MAKROEKONOMSKI IZVJEŠTAJ CENTRALNE BANKE CRNE … · Prosječna bruto zarada u Crnoj Gori, u prvih šest mjeseci, iznosila je 765 eura, dok je prosječna za - rada bez poreza i doprinosa

MAKROEKONOMSKI IZVJEŠTAJCENTRALNE BANKE CRNE GORE

II kvartal 2018. godine

Podgorica, 2018. godine

IZDAVAČ: Centralna banka Crne Gore Bulevar Svetog Petra Cetinjskog broj 6 81000 Podgorica Telefon: +382 20 665 331 Fax: +382 20 665 336

WEB ADRESA: http://www.cbcg.me

SAVJET CENTRALNE BANKE: Dr Radoje Žugić, guverner Dr Nikola Fabris, viceguverner Miodrag Radonjić, viceguverner Dr Milorad Jovović Ruždija Tuzović Dr Nikola Milović Dr Zorica Kalezić

GRAFIČKA PRIPREMA: Andrijana Vujović Nikola Nikolić

Molimo korisnike ove publikacije da prilikom korišćenja podataka iz izvještaja obavezno

navedu izvor.

MAKROEKONOMSKO OKRUŽENJE U CRNOJ GORI 7

1. REALNI SEKTOR 91.1. Bruto domaći proizvod 111.2. Djelatnosti 111.3. Cijene 181.4. Tržište rada 21

2. MONETARNA KRETANJA 252.1. Banke 272.2. Kamatne stope banaka 402.3. Mikrokreditne finansijske institucije 42

3. EMISIJA DRŽAVNIH ZAPISA 47

4. TRŽIŠTE KAPITALA 51

5. FISKALNI SEKTOR 595.1. Javne finansije Crne Gore 615.2. Budžet Crne Gore 625.3. Lokalna samouprava 655.4. Državni fondovi 67

6. DRŽAVNI DUG 696.1. Unutrašnji dug 716.2. Spoljni dug 726.3. Izdate garancije 766.4. Otplata duga 76

7. EKSTERNI SEKTOR 777.1. Tekući i kapitalni račun platnog bilansa 817.2. Finansijski račun 87

8. ANALIZA TRŽIŠTA NEKRETNINA 91HEDONIČKI INDEKS NEKRETNINA JUN 2018 93

9. MEĐUNARODNA EKONOMIJA 999.1. Globalna ekonomska kretanja 1019.2. Razvijene zemlje 1039.3. Zemlje u usponu 1089.4. Zemlje okruženja 1109.5. Kamatne stope centralnih banaka i kretanje deviznih kurseva 112

10. NAJZNAČAJNIJI DOGAĐAJI 115

PRILOZI 119

SADRŽAJ

PREGLED MAKROEKONOMSKIH POKAZATELJA

2017. VI 2018. %REALNI SEKTORBDP (u tekućim cijenama, u milionima eura)1 4.299,1 4.430,9 Industrijska proizvodnja (u odnosu na isti period prethodne godine) -4,2 31,6Šumarstvo (u odnosu na isti period prethodne godine) 15,8 -0,3Građevinarstvo (u odnosu na isti period prethodne godine-mjereno efektivnim časovima) 24,5 20,3ZaposlenostBroj zaposlenih (decembar) 177.627 196.539Broj nezaposlenih (decembar) 51.262 42.737Stopa inflacijePotrošačke cijene godišnja stopa 1,9 3,4Prosječna zarada bez poreza i doprinosa (prosjek za period)2 510 511 0,2MONETARNI SEKTOR (u milionima eura)3

Ukupni depoziti 3.267,2 3.350,3 2,5Depoziti nefinansijskog sektora 1.119,4 1.128,5 0,8Depoziti stanovništva 1.231,8 1.259,5 2,2Depoziti Opšte Vlada 173,7 168,9 -2,8Centralna Vlada 116,3 123,8 6,4Lokalna Vlada 53,5 40,5 -24,3Fondovi socijalne sigurnosti 3,9 4,6 18,5Depoziti finansijskog sektora 21,9 27,6 26,0Depoziti - ostalo 720,3 766,0 6,3Ukupni krediti 2.700,5 2.931,9 8,6Krediti nefinansijskom sektoru 974,0 1.043,3 7,1Krediti stanovništvu 1.116,9 1.189,0 6,5Krediti Opštoj Vladi 192,8 240,8 24,9Centralna Vlada 134,7 185,6 37,8Lokalna Vlada 55,7 52,8 -5,1Fondovi socijalne sigurnosti 2,3 2,3 -0,4Krediti finansijskom sektoru 6,7 13,2 97,6Krediti - ostalo 410,2 445,7 8,6EMISIJA DRŽAVNIH ZAPISAProsječna kamatna stopa na 91-dnevne državne zapise, poslednja 2,35%Prosječna kamatna stopa na 182-dnevne državne zapise, poslednja 0,20% 0,67%TRŽIŠTE KAPITALAPromet na berzi (u milionima eura)2

Montenegro berza 47,5 81,8Berzanski indexi MNSE10 776,69 770,24 -0,8MONEX 10.175,43 9.904,04 -2,7FISKALNI SEKTOR (u milionima eura)2

Tekući prihodi4 1.785,1 858,6Izdaci4 2.012,9 955,0Suficit/deficit -227,8 -96,4Eksterni državni dug (u milionima eura) 2.214,0 2.644,4 19,4Unutrašnji državni dug (u milionima eura)5 413,9 460,7 11,3Dug lokalne samouprave (u milionima eura)5 131,0EKSTERNI SEKTOR2

Saldo tekućeg računa (u milionima eura)2 -691,7 -612,6Trgovinski bilans -1.860,1 -962,3Bilans usluga 852,2 197,8% pokrića trgovinskog deficita sa ostalim saldima 62,8 36,3Saldo tekućeg računa u % od BDP-a -16,1

1 Izvor: MONSTAT, za 2018. projekcija Ministarstva finansija. 2 Podaci za I-XII 2017. i I-VI 2018. god. 3 Od juna 2018. godine podaci u okviru monetarne statistike sastavljaju se u skladu sa novom metodologijom

(http://www.cbcg.me/slike_i_fajlovi/fajlovi/fajlovi_publikacije/statistika/metodologija_2018.pdf ). 4 Tekući prihodi i izdaci budžeta, državnih fondova i lokalnih samouprava. 5 Shodno novom Zakonu o budžetu i fiskalnoj odgovornosti, koji je donijet u 2014, struktura javnog duga je

promijenjena. Javni dug je definisan kao dug centralnog nivoa države (državni dug) i lokalnog nivoa (dug lokalne samouprave). Dug lokalnih samouprava isključen je iz strukture unutrašnjeg državnog duga, dok sa druge strane, u unutrašnji dug je dodat iznos koji se odnosi na dug pravnim licima i privrednim društvima.U skladu sa novim Zakonom, u kvartalnim izvještajima prikazuje se državni dug, dok se u godišnjem izvještaju prikazuje javni dug.

7

Makroekonomsko okruženje u Crnoj Gori Makroekonomski izvještaj CBCG II kvartal 2018

Prema konačnim podacima MONSTAT-a, realna stopa rasta BDP-a Crne Gore u 2017. godini iznosi 4,7%, dok je u prvom i drugom kvartalu 2018. godine ostvaren realni rast od 4,5%, odnosno 4,9%.

Inflacija u Crnoj Gori, mjerena indeksom potrošačkih cijena, u junu 2018. godine je u odnosu na isti mjesec prethodne godine bila pozitivna i iznosila je 3,4%. Potrošačke cijene su u junu 2018. go-dine u odnosu na decembar 2017. godine zabilježile rast od 2,8%.

Industrijska proizvodnja je u prvih šest mjeseci 2018. godine u odnosu na isti period 2017. zabilje-žila rast od 31,6%. Rast proizvodnje je evidentiran u sektorima prerađivačka industrija od 2,3% i snabdijevanje električnom energijom, gasom i parom od 117,8%, dok je u sektoru vađenja ruda i kamena zabilježen pad proizvodnje od 16,6%.

Građevinarstvo je u prvih šest mjeseci 2018. godine zabilježilo rast vrijednosti izvršenih građevin-skih radova od 40,4% i rast efektivnih časova rada od 20,3% u o dnosu na isti period 2017. godine. Šumarstvo je ostvarilo pad proizvodnje od 0,3%1 u odnosu na prvih šest mjeseci 2017. godine.

U prvih šest mjeseci 2018. godine broj dolazaka turista, u kolektivnom smještaju, iznosio je 406.786, što je za 16,5% više u odnosu na isti period prethodne godine. Ukupno je ostvareno 1.354.082 noće-nja, što je za 11,7% više nego u istom periodu 2017. godine.

Prema preliminarnim podacima MONSTAT-a, u vazdušnom saobraćaju je broj prevezenih put-nika na aerodromim u prvih šest mjeseci 2018. godine u odnosu na isti period prethodne godine povećan za 15,2%, a prevoz robe za 6,3%. U istom periodu smanjen je prevoz putnika u željeznič-kom saobraćaju za 0,7%, a prevoz robe za 32,5%. Broj prevezenih putnika u drumskom saobraćaju povećan je za 1,1%, dok je prevoz robe smanjen za 0,2% u odnosu na isti period prethodne godine.

Bankarski sektor u Crnoj Gori karakteriše stabilnost, likvidnost i solventnost. Nekvalitetni krediti (bez kamata i vremenskih razgraničenja) na kraju juna iznosili su 205 miliona eura i činili su 7% ukupnih kredita. Učešće nekvalitetnih kredita u ukupnim kreditima je smanjeno za 0,1 p.p. u od-nosu na isti period prethodne godine. Iako imaju opadajući trend nekvalitetni krediti i dalje pred-stavljaju ranjivost bankarskog sistema, ali više ne predstavljaju sistemski već individualni problem.

Prosječna ponderisana efektivna aktivna kamatna stopa na ukupno odobrene kredite je nastavila višegodišnji opadajući trend (9,57% u septembru 2014. godine), i u junu 2018. godine dostiže isto-

1 Iskazano ponderisanim indeksom, a neponderisanim je proizvodnja veća za 0,7% za isti period.

MAKROEKONOMSKO OKRUŽENJE U CRNOJ GORI

8

Makroekonomski izvještaj CBCG II kvartal 2018 Makroekonomsko okruženje u Crnoj Gori

rijski minimalnu vrijednost od 6,47%. U odnosu na decembar 2017. godine, prosječna ponderisana efektivna aktivna kamatna stopa bila je manja za 0,34 p.p., dok je u odnosu na jun 2017. godine zabilježila pad od 0,59 p.p.

Deficit budžeta za šest mjeseci 2018. godine iznosio je 85,2 miliona eura ili 1,9% BDP-a. Prema podacima Ministarstva finansija, na kraju juna 2018. godine, državni dug (bruto) je iznosio 3.105 miliona eura ili 70,1% BDP-a. Od toga, na unutrašnji dug se odnosilo 460,6 miliona eura ili 10,4% BDP-a, a na spoljni dug 2.644,4 miliona eura ili 59,7% BDP-a. Neto državni dug iznosio je 62,3% BDP-a.

Prema preliminarnim podacima, u prvoj polovini 2018. godine deficit tekućeg računa iznosio je 612,6 miliona eura i za 8,1% je veći u poređenju sa istim periodom prethodne godine. Povećanje deficita tekućeg računa je pre svega posledica povećanja deficita na računu roba.

Deficit na računu roba u drugom kvartalu 2018. godine iznosio je 962,3 miliona eura ili 10,4% više nego u prethodnoj godini usljed bržeg rasta uvoza od izvoza roba. Ukupan izvoz roba iznosio je 209,5 miliona eura, što predstavlja povećanje od 25,9%. Najveći uticaj na rast izvoza imalo je pove-ćanje izvoza električne energije, medicinskih i farmaceutskih proizvoda, obojenih metala i hemij-skih materija i proizvoda. Ukupan uvoz roba iznosio je 1,2 milijarde eura i bio je za 12,9% veći nego u istom periodu 2017. godine, kao posljedica povećanja uvoza pogonskih mašina i uređaja, elek-tričnih mašina, aparata i uređaja, drumskih vozila, nafte i naftnih derivata, kao i gvožđa i čelika.

Na računu usluga u posmatranom periodu ostvaren je suficit u iznosu od 197,8 miliona eura, što je za 23,3% više nego u istom periodu 2017. godine. Ukupni prihodi od usluga iznosili su 475 mili-ona eura ili za 19,6% više u odnosu na period januar-jun 2017. godinu, dok su ostvareni rashodi u iznosu od 277,1 milion eura što predstavlja rast od 17% u odnosu na isti period prethodne godine.

