UNIVERZITET U TRAVNIKUFAKULTET ZA MENADMENT I EKONOMIJU

WINDOWS OPERATIVNI SISTEM-seminarski rad-

Kandidat: Mentor:Lidija Bradi doc.dr.Demal Kulain

Broj indexa:1042

Travnik, januar 2012.

Tablica sadraja1.UVOD32.TA JE TO RAUNAR?42.1 Upoznajte svoj raunar4Sistemska jedinica4Monitor5Tastatura5Mi53. WINDOWS OPERATIVNI SISTEM74. PRVI WINDOWS KORACI84.1 Osnovni izgled ekrana84.2 Radna povrina ( Desktop)84.3 Komandna linija ( Taskbar)94.4 Nain rada pod Windows 9x104.5 Pokretanje programa104.6 Osnovni elementi prozora114.7 Dijalog prozori134.8 Naziv datoteka144.9 Rad sa vie prozora144.10 Izlazak iz Windows-a154.11 Help sistemi165. ODRAVANJE DISKA175.1 Backup175.2 Restauracija sauvanog sadraja185.3 Provjera i poreenje sadraja185.4 Provjera konzistentnosti podataka186. KORITENJE DOS PROGRAMA197. ZAKLJUAK20LITERATURA21

1.UVOD

ta je to operativni sistem? Generalno, ne postoji kompletna i adekvatna definicija operativnih sistema. Lake je definisati operativne sisteme po onome to oni rade, nego po onome to oni jesu. Postoji nekoliko razliitih pogleda na operativne sisteme, koji su se razvijali uporedo sa razvojem istih, u kojima je poesto prisutna analogija sa nekim generalnim sistemima kao naprimjer u samom drutvu. Komponente raunarskog sistema su hardver, softver, i podaci, a operativni sistem osigurava sredstva za pravilno koritenje navedenih komponenti. Operativni sistemi ne izvravaju operacije radi sebe samih, nego jednostavno osiguravaju okruenje u kojem drugi programi mogu obavljati koristan posao. Operativni sistem se moe vidjeti i kao rasporeiva resursa (engl. resource allocator), koji se u raunarskom sistemu ponaa kao upravitelj (engl. manager) kompjuterskih resursa kao to su CPU time ili ciklusi na procesoru, memorija, ulazno-izlazni ureaji itd., koje operativni sistem dodjeljuje specifinim programima i korisnicima kako bi oni obavili "koristan" posao. Naravno, postoji jo mnogo razliitih pogleda i intuitivnih definicija operativnih sistema, ali ona koja se najee koristi u raunarskim naukama kae da je operativni sistem jedan program koji se cijelo vrijeme izvrava na kompjuteru, poznatiji pod nazivom kernel, s tim da se svi ostali dijelovi softvera posmatraju kao aplikativni programi. Najpoznatiji operativni sistemi su Microsoft Windows, Linux i Mac OS.

Svrha operativnih sistema je da osiguraju okruenje u kojima korisnici mogu izvravati svoje programe. Primarni cilj operativnog sistema jeste da raunar uini prikladnim i jednostavnim za upotrebu. A sekundarni cilj je da koristi hardver na to efikasniji nain. Ova dva cilja prikladnost i efikasnost su esto meusobno suprotstavljena.U prolosti se vea panja poklanjala efikasnosti nego prikladnosti i komforu samog koritenja raunara, da bi se kasnije poelo vie panje poklanjati samom korisniku raunara.

Cilj i predmet istraivanja odnosno elaboracije je Windows operativni sistem. Govorit emo o raunaru i njegovim komponentama, o operativnim sistemima, o prvim Windows koracima, odravanju diska, koritenju DOS programa,itd. Za primjer emo uzeti Windows 9x i njegov operativni sistem.

2.TA JE TO RAUNAR?

2.1 Upoznajte svoj raunar

Ve ste ranije znali da napiete neki dokument, da napravite neki proraun, da nacrtate neki crte ili grafikon. Meutim sve ove zadatke sada moete bre i bolje da uradite koristei raunar.

Raunar ine nekoliko hardverskih komponenti: Sistemska jedinica Monitor Tastatura Mi Dodatna oprema (zvunici, tampa, skener)

Sistemska jedinica

Najbitnija komponenta raunara je sistemska jedinica. Sistemsku jednicu ini procesor, hard disk, grafika karta, zvuna karta, flopi disk, itd. Komponente sistemske jedinice brinu o svim operacijama koje se uzvode, npr. o uvanju podataka, itd. Zbog toga se kae da je sistemska jedinica srce raunara.

