6
LECCIÓN 9 Futuro, imperfecto y condicional. El adjetivo. Verbos de estado/posición. En irlandés, el tiempo imperfecto expresa una acción habitual: do dhúnainn “yo solía cerrar”. Si se quiere decir “yo estaba cerrando”, al igual que en castellano, se emplea el verbo “estar”: do bhíos ag dúnadh “yo estaba cerrando”. El futuro es igual que el futuro simple castellano: dúnfad “cerraré”. Hay que aprenderse estos paradigmas: dúnaim “cierro” Futuro Imperfecto Condicional Sing. 1 dúnfad do dhúnnain do dhúnfainn 2 dúnfair do dhúnthá do dhúnfá 3 dúnfaidh sé do dhúnadh sé do dhúnfadh sé Pl. 1 dúnfaimíd do dhúnaimís do dhúnfaimís 2 dúnfaidh sibh do dhúnadh sibh do dhunfadh sibh 3 dúnfaid (siad) do dhúnaidís do dhúnfaidís buailim “golpeo” Futuro Imperfecto Condicional Sing. 1 buailfead do bhuailinn do bhuailfinn 2 buailfir do bhuailtheá do bhuailfeá 3 buailfidh sé do bhuaileadh sé do bhuailfeadh sé Pl. 1 buailfimíd do bhuailimís do bhuailfimís 2 buailfidh sibh do bhuaileadh sibh do bhuailfeadh sibh 3 buailfid (siad) do bhuailidís do bhuailfidís El verbo tiene, aparte del imperfecto, un presente habitual especial “suelo estar” Presente habitual Imperfecto Condicional “suelo estar” “solía estar” Sing. 1 bím do bhínn do bheinn 2 bír, bionn tú do bhítheá do bheifeá 3 bíonn sé do bhíodh sé do bheadh sé Pl. 1 bímid do bhímis do bheimís 2 bíonn sibh do bhíodh sibh do bheadh sibh 3 bíd (siad) do bhídis do bheidís bíonn siad El adjetivo atributivo sigue el nombre al que cualifica y concuerda con él en número, género y caso: an fear mór “el hombre alto”, an chloch mhór “la piedra grande”.

LECCIÓN 9 Futuro, imperfecto y condicional. El adjetivo ... · LECCIÓN 9 Futuro, imperfecto y condicional. El adjetivo. Verbos de estado/posición. En irlandés, el tiempo imperfecto

Embed Size (px)

Citation preview

  • LECCIN 9Futuro, imperfecto y condicional.

    El adjetivo. Verbos de estado/posicin.En irlands, el tiempo imperfecto expresa una accin habitual: do dhnainn yo sola cerrar. Si se quiere decir yo estaba cerrando, al igual que en castellano, se emplea el verbo estar: do bhos ag dnadh yo estaba cerrando. El futuro es igual que el futuro simple castellano: dnfad cerrar.

    Hay que aprenderse estos paradigmas:

    dnaim cierro

    Futuro Imperfecto Condicional

    Sing. 1 dnfad do dhnnain do dhnfainn2 dnfair do dhnth do dhnf3 dnfaidh s do dhnadh s do dhnfadh s

    Pl. 1 dnfaimd do dhnaims do dhnfaims2 dnfaidh sibh do dhnadh sibh do dhunfadh sibh3 dnfaid (siad) do dhnaids do dhnfaids

    buailim golpeo

    Futuro Imperfecto Condicional

    Sing. 1 buailfead do bhuailinn do bhuailfinn2 buailfir do bhuailthe do bhuailfe3 buailfidh s do bhuaileadh s do bhuailfeadh s

    Pl. 1 buailfimd do bhuailims do bhuailfims2 buailfidh sibh do bhuaileadh sibh do bhuailfeadh sibh3 buailfid (siad) do bhuailids do bhuailfids

    El verbo t tiene, aparte del imperfecto, un presente habitual especial suelo estar