Neto priliv stranih direktnih investicija u prvoj polovini 2018. godine iznosio je 153,6 miliona eura, što predstavlja smanjenje od 30,4% u poređenju sa istim periodom prethodne godine kao rezultat je značajno većeg odliva po osnovu otplate interkompanijskog duga, kao i povlačenja vla-sničkih ulaganja u poređenju sa istim periodom 2017. godine, dok je istovremeno ostvareno pove-ćanje ukupnog priliva SDI od 47,6% što je značajno ublažilo smanjenje neto priliva SDI. Ukupan priliv SDI iznosio je 403,6 miliona eura. Ukupan odliv SDI iznosio je 250 miliona eura, što je zna-čajno više u odnosu na isti period 2017. godine kada je iznosio 53,8 miliona eura.

Prosječan broj zaposlenih u junu 2018. godine iznosio je 196.539 lica, što je za 4,4% više u odnosu na isti mjesec prethodne godine, a za 10,6% više u odnosu na decembar 2017. godine. Broj nezapo-slenih lica u Crnoj Gori je u junu 2018. godine iznosio 42.737 što predstavlja pad od 8,6% u odnosu na jun prethodne godine, dok je pad u odnosu na decembar 2017. godine iznosio 16,6%. Stopa ne-zaposlenosti je, prema podacima Zavoda za zapošljavanje, u junu iznosila 18,42%2 i manja je za 1,74 p.p. od stope iz juna prethodne godine.

Prosječna bruto zarada u Crnoj Gori, u prvih šest mjeseci, iznosila je 765 eura, dok je prosječna za-rada bez poreza i doprinosa iznosila 511 eura. Prosječna neto zarada u junu 2018.godine je za 0,2% veća od zarade iz juna 2017. godine.

2 Drugu stopu nezaposlenosti objavljuje Monstat na kvartalnom nivou, a na osnovu Ankete o radnoj snazi koja je usagla-šena sa preporukama Eurostat-a. U drugom kvartalu 2018. godini prema Anketi o radnoj snazi, stopa nezaposlenosti je iznosila 14,4%.

REALNI SEKTOR 01

11

Realni sektor

1.1. Bruto domaći proizvod

Ekonomski pokazatelji ostvareni u prvih šest mjeseci 2018. godine ukazuju na nastavak pozitivnih kretanja iz prethodne godine kao rezultat inteziviranja radova na realizaciji značajnih infrastruktur-nih projekata. Naime, u ovom periodu u odnosu na isti period 2017. godine u većini sektora je zabi-lježen značajan rast. Povećan je obim aktivnosti u građevinarstvu, industriji, trgovini, rast pojedinih segmenata saobraćaja, kao i rast dolazaka i noćenja turista u kolektivnom smještaju. Prema preli-minarnim podacima Monstata, realna stopa rasta BDP-a u prvom i drugom kvartalu tekuće godine iznosila je 4,5%, odnosno 4,9%.

Tabela 1.13

Kvartalni bruto domaći proizvod − promjena u %

20173 2018

Q1 Q2 Q3 Q4 Q1 Q2

BDP – realna stopa 2,9 5,0 4,8 3,9 4,5 4,9

Izvor: MONSTAT

Tokom ovog perioda zabilježen je rast potrošačkih cijena, kako u odnosu na decembar prethodne go-dine, tako i na godišnjem nivou. Istovremeno je zabilježen i rast zaposlenih, ali i pad nezaposlenih lica u odnosu na prvu polovinu 2017. godine.

1.2. Djelatnosti

1.2.1. Industrijska proizvodnja

Nakon pada proizvodnje u industriji u prethodne dvije godine, u prvoj polovini 2018. godine ostvaren je rast fizičkog obima industrijske proizvodnje od 31,6% u odnosu na isti period 2017. godine. Rast proizvodnje je evidentiran u sektorima prerađivačka industrija od 2,3% i snabdijevanje električnom energijom, gasom i parom od 117,8%, dok je u sektoru vađenja ruda i kamena zabilježen pad proizvod-nje (-16,6%).

Na godišnjem nivou ostvaren je rast ukupne industrijske proizvodnje od 30,8% zbog rasta proizvod-nje u sektorima snabdijevanje električnom energijom, gasom i parom (preko 200%) i vađenje ruda i kamena (21,4%). Godišnji pad proizvodnje od 9,3% zabilježen je u sektoru prerađivačka industrija. Posmatrano po mjesecima, najveći rast industrijske proizvodnje zabilježen je u februaru (13,7%), dok je najveći pad ostvaren u maju (-17%).

3 Podaci za stope realnog rasta u tabeli, koji su prikazani po kvartalima su preliminarni.

12

Centralna banka Crne Gore Makroekonomski izvještaj CBCG II kvartal 2018

U prerađivačkoj industriji dolazi do oporavka proizvodnje, pri čemu je zabilježen rast u obla-stima koji čine 42,1% ukupne industrijske pro-izvodnje, u prvih šest mjeseci 2018. godine, u odnosu na isti period prethodne godine (Tabela 1.2). Najveći rast proizvodnje zabilježen je u obla-sti proizvodnje prozvoda od ostalih nemetalnih minerala (53,2%), najviše kao rezultat porasta proizvodnje proizvoda za izgradnju prve dioni-ce autoputa Bar-Boljari i ostalih infrastruktur-nih projekata. Najmanji rast zabilježen u oblasti proizvodnja metalnih proizvoda, osim mašina i uređaja (1,6%). U istom periodu u šest oblasti je zabilježen pad proizvodnje. Najveći pad zabilje-žen je u oblasti proizvodnja kože i predmeta od kože (-60%), ali je njeno učešće u ukupnoj indu-striji samo 0,1%, dok je najmanji pad zabilježen u oblasti proizvodnja proizvoda od gume i plastike (-0,3%). U prvoj polovini godine nisu evidenti-rane aktivnosti u oblasti proizvodnja duvanskih proizvoda, ipak u maju je pokrenuta probna proi-zvodnja u fabrici „Novi duvanski kombinat“.

Tabela 1.2

Oblasti prerađivačke industrije, indeksi promjene

Oblast industrije/ Period Jan-Jun 2018/Jan-Jun 2017

PRERAĐIVAČKA INDUSTRIJA − ukupno 102,3

Proizvodnja prehrambenih proizvoda 107,1

Proizvodnja pića 86,5

Proizvodnja duvanskih proizvoda -

Proizvodnja odjevnih predmeta 109,4

Proizvodnja kože i predmeta od kože 40,0

Proizvodi od drveta, plute i sl. 105,6

Proizvodnja papira i proizvoda od papira 61,7

Štampanje i umnožavanje audio i video zapisa 87,3

Proizvodnja hemikalija i hemijskih proizvoda 120,8

Proizvodnja osnovnih farmaceutskih proizvo da i preparata 47,3

Proizvodnja proizvoda od gume i plastike 99,7

Proizvodnja proizvoda od ostalih nemetalnih minerala 153,2

Proizvodnja osnovnih metala 107,0

Proizvodnja metalnih proizvoda, osim mašina i uređaja 101,6

Proizvodnja mašina i opreme na drugom mjestu nepomenute 108,6

Proizvodnja namještaja 101,8

Izvor: MONSTAT

Industrijska proizvodnja, godišnja i mjesečna stopa

Grafik 1.1

Izvor: MONSTAT

13

Realni sektor

Sektor vađenja ruda i kamena, tokom prve polovine 2018. godine, u odnosu na isti period prethodne godine, bilježi pad proizvodnje od 16,6%. Pad proizvodnje u prvih šest mjeseci 2018. godine zabilježen je u oblasti vađenje ruda metala (-27,6%), dok je u oblastima vađenje uglja (5,6%) i ostalo rudarstvo (1,5%) ostvaren rast proizvodnje.

Sektor snabdijevanje električnom energijom, gasom i parom, u prvoj polovini ove godine, bilježi zna-čajan rast proizvodnje od 117,8% u odnosu na isti period prethodne godine. Glavni razlozi za ostvareni rast su, prije svega, dobra pogonska spremnost i stabilno funkcionisanje proizvodnih objekata, koji su uz dobre hidrometeorološke uslove, uslovili povećanu proizvodnju. Posebno se ističu proizvodni rezultati hidroelektrana. Naime, u prvoj polovini godine, HE Perućica je proizvela 771 GWh (36% više od godišnjeg plana), HE Piva 650 GWh (78% više od godišnjeg plana)4, dok je TE Pljevlja u istom periodu i pored redovnog godišnjeg remonta koji je trajao dva mjeseca proizvela 570GWh (6% više od planirane).

4 Izvor: Elektroprivreda Crne Gore (List „Elektroprivreda“ br. 384).

Industrijska proizvodnja po sektorima, Ø 2015 = 100

Grafik 1.2

Izvor: MONSTAT

14


Nakon blagog opadajućeg trenda kretanja in-dustrijske proizvodnje u 2011. i 2012. godini, u 2013. godini dolazi do stagnacije odnosno zau-stavljanja opadajućeg trenda i značajnijeg rasta u posljednja dva mjeseca. Industrijska proizvodnja je tokom 2014. godine, sa izrazitim opadajućim fluktuacijama posebno sredinom godine, bilje-žila skroman godišnji rast u januaru, februaru, septembru i oktobru. U 2015. godini dolazi do rasta ukupne industrijske proizvodnje, dok je u 2016. i 2017. godini evidentiran pad proizvodnje. Prva polovina 2018. godine karakterise značajan oporavak proizvodnje.

1.2.2. Turizam

U prvoj polovini godine ostvaren je rast dolazaka i noćenja domaćih i stranih turista čime se na-stavlja dugogodišnji pozitivan trend u ovom sektoru. Prema podacima MONSTAT-a, u Crnoj Gori je u posmatranom periodu u kolektivnom smještaju boravilo 406.786 turista, što predstavlja rast od 16,5% u odnosu na isti period prethodne godine. U istom periodu, u kolektivnom smještaju zabi-lježen je rast broja dolazaka i domaćih (8,7%) i stranih turista (17,7%) u odnosu na prvu polovinu 2017. godine.

Industrijska proizvodnja – trend kretanja (2015=100)

Dolasci turista u kolektivnom smještaju u periodu januar – jun

Struktura dolazaka turista u kolektivnom smještaju po opštinama u prvoj polovini

2018. godine, % učešće

Grafik 1.3

Grafik 1.4 Grafik 1.5

Izvor: MONSTAT

Izvor: MONSTAT Izvor: MONSTAT

15

Realni sektor

U strukturi ukupnih dolazaka u kolektivnom smještaju, najveći broj dolazaka zabilježen je u opštinama Budva (41,8%) i Podgorici (17,6%). U ukupno ostvarenim dolascima u kolektivnom smještaju, osim Budve i Podgorice, značajno učešće imaju i opština Herceg Novog (8,7%), Bar (5,9%), Tivat (5,4%), kao i ostale opštine čije je učešće u strukturi ukupnih dolazaka prikazano na grafiku br. 1.5.

U prvoj polovini 2018. godine u kolektivnom smještaju ostvareno je 1,4 miliona noćenja, što je za 11,7% više u odnosu na isti period pret-hodne godine. Od ukupnog broja noćenja u ko-lektivnom smještaju, domaći turisti su ostvarili 182.652 noćenja, što je za 2,2% više nego u pr-voj polovini 2017. godine, dok su strani turisti ostvarili 1,2 miliona noćenja, što predstavlja rast od 13,4%.

U ovom periodu u ukupnoj strukturi noćenja u kolektivnom smještaju najzastupljeniji su bili turisti iz Srbije i Rusije (po 10,3%), Francuske (8,9%), Njemačke (6,3%), (grafik br. 1.7).

Boks 1.1 – Turizam – nastavak trenda rasta u Evropi u ljetnjoj sezoni

Iako je Evropa počela da osjeća posledice od usporavanja globalne ekonomije, turizam nastavlja svoj pozitivan, rastući trend i u prvoj polovini 2018. godine. Prema izvještaju Evropske komisije za puto-vanja (European Tourism in 2018: Trend & Proscpects Q2/2018), pozitivne stope su zabilježene u većini evropskih destinacija bilo da se radi o dolascima ili noćenjima. (grafik br. 1). Do kraja godine očekivanja su da će se zadržati pozitivne stope rasta pokazatelja u turizmu u svim regionima Svijeta (Tabela1).

Noćenja turista u kolektivnom smještaju u periodu januar – jun

Izvor: MONSTAT

Struktura noćenja turista u kolektivnom smještaju u prvoj polovini 2018. godine

Grafik 1.7

Grafik 1.6

Izvor: MONSTAT

16


Prema pomenutom Izvještaju 32 zemlje Evrope su zabilježile pozitivne stope rasta međunarodnih dolazaka. Iako je rast u Crnoj Gori usporen u odnosu na prethodni kvar-tal, može se reći da je brži nego kod ostalih sličnih destinacija, što je svrstava među prve tri najposjećenije destinacije u Evropi. Tome doprinosi i porast broja postojećih i uvođenje novih letova. između ostalih i njemačke TUI grupe koja je pokrenula više čarter letova za turiste iz Velike Britanije, Francuske, Belgije, Holandije, Rusije, Poljske i skandinavskih zem-alja za Crnu Goru.

