Lesmap

1ste en 2de graad

middelbaar onderwijs

Lesmap The World of Tim Burton 2

HET LEVEN EN WERK VAN TIM BURTON

Timothy (Tim) Burton wordt geboren op 25 augustus 1958 in Burbank, in de staat

Californië in Amerika. Een typische kleine randstad waar er heel wat Hollywood

studios gevestigd zijn.

Zijn vader was werkzaam in de atletiek bij Burbank Parks and Recreation

Department, zijn moeder had een cadeauwinkel genaamd Cat's Plus.

Burton kent een moeilijke relatie met zijn ouders en hij voelde zich niet thuis in

Burbank (typisch stadje met een groot roddelcircuit). Hij trekt zich terug in zijn eigen

wereld, in de wereld van zijn tekeningen en horrorfilms. Uiteindelijk gaat hij bij zijn

oma wonen en later verhuist hij naar Londen.

Schoolcarrière en start filmcarrière:

In 1971 start Timothy aan de middelbare school waar hij zijn eerste Super 8 films

maakt.

In 1977 krijgt hij dankzij zijn kunstleerkracht een studietoelage voor Cal Arts, een

kunsthogeschool gestart door Walt en Roy Disney. Hij studeert er van 1977 tot 1979.

Naast zijn studie werd hij in die periode ingehuurd als schilder voor ‘The Lord of the

Rings’ ('78) en als poppenspeler voor ‘The Muppet Movie’ ('79). Hij had toen ook een

bijbaantje als mummie in het pretpark Magic Mountian.

In 1979 studeert hij af en start hij met een vier jaar durende stage bij Disney Studios.

‘The fox and the Hound’ was de eerste Disney- film waar hij aan meewerkte maar

ontdekte zo dat dit niet zijn stijl was. Toch ontwikkelde zijn creativiteit in datgene dat

later typisch Burton zou worden.

In 1982 ontwikkelde Burton zijn eerste kortfilm genaamd 'Vincent' over zijn held

Vincent Price, een horror filmacteur. Prices filmdebuut dateert van 1944 en in 1992

speelde hij zijn laatste film. In 1991 speelt Vincent Price de rol van vader van Edward

in Edward Scissorhands. (Vincent Price: https://youtu.be/yuy2fA6alfE)

Zijn idool spreekt tevens de stem in van het hoofdpersonage Vincent Meloi, een

jongetje dat graag zijn grote held Vincent Price wil zijn. De kortfilm kwam uit in zwart-

wit en de vertelstem vertelt in gedichtvorm. Hij werkt hier voor het eerst samen met

Rick Heinrichs die later zijn vaste productiedesigner wordt. De film is gemaakt via

stop motion, een methode die ook in zijn later werk vaak zal terug komen.

In 1985 brengt Burton zijn eerste langspeelfilm ‘Pee Wee's Big Adventure’ uit waar hij

voor de eerste keer samenwerkt met Danny Elfman (voorheen bekend als zanger

van de poprock band Oingo-Boingo). Na deze film volgde een succesvolle

samenwerking, waarbij Elfman de muziek zou componeren voor bijna alle Burton-

films, waaronder ‘Beetlejuice’, ‘Batman’ en ‘Batman Returns’, ‘Edward

Scissorhands’, ‘The Nightmare Before Christmas’, de korte animatiefilmpjes ‘The

World of Stainboy’, ‘Big Fish’, ‘Corpse Bride, Sleepy Hollow’ en ‘Charlie and the

Chocolate Factory’. Elfman werd dankzij de samenwerking met Burton een

bekende componist van filmmuziek. Zo componeerde hij ook de begingeneriek van

‘The Simpsons’.