Monitor

Monitor je komponenta raunara koja po izgledu podsjea na TV ekran. Slike i poruke koje generie raunar su prikazane na monitoru. Monitor slui da Vam olaka komunikaciju sa raunarom. Pored monitora, za komunikaciju sa raunarom slue jo i tastatura i monitor.

Tastatura

Tastatura Vam omoguava da raunaru preneste informaciju ili komandu. Tastatura ima nekoliko vidno izdvojenih cjelina: Osnovna, Numerika, Funkcijska, Specijalni testeri

Osnovna tastatura- ova cjelina tastature sadri tastere kao i klasina pisaa maina. Preko ovih tastera kucamo tekst koji se vidi na ekranu monitora.

Numerika tastatura- Nemaju sve tastature posebno izdvojene numerike tastere. Ova cjelina omoguava laki rad sa numerikom tastaturom ukoliko raunar koristite za neke proraune.

Funkcijska tastatura- Tasteri u ovom dijelu tastature se nazivaju funkcijski tasteri (F1 F12). Ovi tasteri Vam omoguavaju da u pojedinim programima brzo odradite neku akciju (npr. F1 u svim programima poziva pomo).

Specijalni tasteri- Specijalni tasteri izvode neke specijalne funkcije. Na primjer taster ESCAPE (Esc) se koristi ta prekine trenutno zapoetu akciju. Takoe ovi tasteri (Alt i Ctrl) koriste se u kombinaciji sa drugim tasterima kako bi se bre izvrile pojedine akcije.

Mi

Pored tastature, za komunikaciju sa raunarom mogu se koristiti i razni pokazivaki izvori. Najpopularniji pokazivaki ureaj je mi. Pokaziva koji koristi mi se vidi na ekranu u obliku strelice i tako se i zove. Strelica pokazuje gdje se trenutno nalazite na ekranu. Uz pomo mia mogue je uraditi etiri osnovne operacije: selektovanje (ili pokazivanje, ili izbor) klik dupli-klik prevlaenje

Selektovanje- Uz pomo strelice moete odrediti gdje se trenutno nalazite na ekranu. Primjetite da kako Vi pomjerate mia po stolu da se tako strelica pokree na ekranu te stoga trebate mia shvatiti kao produetak svoje ruke. Primjetite takoe da kada preete miem preko nekog objekta na ekranu da se pojedini objekti mijenjaju.

Klik- Sljedea akcija je klik. Pod pojmom klik se podrazumijeva da jednom pritisnete lijevo dugme mia. Rezultat ove akcije zavisi od programa sa kojim radite.

Dupli-klik - Dupli-klik podrazumeva da dva puta u veoma kratkom vremenskom periodu pritisnete lijevo dugme mia.

Prevlaenje - Prevlaenje objekta na ekranu se radi na sljedei na in: postavite strelicu iznad objekta, pritisnite lijevi taster mia i drite ga sve vrijeme dok traje prevlaenje, i pomjerajte mia dok ne doete objektom na eljeno mesto i tada pustite lijevi taster mia.

3. WINDOWS OPERATIVNI SISTEM

WINDOWS 9x je novija verzija operativnog sistema amerikog proizvoaa Microsoft namijenjena personalnim raunarima sa IBM PC arhitekturom i procesorom Intel 80386 ili novijim. Radi se o specijalnom programu koji obezbjeuje osnovne funkcije upravljanja raunarskim komponentama i pod ijom kontrolom se izvravaju svi drugi korisniki programi namenjeni raznim potrebama (aplikacije).

Obzirom da operativni sistem upravlja funkcionisanjem raunara, stvara potrebnu radnu okolinu za sve ostale programe i ostvaruje vezu izmeu raunara i korisnika prijemom komandi i prikazivanjem rezultata rada, poznavanje njegove upotrebe je do presudnog znaaja za potpuno iskoritavanje mogunosti raunara. Ovladavanje operativnim sistemom treba da bude prvi korak u obuci za rad na raunarima i temelj svih kasnijih saznanja vezanih za specifine oblasti njihove primjene u svakodnevnim poslovima.