Turska se nalazi na vrhu liste najposjećenijih destinacija, iako je ovogodišnji rast od 32,5% za prva četiri mjeseca, sporiji u odnosu na onaj iz istog perioda prethodne godine. Značajni dolasci i noćenja su zabilježeni na Kipru i Malti, najviše zahvaljujući povećanom prilivu turista sa kruzera. Značajni rezultati u Hrvatskoj (jan-mart u navedenom izvještaju) rezultat su digi-talnih kampanja, marketinga i PR aktivnosti u cilju privlačenja turista sa velikog broja tržišta, što je kao rezultat donijelo rast broja noćenja za preko 25%. Osim u ove tri zemlje još u osam zemalja je zabilježen rast dolazaka ili noćenja (ili oba pokazatelja) iznad 10%. Među njima je i Srbija gdje se u posljednjih pet godina bilježe dvocifrene stope rasta dolazaka turista. Zanimljivo je da je značajno usporavanje rasta turista zabilježen u Španiji čemu je doprinio negativan predsezonski publicitet koji je nastao kao posljedica najavljenih sukoba u Kataloniji, međutim, rast dolazaka u Madridu i Valensiji djelimično je nadomjestio loše rezultate Katalonije.

Tabela 1

Međunarodni dolasci turista

Region Projekcije rasta za 2018. godinu

Svijet 5,2

Evropa 4,9

Azija i Pacifik 5,6

Amerika 4,3

Afrika 9,2

Srednji istok 5,0

Izvor: Tourism Economics

U Crnoj Gori je u prvih šest mjeseci 2018. godine, u kolektivnom smještaju boravilo je 17,7% više stranih turista u odnosu na isti period prethodne godine, dok je broj noćenja povećan za 13,4% (U grafiku 1 za Crnu Goru je podatak za prva četiri mjeseca).

Dolasci i noćenja stranih turista u zemljama Evrope, % promjena

Grafik 1

Izvor: TourMIS, * podaci variraju (Jan−Mart) po zemljama

17

Realni sektor

1.2.3. Šumarstvo

U prvoj polovini 2018. godine proizvedeno je ukupno 110.516 m³ šumskih sortimenata, što predstavlja pad od 0,3%5 u odnosu na prvu polo-vinu 2017. godine. Loše vremenske prilike, tj: ve-liki broj kišnih dana u sjevernoj regiji, u kojoj se odvija nejveći dio šumske proizvodnje, doprinio je padu u ovom sektoru.

1.2.4. Građevinarstvo

Nastavak radova na izgradnji infrastrukturnih projekata u Crnoj Gori i finalizacija Projekata „1000 plus“ kojim će se riješiti stambeno pitanje velikog broja građana pod povoljnim uslovima doprinijelo je ostvarenju pozitivnih rezultata u prvoj polovini tekuće godine. Prema evidenciji MONSTAT-a, vri-jednost izvršenih građevinskih radova u prvoj polovini ove godine iznosila je 330,8 miliona eura i bila je viša za 40,4% u odnosu na isti period prethodne godine, dok je građevinska aktivnost mjerena efek-tivnim časovima rada veća za 20,3%. Vrijednost novih ugovora na zgradama iznosila je 33,4 miliona eura, što predstavlja rast od 3,4%, dok je vrijednost novih ugovora na ostalim građevinama iznosila 36 miliona, odnosno 16,8% manje u odnosu na prvih šest mjeseci 2017. godine.

5 Iskazano ponderisanim indeksom, a neponderisanim je proizvodnja veća za 0,7% za isti period.

Proizvodnja šumskih sortimenata, m³

Grafik 1.8

Izvor: MONSTAT

Građevinska aktivnost

Grafik 1.9

Izvor: MONSTAT

18


1.2.5. Saobraćaj

Prema podacima MONSTAT-a, u prvih šest mje-seci 2018. godine, u drumskom saobraćaju preve-zeno je 1,1%6 više putnika nego u istom periodu prethodne godine, dok je prevoz robe manji za 0,2%7. U željezničkom saobraćaju je u prvoj po-lovini ove godine prevoz putnika manji za 0,7%8, dok je prevoz robe manji za 32,5%9 u odnosu na isti period prethodne godine.

Sagledavajući rezultate iz prve polovine godine za očekivati je da će, nakon rekordnih dolaza-ka putnika na aerodromima Podgorica i Tivat u prethodnoj godini, ostvariti značajan promet putnika i u 2018. godini. Naime tokom prve polo-vine 2018. godine, u vazdušnom saobraćaju pre-vezeno je 892.476 putnika, što je za 15,2% više nego u istom periodu prethodne godine, dok je prevoz robe povećan za 6,3%. Ostvareni promet na aerodromima, u poređenju sa uporednim pe-riodom (prvih šest mjeseci godine), u stalnom je porastu još od 2010. godine ( sa izuzetkom 2015. godine), s tim da je ove godine zabilježena najve-ća stopa rasta (grafik 1.11).

Ukupni promet u lukama iznosio je 966.587 tona, i bio je manji za 8,8% u poređenju sa istim periodom prethodne godine, od čega se na izvoz odnosilo 46,1%, a na uvoz 53,9%. Izvoz je u ovom periodu smanjen za 34,3%, a uvoz povećan za 36,9%.

1.3. Cijene

Inflacija u Crnoj Gori, mjerena potrošačkim cijenama, u junu je, u odnosu na decembar 2017. godine iznosila 2%. Rast cijena je najvećim dijelom rezultat rasta cijena u kategorijama alkoholna pića i duvan (14,2%), prevoz (6,1%) i hrana i bezalkoholna pića (1,5%). Posmatrajući kretanje cijena na mjesečnom

6 Izraženo preko broja prevezenih putnika, a preko putničkih km rast prevoza putnika od 4,1%.7 Izraženo preko prevezene robe u hiljadama tona, a preko tonskih km pad prevoza robe od 28,3%.8 Izraženo preko prevezenih putnika u hiljadama, a preko putničkih kilometara povećanje od 7,5%.9 Izraženo preko hiljada tona, a izraženo tonskim kilometrima smanjenje je iznosilo 22,8%.

Broj putnika u drumskom saobraćaju u 000

Grafik 1.10

Izvor: MONSTAT

Promet putnika na aerodromima u prvoj polovini godine u periodu 2010−2018. godina

Grafik 1.11

Izvor: MONSTAT

19

Realni sektor

nivou rast je zabilježen u svim mjesecima, s tim da je najveći rast potrošačkih cijena zabilježen u januaru (1%), a najmanji u aprilu (0,1%). Prosječ-na stopa potrošačkih cijena (prvih šest mjeseci 2018. godine u odnosu na isti period prethodne godine) iznosila je 3%, dok su cijene na godiš-njem nivou bile veće za 3,4%.

Najveći rast cijena, tokom prvih šest mjeseci, za-bilježen je u kategoriji alkoholna pića i duvan od 14,2%, pri čemu su najviše povećane cijene du-vana za 17,7%. Na rast cijena od 6,1% u kategoriji prevoz najviše je uticalo povećanje cijena goriva i maziva za motorna vozila za 9,9%, što je uticalo da ova kategorija ima najveći pozitivan doprinos ukupnoj inflaciji (od 0,7 p.p). Tokom ovog perio-da cijene su povećane i u kategoriji hoteli i resto-rani (6,7%) zbog porasta cijena usluga smještaja od 8,9%. Rast potrošačkih cijena zabilježen je i u kategorijama: hrana i bezalkoholna pića i na-mještaj, oprema za domaćinstvo i rutinsko odr-žavanje stana od po 1,5%, komunikacije za 1,3%, ostala dobra i usluge za 0,6% i zdravlje za 0,1%. Najveći negativan doprinos ukupnoj inflaciji (od po -0,2 p.p.) ostvarile su kategorije odjeća i obu-ća (sa padom od -2,4%) i stanovanje, voda, struja, gas i druga goriva (pad od -1,5%). Pad cijena zabi-lježen je i u kategoriji rekreacija i kultura (-0,2%), dok u kategoriji obrazovanje nije bilo promjena cijena u junu ove godine u odnosu na decembar 2017. godine.

Tokom prvih šest mjeseci mjesečna bazna inflaci-ja je samo u februaru 2018. godine imala viši nivo od zvanične mjesečne inflacije, dok je ostalih pet mjeseci bila niža. Bazna inflacija imala je nega-tivnu stopu tokom aprila i juna, dok je u januaru, februaru, martu i maju bila pozitivna (grafik br. 1.13).

Godišnja stopa bazne inflacije u junu 2018. godine iznosila je 1,4% i bila je niža za 2 p.p. od ukupne inflacije. Rast cijena pojedinih poljoprivrednih proizvoda, duvana, električne energije i goriva, koji se isključuju iz obračuna bazne inflacije, je dao značajan doprinos rastu ukupne inflacije. Godišnja bazna inflacija je svih šest mjeseci bila niža od ukupne inflacije i imala je pozitivnu stopu u tom periodu, kao i zvanično objavljena godišnja inflacija.

Godišnja inflacija u junu ove godine iznosila je 3,4%, dok je godišnja inflacija mjerena harmonizova-nim indeksom potrošačkih cijena iznosila 3,6%. Rast cijena, na godišnjem nivou, u kategoriji alkohol-

Potrošačke cijene

Grafik 1.12

Izvor: MONSTAT

Poređenje ukupne inflacije i bazne inflacije (mjesečna stopa)

Grafik 1.13

Izvor: MONSTAT i kalkulacija CBCG

20


na pića i duvan od 27,1% dao je najveći doprinos rastu (1,1 p.p.) ukupnoj godišnjoj stopi inflacije od 3,4%. U Euro zoni godišnja inflacija iznosila je 2%, pri čemu su najveći uticaj na inflaciju imale cijene energije čiji je rast iznosio 8%, usluga sa go-dišnjim rastom od 1,3% i cijene hrane, alkohol-nih pića i duvana sa godišnjim rastom od 2,7%.

Cijene u kategorijama alkoholna pića i duvan i prevoz u Crnoj Gori dale su najveći doprinos ra-stu godišnje inflacije, a pozitivne stope u ovim kategorijama zabilježene su u svim zemljama re-giona (grafik br. 1.14). Najveći godišnji rast cijena kategorije prevoz zabilježen je u Bosni i Hercego-vini (10,7%), dok je najveći rast cijena u kategori-ji alkoholna pića i duvan zabilježen u Crnoj Gori (27,1%).

Tabela 1.3 10

Učešće pojedinih kategorija u ukupnoj inflaciji10

Ponderi VI 18/ XII 17 stopa doprinos

UKUPNO 1000 102,0 2,0 2,0

Hrana i bezalkoholna pića 341,1 101,5 1,5 0,6

Alkoholna pića i duvan 40,4 114,2 14,2 0,6

Odjeća i obuća 86,1 97,6 -2,4 -0,2

Stanovanje, voda, struja, gas i druga goriva 154,0 98,5 -1,5 -0,2

Namještaj, oprema za domaćinstvo i rutinsko održavanje stana 39,4 101,5 1,5 0,1

Zdravlje 40,8 100,1 0,1 0,0

Prevoz 109,4 106,1 6,1 0,7

Komunikacije 48,5 101,3 1,3 0,1

Rekreacija i kultura 32,0 99,8 -0,2 0,0

Obrazovanje 18,7 100,0 0,0 0,0

Hoteli i restorani 47,6 106,7 6,7 0,3

Ostala dobra i usluge 42,0 100,6 0,6 0,0

Izvor: MONSTAT i CBCG kalkulacije

Cijene nafte na svjetskim tržištima su u drugom kvartalu zabilježile značajan rast u odnosu na cijene iz prvog kvartala. Cijena referentne korpe OPEC-a je u drugom kvartalu, u prosjeku, iznosila 71,9 USD/barel, što je za 11,2% više u odnosu na prosječnu cijenu iz prvog kvartala, a ujedno i najveća cijena od

10 Napominjemo da se, i pored indeksnih promjena, doprinos učešća pojedinih kategorija zbog ponderacione strukture evidentira tek na drugoj, odnosno trećoj decimali.

Godišnja promjena cijena u kategorijama prevoz i alkoholna pića i duvan u izabranim

zemljama

Grafik 1.14

Izvor: MONSTAT i Zavodi za statistiku izabranih zemalja

21

Realni sektor

četvrtog kvartala 2014. godine (73,4 USD/barel). Prosječna cijena brenta u drugom kvartalu je bila 74,2 USD/barel, odnosno 11,2% više u odnosu na prosječnu cijenu iz posljednjeg kvartala. Za cijelu 2018. godinu Svjetska banka u najnovijem izvje-štaju Global Economic Prospects iz juna 2018. go-dine predviđa prosječnu cijenu nafte od 70 USD/barel što je iznad prvobitnih projekcija.

