LIČNA KARTA SELA VALAKONJAuslužni tov junadi i bikova kao i nabavku mehanizacije. Masovniji odliv stanovništva iz sela počinje 80 – ih godina prošlog veka, sa razvojem industrije

Područni centar Boljevac - „Izgradnja sistema podrške ruralnom razvoju u 2008. godini“

PRA/PLA study selo Valakonje, opština Boljevac

Projekat finansira Ministarstvo poljoprivrede, šumarstva i poljoprivrede Republike Srbije

PODRUČNI CENTAR BOLJEVAC

LIČNA KARTA SELA VALAKONJA

Tim za izradu lične karte: Borislav Petrović, koordinator Područnog centra Boljevac,

Sladjan Djimiš, rukovodilac odeljenja za privredu I razvoj OU Boljevac,




Danilo Trailović, služba za katastar nepokretnosti Boljevac

Miodrag Milenković, odeljenje za privredu i razvoj OU Boljevac

Predmet PLA metode jeste životni sistem poljoprivrednika sela Valakonja, pod kojim

grupa meštana sela Valakonja, sa kojima je rađena ova lična karta smatra tri osnovna sistema i

to:

- ekonomski sistem

- poljoprivredni sistem

- socio – kulturni sistem

Da bi navedeni životni sistem funkcionisao kako treba, neophodno je uskladiti sva tri

predhodno pomenuta sistema što trenutno u njihovom slučaju nije moguće pošto je ekonomski

sistem u velikoj krizi tako da ugrožava i ostala dva sistema.

ANALIZA SITUACIJE (SITUACIONA ANALIZA)

Sitaciona analiza sela je usmerena je na to da sami poljoprivrednici izlože i analiziraju

svoju situaciju sa ciljem da započnu promenu i poboljšanje svojih životnih uslova.

Izvor informacija je mišljenje članova zajednice, sekundarni podaci o zajednici,

stručne osobe, sopstvena moć zapažanja i iskustvo aktivnog učešća u svakodnevnom životu.

Situaciona analiza, služi kao osnova za stvaranje opcija za poboljšanje i odlučivanje koje

mere s tim u vezi treba preduzeti. I primena PRA sredstava, kao i analiza rezultata te primene

odvijali se u diskusionom procesu sa članovima zajednice. Članovi zajednice su, uz podršku

PLA pomagača, sve dobijene informacije povezali u celinu koja adekvatno opisuje njihovu

situaciju.

Sezona poljoprivrednih radova (kosidba i žetva) sprečile su meštane ovog sela da

prisustvuju sastancima u većem broju tako da nismo imali prilike da na sastancima čujemo

mišljenja, savete i iskustva starijijh žitelja ovog sela. Inače, žitelji ovog sela su spremni za

saradnju, shvataju značaj aktivnosti Ministarstva poljoprivrede, Regionalnog centra za ruralni

razvoj kao i Područnog centra u Boljevcu tako da je odziv sastancima je bio na vrlo

zadovoljavajućem nivou.

PREDSTAVLJANJE SITUACIJE U SELU – VIZUELIZACIJA

PROBLEMI POTENCIJALI




- Nedovoljan kapacitet vodovoda

- Neadekvatna putna mreža

- Neadekvatni uslovi u osnovnoj školi

- Nedovoljna ulična rasveta

- Nedostatak zadruge (udruženja) i

stručnih službi

- Neorganizovan otkup poljoprivrenih

proizvoda

- Stara mehanizacija

- Nemogućnost nabavke nove

mehanizacije

- Usitnjeni posedi

- Nepovoljni uslovi kreditiranja

poljoprovredne proizvodnje

- Nedovoljna podsticajna sredstva za

razvoj poljoprivrede se usmeravaju

u Istočnu Srbiju

- Neadekvatna veterinarska zaštita

- Nepostojanje sistema za

navodnjavanje

- Skup repromaterijal za

poljoprivrednu proizvodnju

- Nepostojanje zakonske regulative

prilikom određivanja cena

poljoprivrednih proizvoda

- Selo je „živo“. Mladi ostaju na selu

- Spremnost na udruživanje

- Vodni resursi

- Pogodnost razvoja voćarstva

(preorijentacije poljoprivredne

proizvodnje)

- Pogodnost za razvoj ribarstva

- Spremnost na edukaciju

- Kvalifikovana radna snaga

- Postojanje kapaciteta za uslužni tov

- Postojanje preradnih kapaciteta

- Pogodnost za razvoj ovčarstva

- Zdrava sredina

- Povoljan geografski položaj




OBJAŠNJENJE VIZUALIZOVANIH REZULTATA PRIMENE PRA SREDSTVA –

PREDSTAVLJANJE SITAUCIJE U SELU

Sredstvo je primenjeno u radu sa grupom od 23 meštana (17 muškaraca i 6 žena). Radilo

se u plenumu.

Meštani sela Valakonja svoju situaciju predstavljaju u skladu sa celokupnom situacijom u

zemlji.

Pošto selo ima 7 zaselaka koja se nalaze na različitim nadmorskim visinama izražen je

problem vodosnabdevanja. Selo je priključeno na gradski vodovod i sa povećanjem broja

korisnika, naročito u letnjem periodu, dobar deo domaćinstava (naročito ona na većim

nadmorskim visinama) ostaje bez vode. Kao posledica toga pojevljuje se i smanjene stočnog

fonda jer domaćinstva nisu u stanju da obezbede dovoljno vode. Postoje pojedinačni pokušaji

izgradnje privatnih vodovoda sa okolnih izvorišta ali nedovoljni. Meštani izlaz vide na priključenju

svih domaćinstava na Regionalni vodosistem „Bogovina“ koji bi izgradnjom akumulacionog

jezera podmirio potrebe svih stanovnika sela.

Iako postoje potencijali za razvoj govedarstva, ovu granu stočarske proizvodnje meštani

prepoznaju i kao svoj problem. Broj goveda je poslednjih godina u padu, a najvažniji razlozi za

tu pojavu su niska otkupna cena teladi i mleka kao i neorganizovani otkup ovih proizvoda. Svi

ovi razlozi ovu granu stočarske proizvodnje čine nerentabilnom. U selu, još od početka lošeg

poslovanja nekadašnje zadruge, ne postoji organizovani otkup nijednog poljoprivrednog

proizvoda. Repromaterijali se kupuju po visokim cenama, a u formiranju cena poljoprivrednih

proizvoda proizvođači ne učestvuju, što proces poljoprivredne proizvodnje čini nerentabilnim. U

okviru nekadašnje zadruge radila je i stručna poljoprivredna služba, a koje sada nema.

Skoro svako domaćinstvo poseduje mehanizaciju (70% domaćinstava) ali je ona stara i

sa nedovoljnim brojem priključnih mašina. Ne vide načina da istu obnove zbog nepovoljnih

kredita koji se nude.

Iako vodne resurse meštani ističu kao potencijale, suša se pojavljuje kao problem zbog

nedovoljnih količina padavina, nedovoljnih podsticajnih sredstava za izgradnju sistema za

navodnjavanje kao i ogromne zakonske procedure za i izgradnju sistema.




Veterinarska zaštita je neadekvatna. Veterinarska služba odrađuje posao koji joj plaća ili

regresira država (vakcinisanje, veštačko osemenjavanje) dok za ostale poslove nisu

zainteresovani ili ih naplaćuju po enormnim cenama. Mesna zajednica je predvidela prostoriju za

rad veterinarske službe ali ona se ne koristi u namenjene svrhe.