Lesmap The World of Tim Burton 3

Stijl

De stijl van Burton wordt ook wel Burtonesque genoemd omdat steeds dezelfde

elementen en thema's terugkomen in zijn werk. Zo heeft Burton een fascinatie voor

het circus en clowns. Zij zijn de buitenbeentjes/ freaks van de maatschappij. Deze

fascinatie voor circus en clowns past perfect bij de voorliefde die Burton heeft voor

buitenbeentjes: figuren die ontwricht en geïsoleerd zijn van de buitenwereld. Figuren

die op zoek zijn naar hun eigen identiteit. Deze figuren krijgen vaak een heldenrol

toebedeeld in Burton’s verhalen.

Een tweede typisch element is dat Burton zijn tekeningen, schetsen en gedichten als

een belangrijk medium ziet om zijn productieve fantasie om te zetten in iets

tastbaars. Hij vertrouwt hierbij meer op zijn gevoel dan op het intellect en wordt

daarom vaak geassocieerd met het surrealisme en het bijhorende “écriture

automatique”. Hij geeft de realiteit dan ook niet weer hoe deze zich voordoet maar

eerder welk gevoel hij er bij heeft. Belangrijke Burtonesque stijlelementen zijn hierbij

het gebruik van spiralen, strepen, cirkels en driehoeken: bijvoorbeeld een driehoekig

lichaam, spiralen als ogen, ....

Een derde Burtonesque element is het gebruiken van lichte en donkere kleuren in

zijn films om twee verschillende werelden weer te geven. De levendige kleuren in de

Chocoladefabriek van Willy Wonka staan in schril contrast tot de grijze kleurloze

tonen in het huis van Charlie in de film ‘Charlie and the chocolate factory’.

Een vierde belangrijk element is muziek in Burton’s films. Hij werkt voor bijna elke

productie samen met Danny Elfman (uitgezonderd voor de films ‘Ed Wood’ en

‘Sweeney Todd’). Muziek vormt een belangrijke factor in het evolueren van het

verhaal en de karakters.

Een vijfde element is het uitvergroten van lichamelijke kenmerken of het vervangen

van lichaamsonderdelen door lichaamsvreemde voorwerpen zoals bijvoorbeeld het

grote hoofd en grote ogen van de Red Queen in ‘Alice in Wonderland’ en het

vervangen van handen door scharen bij ‘Edward Scissorhands’.

Een zesde element is Burton’s visie op het gebruik van CGI. Deze afkorting staat voor

computer-generated imagery oftewel digitale animatie, beelden gecreëerd via de

computer. Waar het niet nodig is dit te gebruiken, doet hij dit liever niet. Hij wil zijn

films zo veel mogelijk een ‘echte’ look geven met echte sets en echte voorwerpen.

Hij is grote fan van stop motion, een techniek waar miniaturen worden gebruikt en

waarbij elke beweging tijdens één shot wordt gefilmd. Hier kan het tot een week

duren om één minuut film te maken. ‘Nightmare Before Christmas’, ‘Corpse Bride’

en ‘Frankenweenie’ zijn hier voorbeelden van, maar ook tijdens zijn kortfilm ‘Vincent’

maakt hij reeds gebruik van deze techniek. Zie: https://youtu.be/fxQcBKUPm8o

Laatste elementen zijn zijn fascinatie voor feestdagen en voor de gothicstijl.

Opgroeiende in Californië waar er geen seizoenen zijn, raakt hij geïntrigeerd door

feestdagen. Samen met seizoensgebonden versieringen in de supermarkt vormt dit

de enige houvast die hij heeft voor de verandering van de seizoenen. In ‘Nightmare

Before Christmas’ komen zijn beide favoriete feestdagen aan bod: Kerst en

Halloween. Zijn fascinatie voor het gotische komt frequent voor in zijn films, denk

maar aan de look van Edward uit ‘Edward Scissorhands’. Ook is hij grote fan van

begraafplaatsen. Een film waar dit een prominente rol in speelt, is ‘Frankenweenie’

Lesmap The World of Tim Burton 4

waar hij zijn hond opgraaft en terug tot leven brengt.

In deze lesmap wordt elk Burtonesque element apart besproken. De drie laatste

elementen worden enkel aangehaald tijdens de rondleiding.