Cijene proizvođača industrijskih proizvoda su u junu u odnosu na decembar 2017. godine za-bilježile rast od 2,2%, zbog rasta cijena u sva tri sektora: snabdijevanja električnom energijom, gasom i parom (4,4%), vađenja ruda i kamena (1,4%) i prerađivačkoj industriji (1,2%). Na godiš-njem nivou cijene proizvođača industrijskih pro-izvoda su zabilježile rast od 2,1%.

1.4. Tržište rada

Broj zaposlenih u prvih šest mjeseci, u prosjeku je iznosio 184.729 i bio je viši za 1,6% u odnosu na isti period prethodne godine. Trinaest od ukupno devetnaest sektora bilježi rast broja zaposlenih, pa je posmatrano po pojedinim sektorima, najveći rast zabilježen u sektorima: administrativne i pomoćne uslužne djelatnosti (16,1%), građevinarstvo (6%) i prerađivačka industrija (5,6%). Najveći pad broja zaposlenih zabilježen je u sektoru poljoprivreda, šumarstvo i ribarstvo (-19,7%) i sektoru vađenje ruda i kamena (-13,2%).

Posmatrajući strukturu zaposlenih, tokom prvih šest mjeseci ove godine, prikazanu preko devet-naest sektora, uočava se da je najviše zaposlenih u sektoru trgovina na veliko i malo, popravka motornih vozila i motocikala (19,7%) i državna uprava i odbrana, obavezno socijalno osiguranje (11,7%), dok je najmanje zaposlenih u sektorima vađenje ruda i kamena (0,8%) i poslovanje sa ne-kretninama (0,9%).

Broj registrovanih nezaposlenih lica u prvih šest mjeseci ove godine, u prosjeku, iznosio je 45.746 odnosno 10,6% manje nego u istom periodu pret-hodne godine. U junu 2018. godine broj nezapo-slenih se smanjio za 16,6% u odnosu na decembar 2017.

Cijene nafte, mjesečna stopa

Grafik 1.15

Izvor: MONSTAT i ‘’Monhly Oil Market Reports’’, OPEC

Broj zaposlenih

Grafik 1.16

Izvor: MONSTAT

22


Prema podacima Zavoda za zapošljavanje, stopa nezaposlenosti u junu je iznosila 18,42% i manja je za 3,67 p.p. od stope nezaposlenosti iz decembra prethodne godine. Drugu stopu nezaposlenosti objavlju-je MONSTAT na kvartalnom nivou, a na osnovu Ankete o radnoj snazi koja je usaglašena sa preporu-kama Eurostat-a11. Kretanje ove dvije stope prikazano je na grafiku br. 1.19.

11 U trenutku pisanja izvještaja nijesu bili dostupni podaci za stopu nezaposlenosti prema ARS za drugi kvartal 2018. godine

Struktura zaposlenih u procentima

Grafik 1.17

Izvor: MONSTAT

Broj nezaposlenih

Grafik 1.18

Izvor: Zavod za zapošljavanje RCG

Kretanje stope nezaposlenosti

Grafik 1.19

Izvor: MONSTAT i Zavod za zapošljavanje

23

Realni sektor

Zarade

U prvih šest mjeseci 2018. godine prosječna zarada u Crnoj Gori iznosila je 765 eura i manja je za 0,1% u odnosu na prvu polovinu 2017. godine. Prosječna zarada bez poreza i doprinosa iznosila je 511 eura, i na istom je nivou kao i prosječna zarada bez poreza i doprinosa iz istog perioda prethodne godi-ne. Najveće zarade bez poreza i doprinosa zabilježene su u sektoru finansijske djelatnosti i djelatnosti osiguranja (982 eura) i snabdijevanja električnom energijom (869 eura), dok najmanju zaradu bilježe zaposleni u sektoru administrativne i pomoćne uslužne djelatnosti (348 eura) i u sektoru trgovina na veliko i trgovina na malo (363). Najveći rast zarada bez poreza i doprinosa zabilježen je u sektoru va-đenje ruda i kamena 14,6%, dok su najmanje rasle zarade u sektoru informisanje i komunikacije 2,3%. Pad zarada bez poreza i doprinosa evidentiran je u osam sektora, pri čemu je najveći pad zabilježen u sektoru prerađivačka industrija 4,9%, a najmanji pad u sektorima poljoprivreda,šumarstvo i ribarstvo i zdravstvena i socijalna zaštita po 0,2%.

Tabela 1.4

Prosječna zarada bez poreza i doprinosa, po sektorima

Zarade bez poreza i doprinosa Indeks

Ø I - VI 17. Ø I - VI 18. ØI-VI 18.Ø I-VI 17.

UKUPNO 511 511 100,0

Poljoprivreda,šumarstvo i ribarstvo 528 527 99,8

Vađenje ruda i kamena 584 669 114,6

Prerađivačka industrija 430 409 95,1

Snabdijevanje električnom energijom 847 869 102,6

Snabdijevanje vodom,upravljanje ot 464 477 102,8

Građevinarstvo 437 450 103,0

Trgovina na veliko i trgovina na malo 350 363 103,7

Saobraćaj i skladištenje 541 539 99,6

Usluge smještaja i ishrane 380 397 104,5

Informisanje i komunikacije 704 720 102,3

Finansijske djelatnosti i djelatnosti osiguranja 915 982 107,3

Poslovanje sa nekretninama 675 658 97,5

Stručne,naučne i tehničke djelatno 409 434 106,1

Administrativne i pomoćne uslužne 328 348 106,1

Državna uprava i odbrana,obav.soc. 589 587 99,7

Obrazovanje 490 488 99,6

Zdravstvena i socijalna zasžštita 553 552 99,8

Umjetnost,zabava i rekreacija 426 441 103,5

Ostale uslužne djelatnosti 441 430 97,5

Izvor: MONSTAT

24


Boks 1.2 – Prosječne plate po zemljama bivše Jugoslavije, mart 2018. godine

Podaci o prosječnim platama u junu 2018. godine pokazuju značajne razlike po pojedinim zemljama bivše Jugoslavije. Zarade bez poreza i doprinosa u posmatranim zemljama, Sloveniji, Hrvatskoj, Bosni i Hercegovini, Srbiji i Makedoniji bilježe rast u odnosu na isti mjesec prethodne godine, sa izuzetkom Crne Gore gdje je zabilježen pad od 0,2%. Najveći nominalni rast neto zarada na godišnjem nivou bilježi Makedonija sa rastom od 6,1%, zatim Srbija 5,8%, Hrvatska 4,5%, Slovenija 2,7%, Bosna i Her-cegovina 2,5% i Crna Gora, koja je zabilježila pad neto zarada od 0,2%. Slovenija je po neto iznosu prosječne plate i dalje na prvom mjestu, zatim ide Hrvatska, dok je Crna Gora po prosjeku neto plate ispred Bosne i Hercegovine, Srbije i Makedonije.

Tabela 1

Plate u zemljama bivše Jugoslavije, u eurima (rangiranje prema neto iznosu)

Zemlja Neto plate Bruto plate

Slovenija 1073 1654

Hrvatska 846 1147

Crna Gora 511 767

Bosna i Hercegovina 446 693

Srbija 416 575

Makedonija 394 578

Izvor: zavodi za statistiku i centralne banke navedenih zemalja

MONETARNA KRETANJA 02

27

Monetarna kretanja

Bankarski sektor tokom prve polovine 2018. godine karakteriše sigurnost i stabilnost, uz ostvarene visoke koeficijente likvidnosti, solventnosti, kao i poboljšanje profitabilnosti.

Bilansna suma banaka je imala tendenciju rasta u posmatranom periodu i na kraju juna dostigla je iznos za 3% viši u odnosu na kraj prethodne godine. Rast je posljedica rasta kredita, kao i hartija od vrijednosti na strani aktive, dok su na strani pasive najveći rast zabilježili depoziti i pozajmice.

Kreditna aktivnost banaka poboljšana je tokom prvih šest mjeseci tekuće godine, i ukupni krediti bi-lježi rast od 231,4 miliona eura ili 8,6% u odnosu na kraj prethodne godine. U posmatranom periodu, prisutan je trend intenziviranog kreditiranja dva najznačajnija korisnika kredita - sektora stanovniš-tva i nefinansijskog sektora.

Depoziti kod banaka su zabilježili rast od 83,2 miliona eura ili 2,5% u odnosu na kraj prethodne go-dine. Najznačajniji deponent u bankarskom sistemu su sektor stanovništva i nefinansijski sektor, koji bilježe rast depozita i na kraju posmatranog perioda bili su neto štediše prema crnogorskom bankar-skom sistemu.

Ukupan kapital banaka smanjen je u odnosu na kraj 2017. godine za 866.000 eura ili 0,2%, najvećim dijelom kao rezultat smanjenja rezervi banaka i kao posledica implementacije MSFI 9 od 1. januara te-kuće godine. Tokom posmatranog perioda izvršena je dokapitalizacija jedne banke u ukupnom iznosu od osam miliona eura. Ostvarena dobit na agregatnom nivou iznosila je 31,3 miliona eura.

Visoka likvidnost banaka, kao i uslovi finansiranja na međunarodnim finansijskim tržištima utiču na smanjenje kamatnih stopa banaka, koje u posmatranom periodu dostižu istorijski minimalne vrijed-nosti. Iako obje stope bilježe smanjenje, uslijed značajnijeg pada aktivnih kamatnih stopa, u posma-tranom periodu prisutna je pozitivna tendencija koja se ogleda u smanjenju razlike između aktivnih i pasivnih kamatnih stopa.

2.1. Banke

2.1.1. Likvidnost banaka

Bankarski sektor tokom drugog kvartala 2018. godine karakteriše visok nivo likvidnosti. Prema osnov-nim pokazateljima likvidnosti, sve banke su u ovom periodu uredno izmirivale svoje tekuće obaveze i imale su dnevne i dekadne koeficijente likvidnosti iznad propisanog minimuma12 (grafici br. 2.1 i 2.2).

Dnevni i dekadni pokazatelji likvidnosti su u posmatranom periodu imali opadajući trend, što je oče-kivano u uslovima intenzivirane kreditne aktivnosti.

12 Odlukom o minimalnim standardima za upravljanje rizikom likvidnosti u bankama („Sl. list Crne Gore“, br. 60/08) je propisana obaveza banaka za održavanjem minimalnih koeficijenata likvidnosti na dnevnoj (0,9) i dekadnoj osnovi (1,0).

28


Dnevni koeficijent likvidnosti je na kraju posmatranog perioda iznosio 1,36 i imao je manju vrijednost nego na kraju prethodne godine kada je iznosio 1,70, kao i u istom periodu prethodne godine kada je iznosio 1,57.

Dekadni koeficijent likvidnosti je na kraju posmatranog perioda iznosio 1,36, što je niže u odnosu na kraj prethodne godine kada je iznosio 1,68, kao i u odnosu na kraj istog perioda prethodne godine kada je iznosio 1,57.

Prosječni pokazatelj likvidnosti je tokom dru-gog kvartala tekuće godine iznosio 1,50 i niži je u odnosu na isti period prethodne godine kada je iznosio 1,65.

Likvidna sredstva banaka su iznosila 918,7 milio-na eura na kraju juna 2018. godine. U odnosu na kraj prethodne godine niža su za 143,3 miliona eura ili 13,5%, dok su na godišnjem nivou zabilje-žila rast od 92,5 miliona eura ili 11,2%.

Koeficijent krediti/depoziti je iznosio 0,88 na kra-ju juna 2018. godine, i veći je u odnosu na kraj 2017. godine kada je iznosio 0,83, a manji je u odnosu na jun prethodne godine kada je iznosio 0,89 (grafik br. 2.3).

Agregatni dnevni pokazatelj likvidnosti, stanje na kraju mjeseca Agregatni dekadni pokazatelj likvidnosti

Kretanje koeficijenta krediti/depoziti


Grafik 2.3

Izvor: Dnevni izvještaji banaka Izvor: Dekadni izvještaji banaka

29

Monetarna kretanja

2.1.2. Agregatni bilans stanja banaka

Ukupna aktiva banaka na kraju juna 2018. godine iznosila je 4.308,8 miliona eura, što je više za 126,9 miliona eura ili 3% u odnosu na kraj prethodne godine, odnosno za 418,6 miliona eura ili 10,8% na godišnjem nivou.

Rast ukupne aktive u odnosu na kraj 2017. godi-ne rezultat je rasta kredita za 231,4 miliona eura ili 8,6%, kao i rasta hartija od vrijednosti za 85,2 miliona eura ili 18,8%. Rast na godišnjem nivou rezultat je povećanja kredita za 332,7 miliona eura ili 12,8%, zatim povećanog ulaganja bana-ka u hartije od vrijednosti za 77,2 miliona eura ili 16,7%, kao i rasta novčanih sredstava i računa depozita kod centralnih banaka za 31,3 miliona eura ili 4,5%.