Svoje potencijale vide u spremnosti mladjih stanovnika da ostanu u selu kao i to da je

sveprisutniji trend mladjih koji žive u okolnim gradovima da zasnuju poljoprivrednu proizvodnju.

Medjutim tu se javlja problem što je većini poljoprivrednih domaćinstava u „srećnim

osamdesetim“ osnovna delatnost i osnovni prihod bio od uslužnog tova junadi koje su radili u

kooperaciji sa državnim firmama ili zamljoradničkim zadrugama. Raspadom takvog sistema

poljoprivredne proizvodnje ostale su prazne farme za tov junadi a domaćinstva nisu formirala

sopstvena stada. Meštani su i dalje zainteresovane za gore pomenuti vid proizvodnje ali uz

garantovane cene i siguran otkup. U selu ima priličan broj obrazovanih ljudi što sigurno

predstavlja potencijal za buduće aktivnosti. Najveći broj obrazovanih meštana je završio ili

srednju poljoprivrednu školu a ima ih i sa fakultetskim obrazovanjem iz ove oblasti.

Jedan od potencijala Valakonja svakako jesu dve reke (Crni Timok i Arnauta) koje protiču

granicom atara ovog sela tako da smatraju da pored postojeća dva ribnjaka ima mesta za

izgradnju novih i proširenje postojećih.

Deo sela (Bukovo) koji se prostire jugozapadno od centra sela pogodan je za razvoj

ovčarstva i voćarstva.

VREMENSKA LINIJA – PRA SREDSTVO – VIZUALIZACIJA

31.12.1899 Osnovana zemljoradnicka kreditna zadruga „Valakonje“

1909 Osnovano udruženje lovaca

1926 Izgradjena zgrada zemljoradnjičke kreditne zadruge „Valakonje“

1948 Broj domaćinstava 540, broj stanovnika 2360, Veliki broj školske dece – doneta odluka o izgradnji nove škole, Doma kulture i ostalih pratećih prostorija

1958 Završena zgrada Doma kulture, nove školske prostorije, uvedena struja u Dom kulture

1961 Broj domaćinstava 520, broj stanovnika 2220. Uvedeno petorazredno školsko obrazovanje. Osnovano kulturno – umetničko društvo koje su činile folklorna i dramska sekcija.




1963

Struja uvedena u domaćinstva u selu, Zemljoradničko kreditna zadruga pripojena Zemljoradničkoj zadruzi „Boljevac“. Počinje masovnije obrazovanje mladih na srednjim, višim i visokim školama.

1967 Izgradnja Magistralnog puta M5 (Zaječar – Paraćin) koji prolazi kroz deo sela Valakonja.

Osnovan Fudbalski klub „Timok“ – Valakonje.

1971 Broj domaćinstava 550, broj stanovnika 2280,

1975 „Zeleni plan“ – izgradnja ekonomskih objekata za uslužni tov, nabavka mehanizacije Većina domaćinstava se opredeljuje za usluzni tov junadi i bikova

1976 Izgradjen vodovod i selo priključeno na gradski vodovod.

1981 Broj domaćinstava 480, broj stanovnika 1920, razvojem industrije počinje odliv stanovništva

1983 Asfaltiranje puta M5 – Valakonje – Boljevac

1984 Renoviran Dom kulture. Folklorna sekcija izuzetno aktivna. Učešća na manifestacijama: „Crnorečje u pesmi i igri“ u Boljevcu, „Homoljski motivi“ u Kučevu...

1985 Izgradjena spomen česma u centru sela

1986 Telefonizacija sela

1988 Sistem za navodnjavanje zemljoradničke zadruge „Boljevac“ koriste domaćinstva koja su u kooperantskom odnosu sa zadrugom. Navodnjava se preko 200 ha obradivih površina.

1999 Pokrenuta manifestacija „Prva violina Valakonja“ – takmičenje violinista iz Timočke krajine i okoline

2002

Broj domaćinstava 380, broj stanovnika 1430, začetak novih vidova poljoprivredne proizvodnje (ribarstvo, pčelarstvo, uzgoj šipurka, lana, farmerska proizvodnja, uzgoj lekovitog bilja...)

OBJAŠNJENJE VIZUALIZOVANIH REZULTATA PRIMENE PRA SREDSTVA

VREMENSKA LINIJA

Meštani su izrazili želju da svi zajedno učestvuju u izradi vremenske linije. Sredstvo je

rađeno u plenumu od 11 muškaraca i 8 žena. Pošto na žalost sastanku nije pristustvovao niko




od »starijih« meštana te se prve stavke vremenske linije odnose na istirijsko saznanje a koje su

meštani instistirali da se upišu.

Tako ističu da je zemljoradnička kreditna zadruga »Valakonje« osnovana još u 19. veku,

a da je zgrada zadruge podignuta 1926.godine, o čemu svedoči i danas vidljiv natpis na zgradi.

Takođe se ističe da je društveni život sela bio veoma aktivan i da je 1909. godine

osnovano udruženje lovaca (odmah nakon osnivanje udruženja lovaca u Boljevcu).

Period obuhvaćen ovim sredstvom odnosi se na poslednjih 60 godina.

1948. godine broj stanovnika sela Valakonja je bio 2360 u 540 domaćinstava, da bi broj

padao do 1971. godine kada raste na 550 domaćinstava i 2280 stanovnika što ukazuje na

smanjenje broja članova domaćinstva tj. dece. Danas u Valakonju živi oko 350 domaćinstava sa

oko 1360 stanovnika.

Osnovna škola u selu je osnovana još krajem 19. veka ali je zbog broja đaka i

neadekvatnosti prostora 1948. godine doneta odluka o izgradnji nove zgrade četvororazredne

škole. Tako je nova zgrada škole sagrađena 1958.godine a u sklopu školskih prostorija izgrađen

je i Dom kulture kao i prateći objekti. Zbog velikog broja đaka i đaci 5. og razreda su nastavu

pohađali u Valakonju.

1961. godine je osnovano Kulturno – imetničko društvo koje su činile folklorna i dramska

sekcija. Društvo je i danas aktivno (doduše samo folklorna sekcija) i redovno učestvuje na

raznim kulturnim manifestacijama (»Susreti sela«, »Crnorečje u pesmi i igri«, »Homoljski

motivi«).

1963. godinu meštani pamte po tome što je zemljoradnička zadruga pripojena

Zemljoradničkoj zadruzi u Boljevcu i po tome da je veliki broj mladih iz sela krenuo na

školovanje u veće gradove. Tako danas Valakonje ima dosta stanovnika sa visokim, višim a

pogotovo sa srednjim obrazovanjem.

1967.godine je izgrađen Magistralni put Zaječar – Paraćin koji prolazi kroz deo sela što je

meštanima itekako olakšalo komunikaciju i transport kako ka centru opštine tako i ka ostalim

regionalnim centrima. Te godine je osnovan i fudbalski klub »Timok« Valakonje koji se takmičio

u opštinskoj i međuopštinskoj ligi, ali je iz njegovih redova veliki broj igrača igrao u klubovima

širom Timočke krajine i Srbije.

70 ih godina »Zeleni plan« omogućava meštanima da izgrade ekonomske objekte za

uslužni tov junadi i bikova kao i nabavku mehanizacije.

Masovniji odliv stanovništva iz sela počinje 80 – ih godina prošlog veka, sa razvojem

industrije u Boljevcu i okolnim gradovima. 1983. godine je asfaltiran put M5 – Valakonje –




Boljevac kao deo regionalnog puta. Većina stanovništva ulazi u kooperantske odnose sa

zemljoradničkom zadrugom. Raste broj domaćinstava koja se bave uslužnim tovom. Intenzivno

se navodnjava preko 200 ha u dolini Crnog Timoka.