Osnovna uloga operativnog sistema je da bude prevodilac izmeu ovjeka i maine, to razumljiviji prema ovjeku, a to efikasniji prema spletu digitalne elektronike i precizne mehanike koja sainjava raunar. Dizajneri su novim izgledom pokuali da rijee zadatak to prirodnijeg predstavljanja raunarskih resursa korisniku na jednostavan nain. Rjeenje koje je ponueno predstavlja rezultat obimnih istraivanja i ispitivanja velikog broja uzoraka iz raznovrsnih ciljnih grupa korisnika.

4. PRVI WINDOWS KORACI

4.1 Osnovni izgled ekrana

Ekran je u WINDOWS 9x podeljen na dva osnovna dijela. Najvei dio predstavlja radnu povrinu (Desktop) na kojoj se odvijaju sve aktivnosti programa. Drugi dio je mnogo manji i nalazi se na dnu ekrana. On se zove Taskbar i predstavlja liniju sa koje se pokreu aplikacije, prelazi iz jedne u drugu, prikazuje status rada i drugo.

TASKBARIKONICE

4.2 Radna povrina ( Desktop)

Desktop je osnovna radna povrina na kojoj se odvijaju sve aktivnosti aplikacija. Moe se posmatrati kao obina pozadina svih ostalih objekata na ekranu, ali desktop predstavlja mnogo vie od toga. To je objekat sa svojim osobinama, koje se mogu prilagoavati potrebama i na sebi moe drati razne druge objekte u obliku njihovih grafikih simbola, ikona ili otvorenih prozora u kojima se zadaju komande aplikacije i ispisuju rezultati njenog rada.

Objekti koji se mogu nai na desktop-u su ikone aplikacija (ili njihovi prozori kada su aktivne), datoteka, kataloga (folders), zatim pokazivai na njih, pokazivai na ureaje, mree i drugi. Meutim, na desktop-u se obino uvaju samo objekti koji se najee koriste. U raunaru moe biti na stotine programa i datoteka, pa bi desktop bio nepregledan ako bi sve stavljali na njega. Uostalom, nikada ne drimo na stolu sav kancelarijski materijal, ve poneto odloimo i u fioke dok nam ne zatreba.

4.3 Komandna linija ( Taskbar)

Taskbar se moe posmatrati kao centralna komandna tabla sa koje se pokreu aplikacije, prelazi iz jedne u drugu, dobija status rada i slino. Inicijalno se nalazi na dnu ekrana i uvijek je vidljiv, jer se postavlja iznad svih aktivnih prozora i aplikacija, mada se njegov poloaj, veliina i druge osobine mogu po potrebi promijeniti.

Taskbar se sastoji od tri osnovna segmenta. U lijevom uglu je dugme Start preko koga se pokreu sve instalirane aplikacije i zadaju razne sistemske komande. U desnom uglu se statusno polje (notification area) preko koga se prati stanje sistema, odnosno raznih programa koji se izvravaju u pozadini, bez otvaranja prozora i dugmeta na taskbar-u. Tu se moe nalaziti asovnik, komanda za podeavanje jaine zvuka (sliica zvunika), komanda za praenje toka tampanja (sliica tampaa koja se pojavi kada je tampanje u toku), tok modemske ili faks veze (sliica modema), simbol za izbor aktivnog tastaturnog rasporeda ukoliko je instalirano vie njih itd. Ako par sekundi zadrite pokaziva iznad ovih sliica, dobiete dodatne informacije, a dvostrukim klikom se pokree aplikacija za upravljanje njihovim radom.

Centralni dio taskbar-a rezervisan je za dugmad trenutno aktivnih aplikacija. Pri pokretanju aplikacija ovdje se pojavljuju njihovi grafiki simboli u obliku dugmeta (tastera), to omoguava da se na jednom mjestu prate svi pokrenuti programi i da se jednostavnim pritiskom na dugme nekog od njih izabere ona sa kojom se trenutno radi. Ovaj dio taskbar-a se , dakle, moe posmatrati kao bira kanala na televizoru.

4.4 Nain rada pod Windows 9x

Osnovna ideja operartivnih sistema koji su grafiki orijentisani je to prirodnija upotreba raunara. Glavni cilj je koristiti kompjuter na vizuelno jasan nain, slijedei logiku upotrebe raznih drugih predmeta i alatki iz svakodnevnog ivota. Komande koje korisnik upuuje raunaru treba da se unose na pokazivaki nain koji se koristi i u stvarnom svijetu. Zbog toga je izmiljen mi, jednostavni pokazivaki ureaj na kome je zasnovan dobar dio upravljanja Windows operativnim sistemom. Drugi ureaj koji se koristi za komandovanje je tastatura, neophodna za unoenje tekstova, brojnih podataka i slino.