De elementen worden hier vervolgens per hoofdstuk besproken:

● lichte-donkere kleuren

● muziek

● werken op gevoel vs ratio/ verhalen ontstaan uit tekeningen en gedichten

● buitenbeentje wordt held en circuselementen (clowns en circusfreaks als

buitenbeentjes

Lesmap The World of Tim Burton 5

LICHT-DONKER

Als we kijken naar Burton’s films zien we dat kleur en toonaarden vaak gebruikt

worden om bepaalde thematische en emotionele ontwikkelingen van het verhaal

en de karakters weer te geven. Met het gebruik van levendige kleuren en

gedempte tonen creëert Burton contrasterende werelden.

Dit doet zich voor in de film ‘Corpse Bride’ (2005): het verhaal speelt zich af in een

klein 19de eeuws dorpje waar Victor, enige zoon van William en Nell Van Dort, moet

trouwen met Victoria, dochter van Finis en Maudeline Everglot. Zowel bruid als

bruidegom hebben elkaar nog nooit ontmoet. Het huwelijk wordt gearrangeerd

door beide ouders omdat zij zo hopen hun sociale status op te waarderen.

Victor is echter een zenuwachtige verlegen jongeman en om zijn huwelijksgeloften

te oefenen trekt hij naar het bos, waar hij zijn geloften feilloos opzegt en de

trouwring over een takje schuift. Dit ‘takje’ blijkt echter de vinger te zijn van de

Corpse Bride Emily, waarmee hij door dit toedoen getrouwd is. Emily neemt Victor

mee naar haar wereld, de dodenwereld.

Bekijk onderstaande twee fragmenten uit de film ‘Corpse Bride’:

https://youtu.be/hPcfa4vYWzA

https://youtu.be/j4p9WKnDQzQ

Opdracht:

Kijk hoe beide werelden contrasteren van elkaar en ga na wat Burton hiermee wil

overbrengen.

Welk verschil zie je tussen beide fragmenten?

Welk gevoel roept dit bij je op?

Welke wereld krijgt jouw voorkeur? Waarom? Leg uit.

Welke wereld zou Burton’s voorkeur krijgen? Waarom denk je? Leg uit.

Lesmap The World of Tim Burton 6

MUZIEK

Een belangrijk onderdeel in Burton’s werk is muziek. Sinds zijn eerste langspeelfilm

‘Pee Wee’s Big Adventure’ werkt Burton samen met componist Danny Elfman.

Elfman was lid van de groep Oingo Boingo waar Burton regelmatig een optreden

van bijwoonde. Ze werden bevriend en zo ontstond uiteindelijk hun samenwerking

die op de dag van vandaag nog steeds bestaat.

Tim Burton hecht veel waarde aan muziek in zijn films. Bij het bespreken van een film

spreken we over ‘geluiddesign’ en dit bestaat uit vier onderdelen: sfeer,

geluidseffecten, muziek en dialoog.

De fragmenten van ‘Corpse Bride’ gebruiken we ook bij dit thema.

Bekijk de fragmenten opnieuw:

https://youtu.be/hPcfa4vYWzA

https://youtu.be/j4p9WKnDQzQ

Opdracht:

Ervaar eerst hoe belangrijk het ‘geluiddesign’ is.

Bekijk/ beluister beide fragmenten op dezelfde wijze.

Becommentarieer de fragmenten met het geluid aan en het geluid af.

Wat roept de muziek bij je op?

Vullen beeld en geluid elkaar aan?

Hoe komt het fragment op je over zonder geluid?

Is het verhaal even duidelijk zonder muziek?

Voor de volgende stap, draai je je met je rug naar het scherm en luister enkel naar

de muziek.

Wat roept de muziek nu bij je op?

Welke emoties brengen beide muziekfragmenten naar voor?

Wat zijn de verschillen tussen beide muziekfragmenten? Hoe kan je beide het beste

omschrijven?