1999. godine pokreće se kulturna manifestacija »Prva violina Valakonja« na kojoj

učestvuje veliki broj učesnika iz Timočke krajine i ostalih delova Srbije. Manifestacija je postala

tradicionalna.

2002. - Intenzivnijom edukacijom stanovništva, domaćinstva pokreću nove vidove

proizvodnje kao što je uzgoj kultivisanog šipurka, lana, pčelarstvo, voćarstvo.




SEZONSKI KALENDAR – PRA SREDSTVO – VIZUALIZACIJA

-25-20-15-10

-505

1015202530354045

Januar Februar Mart April Maj Jun Jul Avgust Septembar Oktobar Novembar Decembar

Padavine (l)

Temperatura ©

Sezonski kalendar


Govedarstvo Štalsko drţanje Mešoviti sistem čuvanja stoke Štalsko drţanje

Ishrana stoke i muţa Ishrana, ispaša i muţa Ishrana i muţa

Mešoviti sistem čuvanja I S P A Š A O V A C A I J A G NJ A D I Mešoviti sistem drţanja

Ovčarstvo Jagnjenje Prihrana jagnjadi

M U Ţ A

Kukuruz

Pripremljeno zemljište SETVA Freziranje i Freziranje i Navodnjavanje i isterivanje BERBA Priprema zemljišta

1. kopanje 2. kopanje

Prskanje Prskanje

Žita

Prolećna prihrana žita Ţ E T V A Priprema zemlje

Prskanje SETVA

Lucerka

SETVA K O S I D B A

Prirodne livade

K O S I D B A





Prihodi

Rashodi


Aktivnostmuškaraca

Aktivnost žena





SEZONSKI KALENDAR

Sezonski kalendar kao PRA sredstvo omogućava vizualizovani uvid u četiri osnovna

parametra održivog farmerstva. Ovim sredstvom se dobijaju informacije o klimatskim

uslovima područja u kome je sredstvo primenjeno, najznačajnijim granama poljoprivrede za

dato područje, ekonomskom statusu domaćinstva sa svim navedenim delatnostima kao i

dinamici aktivnosti po polovima u jednom domaćinstvu. Sva četiri parametra su vizualizovana

u jednogodišnjem periodu, za svaki mesec posebno.

KLIMATSKE USLOVE čitavog ovog kraja, pa i sela Valakonja, karakterišu veoma visoke

letnje temperature sa vrlo malo padavina koje nepovoljno utiču na ratarsku proizvodnju koja

iziskuje navodnjavanje. Zime su poslednjih godina blage sa takodje malo padavina što će,

kako ističu meštani, nepovoljno uticati na vodne resurse, te stoga i vide kao jedinu

mogućnost izgradnju Regionalnog vodosistema »Bogovina« tj. Izgradnju brane i

akumulacionog jezera prema Prostornom planu Republike Srbije.

Kao najznačajnije POLJOPRIVREDNE GRANE farmeri Valakonja ističu stočarsku

proizvodnju za koju tokom godine pripremaju hranu. Kod stočarske proizvodnje govedarstva

karakterističan je zatvoreni način držanja, mada se u poslednje vreme, pod uticajem

edukacija, sve više farmera opredeljuje na kombinovani način držanja. Tokom cele godine

farmeri rade oko stoke. Muža prestaje samo u kratkom periodu kada se krave otele. Što se

tiče ovčarske proizvodnje primetno je u poslednje vreme povećanje broja ovaca koje se

tokom zime u vreme kada ne mogu da pasu, čuvaju zatvorene u torovima dok sav ostali

period provode na otvorenom u paši. Od ovčijeg mlega meštani prave kvalitetan sir koji

prodaju na pijaci. Neka domaćinstva su čak osnovala preduzetničke radnje i bave se izradom

i prodajom sira.

Primenom PRA sredstva – Mapa resursa vidi se da su njive pored reka Timok i Arnauta

pogodne za ratarsku proizvodnju – malo je kvalitetnija zemlja i postoje uslovi za

navodnjavanje tako da su u ovom delu uglavnom i seju kukuruz i pšenica. Međutim parcele

su prilično usitnjene osim u delu oko nekadašnje farme i ribnjaka gde postoje blokovi od više

hektara a koja se po Programu zaštite državnog poljoprivrednog zemljišta koji sprovodi

Opštinska uprava Boljevac izdaju u zakup. Prinosi na ovim potesima su i nešto veći nego u

ostalim delovima sela.




Kukuruz se, u zavisnosti od vremenskih uslova, sele tokom aprila i maja kada se seje i

lucerka. Nakon nicanja kukuruza meštani različito tretiraju zemljište u borbi protiv korova.

Pojedina domaćinstva mehaničkim putem uklanjaju korove – kopanjem dok jedan broj

domaćinstava, što zbog nedostatka radne snage što zbog veličine parcela, kukuruz prska

herbicidima. Nakon ovoga na mestima gde je to izvodljivo, kukuruz se navodnjava. Berba

kreće u oktobru a nakon nje i priprema zemljišta za narednu setvu. Rod kukuruza se

uglavnom koristi za ishranu sopstvene stoke.

Kada je pšenica u pitanju setva počinje nakon skidanja roda kukuruza (ne retko na mestima

kukuruza se seje pšenica). S proleća se vrši prihrana i prskanje od štetočina, dok žetva

počinje u julu mesecu, najpre u nižim predelima a kasnije i u ostalim. Lucerka se u zavisnosti

od količine padavina kosi nekoliko puta, dok se livade kose takođe u zavisnosti od količine

padavina, jednom do dva puta.

EKONOMSKI STATUS DOMAĆINSTVA SA SVIM NAVEDENIM DELATNOSTIMA –

Sezonski kalendar kao PRA sredstvo omogućava nam, da kroz vizualizaciju pratimo tok

prihoda odnosno rashoda tokom godine u jednom domaćinstvu sa kombinovanim tipom

proizvodnje. Ovo sredstvo primenjeno u Valakonju pokazuje da su prihodi i rashodi u

domaćinstvu otprilike ravnomerno rasporedjeni. Kao najkritičniji period, sa najvećim nivoom

rashoda u domaćinstvu, navodi se prolećni i jesenji period tj. vreme kada se vrši setva,

prihrana i prskanje. Ovakve tvrdnje opravdavju se nabavkom repromaterijala (semenski

materijal, veštačko đubrivo, zaštitna sredstva, kao i povećana potrošnja nafte). Najveće

prihode domaćinstvo u Valakonju ostvaruje tokom maja meseca od prodaje jagnjića, kao i od

prodaje teladi. Nešto niži prihodi ostvaruju se tokom prodaje mleka i mlečnih proizvoda.

Vanpoljoprivredni prihodi nisu uzeti u analizu.

PODELA RADA NA FARMI PREMA POLNOJ RAZLICI I DINAMIKA AKTIVNOSTI – U

domaćinstvu u Valakonju nema razlike među polovima po pitanju dinamike rada. Oba pola

podjednako doprinose svim granama poljoprivrede na svojoj farmi.

Za oba pola najaktivniji period je od samog početka proleća, kada se nivo aktivnosti i dalje

penje, da bi tokom dužeg perioda od kraja maja pa sve do početka novembra ostao na istom

nivou visokih aktivnosti. Period sa nešto manje aktivnosti je jedino zimski period, kada se

aktivnosti u domaćinstvu svode isključivo na aktivnosti koje podrazumeva zatvoreni sistem

uzgoja stoke i vođenje domaćinstva. Jedine aktivnosti u kojima žene ne učestvuju jeste rad

sa mehanizacijom i kosidba.