4.5 Pokretanje programa

Dugme Start u lijevom donjem uglu ekrana slui za pokretanje instaliranih aplikacija i aktiviranje sistemskih komandi. Dovedemo pokaziva mia na to dugme i pritisnemo lijevi taster. Kao rezultat pojavie se lista komandi odnosno meni. Sada iz menija treba izabrati neku stavku ili odustati od izbora. Odustajanje se vri tako to kliknemo miem negdje na praznom prostoru desktop-a, ili pritiskom na taster Esc.Start meni ima tri dijela. U donjem dijelu su osnovne funkcije kao to su Shut Down, Log Off U srednjem dijelu se nalaze opcije za pokretanje raznih programa, otvaranje dokumenta i podeavanje sistema. Gornji dio start menija je lini dio start menija. U njemu Vi postavljate opcije koje esto koristite u radu na raunaru.Ako dovedemo pokaziva na stavku Programs Start menija, poslije par sekundi pojavljuje se nova lista. Sadraj dobijene podliste zavisi od instaliranih programa. Ako izaberemo stavku Accessories i pojavljuje se trea lista koja sadri same programe. Dovedemo pokaziva do programa WordPad i kliknemo lijevim tasterom. Upravo smo pokrenuli program WordPad pod WINDOWS 9x operativnim sistemom. Pritiskom na kombinaciju tastera Ctrl+Esc aktivira se Start meni ( to je alternativa pritisku miem na Start dugme) . Koritenjem kursorskih strelica i Enter tastera kreemo kroz liste i podliste Start menija.

4.6 Osnovni elementi prozora

Windows je operativni sistem u kome se istovremeno moe pokrenuti vie programa (multitasking). Svaka aplikacija dobija svoj pravougaoni prostor na ekranu koji se naziva prozor (window). Veliinu i poloaj tog prozora korisnik slobodno podeava.

Vana osobina Windows -a je i jednobraznost svih aplikacija koje se pod njim startuju. Zbog toga ete, poto ovladate upotrebom jednog programa, vrlo lako koristiti i svaki drugi,uz malo poznavanje engleskog jezika i prouavanje specifinosti date aplikacije.

Svaki prozor ima naslovnu liniju (title bar) sa nazivom aplikacije (caption) koja se u njemu izvrava. Hvatanjem naslova uz pomo kursora mia i njegovim prevlaenjem itav program se pomjera po ekranu. Ivice prozora imaju posebnu ulogu: njihovim prevlaenjem se mijenjaju dimenzije standarnih prozora. Dovedite pokaziva na neku od horizontalnih ili vertikalnih ivica, njegov oblik e se promijeniti u dvostrane strelice, koje pokazuju smijer mogueg prevlaenja. Ukoliko se u tom poloaju pritisne lijevi taster mia i mi pomjera, izabrana ivica prati smjer pomjeranja. Otputanjem tastera prozor se skalira na novu veliinu. Uglovi prozora, kao spojevi dvije ivice, omoguavaju da se dimenzija prozora istovremeno mijenjaju i po horizontali i po vertikali.

Tri dugmeta u gornjem desnom uglu prozora imaju specijalnu namenu. Klik miem na prvo dugme sljeva umanjuje prozor, a prisustvo aplikacije oznaava se dugmetom na taskbar-u. Klik na to dugme vratie prozoru njegovu prvobitnu poziciju i dimenzije.

Srednje dugme u desnom gornjem uglu prozora uveava prozor na sav raspoloiv prostor na ekranu. Ponovni pritisak na isto dugme vraa prozor na iste dimenzije.

Tree dugme na kome je stilizovano X, slui za zatvaranje aplikacije i time se prekida dalji rad sa tim programom.

U lijevom gornjem uglu prozora nalazi se grafiki simbol aplikacije koja se u njemu izvrava. Klikom na taj simbol dobija se lista sa komandama koje smo upravo opisali. Restore vraa dimenzije prozora na poetne, Move premjeta prozor na novu lokaciju, Size mijenja dimenzije prozora, Minimize minimizira prozor, Maximize ga uveava na cijelu povrinu desktop-a, dok se izborom komande Close zatvara aplikacija i time zavrava njeno izvravanje.

Kod Windows-a se ista stvar obino moe postii na vie razliitih naina, pa su tako i sve opisane operacije pristupane i preko tastature.

