf future felicity dreaming,And have tasted naught but sorrow,Come, love your unhappy country.24.Ye, in whom the struggling desireHas dried the springs of the bosom,May true love again be born in youAnd flow for your suffering country.25.Ye, who have lost the fruit and the flowerOf the trees of this life, withered earlyBy so many perplexing sorrows,Revive and succor your country.26.Ye, who are propitious victimsOf deceit and bestial rigor,Arise now to save your country,Free her from the claws of the traitor!

27.Ye, wretches, who nothing demandedBut to live 'midst sorrows and torments,Strike a blow to save your country,Since she is our common mother.28.Unto her in holocaust lovingThe last drop of your blood you must offer,If to free her your life you have given,Yours is glory then and redemption.

Marcelo H. del Pilar

Marcelo H. del Pilaris popularly known for his pen name ofPlaridel, Pupdoh, Piping DilatandDolores Manapat. He was born at Cupang, San Nicolas, Bulacan onAugust 30, 1850.His parents were Julian H. del Pilar, noted Filipino writer and Biasa Gatmaita. His brother was the priest Fr. Toribio del Pilar who was banished to Marianas in 1872. Because there were many children in the family, Marcelo gave up his share of his inheritance for his other brothers and sisters.Marcelo started schooling at the school of Mr. Flores and then transferred to that of San Jose before UST. His last year in law school was interrupted for 8 years after he had quarrel with the parish priest during a baptism at San Miguel, Manila in 1880.He established the Diariong Tagalog in 1883 where he exposed the evils of the Spanish government in the Philippines and in order to avoid the false accusations hurried at him by the priests. To avoid banishment, he was forced to travel to Spain in 1888.He was assisted by Fr. Serrano Laktaw in publishing a different Cathecism and Passion Book wherein they made fun of the priests.They also made theDASALAN AT TOCSOHANandKAIINGAT KAYOtaken from the word IGAT, a kind of snake fish caught in politics.Upon his arrival in Spain, he replaced Graciano Lopez Jaena as editor of LA SOLIDARIDAD, a paper which became the vehicle thru which reforms in the government could be worked out. This did not last long for he got sick and even to reach Hong Kong from where he could arouse his countrymen.He died of tuberculosis in Spain but before he died, he asked his companions to tell his wife and children that he was sorry he wasnt able to bid them goodbye; to tell others about the fate of our countrymen and to continue helping the country. Plaridel has truly earned a niche in the history of our nation. Even today, countless streets have been named after him. The former Kingwa has been named Plaridel, the Malolos High School is now Marcelo H. del Pilar High School and above all, his patriotism and bravery will remain alive in our memories.Writings of Marcelo H. del Pilar:1. PAGIBIG SA TINUBUANG LUPA(Love of Country). Translated from the Spanish AMOR PATRIA of Rizal, published on August 20,1882, in Diariong Tagalog.2. KAIINGAT KAYO(Be Careful). A humorous and sarcastic dig in answer to Fr. Jose Rodriquez in the novel NOLI of Rizal, published in Barcelona in 1888. He used Dolores Manapat as pen-name here.3. DASALAN AT TOCSOHAN(Prayers and Jokes). Similar to a cathecism but sarcastically done agains the parish priests, published in Barcelona in 1888. Because of this, del Pilar was called filibuster.Done in admirable tone of supplication and excellent use of Tagalog.4. ANG CADAQUILAAN NG DIOS(Gods Goodness). Published in Barcelona, it was also like a cathecism sarcastically aimed against the parish priests but also contains a philosophy of the power and intelligence of God and an appreciation for and love for nature.5. SAGOT SA ESPANYA SA HIBIK NG PILIPINAS(Answer to Spain on the Plea of the Filipinos). A poem pleading for change from Spain but that Spain is already old and weak to grant any aid to the Philippines.This poem is in answer to that of Hermenigildo FloresHibik sa Pilipinas (A Plea from the Philippines).