Rast ukupne pasive u odnosu na kraj 2017. godine rezultat je rasta depozita u iznosu od 83,2 mili-ona eura ili 2,5%, kao i rasta pozajmica od 22,6 miliona eura ili 8,1%. Rast na godišnjem nivou rezultat je povećanja depozita u iznosu od 438,1 milion eura ili 15%, kao i ukupnog kapitala bana-ka u iznosu od 11,6 miliona eura ili 2,3%.

U strukturi aktive banaka, u posmatranom peri-odu dominantno učešće od 68% imali su ukupni krediti banaka, dok na strani pasive najveće uče-šće od 77,8% bilježe depoziti (grafik br. 2.4).

Nekvalitetna aktiva banaka je na kraju drugog kvartala tekuće godine iznosila 263,5 miliona eura, što predstavlja povećanje od 7,9 miliona eura ili 3,1% u odnosu na kraj prethodne godine, dok je na godišnjem nivou zabilježen pad od 24,9 miliona eura ili 8,6%. Učešće nekvalitetne aktive banaka u ukupnoj aktivi banaka na kraju drugog kvartala 2018. godine iznosilo je 6,11%, i na istom je nivou kao na kraju prethodne godine, dok je na godišnjem nivou manje za 1,3 p.p. (grafik br. 2.5).

Na kraju drugog kvartala 2018. godine banke su ostvarile pozitivan finansijski rezultat u uku-pnom iznosu od 31,3 miliona eura, što pred-stavlja povećanje od 95% u odnosu na isti peri-od prethodne godine. Trinaest banaka je drugi kvartal 2018. godine završilo sa dobitkom, a dvije sa gubitkom.

Ukupna bilansna suma, krediti i depoziti banaka, u 000 eura

Nekvalitetna aktiva, u 000 eura (lijeva skala), učešće nekvalitetne u ukupnoj aktivi banaka,

u % (desna skala)

Grafik 2.4

Grafik 2.5

30


2.1.3. Kreditna aktivnost banaka

Tokom drugog kvartala 2018. godine ukupni krediti banaka su imali pozitivan trend, i rasli su prosječno mjesečno po stopi od 1,4%. Na kraju posmatranog perioda, krediti banaka su iznosili 2.931,9 miliona eura, što je za 231,4 miliona eura ili 8,6% više nego na kraju prethodne godine, od-nosno za 332,7 miliona eura ili 12,8% više nego na kraju juna prethodne godine. Rast kredita, kako u odnosu na kraj prethodne godine, tako i na godišnjem nivou zabilježilo je četrnaest bana-ka, dok je jedna banka zabilježila pad.

Najveći dio ukupno odobrenih kredita banaka na kraju drugog kvartala odobren je rezidentnima (84,9%), od čega se 40,6% odnosilo na stanovniš-tvo, 35,6% na nefinansijski sektor, 8,2% na Opštu Vladu, 0,5% na finansijski sektor, dok se nezna-tan dio odnosio na nevladine i druge neprofitne institucije. Na kraju posmatranog perioda, kredi-ti odobreni nerezidentima činili su 15,1% ukupno odobrenih kredita (grafik br. 2.6).

Posmatrano po sektorima, u odnosu na kraj prethodne godine svi sektori zabilježili su rast, pri čemu su najveći rast zabilježili krediti odo-breni finansijskom sektoru (97,6%), Opštoj vladi (24,9%), kao i nevladinim i drugim neprofitnim organizacijama (7,2%). Na godišnjem nivou, po-većano kreditiranje je zabilježeno kod svih sek-tora, izuzev kod finansijskog sektora i sektora ne-vladinih i drugih neprofitnih organizacija.

Ukoliko se posmatraju mjesečne stope rasta kre-dita po sektorima, može se uočiti da najmanje oscilacije u kretanju ukupno odobrenih kredita imaju sektor stanovništva i nefinansijski sektor, dok su značajne oscilacije prisutne kod finansij-skog sektora (grafik br. 2.7).

Rezidentna pravna lica su na kraju drugog kvartala 2018. godine imala dug po osnovu kredita u uku-pnom iznosu od 1.306,9 miliona eura, što je za 10,5% više nego na kraju prethodne godine, odnosno za 10,4% više nego na kraju istog perioda prethodne godine. Posmatrano po djelatnostima, dominantno učešće od 29,2% su ostvarili krediti za djelatnost trgovine na veliko i malo i popravku motornih vozila i motocikala, zatim slijede krediti odobreni za državnu upravu i odbranu i obavezno socijalno osigu-ranje sa 17,3%, krediti za djelatnost građevinarstvo sa 13,8%, usluge pružanja smještaja i ishrane sa 11,2%, dok se na sve ostale djelatnosti odnosilo 28,5% (grafik br. 2.8).

Rast kredita po sektorima, mjesečno, u %

Struktura kredita banaka po sektorima, u 000 eura

Grafik 2.7

Grafik 2.6

31

Monetarna kretanja

Posmatrano po namjeni, najviše kredita banaka se odnosilo na gotovinske kredite (22,1%), kredite za likvidnost (17,3%), stambene kredite (11,6%), refinansiranje obaveza prema drugim bankama (5,7%), kredite za nabavku osnovnih sredstava (5,2%) i kredite za izgradnju i adaptaciju građe-vinskih objekata (3,7%). Značajno manje sred-stava banaka iskorišćeno je putem potrošačkih kredita, „overdrafta“, kreditnih kartica, za pri-premu turističke sezone, kupovinu automobila i kupovinu hartija od vrijednosti i ostale namjene (grafik br. 2.9).

Krediti banaka se najvećim dijelom odobravaju u eurima i na rok duži od jedne godine. Tako se na kraju drugog kvartala tekuće godine, od uku-pno odobrenih kredita, 93,7% odnosilo na kredi-te odobrene u eurima. Posmatrano po ročnosti, ukupno 75,1% kredita banaka se odnosilo na du-goročne kredite. Krediti sa rokom otplate preko tri godine su iznosili 1.834,7 miliona eura i sa 83,3% učešća su dominirali u dugoročnim kre-ditima, odnosno činili su 62,6% ukupnih kredita.

Na kraju juna 2018. godine nekvalitetni krediti banaka su iznosili 204,7 miliona eura. U odno-su na kraj 2017. godine nekvalitetni krediti su ostvarili rast od 7,7 miliona eura ili 3,9%, dok su u odnosu na isti period prethodne godine manji za 23,3 miliona eura ili 10,2%. Nekvalitetni kre-diti banaka su na kraju posmatranog perioda či-nili 6,98% ukupnih kredita, i njihovo učešće u ukupnim kreditima je smanjeno i to za 0,31 p.p. u odnosu na kraj 2017. godine i za 1,79 p.p na go-dišnjem nivou.

Ukupna ispravka vrijednosti kredita je iznosila 138,6 miliona eura i činila je 67,7% nekvalitet-nih kredita na kraju juna tekuće godine. Pokri-venost nekvalitetnih kredita ispravkama vrijed-nosti kredita je uslijed rasta ispravke vrijednosti značajno povećana u odnosu na kraj 2017. godine (kada je iznosila 60,3%), dok je u odnosu na isti period prethodne godine povećana zbog pada ne-kvalitetnih kredita (kada je iznosila 60,8%) (gra-fik br. 2.10).

Krediti rezidentnih pravnih lica po djelatnostima, u 000 eura

Grafik 2.8

Struktura kredita banaka po namjeni, u %

Grafik 2.9

32


Na kraju posmatranog perioda, krediti koji kasne sa otplatom iznosili su 226 miliona eura i činili su 7,71% ukupnih kredita banaka. Krediti koji ka-sne sa otplatom zabilježili su rast od 37,7 miliona eura ili 20% u odnosu na kraj 2017. godine, dok su na godišnjem nivou niži za 47,6 miliona eura ili 17,4%.

Novoodobreni krediti

Banke su tokom drugog kvartala 2018. godine odobrile ukupno 609,5 miliona eura novih pla-smana u vidu kredita. U odnosu na isti period prethodne godine odobreno je 39,5 miliona eura ili 6,9% više kredita.

Ročna struktura novoodobrenih kredita pokazu-je da je dominantan dio ovih kredita (465,7 mili-ona eura ili 76,4%) odobren na rok duži od jedne godine. U ročnoj strukturi novoodobrenih kre-dita evidentno je smanjenje učešća dugoročnih kredita u odnosu na isti period prethodne godi-ne, kada je iznosilo 78,6% (grafik br. 2.11).

Namjenska struktura novoodobrenih kredita po-kazuje da tokom prvih šest mjeseci tekuće godine dominantan dio od 236,4 miliona eura ili 38,8% čine krediti za likvidnost, nakon čega slijede go-tovinski krediti sa 177 miliona eura ili 29%.

2.1.4. Depoziti

Sredstva deponovana u bankama su tokom drugog kvartala tekuće godine imala rastući trend, zabi-lježivši prosječan mjesečni rast po stopi od 0,4%. Na kraju posmatranog perioda depoziti kod banaka su iznosili 3.350,3 miliona eura, što je za 83,2 miliona eura ili 2,5% više u odnosu na kraj 2017. godine, odnosno za 438,1 milion eura ili 15% više nego godinu dana ranije.

Nekvalitetni krediti i ispravka vrijednosti kredita, u 000 eura (lijeva skala), učešće nekvalitetnih

kredita u ukupnim kreditima, u % (desna skala)

Grafik 2.10

Novoodobreni krediti, struktura po ročnosti, u 000 eura

Grafik 2.11

33

Monetarna kretanja

U strukturi depozita najveće učešće bilježe depoziti sektora stanovništva i nefinansijskog sektora. De-poziti ova dva sektora činili su 71,3% ukupnih depozita na kraju posmatranog perioda. U odnosu na kraj prethodne godine depoziti stanovništva su zabilježili rast od 2,2%, a depoziti nefinansijskog sektora zabilježili rast od 0,8%. Na godišnjem nivou depoziti stanovništva su veći za 10,1%, a depoziti nefinansijskog sektora za 18,7%. Opšta vlada je treći po značaju deponent u crnogorskom bankarskom sistemu sa 168,9 miliona eura ili 5% ukupnih depozita. U odnosu na kraj prethodne godine depoziti ovog sektora su manji za 4,8 miliona eura ili 2,8%, dok na godišnjem nivou bilježe rast od 25,6 miliona eura ili 17,9%. Depoziti finansijskog sektora činili su 0,8% ukupnih depozita i bilježe rast od 26% u odnosu na kraj prethodne godine, dok su na godišnjem nivou manji za 4,6% (grafik br. 2.12).

Od ukupnih depozita, na depozite po viđenju se na kraju posmatranog perioda odnosilo 2.137,4 miliona eura ili 63,8%, dok se 1.193,3 miliona eura ili 35,6% odnosilo na oročene depozite. Ne-znatan dio depozita (0,6%) odnosio se na sredstva na „escrow” računu.

Učešće dugoročnih u ukupnim depozitima izno-silo je 17,5% i smanjeno je za 2,8 p.p. na godiš-njem nivou. Ipak, izrazitiji je rast učešća depozita po viđenju u ročnoj strukturi depozita, koji na godišnjem nivou bilježe rast od 6,3 p.p. Istovre-meno, kratkoročni depoziti su u odnosu na isti period prethodne godine zabilježili smanjenje učešća u ukupnim depozitima za 3,6 p.p. (grafik br. 2.13).

Učešće depozita i pozajmica u kreditima po roč-nosti pokazuje da je 36,9% kredita odobrenih na rok preko jedne godine pokriveno izvorima

Depoziti banaka po sektorima, u 000 eura

Grafik 2.12

Ročna struktura depozita, u %

Grafik 2.13

Učešće depozita i pozajmica u ukupnim kreditima banaka po ročnosti, 30.06.2018, u %

Grafik 2.14

34


finansiranja (u vidu depozita i pozajmica) sa istom ročnošću. S druge strane, ukupni depoziti po viđe-nju u bankama su 7,2 puta viši od ukupnih potraživanja banaka po osnovu depozita po viđenju polo-ženih u drugim bankama, dok su kratkoročni depoziti i pozajmice banaka bili 1,6 puta viši od kredita banaka odobrenih na rok do jedne godine (grafik br. 2.14).

2.1.5. Stanovništvo i nefinansijski sektor

2.1.5.1. Sektor stanovništva

Ukupan dug sektora stanovništva po osnovu kre-dita uzetih od banaka iznosio je 1.189 miliona eura na kraju juna 2018. godine. Zaduženost ovog sektora po osnovu kredita je povećana za 72,1 mi-lion eura ili 6,5% u odnosu na kraj 2017. godine, odnosno za 112,3 miliona eura ili 10,4% na go-dišnjem nivou. Prosječno mjesečno, krediti ovog sektora su rasli po stopi od 1% tokom prvih šest mjeseci tekuće godine.