Da bismo objasnili osnove rada sa WINDOWS 9x programom, startovaemo program WordPad (u Start meniju aktiviramo stavku Programs, zatim u otvorenoj listi stavku Accessories i na kraju u novootvorenoj listi stavku WordPad). Centralni dio aplikacije zauzima radni prostor (application workspaces) u kome se unose podaci. Kod programa za obradu teksta, na primjer, radni prostor sadri sam tekst koji se unosi (unesite nekoliko reenica u pokrenuti WordPad). Tekst se pojavljuje na mjestu kursora koji ima oblik vertikalne trepue crtice. Dokument moe biti mnogo vei od prozora u kome se unosi. Za pregled cijelog dokumenta koriste se klizai (scroll bars) uz donju i desnu ivicu prozora.

Meniji su pregledno organizovane liste komandi koje se u datom trenutku mogu izabrati. U svim Windows aplikacijama ispod naslovne linije prozora nalazi se linija sa listama komandi. Liste se otvaraju klikom na neki od naziva u meniju. Komande ispisane bljeim slovom u datoj situaciji se ne mogu aktivirati. Pojedine stavke mogu biti nazivi novih lista komandi, koje se dalje mogu otvarati kaskadno- prepozanaju se po maloj strelici desno od naziva. Neke komande u listi su prekidai koji mogu biti ukljueni (checked) to se oznaava triklom ili iskljueni(unchecked).

Dobar dio komandnih listi (menija) karakterie veinu aplikacija, pa je snalaenje olakano.U nazivima lista i samih komandi uvijek postoji po jedno podvueno slovo, na osnovu koga se ta komanda bira sa tastature. Uz pritisak taster Alt otkuca se neko od podvuenih slova u meniju, ime se otvara lista sa tim nazivom.

Pojedine komande izvravaju se jako esto, pa nije racionalno traiti ih po menijima i listama. Zbog toga je ostavljena mogunost upotrebe kontrolne table sa dugmiima, koja se postavi ispod menija: pritisak na dugme direktno poziva naredbu iji je stilizovani grafiki simbol na njemu nacrtan.

U mnotvu grafikih simbola esto nije lako pogoditi ta koji od njih oznaava, najzad, neki simbol ne mora vas asocirati na ono na ta je asocirao autora programa. Zbog toga aplikacije pisane za WINDOWS 9x podravaju prikaz kratkih napomena (tooltip) koje se pojave ako pokaziva mia stoji par sekundi iznad nekog objekta (npr. dugmeta), bez klika.

Naziv komande nije uvijek dovoljan da korisnik zakljui emu ona slui, pogotovo ako tek ovladava novim programom. Dodatnu pomo prua linija za poruke (message bar) koja se nalazi na dnu prozora veine aplikacija. Kada se pokaziva mia zadri iznad nekog dugmeta na toolbar-u, nee se samo pojaviti tooltip prozori ve i reenica u statusnoj liniji koja e pojasniti ulogu dotinog tastera. Slino vai i za etnju kroz menije - statusna linija, poput vodia, objanjava emu trenutno izabrana komanda slui.

Najpotrebnije komande se obino mogu zadavati i sa tastature, koritenjem kombinacije tastera koja se zove hot key. U te svrhe se obino koriste funkcijski tasteri ili slova u kombinaciji sa Ctrl ili Alt modifikatorima. Ove kombinacije su u menijima naznaene desno od imena pridruene komande.

4.7 Dijalog prozori

Veina aplikacija se izvrava u jednom prozoru, ali za potrebe raznih unosa podataka koriste se i dodatni dijalog prozori. U nekim sluajevima to e biti opti dijalog prozori koje kontrolie sam WINDOWS 9x (izbor datoteke, podeavanja tampaa, liste osobina objekta...), to znai da se poslovi iz svih aplikacija obavljaju na isti nain. Postoje, naravno, i dijalog prozori specifini za konkretne aplikacije.

4.8 Naziv datoteka

Naziv datoteke se sastoji iz dva segmenta razdvojena takom. Prvi dio je samo ime, a iza take se nalazi tzv. ekstenzija koja se moe posmatrati kao prezime ili tip. Tip odreuje vrstu dokumenta i najee se sastoji od tri slova: svi doklumenti treba da imaju ekstenziju .DOC, programi se prepoznaju po .EXE, slike po .BMP ili .PCX itd. Naziv datoteke moe biti dug do 255 karaktera i moe se sastojati od slova, razmaka i nekih specijalnih simbola (!@#$%^&[]+=;) , mada specijalne simbole treba izbegavati. U nazivima se razlikuju velika i mala slova.