6. DUPLUHANDALITMGA BUGTONG(A poetical contest in narrative sequence, psalms, riddles). A compilation of poems on the oppression by the priests in the Philippines.7. LA SOBERANIA EN PILIPINAS(Sovereignty in the Philippines). This shows the injustices of the friars to the Pilipinos.8. POR TELEFONO(By Telephone)9. PASIONG DAPAT IPAG-ALAB NG PUSO NG TAONG BABASA(Passion that should arouse the hearts of the readers)Kaiingat KayoSetyembre 1975 Blg.2 Tomo I

Ngayon ang panahong tigmak sa kakulangan ng katotohanang mapanghahawakan ng sinuman.Ngayon ang panahong kay hirap mawawaan ang tunay at ang kasinungalingan. Ngayon ang panahong lukob ang diwat isipan natin ng mga patalastas na tila kalugud-lugod, ngunit nagdudulot kaipala ng kimbot at pangamba sa ating kalamnan sapagkat totoong nagbabadya ng kadiliman ang katahimikang labis at halos mala-paraiso.Kaiingat kapatid! Magpunyaging tagusin ng katuwiran ang piring na tumatakip sa mga mata. Huwag bulagin ang sarili sa mga balatkayo, at sa halip, pagsikapang makita ang katotohanang umiiral.Ito at ito lamang: walang karalitaang-madla na mapapalis sa loob ng isang libo, siyam-naput limang araw;...di-maikakaila ang karukhaan ng angaw-angaw sa ating kapatid;...naroon pa rin ang yagit na may tsapa;...lalong nag-iibayo ang agwat ng bagong ilustrado at bagong indiyo;...buong-kusang ipinipinid ng mapagimbot na nakaririwasa ang kanilang budhi sa daing at panaghoy ng Katagalugan; ... buong tiwasay na nating tinanggaptayong manhid at mapagparaya sa sariling pagnanasaang isang laksang pahatid sa atin.Mga kapatid kaiingat kayo! Huwag humimlay sa naglalakihan nating awto, sa ating tahanang malapalasyo, sa nagsasawalang-kibo nating pamantasan na tila ba nakaluklok na tayo sa panibagong Eden. Kasalanang di-mapapatawad ang matulog nang panatag sa mga kamang dekutson nang hindi man lamang isinasaisip kahit saglit ang tablang amoy-estero, galisin at lipos sa libag na higaan ng kapatid na maralita.Maikakaila ba ang pagdarahop ng nakararami? O tuluyan na ba tayong nalulong sa huwad nating daigdig na kasaganaan at katiwasayan? Mag-isip kayo at huwag magsa-tanga! Napakadaling marahuyo, lalo na tayong walang ibang talos kundi ang tangos ng ilong nating mestisuhin. Napakadaling paglalangan ang sarili habang hitik sa de-sampung papel ang nagpuputok nating kartamoneda. Napakadaling patahimikin ang budhi habang kusang binubulag ang sarili sa katotohanan na kamuhimuhi tayo sa malas ng angaw-angaw na kalahi.Tiyak na mamumuhi at mapopoot ka rin kung araw-araw mong mapapanood ang landian, ang talsikan ng mga pinintahang daliri ng pulutong na anak-mayaman samantalang kalapit-bahay lamang ang umpukan ng mga dampang mahihiya sa bahay ng aso. Titiim din ang bagang kung masisilayan ang mga kansusuwit na mestiso at mestisang walang pakundangan kung magparaya sa sarili na tila walang katapusang pista ang buhay.Kaiingat kayo kapatid! Malayot matagal pa ang pagsapit ng tunay na Eden sa kalupaan natin. Huwag kalilimutan ang nakaraan sapagkat sa nakaraan nakasalalay ang pagkamulat sa katotohanan.Kaiingat ka, Atenista! Kaiingat ka! Hanggang taglay pa ang sariling pag-iisip at pusong malambot, dinggin ang namamaos na daing ng aping kalahi. Gumising at alisin ang lambong na kusang isinuklob sa mga mata. Gumising bago tuluyang, bangungutin sa kahalumigmigan ng silid na de-air