Sektor stanovništva se uglavnom zadužuje kod banaka na rok duži od jedne godine. Na kraju juna tekuće godine, 97,1% od ukupno odobrenih kredita ovom sektoru se odnosilo na dugoročne kredite.

Zaduženost po glavi stanovnika13 je na kraju drugog kvartala 2018. godine iznosila 1.910 eura, što je za 6,5% više nego na kraju prethodne godi-ne, dok u odnosu na jun 2017. godine bilježi rast od 10,4%.

Na kraju juna 2018. godine depoziti sektora sta-novništva su iznosili 1.259,5 miliona eura, što je za 27,7 miliona eura ili 2,2% više nego na kra-ju prethodne godine, odnosno za 115,9 miliona eura ili 10,1% više nego u istom periodu prethod-ne godine.

Na kraju juna 2018. godine depoziti po viđenju su činili 53,1% ukupnih depozita stanovništva, kratkoročni depoziti 26,1%, dok se 20,8% odno-silo na sredstva deponovana na rok duži od jedne godine. Depoziti po viđenju zabilježili su rast od 109,3 miliona eura ili 19,5% na godišnjem nivou, dugoročni depoziti stanovništva bili su za 4,8

13 Broj stanovnika za 2018. godinu: procjena na 1. januar (2018. godine), izvor: Monstat.

Depoziti stanovnistva, ročna struktura, u %

Krediti, depoziti i neto štednja stanovništva, u 000 eura

Grafik 2.15

Grafik 2.16

35

Monetarna kretanja

miliona eura ili 1,9% viši, dok su kratkoročni depoziti ovog sektora zabilježili rast od 1,7 miliona eura ili 0,5% (grafik br. 2.15).

Na kraju drugog kvartala 2018. godine neto štednja stanovništva iznosila je 70,5 miliona eura i bila je za 44,5 miliona eura ili 38,7% niža nego na kraju prethodne godine, dok je na godišnjem nivou zabi-lježila rast od 3,6 miliona eura ili 5,4% (grafik br. 2.16).

Koeficijent krediti/depoziti za ovaj sektor iznosio je 0,94 na kraju posmatranog perioda, i u blagom je porastu u odnosu na kraj prethodne godine (0,91), dok je ostao nepromijenjen u odnosu na kraj drugog kvartala prethodne godine.

2.1.5.2. Nefinansijski sektor

Nefinansijski sektor je na kraju drugog kvartala 2018. godine imao dug po osnovu kredita u uku-pnom iznosu od 1.043,3 miliona eura, što čini 35,6% ukupno odobrenih kredita banaka. Kredi-ti ovog sektora su na kraju posmatranog perio-da bili za 69,3 miliona eura ili 7,1% viši nego na kraju prethodne godine, dok na godišnjem nivou bilježe rast od 62,1 milion eura ili 6,3% (grafik br. 2.17).

Nefinansijski sektor je drugi po značaju depo-nent u crnogorskom bankarskom sistemu. Na kraju juna 2018. godine, ukupni depoziti ovog sektora iznosili su 1.128,5 miliona eura i činili su 33,7% ukupnih depozita. Depoziti nefinansijskog sektora zabilježili su rast od devet miliona eura ili 0,8% u odnosu na kraj 2017. godine, dok na go-dišnjem nivou bilježe rast od 177,4 miliona eura ili 18,7%.

Krediti nefinansijskog sektora su tokom prvih šest mjeseci 2018. godine bili niži od depozita ovog sektora. U junu 2018. godine, neto štednja nefinansijskog sektora iznosila je 85,2 miliona eura, i bilježi pad od 60,3 miliona eura ili 41,4% u odnosu na kraj prethodne godine (grafik br. 2.18).

Koeficijent krediti/depoziti za nefinansijski sek-tor je na kraju drugog kvartala 2018. godine izno-sio 0,92 i pogoršan je u odnosu na kraj 2017. godi-ne kada je iznosio 0,87, dok je poboljšan u odnosu na jun 2017. godine kada je iznosio 1,03.

Krediti nefinansijskom sektoru, u 000 eura (lijeva skala), mjesečna promjena kredita nefinansijskog sektora, u % (desna skala)

Grafik 2.17

Neto zaduženost nefinansijskog sektora, u 000 EUR

Grafik 2.18

36


2.1.6. Strana aktiva i pasiva banaka

Strana aktiva banaka je na kraju juna 2018. godine iznosila 677,9 miliona eura, i zabilježila je rast od 62,4 miliona eura ili 10,1% u odnosu na kraj 2017. godine, dok je u odnosu na isti period prethodne godine zabilježila rast od 123,2 miliona eura ili 22,2%.

Posmatrano u odnosu na kraj prethodne godine, povećanje strane aktive je najvećim dijelom re-zultat rasta kredita banaka kod nerezidenata za 28,6 miliona eura ili 41,4%, gotovine za 19,5 mi-liona eura ili 11,4%, depozita za 7,9 miliona eura ili 2,3%, kao i ostalih potraživanja za 6,5 miliona eura ili 85,7%. Pad su zabilježile HOV osim akcija u iznosu od 162.000 eura ili 0,5%.

Na godišnjem nivou, rast strane aktive je najve-ćim dijelom rezultat rasta depozita za 69,9 milio-na eura ili 25,4%, kredita banaka kod nerezidena-ta za 29,2 miliona eura ili 42,6%, gotovine za 21,7 miliona eura ili 12,9%, dok je kategorija „ostala potraživanja“ zabilježila rast od 8,2 miliona eura ili 141,1%. Pad u posmatranom periodu bilježe je-dino HOV osim akcija, i to za 5,8 miliona eura ili 16,2% (grafik br. 2.19).

Najznačajnija kategorija u strukturi strane aktive su depoziti banaka u inostranim bankama, koji su na kraju juna 2018. godine iznosili 345,3 mili-ona eura i činili su 50,9% strane aktive.

Strana pasiva banaka je iznosila 949,6 miliona eura na kraju drugog kvartala 2018. godine, i za-bilježila je rast od 88,3 miliona eura ili 10,3% u odnosu na kraj prethodne godine i 76,5 miliona eura ili 8,8% na godišnjem nivou.

U strukturi strane pasive na kraju drugog kvar-tala tekuće godine, dominantno učešće od 75,3% ostvarili su depoziti nerezidenata, dok se na po-zajmice banaka odnosilo 23,7%, a ostatak (1%) na ostale stavke strane pasive (grafik br. 2.20).

Rast strane pasive u odnosu na kraj 2017. godine najvećim dijelom je rezultat rasta depozita nere-zidenata u iznosu od 61,8 miliona eura ili 9,5%. Istovremeno, povećanje su zabilježile pozajmice nerezidenata za 19,6 miliona eura ili 9,5%, kao i kategorija „ostale obaveze“ od nerezidenata za 6,9 miliona eura ili 3,6 puta.

Struktura strane aktive banaka, u 000 eura

Grafik 2.19

Struktura strane pasive banaka, u 000 eura

Grafik 2.20

37

Monetarna kretanja

Na godišnjem nivou, zabilježeni rast strane pasive je rezultat rasta depozita nerezidenata u ukupnom iznosu od 113,1 milion eura ili 18,8%, kao i kategorije „ostale obaveze“ za 5,3 miliona eura ili 121%. Pad su zabilježile pozajmice banaka, u ukupnom iznosu od 41,9 miliona eura ili 15,7%.

Najznačajniji ino izvor finansiranja banaka tokom prve polovine tekuće godine su depoziti nerezide-nata, koji su tokom posmatranog perioda imali rastući trend. U strukturi ino depozita dominiraju depoziti fizičkih lica nerezidenata sa 73%, koji bilježe rast od 16,2% u odnosu na jun 2017. godine. Drugi po značaju ino deponent su inostrane kompanije (24,4%), koje takođe bilježe rast od 19,6%, dok je 2,1% deponovano od strane inostranih finansijskih institucija. Na sve ostale ino izvore se odnosilo 0,5% (grafik br. 2.21).

Tokom prvih šest mjeseci 2018. godine strana ak-tiva je bila konstantno niža od strane pasive, pa je na kraju posmatranog perioda neto strana ak-tiva iznosila -271,7 miliona eura (grafik br. 2.22). Razlika između strane aktive i pasive je bila na većem nivou u odnosu na kraj prethodne godine (-245,7), dok je smanjena u odnosu na jun 2017. godine kada je iznosila -318,5 miliona eura (gra-fik br. 2.22).

Odnos strane pasive i ukupne bilansne sume ba-naka pokazuje da nerezidenti finansiraju 22% ukupne aktive banaka, dok se 15,7% bilansne sume banaka odnosilo na potraživanja banaka od nerezidenata. Jaz između strane aktive i stra-ne pasive banaka iznosio je -6,3% na kraju juna 2018. godine (grafik br. 2.23).

Struktura depozita nerezidenata po sektorima, u 000 eura

Grafik 2.21

Neto strana aktiva banaka, u 000 eura Učešće strane aktive, strane pasive i neto strane aktive banaka u bilansnoj sumi banaka, %


38


2.1.7. Kapital banaka

Ukupan kapital banaka je na kraju juna 2018. godine iznosio 513,2 miliona eura, što je za 866.000 eura ili 0,2% manje u odnosu na kraj prethodne godine, odnosno za 11,6 miliona eura ili 2,3% više nego u istom periodu prethodne godine.

U posmatranom periodu dokapitalizovana je jedna banka u junu, u ukupnom iznosu od osam miliona eura (grafik br. 2.24).

Na kraju juna 2018. godine, sedam banaka je zabilježilo povećanje ukupnog kapitala u odno-su na kraj 2017. godine, dok su ostale zabilježile pad. Prosječno smanjenje kapitala na mjesečnom nivou iznosilo je 0,01% u posmatranom periodu.

U vlasničkoj strukturi kapitala banaka na kraju drugog kvartala 2018. godine dominirao je kapi-tal koji potiče iz inostranih izvora sa 81,7%, za-tim slijedi domaći privatni kapital sa 16%, dok je država imala učešće od svega 2,3% u ukupnom kapitalu banaka.

Ukupan finansijski rezultat na kraju drugog kvartala 2018. godine je iznosio 31,3 miliona eura i bilježi rast od 95% u odnosu na isti period pret-hodne godine (grafik br. 2.25). Trinaest banaka je završilo prvu polovinu tekuće godine sa dobit-kom, a dvije sa gubitkom.

Ukupan kapital banaka i finansijski rezultat, u 000 eura

Grafik 2.24

Finansijski rezultat na agregatnom nivou, 000 eura

Grafik 2.25

Ukupan kapital banaka (lijeva skala) u 000 eura i koeficijent solventnosti (desna skala), u %

Grafik 2.26

39

Monetarna kretanja

Koeficijent solventnosti bankarskog sistema je tokom prva dva kvartala 2018. godine bio iznad zako-nom propisanog minimuma od 10%. Na kraju perioda, koeficijent solventnosti je iznosio 17,15% i zabi-lježio je rast u odnosu na kraj prethodne godine, kada je iznosio 16,37%, kao i u odnosu na isti period prethodne godine, kada je iznosio 16,64% (grafik br. 2.26).

2.1.8. Obavezna rezerva banaka

Na kraju posmatranog perioda, izdvojena obavezna rezerva je iznosila 246,3 miliona eura i povećana je za 12,7 miliona eura ili 5,4% u odnosu na kraj 2017. godine. U odnosu na isti period prethodne godi-ne izdvojeno je 35,2 miliona eura ili 16,7% više sredstava po osnovu obavezne rezerve (grafik br. 2.27).

Efektivna stopa obavezne rezerve, mjerena odnosom izdvojene obavezne rezerve i ukupnih depozita (grafik br. 2.28), iznosila je 7,34% na kraju drugog kvartala 2018. godine i povećana je u odnosu na kraj 2017. godine (7,15%), kao i u odnosu na isti period prethodne godine (7,25%).

Odnos obavezne rezerve i depozita uvećanih za pozajmice, na kraju drugog kvartala 2018. godine iznosio je 6,73% i povećan je u odnosu na kraj prethodne godine kada je iznosio 6,59%, kao i u odnosu na isti period prethodne godine kada je iznosio 6,47% (grafik br. 2.28).

Od ukupnog iznosa izdvojene obavezne rezerve na kraju juna 2018. godine, 54% je izdvojeno na raču-nima obavezne rezerve u zemlji, dok je 46% izdvojeno na računu CBCG u inostranstvu.

Tokom posmatranog perioda, nijedna banka nije koristila obaveznu rezervu za likvidnost, a sve banke su izdvajale obaveznu rezervu u propisanom iznosu.

Izdvojena obavezna rezerva (desna skala) i ukupni depoziti (lijeva skala), u 000 eura

Grafik 2.27

Odnos obavezne rezerve i ukupnih depozita i pozajmica banaka, u %

Grafik 2.28

40


2.2. Kamatne stope banaka

2.2.1. Aktivne kamatne stope

Na ukupno odobrene kredite

Prosječno ponderisane nominalne i efektivne ka-matne stope na ukupno odobrene kredite banaka su nastavile opadajući trend iz 2017. godine, i na kraju drugog kvartala tekuće godine dostižu svo-je istorijski minimalne vrijednosti.