4.9 Rad sa vie prozora

WINDOWS 9x, kao to smo vidjeli, omoguava istovremeno pokretanje vie aplikacija, od kojih svaka moe otvoriti jedan ili vie prozora.

Pokrenimo nekoliko programa: komandom Start->Programs->Accessories->WordPad aktiviramo WordPad, zatim sa Start->Programs->Accessories->Paint pokrenemo program za crtanje Paint i najzad sa Start->Programs->Accessories->Games->Free Cell pokrenemo igru sa kartama. Prozori sve tri startovane aplikacije nalaze se istovremeno otvoreni na desktop- u i djelimimo (ili potpuno) se pokrivaju, poput razbacanih listova papira po stolu. Uvijek se samo jedna nalazi u fokusu i ona prima komande koje trenutno upuuje korisnik. Aplikacija koja je trenutno u fokusu i na koju se odnose sve komande sa tastature ima promenjenu boju naslovne linije prozora, a njeno dugme na taskbar liniji je pritisnuto.

Dovoenje prozora u fokus se postie na vie naina , a osnovni su:

klik miem na dugme eljene aplikacije u taskbar dijelu.

dranjem tastera Alt i pritiskanjem Tab-a prebacuje se fokus izmeu svih aktivnih aplikacija, uz mali dijalog sa njihovim simbolima koji se tom prilikom pojavi.

klik miem na bilo koji vidljivi dio prozora (ako prozor nije potpuno zaklonjen).

Prozori mogu da se rasporeuju runo, na nain koji smo ve opisali, ili se moe narediti njihovo automatsko slaganje (window arrange) . Klikom desnim tasterom mia na prazan dio taskbar linije u dnu ekrana dobija se lista komandi.

Naredbom Cascade svi otvoreni prozori se preurede tako to se kaskadno poredaju jedan iza drugog. Tile Horizontally e presloiti prozore tako da se rasporede po horizontali jedan do drugog, dok e ih Tile Vertically sloiti po vertikali. Najzad, Minimize All Windows e sve otvorene prozore minimizovati. Prethodno izveden zahvat nad prozorima moe da se poniti Undo komandom.

4.10 Izlazak iz Windows-a

Operativni sistemi namijenjeni izvravanju vie aplikacija i procesa istovremeno zahtjevaju propisnu proceduru iskljuivanja raunara. Za razliku od DOS-a , pod WINDOWS 9x se ne smije jednostavno ugasiti ili resetovati raunar!

Propisana procedura regularnog izlaska iz WINDOWS 9x je : Start->Shut Down... sa Taskbar komandne linije. Postoje etiri naina za izlazak iz WINDOWS 9x:

Shut down the computer izvodi pripremu za iskljuivanje raunara. Vano je da se to uradi na kraju rada.

Restart the computer izvodi restartovanje, odnosno obaranje operativnog sistema i njegovo ponovo startovanje sa diska.

Restart the computer in MS-DOS mode izaziva prelaz iz grafikog okruenja u DOS mod, tekst okolinu koja veoma lii na prethodne verzije DOS-a.

Close all programs and log on as a different user takoe vri restart operativnog sistema, uz mogunost prijavljivanja drugog korisnika za rad na mrei.

Poto se izabere jedna od etiri ponuene opcije i klikne na dugme Yes, poinje Shut Down procedura koja najprije proziva sve aktivne aplikacije i upuuje im zahtjev da zavre sa radom i uklone se. Ukoliko neka od njih zahteva intervenciju korisnika prije iskljuenja (recimo postoje podaci koji nisu snimljeni), bie prikazan odgovarajui dijalog.

Kada se pojavi poruka Its now safe to turn off your computer, raunar se moe bezbjedno iskljuiti.

4.11 Help sistemi

Jedan od najjaih WINDOWS 9x oruja je moan sistem za pruanje pomoi korisniku (help). Sistem za pomo se sastoji od integrisanih baza podataka sa uputstvima na razne teme i aplikacije koja upravlja prikazom help-a i obezbjeuje da se u svakom trenutku dobije odgovarajua pomo.

Windows help sistem je hipertekstualan. To znai da su teme unutar help-a meusobno povezane, tako da upuuju jedna na drugu, a korisnik bira redosljed ispisivanja objanjenja.