Lesmap The World of Tim Burton 7

GEVOEL VS RATIO

Burton’s werk vertrekt steeds vanuit tekeningen of gedichten. Hij werkt dan ook op

gevoel en niet zo zeer vanuit het intellect/de ratio.

Opdracht 1:

Bekijk onderstaande werken van Tim Burton en ga na wat deze werken bij je

oproepen.

Let hierbij op het volgende:

- Wat is het onderwerp?

- Wat gebeurt er in het werk? Waar gebeurt het? Bij wie gebeurt het?

- Welke techniek werd gebruikt (tekenen, schilderen, fotograferen)? Welke

materialen werden gebruikt (verf, kleurpotloden, pen, …)?

Kijk naar: de kleuren, lijnen, schaduwgebruik, de vormen, texturen.

Denk na over het doel van het werk: wil Burton choqueren, informeren, educeren,

uitdagen?

Welke emoties roept het bij je op: angst, blijdschap, boosheid, geluk, …?

Lesmap The World of Tim Burton 8

© 2018 Tim Burton

Wat valt er op aan dit schilderij?

Beschrijf het schilderij via bovenstaande checklist.

Lesmap The World of Tim Burton 9

© 2018 Tim Burton

Wat valt er op aan dit schilderij?

Beschrijf het schilderij via bovenstaande checklist.

Lesmap The World of Tim Burton 10

© 2018 Tim Burton

Wat valt er op aan deze tekening?

Beschrijf de tekening via bovenstaande checklist

Lesmap The World of Tim Burton 11

© 2018 Tim Burton

Wat valt er op aan dit schilderij?

Beschrijf het schilderij via bovenstaande checklist.

Lesmap The World of Tim Burton 12

Opdracht 2:

Kies één van de volgende schetsen:

© 2018 Tim Burton

Lesmap The World of Tim Burton 13

© 2018 Tim Burton

Bedenk hier zelf een verhaal bij. Wie is dit personage? Wat is zijn doel? Wat is het

verhaal rond dit personage?

Creëer op basis van je verhaal een wereld waarin dit personage zich voortbeweegt.

Maak een schets/ tekening van deze wereld.

Lesmap The World of Tim Burton 14

Opdracht 3:

Onderstaande schets gebruikte Burton om uiteindelijk één figuur/ wezen van te

maken.

Probeer op je eigen manier de vier wezens samen te brengen tot één figuur. Laat je

fantasie de vrije loop. Wat is het verhaal achter je creatie?

© 2018 Disney

Lesmap The World of Tim Burton 15

Nadien laat de leerkracht Tim Burton’s versie zien. Welke verschillen merk je op?

Welke overeenkomsten zijn er?

© 2018 Disney

Lesmap The World of Tim Burton 16

BUITENBEENTJES (clowns, buitenbeentje wordt held)

Burton heeft een fascinatie voor clowns, zij zijn de buitenbeentjes/ de freaks van

onze maatschappij.

Deze creaties van Burton zijn geen typische clowns zoals wij ze uit het circus kennen.

© 2018 Tim Burton

Lesmap The World of Tim Burton 17

© 2018 Tim Burton

Lesmap The World of Tim Burton 18

© 2018 Tim Burton

Opdracht 1:

Wat vind jij fascinerend (dat kan heel divers zijn: een film, een persoon, een dier, een

land, een voorwerp, een kleur...)? Waarom? Laat je inspireren door je keuze en

maak een tekening gebaseerd op datgene dat je fascineert.

Burton zet graag het misbegrepen buitenbeentje in de spotlight. Vaak wordt dit

Lesmap The World of Tim Burton 19

buitenbeentje de held van het verhaal.

In zijn boek 'The Melancholy Death of Oyster Boy & other stories' bundelt Burton

gedichten over het ene buitenbeentje na het andere.

Opdracht 2:

Kies je favoriete gedicht en teken hoe jij denkt dat dit personage eruit ziet. Hoe kan

je van dit personage een held maken? Welke eigenschappen van dit personage

zou jij gebruiken voor zijn/ haar heldendaden?