Prosječna ponderisana nominalna kamatna sto-pa (PPNKS) na ukupne kredite banaka iznosila je 5,86% u junu 2018. godine i ostvarila je pad od 0,30 p.p. u odnosu na kraj prethodne godine i pad od 0,52 p.p. na godišnjem nivou.

Prosječna ponderisana efektivna kamatna stopa (PPEKS) na ukupno odobrene kredite banaka je, takođe, tokom prvih šest mjeseci 2018. godine konstantno opadala. Ova stopa je u junu iznosila 6,47% i bila je za 0,34 p.p. niža u odnosu na de-cembar 2017. godine, dok je na godišnjem nivou niža za 0,59 p.p. (grafik br. 2.29).

Posmatrano po ročnosti, trend smanjenja prisu-tan je i kod kamatnih stopa na kratkoročne i du-goročne kredite. PPEKS na kratkoročne kredite je u junu 2018. godine dostigla nivo od 5,11% i bila je za 0,42 p.p. ispod nivoa zabilježenog na kraju 2017. godine, odnosno za 0,52 p.p. ispod nivoa zabilježenog u junu prethodne godine. PPEKS na dugoročne kredite je u junu tekuće go-dine iznosila 6,59%, što je u odnosu na decem-bar i jun prethodne godine niže za 0,31 p.p. i 0,59 p.p. respektivno (grafik br. 2.30).

Na novoodobrene kredite

Prosječno ponderisane nominalne i efektivne kamatne stope na novoodobrene kredite tokom posma-tranog perioda bilježile su oscilacije u kretanju. Tako je prosječna ponderisana nominalna kamatna stopa na novoodobrene kredite banaka u junu 2018. godine iznosila je 5,67% i zabilježila je rast od 0,40 p.p. u odnosu na kraj 2017. godine, dok je na godišnjem nivou zabilježila pad od 0,45 p.p. Istovremeno, prosječna ponderisana efektivna kamatna stopa na novoodobrene kredite banaka iznosila je 6,39% i zabilježila je rast od 0,16 p.p. u odnosu na decembar 2017. godine, dok je u odnosu jun prethodne go-dine zabilježila pad 0,54 p.p. (grafik br. 2.31).

PPEKS na kredite po ročnosti, godišnji nivo, %

Grafik 2.30

Aktivne kamatne stope na ukupne kredite na nivou sistema, godišnji nivo, %

Grafik 2.29

41

Monetarna kretanja

U junu tekuće godine PPEKS na kratkoročne kredite iznosila je 5,15% i bilježi pad u odnosu na decem-bar i jun prethodne godine za 2,26 p.p. i 1,79 p.p. respektivno. Istovremeno, kamatna stopa na dugo-ročne kredite je iznosila 7,14%, i bilježi rast od 1,30 p.p. u odnosu na decembar, dok je u odnosu na jun 2017. godine veća za 0,21 p.p. (grafik br. 2.32).

Posmatrano po namjeni za koju su odobreni kre-diti banaka tokom prvih šest mjeseci 2018. godi-ne, najviša PPEKS zabilježena je na kredite odo-brene za ino plaćanja (12,53% u martu), zatim na kredite odobrene za realizaciju investicionih pro-jekata (9,70% u junu), gotovinske kredite (8,80% u maju i 8,76 u aprilu). Najniže stope zabilježene su na novoodobrene kredite za kupovinu robe ši-roke potrošnje (0,03% u junu) i za likvidnost za obrtna sredstva (4,56% u januaru).

2.2.2. Pasivne kamatne stope

Prosječna ponderisana efektivna kamatna stopa na depozite nastavila je trend smanjenja i u dru-gom kvartalu 2018. godine. U junu tekuće godi-ne, ova stopa je iznosila 0,63% i bila je niža u od-nosu na decembar i jun prethodne godine za 0,07 p.p. i 0,21 p.p. respektivno.

Posmatrano po ročnosti, u odnosu na decembar prethodne godine rast bilježe depoziti po viđenju (0,02 p.p.), depoziti ročnosti do 3 mjeseca (0,04

Kamatne stope na novoodobrene kredite na nivou sistema, godišnji nivo, %

Grafik 2.31

Kamatne stope na novoodobrene kredite po ročnosti, godišnji nivo, %

Grafik 2.32

PPEKS na depozite po ročnosti, godišnji nivo, %

Grafik 2.33

42


p.p.), kao i depoziti ročnosti od 3 mjeseca do 1 godine (0,02 p.p.). Kamatne stope za sve ostale ročnosti depozita su drugi kvartal završile na ni-žim nivoima u odnosu na kraj prethodne godi-ne, pri čemu je najveći pad od 0,32 p.p. zabilježila stopa na depozite ročnosti od 1 do 3 godina. Na godišnjem nivou, stopa na depozite po viđenju je ostala na istom nivou, dok su ostale stope zabi-lježile pad, pri čemu je najveći pad od 0,92 p.p. zabilježila kamatna stopa na depozite ročnosti od tri do pet godina (grafik br. 2.33).

Razlika između aktivnih i pasivnih kamatnih stopa (kamatni spred) je imala opadajući trend tokom prva dva kvartala tekuće godine (grafik br. 2.34). U junu 2018. godine, razlika između aktivnih i pasivnih kamatnih stopa na ukupne kredite i depozite banaka je iznosila 5,84 p.p., i smanjena je u odnosu na kraj 2017. godine kada je iznosila 6,12, kao i u odnosu na jun prethodne godine kada je iznosila 6,22 p.p.

2.3. Mikrokreditne finansijske institucije

Bilansna suma mikrokreditnih finansijskih in-stitucija (MFI) je na kraju drugog kvartala 2018. godine iznosila 65,2 miliona eura i povećana je za 4,1 milion eura ili 6,8% u odnosu na kraj 2017. godine, dok je na godišnjem nivou povećana za 7,4 miliona eura ili 12,8%.

Ukupni krediti MFI su na kraju juna 2018. godi-ne iznosili 64,2 miliona eura, što je za 4,1 milion eura ili 6,8% više nego na kraju 2017. godine, od-nosno za 6,5 miliona eura ili 11,2% više na go-dišnjem nivou. Sektorska alokacija pokazuje da se dominantan dio (96,4%) kredita MFI odnosio na sektor stanovništva, dok se 2,6% odnosilo na nefinansijski sektor, a preostalih 1% na finansij-ski sektor14 (grafik br. 2.35).

Tokom prva dva kvartala 2018. godine, MFI su odobrile ukupno 29,3 miliona eura novih kredita. Kre-ditna aktivnost je u posmatranom periodu intenzivirana u odnosu na isti period prethodne godine, zabilježivši rast novoodobrenih kredita od 1,7 miliona eura ili 6,1%.

14 Depoziti MFI u domaćim bankama.

PPEKS na kredite, depozite i kamatni spred, %

Grafik 2.34

Krediti MFI po sektorima, u 000 eura

Grafik 2.35

43

Monetarna kretanja

U strukturi ukupne pasive MFI dominantno učešće od 57,4% bilježe pozajmice, dok se na ukupan kapital MFI odnosi 39,7%, a na ostale obaveze 2,9% bilansne sume. Kapital MFI je na kraju drugog kvartala 2018. godine iznosio 25,9 miliona eura, što je za 1,5 miliona eura ili 5,9% više nego na kraju 2017. godine, odnosno za 2,5 miliona eura ili 10,9% više nego u junu 2017. godine. Od ukupnog iznosa kapitala, 59,7% se odnosilo na kapital iz donacija, 31,5% na neraspoređenu dobit, a 8,8% na dobit iz tekuće godine.

Na kraju drugog kvartala 2018. godine pozajmice MFI su iznosile 37,4 miliona eura, što predstavlja rast od 3,2 miliona eura ili 9,2% u odnosu na decembar, kao i rast od 4,9 miliona ili 15,1% u odnosu na isti period prethodne godine. Mikrokreditne finansijske institucije su najveći dio pozajmica (87%) uzele od inostranih finansijskih institucija, 12,7% se odnosilo na pozajmice uzete od domaćih banaka, dok se 0,3% odnosilo na pozajmice iz ostalih izvora finansiranja.

Na agregatnom nivou, MFI su tokom prve polovine 2018. godine ostvarile neto dobit u iznosu od 2,3 miliona eura, što je za 25,3% više u odnosu na isti period prethodne godine.

2.3.1. Kamatne stope MFI

Na ukupno odobrene kredite

U junu 2018. godine prosječna ponderisana nomi-nalna kamatna stopa (PPNKS) na ukupne kredite MFI je iznosila 20,47% i veća je 0,05 p.p. u odno-su na decembar 2017. godine, dok je u odnosu na jun 2017. godine manja za 0,02 p.p. S druge strane, prosječna ponderisana efektivna kamatna stopa (PPEKS) iznosila je 24,25% i zabilježila je rast od 0,01 p.p. u odnosu na decembar 2017. godine, od-nosno pad od 0,09 p.p. na godišnjem nivou.

PPEKS na ukupne kratkoročne kredite je iznosi-la 25,92% na kraju drugog kvartala 2018. godi-ne, dok je na dugoročne kredite iznosila 24,13%. PPEKS na kratkoročne kredite je zabilježila rast od 0,21 p.p. u odnosu na decembar 2017. godine, dok je u odnosu na jun prethodne godine bila niža za 0,49 p.p. S druge strane, kod stope na du-goročne kredite zabilježen je pad u odnosu na de-cembar i jun 2017. godine, i to za 0,02 p.p. i 0,05 p.p. respektivno.

Na novoodobrene kredite

Kretanje PPNKS tokom prve polovine 2018. godine karakteriše rastući trend. Tako je PPNKS na no-voodobrene kredite MFI u junu 2018. godine iznosila 21,12%, što je bilo za 0,94 p.p. više nego na kraju 2017. godine, odnosno za 0,40 p.p. više na godišnjem nivou. Istovremeno, PPEKS je na kraju juna 2018. godine iznosila 25,24%, i zabilježila je rast od 0,89 p.p. u odnosu na decembar 2017. godine, i rast od 0,47 p.p. u odnosu na jun prethodne godine (grafik br. 2.37).

PPNKS i PPEKS na ukupne kredite MFI, godišnji nivo, %

Grafik 2.36

44


Kamatne stope banaka i MFI na ukupne kredite, %

Grafik 1

Posmatrano po ročnosti, PPEKS na novoodo-brene kratkoročne kredite iznosila je 26,47%, i u odnosu na decembar prethodne godine bilježi rast od 1,83 p.p., dok na godišnjem nivou bilježi rast od 0,16 p.p. S druge strane, PPEKS na kredite odobrene sa ročnošću preko jedne godine iznosi-la je 25,03% i bilježi rast u odnosu na decembar i jun prethodne godine, i to za 0,72 p.p. i 0,51 p.p. respektivno.

Posmatrano po namjeni za koju su odobravani krediti, tokom prve polovine 2018. godine naj-veća PPEKS stopa zabilježena je na kredite odo-brene za kupovinu zemljišta (32,62% u junu) i za kupovinu stanova i adaptacije (32,55% u aprilu).

Boks 2.1 – Poređenje kamatnih stopa po kojima su kredite odobravale banke i MFI

Kamatne stope po kojima su banke i MFI odobravale kredite se značajno razlikuju. Naime, PPNKS na ukupne kredite kod banaka je iznosila 5,86%, a efektivna 6,47%, dok su iste stope kod MFI iznosile 20,47%, odnosno 24,25%.

Banke su odobravale kratkoročne kredite po PPEKS od 5,11%, a MFI po 25,92%, dok je PPEKS na dugoročne kredite kod banaka iznosila 6,59%, a kod MFI 24,13% (grafik br. 1).

Kamatne stope na novoodobrene kredite na nivou sistema, godišnji nivo, %

Grafik 2.37

45

Monetarna kretanja

Velika odstupanja između banaka i MFI postoje i kod kamatnih stopa na novoodobrene kredite. Naime, PPNKS na novoodobrene kredite kod banaka je iznosila 5,67%, a efektivna 6,39%, dok su iste stope kod MFI iznosile 21,12%, odnosno 25,24%.

Banke su odobravale kratkoročne kredite po PPEKS 5,15%, a MFI po 26,47%. PPEKS na dugoročne kredite je kod banaka iznosila 7,14%, a kod MFI 25,03% (grafik br. 2).

Kamatne stope banaka i MFI na novoodobrene kredite, %

Grafik 2

EMISIJA DRŽAVNIH ZAPISA 03

49

Emisija državnih zapisa

Tokom drugog kvartala 2018. godine nije održana nijedna aukcija državnih zapisa.