Generalno, sistem za pomo se poziva preko Start->Help komande sa taskbar-a . Pojavljuje se prozor sa optom listom sadraja uputstva. Da bi se prelo na detaljnije teme, treba odabrati neki od naslova iz liste dvostrukim klikom mia ili dovoenjem kurzota i pritiskom na Enter. Time se tema otvara, to simbolizuje otvaranje stilizovane knjiice uz naziv teme.

Tema moe imati nove podteme (knjiice), i tako dok se ne doe do konkretnog odgovora na konkretna pitanja(listovi sa upitnikom).

Za rijei podvuene isprekidanom linijom moe se dobiti pojanjenje preko malog pop-up prozora koji se pojavi kada se na njih klikne (pokaziva iznad ovakvih rijei mijenja oblik u ruku). Treba zapaziti i dugme Related Topics u dnu prozora sa objanjenjem. Klikom na njega se dobija lista srodnih tema iz koje se moe ii dalje u pretraivanje.

U vrhu prozora sa objanjenjima nalaze se komande za dobijanje osnovne liste tema (Help Topics), povratak na prethodno objanjenje (Back) i podeavanje opcija (Options), gdje se mogu izabrati slova za ispis ili narediti da prozor sa uputstvima uvijek bude ispred ostalih (Keep Help on Top). Objanjenje se takoe moe iskopirati (Copy) na Clipboard ili odtampati (Print), a mogu se dodati i sopstvene biljeke (Annotate).5. ODRAVANJE DISKA

Najvrijednija stvar na raunaru su podaci unijeti od strane korisnika; uostalom,raunari se i nabavljaju da bi se obraivali podaci. Podaci se memoriu u jedinicama memorije od kojih je, zbog kapaciteta i brzine, najzastupljeniji hard disk, mada se koriste i drugi ureaji (diskete,trake,CD-ROM itd).

Odravanju hard diska treba strogo posvetiti znaajnu panju. Sama struktura zapisivanja podataka je prilino sloena i osjetljiva na greke koje u najveem broju sluajeva nastaju nepropisnim zatvaranjem datoteka sa upisanim podacima. Do toga moe doi u sluaju nestanka struje, resetovanja raunara, zaglavljivanja aplikacije ili neke greke u njoj. Mogui su i problemi u samim ureajima i njihovim veznim adapterima (kontrolerima), ali kod dobro komponovanog i podeenog sistema problemi tog tipa nisu naroito vjerovatni. Ipak, treba preduzeti sve da se oni preduprede a njihove eventualne posledice umanje.

Pogledajmo, dakle, ta se sve moe uiniti upotrebom raspoloivih WINDOWS 9x sistemskih aplikacija za bezbjednost podataka, ispravno i efikasno funkcionisanje hard diska.

5.1 Backup

Osnovni postupak za ouvanje bezbjednosti podataka u svim uslovima i njihovu zatitu od svih moguih problema postie se jedino redovnim pravljenjem rezervnih kopija sadraja hard diska ili bar datoteka sa unijetim podacima. Za tu namjenu predvien je sistemski program Backup koji se pokree preko Start->Programs->System Tools->Backup.

Aplikacija se sastoji iz tri osnovna panela za pravljenje kopija (Backup), njihovo restauriranje (Restore) i poreenje sadraja originala i kopija (Compare).Kopija podataka kreira se u svega par koraka, na panelu Backup. Prvo se odaberu diskovi, katalozi i datoteke koje treba prebaciti, sa ekrana koji podsjea na Explorer: u lijevom dijelu je hijerarhijska lista objekata, a u desnom njihov sadraj. Selekcija za backup postie se klikom mia na prazan kvadrati uz objekat, pri emu on postaje zatamljen (chek-iran) to oznaava da je odabran.Kada je izbor nainjen, pritiskom na Next Step prelazite na izbor ureaja za backup. Moe se odabrati bilo koji raspoloivi ureaj ili katalog sa liste u lijevom dijelu, recimo neki drugi hard disk, mreni server ili flopi preko koga e se podaci kopirati na diskete.To je ujedno i pravi trenutak da se lista datoteka za kopiranje na ciljni ureaj snimi u posebnu konfiguracionu datoteku, File -> Save komandom iz menija. Pri sljedeem pravljenju buckup-a neete morati ponavljati itav postupak, ve ete sa File -> Open File Set uitati datoteku. Ostaje jo da pritisnete Start Backup i procedura poinje,potrajae zavisno od koliine podataka i brzine prenosa.