MAPA RESURSA-PRA SREDSTVO – VIZUALIZACIJA

Timok Arnauta Potoci Magistralni put Regionalni put Lokalni put Njive Pašnjaci Livade Šume Centar sela (škola, Dom kulture, ambulanta)

Centar zaseoka

Њ

Пш

Л

Ш

Kuće sa okućnicom Farme Mlin Vodenice Strugare Ribnjak Plastenici





MAPA RESURSA

Sredstvo je primenjeno u grupi sastavljenoj od 8 meštana sela.

Primenom mape resursa (PRA sredstvo), dobijen je uvid u prirodne potencijale za

postojanje i razvoj pojedinih grana poljoprivredne proizvodnje kojima selo raspolaže i način

na koji ih meštani sela vide. Mapa oslikava prostornu strukturu mešovitog, ravničarskog i

brdsko-planinskog sela.

Domaćinstva su smeštena u 7 zaselaka koji su sa istoka, severoistoka i severa

omeđeni dvema rekama – Arnautom i Crnim Timokom, gde se graniče sa Malim Izvorom,

Bogovinom i Podgorcem. Na jugu se Valakonje graniči sa Boljevcem, jugozapadno sa

Vrbovcem, zapadno sa Osnićem, dok je sa severozapadne strane nalazi Savinac.

Severoistočnim granicama preovladjuju njive što je i normalno pošto se pored njih

nalaze reke tako da postoji mogućnost navodnjavanja. Inače zemljišta su uglavnom nižih

kategorija (V i VI klasa). Njive su takodje preovladjujuće prema jugozapadu i zaseoku

Bukovo. Šume su prisutne sa desne strane magistralnog puta Paraćin –Zaječar kao i na

severozapadu ka granici sa KO Savinac i Osnić. Meštani ističu da su tereni prema KO

Vrbovac (u zaseoku Bukovo) izuzetno povoljni za voćarstvo i da domaćinstva uveliko

razmišljaju o podizanju zasada voća. Uz adekvatnu podršku Ministarstva i ostalih relevantnih

institucija spremni su da zasnuju plantaže voća u narednom periodu.

Čitavom teritorijom katastarske opštine preovladjuju ekonomski objekti za uslužni tov junadi i

bikova, kao posledica kooperantske proizvodnje iz 80 ih godina, koji su trenutno prazni, i

mogu biti u funkciji čim za to dodju bolja vremena. Ovo je po mišljenju meštana izuzetan

potencijal koji će, nadaju se, biti iskorišćen, uz pomoć korektnih investitora koji će im za

uložen trud i isplatiti adekvatnu zaradu.




Kao školovani i edukovani poljoprivredni proizvodjači, meštani sela Valakonja su spremni na

prestrukturiranje u proizvodnji, tako da su pojedina domaćinstva započela i „alternativnu

poljoprivrednu proizvodnju“. Tako se na granici sa katastarskom opštinom Boljevac,

pojavljuju živinarske farme, plantaže kultivisanog šipurka, plantaže lana, koje se pojavljuju i

na severozapadnoj granici sela. Po izjavama „plantažera“ prinosi su zadovoljavajući, za sada

imaju siguran otkup i nameravaju da prošire plantaže.

Severna i severozapadna granica sela su dve reke (Arnauta i Crni Timok) koje se spajaju baš

na granici sela i pružaju ogromne potencijale za razvoj ribarstva (ribnjaka). U razgovoru sa

vlasnicima postojećeg ribnjaka „Dva šarana“, površine 0,4 ha, Tim je došao do saznanja da

vlasnici imaju interes da ribnjak prošire na površinu od 10 ha. Medjutim, što zbog ograničenja

u posedu (u svojini poseduju oko 2 ha), što zbog zakonskih ograničenja u zakupu

poljoprivrednog zemljišta u državnoj svojini (intersenti su za zakup pomenutog zemljišta koje

nije moguće zakupiti na duži period od 3 godine) i na kraju, zbog nedostatka investicionih

sredstava, za sada održavaju proizvodnju na krajnjoj granici rentabilnosti. Inače, kako

postojeći ribnjak, tako i zamišljena proširenja ribnjaka poseduju svu projektnu i investicionu

dokumentaciju pošto su vlasnici obrazovani mladi ljudi željni uspeha u poslu kojim se bave.

Inače, Reka Crni Timok sa svojim pritokama (Lozickom rekom, Lukovskim Vrelom,

Mirovskom rekom, Radovanjskom rekom, Arnautom, Zlotskom rekom...) predstavlja izutetan

potencijal za razvoj ribolovnog turizma pošto je (sa svojim pritokama) izuzetno bogat pre

svega potočnom pastrmkom, mrenom, sapačom, skobaljem...)

Selo Valakonje poseduje izuzetne uslove za razvoj pčelarstva pošto na

severozapadnoj i zapadnoj granici preovladjuju bagremove i lipove šume što bi po njihovom

mišljenju trebalo iskoristiti za proizvofnju meda, izuzetnog – ekološkog kvaliteta. Potrebno je

stimulisati domaćinstva za pokretanje većeproizvodnje visoko kvalitetnog – ekološkog meda.

Opšti zaključak PRA sredstva – MAPE RESURSA je da selo Valakonje poseduje

izuzetne potencijale za razvoj, kako primarne poljoprivredne proizvodnje, tako i za

„alternativne poljoprivredne proizvodnje“ stoga je neophodno interesentima omogućiti kako

zakonskim regulativama tako i povoljnim podsticajnim sredstvima (ma kako se oni zvali –

„podsticajna sredstva, krediti, donacije...) da u narednom peridu postanu vodeći faktor

razvoja, kako poloprivredne proizvodnje u Valakonju tako i na teritoriji opštine Boljevac.




KATEGORIZACIJA PREMA IZVORIMA PRIHODA – PRA SREDSTVO – VIZUALIZACIJA

POLJOPRIVREDNI IZVORI PRIHODA

VANPOLJOPRIVREDNI IZVORI PRIHODA

1. - PRODAJA TELADI (60%)

2. - PRODAJA OVACA I JAGNJADI (60%)

10. - PRODAJA VOĆA (0,5%)

4. - PRODAJA SIRA NA PIJACI (50%)

5. - PRODAJA MLEKA NA PIJACI (50%)

6. - PRODAJA MLEKA (OTKUP) (10%)

7. - PRODAJA POVRĆA NA PIJACI (10%)

PENZIJA IZ RADNOG ODNOSA (40%)

POLJOPRIVREDNA PENZIJA (30%)

PLATA (5%)

PILANE (1%)

ĆUMURANE (1%)

VODENICE I MLINOVI

(1-3%)

12. - RIBARSTVO (0,5 %)

9. - ŽIVINARSTVO (0,5 %)

8. - PČELARSTVO (0,5 %)

11. – PRODAJA ŠIPURKA (0,5 %)

ZANATSTVO

(1-3%)





KATEGORIZACIJA PREMA IZVORIMA PRIHODA

Sredstvo je primenjeno u grupi od 6 meštana (tri žene i tri muškarca).