U ovom periodu, evidentna je manja potreba Ministarstva finansija za kratkoročnim finansijskim sredstvima sa domaćeg tržišta u odnosu na isti period prethodne godine. Tako je ukupna vrijednost oglašene emisije državnih zapisa tokom prve polovine tekuće godine iznosila 74,5 miliona eura i u odnosu na isti period prethodne godine bilježi pad od 28,2 miliona eura ili 27,4%.

Tokom prvih šest mjeseci tekuće godine ukupna tražnja za državnim zapisima je premašila vrijednost oglašene emisije državnih zapisa za 128,6%. U posmatranom periodu tražnja za državnim zapisima je iznosila 170,4 miliona eura i bila je za 2,8% viša u odnosu na isti period prethodne godine.

Tokom prvih šest mjeseci 2018. godine prodati su državni zapisi u vrijednosti od 136,6 miliona eura, i time su za 62,1 milion eura premašili uku-pnu vrijednost oglašene emisije državnih zapi-sa15. Na svim aukcijama državnih zapisa kupci su bile crnogorske banke i Fond za zaštitu depozita. Ukupan iznos prodatih državnih zapisa u prvoj polovini tekuće godine bio je za 16,2% viši nego u istom periodu prethodne godine.

Uslovi finansiranja Ministarstva finansija putem državnih zapisa su tokom posmatranog perioda bili povoljniji u odnosu na isti period prethodne godine. Tako je ostvarena prosječna ponderisana kamatna stopa na ukupne prodate državne zapi-se iznosila 0,52% u prvoj polovini 2018. godine, što je 1,94 p.p. niže od prosječne ponderisane ka-matne stope na prodate zapise u prvoj polovini prethodne godine.

Ukupan dug države po osnovu prodatih državnih zapisa, na dan 30.06.2018. godine, iznosio je 136,6 miliona eura i bio je za 19,1 milion eura ili 16,2% viši nego u istom periodu prethodne godine.

15 Ministarstvo finansija je na aukcijama državnih zapisa održanim tokom prvog kvartala 2018. godine izvršilo emisiju državnih zapisa ročnosti od 182 dana, sa mogućnošću prodaje većeg broja državnih zapisa od broja koji je emitovan.

Prodati državni zapisi i odgovarajuća kamatna stopa, prva polovina 2018. godine

Grafik 3.1

Izvor: CBCG

TRŽIŠTE KAPITALA 04

53

Tržište kapitala

U prvoj polovini 2018. godine na Montenegro-berzi ostvareno je 81,8 miliona eura prometa, što je za 179,6% više u odnosu na isti period prethod-ne godine.

Prosječni mjesečni promet je iznosio 13,6 mi-liona eura, što je više od prosječnog mjesečnog prometa ostvarenog u istom periodu 2017. godine (4,9 miliona eura).

Ukupan broj transakcija je iznosio 1.742 i bilježi godišnji pad od 50%.

U prvoj polovini 2018. godine na Montenegro-berzi realizovane su dvije blok trgovina ukupne vrijednosti 69 miliona eura, što predstavlja 84,4% ukupnog prometa. U odnosu na prethodnu godi-nu vrijednost realizovanih blok trgovina je veća za 66,7 miliona eura. Održane su dvije aukcije za paket akcija čija je vrijednost iznosila 1,4 miliona eura.

Cjelokupan promet je ostvaren kroz sekundarnu trgovinu.

Struktura prometa

U strukturi prometa ostvarenog u prvoj polovi-ni 2018. godine, najveće učešće od 96,8% bilježi promet akcijama kompanija, što je za 42 p.p. više nego u istom periodu prethodne godine, dok je učešće prometa raznim vrstama obveznica izno-silo 3%, i bilježi smanjenje od 22,1 p.p. na godiš-njem nivou. Preostalih 0,2% ukupnog prometa odnosilo se na promet akcijama investicionih fondova, čije je učešće smanjeno za 19,9 p.p. (gra-fik br. 4.2).

Ukupan promet (lijeva skala) i broj transakcija (desna skala) na Montenegroberzi prva

polovina 2016, 2017. i 2018. godine

Struktura prometa na Montenegroberzi, prva polovina 2016, 2017. i 2018. godine

Grafik 4.1

Grafik 4.2

Izvor: Montenegroberza


54


Ukupan promet akcijama kompanija u iznosu od 79,1 milion eura16 ostvaren je kroz 1.348 transakci-ja, što predstavlja 77,4% ukupno realizovanih transakcija u posmatranom periodu. Ostvareni promet akcijama kompanija bio je veći za 394,3% u odnosu na isti period prethodne godine, dok je broj reali-zovanih poslova smanjen za 37,2% (grafik br. 4.3).

Promet obveznicama je tokom prve polovine 2018. godine iznosio 2,5 miliona eura, što je za 4,9 miliona eura ili 66,1% manje nego u istom periodu prethodne godine. Cjelokupan promet obveznicama je realizovan kroz 12 transakcija (grafik br. 4.4).

Od ukupnog prometa obveznicama, najveći dio od 87,4% se odnosio na promet državnim obve-znicama, dok se 12,6% odnosilo na promet kor-porativnim obveznicama.

Trgovina akcijama fondova zajedničkog ulaganja (FZU) u prvih šest mjeseci 2018. godine iznosila je 146.847 eura, i realizovana je kroz 382 tran-sakcije. Ostvareni promet akcijama FZU bio je za 97,5% niži u odnosu na isti period prethodne godine (grafik br. 4.5). Najveći promet ostvaren je trgo vinom akcijama ZIF Trend AD Podgorica (97.801 eura), što predstavlja 66,6% od ukupnog

16 Uključujući blok poslove i aukcije za paket akcija.

Promet (lijeva skala) i broj transakcija (desna skala) akcijama kompanija, prva polovina

2016, 2017. i 2018. godine

Promet i broj transakcija akcijama FZU, prva polovina 2016, 2017. i 2018. godine

Promet (lijeva skala) i broj transakcija (desna skala) obveznicama, prva polovina

2016, 2017. i 2018. godine

Grafik 4.3

Grafik 4.5

Grafik 4.4




55

Tržište kapitala

prometa akcijama fondova zajedničkog ulaganja ostvarenog u prvoj polovini 2018. godine.

Berzanski indeksi

Na kraju drugog kvartala 2018. godine, oba in-deksa su bila manja u odnosu na kraj prethodne godine, kao i na godišnjem nivou (grafik br. 4.6).

Vrijednost indeksa Monex17 na kraju juna izno-sila je 9.904,04 i bila je niža od vrijednosti ostva-rene na kraju prethodne godine za 271,39 indek-snih poena ili 2,7%. U poređenju sa istim perio-dom prethodne godine vrijednost ovog indeksa je niža za 1.424,52 indeksnih poena ili 12,6%.

Vrijednost indeksa MNSE1018 na kraju juna izno-sila je 770,24 indeksnih poena i bila je niža od vrijednosti ostvarene na kraju prethodne godi-ne za 6,45 indeksnih poena ili 0,8%. U poređenju sa istim periodom prethodne godine, vrijednost ovog indeksa je niža za 114,46 indeksnih poena ili 12,9%.

Kapitalizacija

Ostvarena tržišna kapitalizacija na Montene-groberzi na kraju juna 2018. godine iznosila je 3.021,1 milion eura. Tržišna kapitalizacija zabi-lježila je rast od 5,8% u odnosu na kraj prethodne godine, dok je na godišnjem nivou niža za 6,8% (grafik br. 4.7).

Likvidnost mjerena koeficijentom obrta sredsta-va na Montenegroberzi u junu 2018. godine izno-sila je 0,001318, i bila je veća u odnosu na decem-bar 2017. godine kada je iznosila 0,001720, kao i u poređenju sa junom 2017. godine kada je iznosila 0,002370.

17 MONEX je opšti (benchmark) indeks Montenegroberze sa ciljem da u što preciznijoj mjeri opiše kretanje cijena akcija na berzanskom i slobodnom tržištu „Montenegroberze“ AD Podgorica. Indeks MONEX predstavlja nasljednika indeksa MONEX20 koji sa novom metodologijom ima više kompanija u svojoj indeksnoj korpi.

18 MNSE10 je vodeći indeks (blue-chip) Montenegroberze s ciljem da u što preciznijoj mjeri opiše kretanje cijena najrepre-zentativnijih akcija na berzanskom i slobodnom tržištu „Montenegroberze“ AD Podgorica. U njegov sastav ulazi deset „najboljih“ kompanija sa crnogorskog tržišta.

Indeksi Montenegroberze

Kapitalizacija, u 000.000 eura

Grafik 4.6

Grafik 4.7



56


Boks 4.1 − Regionalne berze, odabrani pokazatelji poslovanja

U toku prvih šest mjeseci 2018. godine, na četiri berze regiona ostvaren je rast, dok je na dvije berze zabilježen pad prometa. Najveći rast, u odnosu na prvih šest mjeseci prethodne godine, zabilježen je na Makedonskoj berzi (234,1%), zatim na Montenegroberzi (179,6%), Beogradskoj berzi (26,8%), dok je na Ljubljanskoj berzi ostvaren rast prometa od 5,6%. Pad prometa ostvaren je na Sarajevskoj berzi (62,4%) i Zagrebačkoj berzi (35,3%). Posmatrano na godišnjem nivou, tri berze u regionu su ostvarile rast u broju transakcija, dok su tri zabilježile pad tokom prve polovine 2018. godine (tabela br. 1).

Tabela 1

Promjene prometa i ostvarenih transakcija na regionalnim berzama u %

Naziv berze Relativan odnos prometa I-VI 18/I-VI 17.Relativan odnos broja transakcija

I-VI 18/I-VI 17.

Beogradska berza 26,8 6,5

Zagrebačka berza -35,3 -54,0

Sarajevska berza -62,4 2,0

Makedonska berza 234,1 65,0

Ljubljanska berza 5,6 -31,3

Montenegroberza 179,6 -50,0

Izvor: Izvještaji regionalnih berzi

U odnosu na kraj 2017. godine, tri berze u regionu bilježe pad berzanskog indeksa, dok su tri berze ost-varile rast. Najveći pad je zabilježio indeks Beogradske berze (-3,5%), dok je najveći rast ostvario indeks Makedonske berze (31,3). U odnosu na isti period prethodne godine, četiri regionalne berze bilježe pad berzanskog indeksa, dok su dvije zabilježile rast (tabela br. 2).

Tabela 2

Promjene odabranih indeksa regionalnih berzi

Naziv berze Naziv indeksa% promjena

VI 2018. XII 2017. VI 2018/ VI 2017.

Beogradska berza BELEX15 -3,5 -3,1

Zagrebačka berza CROBEX -1,4 -2,6

Sarajevska berza SASX-10 8,1 -1,0

Makedonska berza MBI10 31,3 46,0

Ljubljanska berza SBITOP 10,0 11,4

Montenegroberza MONEX -2,7 -12,6

Izvor: Izvještaji regionalnih berzi

U odnosu na kraj 2017. godine, rast tržišne kapitalizacije zabilježen je na četiri berze, dok ostale dvi-je berze bilježe pad, pri čemu je najveći pad zabilježen na Beogradskoj berzi (4,7%), a najveći rast je zabilježen na makedonskoj berzi (11,6%). Na godišnjem nivou, pad je ostvarila Beogradska berza (4,2%), dok su ostale regionalne berze zabilježile rast (tabela br. 3).

57

Tržište kapitala

Tabela 3

Poređenja tržišnih kapitalizacija regionalnih berzi

Naziv berze VI 2018/XII 2017. VI 2018/ VI 2017.

Beogradska berza -4,7 -4,2

Zagrebačka berza -0,8 0,4

Sarajevska berza 9,9 3,1

Makedonska berza 11,6 24,0

Ljubljanska berza 10,5 8,4

Montenegroberza 5,8 6,8

Izvor: Sajtovi regionalnih berzi

FISKALNI SEKTOR 05

61

Fiskalni sektor

Javne finansije u prvoj polovini 2018. godine je obilježila uspješna primjena mjera fiskalnog prilagođa-vanja, koja je naročito uočljiva na prihodnoj strani.

Fiskalna konsolidacija u vidu povećanja poreza na dodatu vrijednost, odnosno povećanja standardne stope PDV-a za 2 p.p, kao i rasta doprinosa usljed reprograma zaostalog poreskog duga, uslovila je bolju naplatu prihoda.

Na rashodnoj strani, evidentno je smanjenje prava iz oblasti socijalne zaštite usljed ukidanja naknada majkama sa troje i više djece, koje su prethodno ostvarivale pravo na penziju i nalazile se na evidenciji nezaposlenih lica, dok su rashodi za kapitalni budžet, odnosno za izgradnju auto-pu

Documents

MAKROEKONOMSKI IZVJEŠTAJ CENTRALNE BANKE CRNE … · Prosječna bruto zarada u Crnoj Gori, u prvih šest mjeseci, iznosila je 765 eura, dok je prosječna za - rada bez poreza i doprinosa