5.2 Restauracija sauvanog sadraja

Sauvani podaci se, u sluaju potrebe, mogu vratiti na disk preko Restore panela. Slian je prethodnom, osim to treba izabrati lokaciju gdje se nalazi kopija (obino datoteka ima ekstenziju .QIC). U desnom prozoru bie prikazan njen sadraj odakle se mogu odabrati katalozi i datoteke koje se vraaju nazad.

5.3 Provjera i poreenje sadraja

Trei panel Compare slui za poreenje sadraja diska i prethodno napravljenih backup kopija. U lijevom dijelu se odabere ureaj na kome se nalazi kopija. U sljedeem koraku ( Next) se odabere sadraj kopije koji se poredi sa originalom na disku i pokrene procedura dugmetom Start Compare. Po zavretku poreenja bie generisan izvetaj.

5.4 Provjera konzistentnosti podataka

Osnovni alat za proveru ispravnosti strukture zapisa podataka na disku je sistemska aplikacija Scan Disk; osim pasivne provjere, ovaj program e otkloniti veinu jednostavnih problema. Nekonzistentnosti u zapisu najee nastaju neregularnim zavretkom rada raunara, zbog greaka u programima i samom operativnom sistemu ili zbog problema i nepodeenosti u samom ureaju. Ovi problemi se manifestuju kao nepropisno zatvorene datoteke ija se veliina ne slae sa deklarisanim zauzetim prostorom, neispravan sadraj kataloga, itd. Sve ove probleme ScanDisk otkriva i popravlja, a uzgred i testira ispravnost diska, oznaava nepouzdane dijelove, restaurira oteene podatke i slino. Zato je poeljno to ee ga aktivirati, recimo jednom dnevno, pri ukljuenju raunara. ScanDisk se startuje preko Startup->Programs->SystemTools->ScanDisk. Iako program moe da se koristi u paraleli sa drugim aplikacijama, preporuuje se njegovo korienje onda kada su ostale aplikacije zatvorene.6. KORITENJE DOS PROGRAMA

DOS radna okolina za WINDOWS 9x predstavlja samo jednu od aplikacija koje se trenutno izvravaju. Pokree se komandom Start -> Programs -> MS-DOS Prompt. Pojavljuje se prozor sa komandnom linijom koji je praktino isti kao radni ekran standardnog DOS-a.

Ovaj prozor moe biti unatar desktop-a ili na cijeloj povrini ekrana uz prebacivanje grafike kartice u tekstualni mod, kada je radna okolina jo slinija, a emulacija potpunija. Prelaz izmeu ova dva moda obavlja se kombinacijom tastera Alt+Enter.

Izlazak iz DOS-a, odnosno zavretak rada njegove emulacije, regularno se izvodi kucanjem komande Exit, a u sluaju potrebe se moe prekinuti i standardnim komandama za prekid WINDOWS 9x aplikacija. Nasilni prekid treba izbegavati, jer DOS programi koji se eventualno izvravaju ne mogu da prime i obrade poruku operativnog sistema da se rad aplikacije zavrava, to moe da dovede do gubitka nesnimljenih podataka.

7. ZAKLJUAK

Microsoft Windows 9x operativni sistem i njegove pratee aplikacije predstavljaju impozantnu kolekciju softvera,stvaranu i dotjerivanu godinama. Uz njega ide i mnogo radnih datoteka, specifinih opcija i rjee potrebnih alata koje nismo obradili u ovom seminarskom radu a tu su i zarnovrsne cake za bre izvoenje nekih specifinih operacija, uz potrebu modifikatora, ije bi navoenje samo povealo koliinu informacija koju treba u startu zapamtiti.

Ukoliko ste sagledali mogunost raunara pod Windows 9x, ovladali osnovnim tehnikama njegovog koritenja i sami doli na neke ideje kako da ga iskoristite kao pomo u svakodnevnim poslovima, ovaj seminarski rad je postigao eljeni cilj!

LITERATURA

asopis BUG, decembar 2009.god.Microsoft Encarta Encyclopedia Deluxe 2003Operativni sistemi (problemi i struktura) - Miroslav Hajdukovi, Predrag RakiRaunarski prirunik, Tomislav Marinkovi i Dejan Todorevi www.bs.wikipedia.org

2