con. Bumangon at magsimulang balikatin ang pananagutang matagal nang ipinapatokKKLKKHKGHNKGHGHOYTRAng sanaysay ni Marcelo H. Del Pilar na pinamagatang Kaiingat Kayo ay tunay na kakikitaan ng panunuligsa kung saan ipinakita ang kalagayan ng Pilipinas sa panahon ng Kastila.Naipahayag dito kung paanong ang mga prayle ay nagamit ang pangalan ng ating Diyos para sa kanilang pansariling kapakanan at kapakinabangan.Isa na rito si Padre Jose Rodriguez tunay na iginagalang,at makapangyarihang prayle na may libritong ang pangalay Kaiingat Kayo na nagsasabing sumunod lamang sa kaniyang pangaral at huwag bumasa ng mga ibang libro ang mga Pilipino dahil sa pamamagitan ng pagsunod sa kanya masisiguradong inyo na ang langit, inyo na ang kaluwalhatiang walang hanggan.May dalawang librito ang ipinalabas ni Padre Jose Rodriguez na adhikaing mapulaan si Dr. Jose Rizal; ang isay salin sa wikang Tagalog at ang isay wikang Kastila at kung ito ay ating mababasa mapagtatanto ang lubusang pagkainggit ni Padre Rodriguez kay Dr. Jose Rizal.Hayagan niyang sinabi na tampalasan at hangal si Rizal dahil sa mga isinulat nito na katakut-takot na katampalasahan sa Diyos at sa Espanya. Ang tinutukoy ni Padre Rodriguez ay ang Noli Me Tangere na nagsambulat na ang Pilipinas ay may kanser na nagpapahirap sa kalagayan nito kung kayat naisipan itong kathain ni Rizal na nagbabakasakaling may maawang gumamot,ating matutuhan ang lunas sa sakit ng ating mamamayan at minamahal na bayan.Isa sa mga daing ni Rizal ay ang katampalasanang kahit si Kristo ay hindi nakapagtiis nung siya ay naririto pa.Hindi natiis ni Kristo ang pangangalakal sa templo,Itoy hindi ipinatawad,agad nilapatan ng parusa at ipinagtabuyan ng palo ni Hesus ang mga nangangalakal sa templo.Ang ganitong pangangalakal sa templo at siyang nauulit sa Pilipinas.Ang inaasahan na magtuturo ng salita ng Diyos ay siya pang mga mapagpanggap na kahalili ni Kristo ay ang mga pasimuno ng paglabag kay Kristo at walang di kinakalakal sa loob ng simbahan. Kinakalakal ang ating Diyos na ayon sa kanilang aral ay hindi maaawa sa atin kung hindi tayo magbibigay ng salapi sa mga saserdote sa lupa.Ang mga prayle sa Pilipinas ay ipinagbibili siya sa araw-araw sa pakyaw o tingi man ditoy pinagkukuwaltahan nila ang buong pagkatao ni Hesus.Sa isinulat ni Rizal, ipinapakita ang kanyang pagpipighati nang sangkalanin ng mga prayleng Kastila ang pangalan ni Hesus para sa kanilang mga pansariling kapakanan.Nang dahil dito, nasingaw ang baho ng pangangalakal, at hindi kataka-takang tumindi ang poot ni Padre Jose Rodriguez kay Rizal at maging ang mga katulad niyang nakikinabang sa ganung pamumuhay.Ang mithiin ng sanaysay na ito ay upang makapanghikayat at humingi ng pagbabago mula sa mga isinambulat na katotohanan sa ating kalagayang panlipunan na marapat lamang na atin ng tuldukan. Makikita na sa pagtatapos ng sanaysay na ito,sinabi ni Marcelo H. del Pilar na tularan natin yaong naglalakad sa kinasanggang may mahalagang tinutungo na kahit tahulan man ng aso ay tuloy pa rin ang paglakad na di pinapansin ang ingay ng tahulan.Nais ding ipabatid sa atin ng sanaysay na matuto tayong magkaroon ng paninindigan at ipagpatuloy ang nasimulan kahit na marami sa ating paligid ang nagnanais na tayo ay mapabagsak,Kailangang maging matibay tayo at ipagpatuloy ang ipinaglalaban nating tama.