Primena ovog sredstva ima za cilj vizualizovano predstavljanje učešća poljoprivrede u

ukupnom ekonomskom sistemu sela. Sredstvo razdvaja prihode iz poljoprivrednih i

vanpoljoprivrednih delatnosti i pokušava da izvore prihoda rasporedi na osnovu dva

kriterijuma unutar svake grupe. Prvi kriterijum je značaj pojedinog izvora prihoda sa obzirom

na njegov ekonomski doprinos domaćinstvu koje ga ostvaruje. Na osnovu ovog kriterijuma,

izvori prihoda su označeni rednim brojevima. Drugi kriterijum je broj domaćinstava, izražen

procentualno, koji ostvaruje navedeni izvor prihoda. Tako meštani ističu da najveći broj

domaćinstava u Valakonju ostvaruje najveće prihode prodajom teladi, jagnjadi i ovaca. Zatim

dolazi prodaja mleka i sira na pijaci (karakteristično je da vrlo mali broj domaćinstava mleko

daje otkupljivačima). Pojedina domaćinstva u selu u zadnje vreme pokreću neke, za

ovdašnje prilike, nove tipove proizvodnje kao što je uzgoj šipurka, pčelarstvo, ribarstvo od

čega ostvaruju prihode koji po njihovim izjavama nisu zanemarljivi. Očekuje se i povećanje

broja domaćinstava koja se bave ovim vidovima proizvodnje kao i proširenje proizvodnje kod

sadašnjih proizvodjača.

Vanpoljoprivredni prihodi domaćinstava u selu Valakonju se pre svega odnose na

plate i penzije, mada ima i prihoda od preduzetništva. Mlinovi, zanatske radnje, ćumurane i

strugare za jedan broj domaćinstava predstavljaju velike izvore prihoda.




KATEGORIZACIJA PREMA ŽIVOTNOM STANDARDU - PRA SREDSTVO - VIZUALIZACIJA

DOMAĆINSTVA IZNAD PROSEKA

- Plata i penzija - Prosečno 2 – 3 ha oranica - Traktori sa svim prikljičnim mašinama

- Prihodi od prodaje teladi, jagnjadi, mleka i sira

- Prihodi od vodenica, mlinova, ţivinarstva, pčelinjaka

- Prosečno 10 i više grla stoke

voćarstva, pilana... .

- Prosečno 2 ha livada - Radna snaga + sezonska

10 %

10%

PROSEČNA DOMAĆINSTVA

- Plata ili penzija - Prosečno 1 – 2 ha oranica - Traktor i osnovni priključci - Prihodi od prodaje teladi, - Prosečno 5 – 7 grla stoke jagnjadi, mleka i sira - Sopstvena radna snaga - Mali trţišni viškovi se prodaju

na pijaci - Prosečno 1 – 2 ha pašnjaka i - Prihodi od ţivinarstva, livada voćarstva ... .

40 %

STARAČKA I SAMAČKA DOMAĆINSTVA

- Penzija - Sva proizvodnja je za - Traktor sopstvene postrebe osim - Prosečno 2 – 3 grla stoke prodaje teladi i jagnjadi - Daju livade pod zakup - Nedostatak radne snage

10 %

NERAZVIJENA DOMAĆINSTVA

- Penzija - Proizvodnja za sopstvene - 1 – 2 grla stoke potrebe - Ne daju zemlju pod zakup - Obrađuju 0,5 ha - Nedostatak radne snage

40 %




OBJAŠNJENJE VIZUALIZOVANIH REZULTATA PRIMENE PRA SREDSTVA

KATEGORIZACIJA PREMA ŽIVOTNOM STANDARDU

Sredstvo je primenjeno u grupi sastavljenoj od 6 meštana sela, tri žene i tri muškarca.

Kategorizacija prema životnom standardu, kao PRA sredstvo, omogućava nam sticanje uvida

u način na koji meštani sela prave razlike prema standardu domaćinstava, koliko različitih

kategorija standarda u selu ima i koliko domaćinstava je obuhvaćeno svakom od navedenih

kategorija.

Meštani , učesnici u radu grupe, su razlikovali četiri različite kategorije prema životnom

standardu, koje obuhvataju sva domaćinstva sela. Karakteristično je da 40% domaćinstava

svrstvaju u kategoriju nerazvijenih domaćinstava.

Domaćinstava koja članovi grupe svrstvaju iznad proseka ima oko 10%. Karkteristike

ovih domaćinstava ogledaju se u sledećem: U domaćinstvu od vanpoljoprivrenih prihoda

postoje i plata i penzija (jednog do dva starija člana domaćinstva), od mehanizacije poseduje

nekoliko traktora sa kompletnom prikljičnom mehanizacijom (plugovi, tanjirače, drljače,

kosačice, skupljači, balirke...). Ova domaćinstva uglavnom poseduju i kombajne za žito.

Stočni fond ovih domaćinstava sastoji se od desetak grla krupne stoke (krava i junica) i

nekoliko ovaca. Telad i jagnjad kao i mleko uglavnom prodaju. Jedan broj domaćinstava

mleko prerađuje u kvalitetan sir. Inače karakteristično je da zanemarljiv broj, čak i ovih

domaćinstava, poseduje adekvatne uslove za smeštaj stoke (farme), što je posledica (u

vreme „Zelenog plana“) izgradnje objekata za kooperantski (uslužni) tov junadi. Inače,

domaćinstvo poseduje oko 2 ha livada i pašnjaka sa kojih uglavnom sprema hranu za

ishranu sopstvene stoke i oko 2 – 3 ha oranica na koje takođe koristi za ratarske kulture. Za

sezonske poslove ova domaćinstva ili angažuju dodatnu radnu snagu ili po principu „zajma“

pozivaju komšije za završetak ovih poslova.

Prosečno domaćinstvo, kojih u Valakonju ima oko 40%, od vanpoljoprivrednih prihoda

ostvaruje ili platu ili penziju (jednog ili dva starija člana domaćinstva). Poljoprivredni prihodi se




sastoje od prodaje teladi i jagnjadi kao i prodaje mleka i mlečnih proizvoda (uglavnom na

pijaci). Površine koje se koriste uglavnom za spremanje hrane za sopstvene potrebe (ishranu

stoke) se sastoje u 1 – 2 ha livada i pašnjaka i 1 – 2 ha oraničnih površina. Radna snaga je

uglavnom sopstvena, mada se i ovde koristi princip „zajma“. Inače domaćinstvo poseduje 5 –

7 grla stoke. Poseduju neophodnu mehanizaciju za obradu zemlje i pripremu hrane za

sopstvene potrebe.

Staračka i samačka domaćinstva u selu karakteriše pre svega nedostatak radne

snage i nezainteresovanost mladjih članova porodice koji su se preselili u grad. „Tradicija

poljoprivredne proizvodnje ih obavezuje“ da se bave poljoprivredom, poseduju najosnovniju

mehanizaciju za obradu bašti i malih oraničnih površina. Stoku čuvaju da bi „napunili

zamrzivače deci u gradu“. Od sopstvenih prihoda poseduju penzije dok prihode od prodaje

teladi, jagnjadi ili mleka i sira uglavnom ustupaju mladjim članovima porodice u gradu.

Nerazvijena domaćinstva kojih ima 44% obrađuju u proseku po 0,5 ha imanja, mada

ga poseduju. Ostatak vrlo retko daju pod zakup. Retko poseduju mehanizaciju i proizvodnja

im je zasnovana na sopstvenim potrebama.

Standard domaćinstava sela Valakonja se nekada zasnivao na kooperantskoj

proizvodnji tj. uslužnom tovu junadi od čega je 90% domaćinstava ostvarivalo izuzetan

prihod, što je gašenjem rada zadruge i raspadom sistema kooperantske proizvodnje uslovilo

nesnalaženje u novonastalim uslovima poljoprivredne proizvodnje.