Nadien toont de leerkracht hoe Burton zijn figuren heeft getekend.

The Boy with Nails in His Eyes

The boy with nails in his eyes

put up his aluminium tree.

It looked pretty strange

because he couldn't really see.

The Girl with Many Eyes

One day in the park

I had quite a surprise.

I met a girl

who had many eyes.

She was really quite pretty

(and also quite shocking!)

and I noticed she had a mouth,

so we ended up talking.

We talked about flowers,

and her poetry classes,

and the problems she'd have

if she ever wore glasses.

It's great to know a girl

who has so many eyes,

but you really get wet

when she breaks down and cries

Staring Girl

I once knew a girl

who would just stand there and stare.

At anyone or anything,

she seemed not to care.

She'd stare at the ground,

she'd stare at the sky.

She'd stare at you for hours,

and you'd never know why.

But after winning the local staring contest,

she finally gave her eyes

a well-deserved rest.

Lesmap The World of Tim Burton 20

Boy with needles in his eyes

© 2018 Tim Burton

Lesmap The World of Tim Burton 21

Girl with many eyes

© 2018 Tim Burton

Lesmap The World of Tim Burton 22

Staring Girl

© 2018 Tim Burton

Lesmap The World of Tim Burton 23

Een aantal van de karakters uit Burton’s gedichtenbundel heeft hij tot held verwerkt

in ‘Stainboy’ (waaronder Staring Girl). Dit zijn een aantal korte animatiefilmpjes

gecreëerd voor het internet. Deze zijn gratis te bekijken via deze links:

https://youtu.be/-1nKVJTTFqA

https://youtu.be/wwzAhzGxjw4

https://youtu.be/NGnIZNokATY

https://youtu.be/C9nioISP8ls

https://youtu.be/rSohMa2KJqk

https://youtu.be/6ybEPlwfvvE

Opdracht 3:

Bekijk de kortfilmpjes en beantwoord volgende vragen.

- Waarom denk je dat Burton gekozen heeft deze serie via het web te

verspreiden?

- Wat is daar het voordeel/ nadeel van?

- Heb jij een favoriete website of animatie site die je regelmatig bezoekt?

- Waar bekijk jij het meeste? (online of tv)

‘Stainboy’ is geanimeerd in flash voor het web. Werkt deze methode het beste voor

het verhaal en de personages van Stainboy? Zou stop motion passen bij dit soort

verhaalvertelling als Stainboy? Waarom wel, waarom niet?

Lesmap The World of Tim Burton 24

BIBLIOGRAFIE

Mark Salisbury (ed). 2006. Burton on Burton. London

ISBN 978-0-571-22926-0

Tim Burton. 1997. The Melancholy Death of Oyster Boy & Other Stories. New York

ISBN 978-0-571-22444-9

Jenny He, Ron Magliozzi. 2009. Tim Burton. Moma. New York

ISBN 978-0-87070-760-5

Sommer Achim, Blümel Patrick (2015), The World of Tim Burton.

FILMS

● Vincent

● Frankenweenie (kortfilm)

● Pee-Wee's Big Adventure

● Beetlejuice

● Batman

● Edward Scissorhands

● Tim Burton's The Nightmare Before Christmas

● Ed Wood

● Mars Attacks!

● Sleepy Hollow

● Big Fish

● Planet of the Apes

● Charlie and the Chocolate Factory

● Tim Burton's: Corpse Bride

● Sweeney Todd: The Demon Barber of Fleet Street

● Alice in Wonderland

● Frankenweenie

● Big Eyes

● Miss Peregrine's Home for Peculiar Children

BIJLAGE

Grondplan The World of Tim Burton

Dit document mag enkel gebruikt worden in het kader van het educatieve

programma van The World of Tim Burton. De inhoud van dit document mag niet

verspreid noch gepubliceerd worden.

Lesmap The World of Tim Burton 25