STVARANJE OPCIJA ZA POBOLJŠANJE – SREDSTVO PLANIRANJA- VIZUALIZACIJA

MI SAMI MI SAMI UZ POMOĆ SA STRANE SAMO UZ POMOĆ SA STRANE

Aktiviranje rada zadruge

Uređenje i održavanje groblja

Uređenje osnovne škole

ODMAH ODMAH ODMAH

Podsticanje rada zadruge

Postavljanje i održavanje stočne vage

Nabavka nove mehanizacije

Prikljičenje sela na regionalni vodosistem

»Bogovina« i izgradnja akumulacije Bogovina

Rekonstrukcija regionalnog puta M5 –

Valakonje – Boljevac

Poboljšanje veterinarske zaštite

Proširenje ulične rasvete

Nabavka savremenih učila za osnovnu školu

KASNIJE

Rekonstrukcija elektromreže

Izgradnja sistema za navodnjavanje

Garantovane cene poljoprivrednih proizvoda

Donošenje zakonskih regulativa vezanih za

poljoprivrednu proizvodnju

Veće regresiranje poljoprivredne proizvodnje

KASNIJE

Uključenje u rad zadrge i udruženja

Edukacija




OBJAŠNJENJE VIZUALIZOVANIH REZULTATA PRIMENE SREDSTVA PLANIRANJA

STVARANJE OPCIJA




LIČNA KARTA SELA VALAKONJE




POLJOPRIVREDNO – EKONOMSKI SISTEM

Selo Valakonje pripada mešovitom tipu brdsko – planinskog sela sa delom koji se

prostire u Timočkoj kotlini i sa svim karakteristikama koje ova reljefna struktura nosi

sa sobom..

380 domaćinstava sela sa velikim brojem mladih i obrazovanih ljudi koji su ostali na

selu, predstavljaju, pored geografskih, izuzetan potencijal koji treba pokrenuti.

Primenom PRA sredstava Mape resursa kao i Vremenske linije, utvrđeno je da

Valakonje poseduje izuzetne potencijale za razvoj farmerske proizvodnje, bilo da se

radi o uslužnom tovu ili, uz dodatna ulaganja, osnivanju sopstvenih farmi. Nepovoljni

klimatski uslovi, duge zime i u poslednje vreme žarka leta sa vrlo malim količinama

padavina, upućuju na to da će meštani Valakonja, ukoliko to uslovi dozvole,

uglavnom biti okrenuti stočarskoj proizvodnji.

Takodje primenom PRA sredstva mape resursa utvrđeno je da Valakonje poseduje i

potencijale za razvoj voćarske proizvodnje kao i nekih tipova »alternativne«

proizvodnje kao što su uzgoj ribe, kultivisanog šipurka, lana, višnje, jabuke i u velikoj

meri kultivisanog lekovitog bilja. Ovo je potkrepljeno i primenom Kategorizacije

domaćinstava prema izvorima prihoda gde se vidi da jedan broj domaćinstava

ostvaruje prihode i od navedenih delatnosti.

STOČARSKA PROIZVODNJA

Razvoj proizvodnje

Stočarska proizvodnja u ovim krajevima vuče korene iz daleke prošlosti. Danšnji,

relativno mali, broj goveda vuče korene iz sedamdesetih i osamdesetih godina kada

su se domaćinstva u Valakonju korišćenjem sredstava »Zelenog plana« opredelila

za uslužni tov junadi i bikova za potrebe izvoza. Meštani navode da se u to vreme




»vrlo lepo živelo od toga« tako da nisu bili zainteresovani za osnivanje sopstvenih

farmi, tj. povećanje sopstvenog stada.

Danas se u Valakonju čuva oko 900 komada krupne stoke što podeljeno na broj

domaćinstava u proseku iznosi oko 2,3 po domaćinstvu. Meštani se slažu da je to

vrlo malo za njihove potencijale, znanje i iskustvo u poljoprivrednoj proizvodnji ali

bez kvalitetnih podsticajnih i kreditnih sredstava a pogotovo bez organizovanog

otkupa i garantovanih cena nisu spremni da uđu u ozbiljniju proizvodnju.

Rasni sastav

Rasni sastav stoke u Valakonju svodi se

na Ž goveda simentalske rase, koja su glavnom

nastala ukrštanjem domaćeg govečeta sa

bikovima simentalske rase, a u nekoliko

domaćinstava koja se bave prouvodnjom

mleka za poznatog otkupljivača, u zadnje

čuva i crveni i crni holštajn. Međutim,

takvih domaćinstava je nažalost vrlo malo. Ovakva struktura i broj je posledica,

nekoliko puta pominjanog uslužnog tova za poznatog kupca, tako da su meštani

zapostavili ili nisu ni osnivali sopstvena stada.

Način uzgoja

Domaćinstva u Valakonju se uglavnom oslanjaju na zatvoreni (štalski) način

uzgoja. Izuzetak je jedino povremeno puštanje na ispašu, u periodu vegetacije,

uglavnom na obližnjim livadskim površinama ili okućnicama. Uzgoj goveda se odvija

u relativno podobinim objektima koji zadovoljavaju osnovne zoohigijenske uslove,

mada je u zadnje vreme organizovano niz edukacija na ovu temu što je uticalo na to

da domaćinstva koja su se opredelila za farmersku proizvodnju, grade nove objekte

pogodne za ovakav vid proizvodnje.




Ishrana

Goveda se uglavnom hrane zelenom kabastom hranom, smešama trava u

letnjem periodu, dok se u zimskom periodu kao osnovno hranivo pojavljuje seno

lucerke ili travno – detelinskih smeša. Zastupljenost koncentrovanih, energetskih

hraniva je znatno niža nego što su potrebe.

Ishrana teladi se zasniva na ishrani mlekom u prva dva meseca, kada se

telad odbijaju i već u starosti od tri do četiri meseca prodaju.

Proizvodnja mleka i mlečnih proizvoda

Rezultat polustrukturisanog intervjua je da većina domaćinstava u Valakonju

(osim malog broja koja imaju ugovore sa mlekarama) mleko prodaje na pijaci u

Boljevcu i okolnim gradovima. Domaćinstva koja mleko prerađuju u kvalitetne finalne

proizvode (kojih je na sreću sve više) takođe svoje proizvode prodaju na pijaci u

Boljevcu ili po ugovorenim količinama u ostalim gradovima Srbije.

Perspektive govedarsko – mlekarske proizvodnje

Metodom polistrukturisanog intervjua sa većinom većih proizvodjača mlečnih

proizvoda (pre svega sira) izrodila se ideja za zaštitu geografskog porekla

Valakonjskog sira, osnivanje udruženja proizvodjača sira kao i agresivniji marketinški

nastup na tržištu. Jedina pretnja ovoj ideji postoji u količini koju tržište može da

apsorbuje.

Trenutno većina domaćinstva mleko prerađuje u uslovima koji su bili adekvatni u

nekim minulim vremenima. Današnje uslove ispunjava samo nekolicina

domaćinstava koja su svoju proizvodnju registrovala ali se sami bore za plasman i

tržište. Smatraju da je potrebno uložiti više napora od strane države, opštine i ostalih

institucija da bi se ovaj kvalitetan sir proizvodio u adekvatnim uslovima sa HCCP

stadardom. Oni su sa svoje strane spremni za odražavanje kvaliteta. O kvantitetu –

»o tom po tom«




OVČARSKA PROIZVODNJA

Razvoj proizvodnje

Ovčarska proizvodnja, kao i stočarska, ima veliku tradiciju na terenima podno

Rtnja pa tako i u Valakonju. Nekada „bele padine Rtnja, Kučaja, Malinika, Tumbe ...“,

danas su se u selu Valakonju svela na 1.200 grla ovaca. Pad ovčarske proizvodnje

uslovljen je nepovoljnim uslovima proizvodnje, odlivom stanovništva u gradove,

gašenjem „bačija“ kao nažalost i nedostatkom hrane.

Rasni sastav

Krivovirska „žuja“, Pirotska pramenka, Svrljiška ovca ... „Vitembrerg“ su rase

ovaca koje se čuvaju na području Valakonja. Stare, autohtone vrste se čuvaju u

tradicionalnim domaćinstivima, ali na žalost u vrlo malom broju. U zadnje vreme,

domaćinstva koja su uz pomoć podsticajnih sredstava osnovala stada, zapatila su

rasu „Vitemberg“. Metoda polustrukturisanog intervjua je potvrdila i „napore

Ministarstva poljoprivrede“ da stimulište proizvodnju starih autohtonih vrsta. Meštani

ističu da veću cenu na pijaci dobijaju za „domaće rase“, samo je problem što otkup

nije organizovan i garantovana cena .

Način uzgoja

Ovčarstvo se zasniva na ekstenzivnom, pašnjačkom ili kombinovanom torsko

- pašnjačkom načinu uzgoja ovaca, što potvrđuju podaci dobijeni primenom

sezonskog kalendara , kao i metodom polustrukturisanog intervjua. Istim sredstvima

utvrđeno je da se ispaša gotovo celokupnog fonda ovaca u selu, obavlja tokom cele

godine, izuzev perioda sa jakim zimama i visokim nivoom snežnih padavina.

Tokom istorije meštani pamte »Bačije« kao jedan od osnovinih vodova uzgoja

ovaca kada su se ovce u torovima čuvale samo u zimskom periodu. Ostali period

vremena su provodile u »Bačiji« tj. u planinskim torovima na ispaši. Ovakav vid

ispaše i danas se održao u nekim selima Boljevačke opštine ali je u Valakonju skoro

zamro, što zbog malog broja ovaca a što i zbog nedostatka radne snage »Bačijara«.

Ovakav vid zadrugarstva se zasniva na zajedničkom čuvanju, muži pa i striži ovaca

a dobit se delila srazmerno broju ovaca koja su bila u Bačiji.




Ishrana

Budući da su ovce u ekstenzivnom, pašnjačkom sistemu uzgoja, osnovna ishrana

tokom godine je paša na prirodnim livadama i pašnjacima. Ovakav način ishrane

zastupljen je čak i u zimskom periodu, izuzev kratkih perioda kada se ovce drže

zatvorene u torovima. Osnovu ishrane tada čini seno lucerke ili travno detelinskih

smeša. Pred jagnjenje, ovcama se u ishranu uvodi značajnija količina

koncentrovanih, energetskih hraniva, pre svega cerealija.

Ishrana jagnjadi se prvih mesec do mesec i po dana zasniva isključivo na sisanju.

Jagnjad se uglavnom izdvaja i nekoliko puta dnevno, u zavisnosti od starosti

jagnjeta, pušta da sisa. Već polovinom aprila počine se sa prihranom jagnjadi, pre

svega kabastim hranivima.

Proizvodnja mleka i mlečnih proizvoda

Sve što je rečeno u proizvodnji mleka i mlečnih proizvoda u govedarskoj

proizvodnji, može se reći i za ovčarsku proizvodnju, s tim što zbog nedostatka radne

snage farmeri sa većim stadima nemaju mlekarsku proizvodnju ni preradu. Proizvodi

se u celini prodaju na pijaci u Boljevcu i okolnim gradovima vrlo lako jer je sir

izuzetnog kvaliteta.

Primenom PRA metode kategorizacije domaćinstava prema životnom standardu

došlo se do saznanja da dobar deo domaćinstava (staračka i samačka) čuvaju ovce

(doduše u manjim stadima) za svoje potomke koji žive u gradovima (kako su tamo

naveli »zarad punjenja zamrzivača deci i unucima ili prodaju jagnjad i ovce u iste

svrhe«).

VETERINARSKA ZAŠTITA

Oko 50 % od intervjuisanih domaćinstava izražava nezadovoljstvo radom

veterinarske službe. Nezadovoljstvo se javlja iz više razloga. Pre svega, kao problem

se javlja nepostojanje veterinarske ambulante ili punkta u samom selu i ako je

Mesna zajednica osposobila jedni prostoriju za rad službe. Veterinarska služba ne




posećuje selo, uz izuzetke hitnih intervencija na poziv farmera. Ovde se takođe javlja

problem, jer su veterinarske usluge u takvim slučajevima znatno skuplje.

Jedine redovne veterinarske aktivnosti na području sela jesu aktivnosti propisane od

strane nadležnog Ministarstva, a tiču se preventivnih mera. U ove preventivne

aktivnosti ubrajaju se: vakcinacija svinja protiv kuge u proleće i jesen,

tuberkulinizacija, vađenje krvi na leukozu i mastitis test u leto kod goveda i

vakcinacija pasa u zimu.

Takođe se ističe problem obeležavanja goveda jer je, po njihovim rečima u zadnje

vreme »lakše prodati tele ili jagnje nego ga obeležiti«

RATARSKA PROIZVODNJA

PROIZVODNJA ŽITARICA

Primena svih PLA sredstava

ukazuje na veliki problem

proizvodnje stočne hrane, pre

svega žitaričnih kultura. Razloga

za ovaj problem ima više. Jedan

od osnovnih razloga jeste

usitnjenost i nepristupačnost

parcela za upotrebu savremene

mehanizacije, zbog čega su

farmeri prinuđeni da obrađuju zemlju upotrebom sitne mehanizacije. Drugi razlog je

niska klasa zemljišta. Oko 90 % oraničnih površina kreće se u granicama 5. – 6.

klase osim ostatka od 10 % površina koje se nalaze u dolini Timoka. Na ovom

području nalazi se zemljište najviše klase, parcele su prosečne veličine oko 1 ha i

lako dostupne mehanizaciji. Kao još jedan od razloga nedovoljne proizvodnje stočne

hrane, navodi se starenje sela, zbog čega Valakonje raspolaže sa oko 20%

zapuštenih površina (koje su u mapi resursa predstavljene ili kao pašnjaci ili kao

livade).




Oranične površine se kod 100% od intervjuisanih domaćinstava, đubre

kombinovanom upotrebom stajskog i veštačkih đubriva (NPK, Ureja, ili mešavinom

3x15). Stajsko đubrivo zbog malog stočnog fonda, ne može da pokrije potrebe koje

jedno domaćinstvo ima, Još jedan nedostatak koji se jeste neadekvatno skladištenje

stajskog đubriva, pri čemu se gube znatne količine azota i đubrivo gubi na vrednosti.

Svi navedeni faktori dovode do sve intenzivnije upotrebe veštačkih đubriva.

Primenom metode PRA sredstva Sezonskog kalendara, kukuruz i pšenica se

ispostavljaju kao najznačajnije žitarične kulture Valakonja. Prinosi po ha kukuruza

iznose u proseku 1,3 – 1,8 t u zavisnosti od količine padavina u toku godine i

položaja zasađenih parcela (u zavisnosti od navodnjavanja). Za pšenicu se prinosi

kreću od 1,8 – 2,2 t po ha.

100 % od intervjuisanih domaćinstava izjavljuje da proizvodnja žitarica u ovakvim

uslovima nije rentabilna, da nema nikakvih tržišnih viškova te da je potrošnja u

sopstvenom domaćinstvu 100% od proizvedene količine. Pojedina domaćinstva

dokupljuje žitarice u toku godine.

Važno je napomenuti da sve veći broj domaćinstava (pod uticajem raznih edukacija)

se odlučuje na ispitivanje zemljišta i prema tome određuje proizvodnju na oraničnim

površinama.




MEHANIZACIJA

Domaćinstva u Valakonju uglavnom danas raspolažu neophodnom mehanizacijom

za obradu zemlje. Međutim, mehanizacija je stara, uglavnom nabavljena u vreme

»Zelenog plana« a retka su domaćinstva koja poseduju mehanizaciju novijeg doba.

Takođe i priključne mašine »novijeg doba« (balirke...) su nabavljene kao polovne iz

inostranstva.

Meštani kao jedan od velikih problema vide nepostojanje povoljnih uslova za

nabavku nove mehanizacije u slučaju opredeljivanja za nove vidove proizvodnje.

Rečenica koja se provlačila kroz sve intervjue je »nekad se za 3 utovljena bika

mogao kupiti traktor«, što u »prevodu« znači da je dobit od 3 utovljena bika pokrivala

troškove nabavke novog traktora (IMT 539).



Projekat finansira Ministarstvo poljoprivrede Republike Srbije

SOCIO-KULTURNI SISTEM SELA VALAKONJA

Stanovništvo Valakonja

Primenom PRA sredstva vreneska linija kao i

statistilkih podataka uočljivo je da je trend

opadanja broja stanovnika prisutan

poslednijih deceniija. Tako se iz sledećih

dijagrama vidi da je nagli pad broja

stanovnika započeo osamdesetih godina

prošlog veka i da je od tada sa malim

izuzecima u konstantnom opadanju.

Prema etničkom sastavu stanovništvo Valakonja je mešovito. Najveći broj stanovnika je

pripadnika Vlaške nacionalne manjine oko 64%, dok je Srba nešto oko 32,5%. Manji broj

stanovnika pripada ostalim nacionalnim manjinama i veroispovestima.

Etnički sastav

Vlasi 881 63,93%

Srbi 449 32,58%

Rumuni 13 0,94%

Jugosloveni 3 0,21%

Muslimani 1 0,07%

nepoznato 2 0,14%

http://sr.wikipedia.org/sr-el/%D0%92%D0%BB%D0%B0%D1%81%D0%B8

http://sr.wikipedia.org/sr-el/%D0%A1%D1%80%D0%B1%D0%B8

http://sr.wikipedia.org/sr-el/%D0%A0%D1%83%D0%BC%D1%83%D0%BD%D0%B8

http://sr.wikipedia.org/sr-el/%D0%88%D1%83%D0%B3%D0%BE%D1%81%D0%BB%D0%BE%D0%B2%D0%B5%D0%BD%D0%B8

http://sr.wikipedia.org/sr-el/%D0%9C%D1%83%D1%81%D0%BB%D0%B8%D0%BC%D0%B0%D0%BD%D0%B8




Infrastruktura

Valakonje se nalazi najvećim delom pored Magistralnog pura M5 (Paraćin-Zaječar) što

stanovnicima omogućava veoma dobru komunikacijusa regionalnim centrom u Zaječaru,

opštinskim centrom u Boljevcu kao i dalje ka autoputu E75.. Kroz selo prolazi i regionalni put

kojim je selo povezano sa opštinama Bor kao i veliki broj lokalnih puteva koji povezuju

zaseoke u selu. Sve ovo je utvrđeno primenom PRA metode Mapa resursa. Međutim,

primenom PRA sredstva Vremenska linija navedeno je da je regionalni put kroz selo

asfaltiran još 1983.godine, da je u prilično lošem stanjukao i ostali lokalni putevi. Meštani u

saradnji sa opštinom pokušavaju da lokalne i atarske puteve dovedu u pristojno stanje. Selo

je priključeno na gradskih vodovod ali pogotovo u letnjem periodu kapacitet nije dovoljan da

pokrije sve potrebe stanovništva za pijaćom vodom. Ovo se javlja i zbog razloga razuđenosti

sela kao i konfiguracijom terena. Meštani kao jedino rešenje vide izgradnju akumulacionog

jezera i regionalnog vodosistema »Bogovina« i priključenju sela na isti.

U selu radi četvororazredna osnovna škola sa

odeljenjem predškolske ustanove ali kao što je

sluča u većini sela u Srbiji broj đaka je u konstantnom

opadanju. U selu postoji ambulanta koja služi

meštanima za osnovnu zdravstvenu zaštitu dok se

ozbiljniji slučajevi rešavaju ili u Domu zdravlja u

Boljevcu ili u zdravstvenom centru u Zaječaru. Većina domaćinstava u selu poseduje

telefonski priključak. Selo je u dobroj meri snabdeveno električnom energijom mada meštani

ističu potrebu zamene infrastrukture tj. drvenih stubova betonskim zbog dotrajalosti. U selu

postoji Dom kulture u okviru koga uspešno radi folklorna sekcija koja uspešno učestvuje na

mnogim manifestacijama i okuplja veliki broj mladih sela. Meštani se snabdevaju u nekoliko

prodavnica meštovite robe kojih ima u svim zaseocima. Od administrativnih institucija u selu

postoji Mesna kancelarija čijim su radom meštani uglavnom zadovoljni. Spremnost na

udruživanje je karakteristika stanovnika ovog sela ali im je neophodna bolja edukacija pošto

su uglavnom naviknuti na stari sistem zadrugarstva.




Obrazovanje

30 % stanovništva Valakonja ima završenu srednju školu. Karakteristično je zanimanje

poljoprivredni tehničar. 1% meštana je visokoobrazovano dok je ostatak stanovništva ima

osnovno ili nepotpuno osnovno obrazovanje. Ovo se prvenstveno odnosi na starije meštane

koji su pohadjali samo četovororazrednu školu u selu a kasnije ostajali na imanju.

Status žena u selu

Kao polazne osnove za analizu položaja žena u ovom selu uzimaju se stepen

obrazovanja, ekonomski položaj, učešće u podeli rada i ostvarivanje prava na slobodu

odlučivanja. Što se tiče podele obrazovanih meštana prema polu, otprilike je sličan odnos tj.

podjednak broj muškaraca i žena je školovan što se ne odnosi na nižeobrazovanje tj. starije

meštane gde je veći broj muškaraca pohadjao školu. Primena PRA sredstva – Sezonski

kalendar, upućuje nas da je podela poslova u domaćinstvu podjednaka tj. da žena

ravnopravno učestvuje u poslovima i ostvarivanju prihoda domaćinstva. Što se tiče

donošenja odluka u domaćinstvu to se i dalje prepušta muškim članovima domaćinstva mada

se žene često pitaju za mišljenje.

NAPOMENA: Zbog ograničenog vremena izrade ID karte sela Valakonja, anketiranje

pojedinaca nije vršeno već je primenjena metoda polustrukturisanog intervjua na sastancima

sa meštanima.

Documents

LIČNA KARTA SELA VALAKONJAuslužni tov junadi i bikova kao i nabavku mehanizacije. Masovniji odliv stanovništva iz sela počinje 80 – ih godina prošlog veka, sa razvojem industrije