    Presentehabitual Imperfecto Condicionalsuelo estar sola estar

    Sing. 1 bm do bhnn do bheinn2 br, bionn t do bhthe do bheife3 bonn s do bhodh s do bheadh s

    Pl. 1 bmid do bhmis do bheims2 bonn sibh do bhodh sibh do bheadh sibh3 bd (siad) do bhdis do bheids

    bonn siad

    El adjetivo atributivo sigue el nombre al que cualifica y concuerda con l en nmero, gnero y caso: an fear mr el hombre alto, an chloch mhr la piedra grande.

    null

    80718.43

    null

    92239.555

  • Los adjetivos que acaban en consonante ancha se declinan como los nombres de la leccin 1, excepto que el nominativo plural masculino es igual que el femenino, y el dativo plural es igual que el nominativo:

    an fhir mhir del hombre alto (gen. sing. masc.)na fir mhra los hombres altos (nom. pl. masc.)na bhfear mr de los hombres altos (gen, pl. masc.)dosna fearaibh mra a los hombres altos (dat. pl. masc.)na cloiche mire de la piedra grande (gen. sing. fem.)ar an gcloich mhir en la piedra grande (dat. sing. fem.)na clocha mra las piedras grandes (nom. pl. fem.)

    Recuerda que cuando el adjetivo es predicado no concuerda con el nombre. Asimismo, casi todos los adjetivos que acaban en vocal mantienen la misma forma para todos los casos en singular y plural.

    El adjetivo se convierte en adverbio poniendo go delante: go maith bien, go mr grandemente, go holc mal. Estos adjetivos habituales siempre van con go tras el verbo t: aoibhinn, lainn, bre, deas, dona, iontach, maith, olc.

    Go nunca se usa con un adjetivo tras la cpula:

    do dheinis go maith o is maith a dheinis lo hiciste bienis beag a cheapas poco pensnacht luath a thinig s vino pronto (lit. pues no es pronto cuando vino)

    Estos ltimos ejemplos muestran un uso importante de la cpula, su uso enftico. En irlands, si quieres decir que vino ayer (no hoy), la palabra para ayer se coloca al principio de la frase por medio de la cpula y va seguida de la partcula relativa a, que provoca aspiracin:

    is inn a thinig s es ayer que vino (no hoy)is a thinig inn es l el que vino ayer (no yo)

    Y lo mismo para enfatizar cualquier nocin:

    is i mBaile tha Cliath at s anois est en Dubln ahora (no en Dingle)ni thios at s ach thuas ar an gnoc no est abajo, sino arriba en la colina

    (lit. no es abajo (que) est, sino arriba en la colina) Fjate que el relativo de t es at [a+t] sin aspiracin de la t.

    Hemos visto en la leccin 6 que el gerundio y algunos otros nombres de accin, precedidos por la preposicin ag, sirven para traducir el presente continuo: t s ag briseadh chloch est rompiendo piedras, t s ag danamh t est construyendo una casa, t s ag obair est trabajando, t s ag caint est hablando. Los nombres verbales para de pie, sentado, tumbado, durmiendo/dormido, despierto, viviendo y la palabra tost en silencio (que no es un nombre verbal) requieren una construccin especial. Se emplea la preposicin i con un adjetivo posesivo:

    t s ina sheasamh est de pietimd inr su estamos sentadostid ina lui atr an urlr estn tumbados en el suelot Sen ina chodladh John est dormidotimid inr gcna gCorcaigh vivimos en Corkbhiobhair in bhur ndiseacht estbais despiertosbh s ina thost estaba en silencio

  • C? quin?, an t aquel que, cathain? cundo?, conas? cmo? y nuair cuando (relativo) van seguidos de la partcula relativa a. Detrs de c y an t la partcula suele omitirse al escribir, pero permanece la aspiracin. La partcula do no se usa tras la partcula relativa a a menos que el verbo comience por vocal.

    cathain a bhs ann? cundo estuvisteis all?cathain a ithis do dhinnar? cundo cenasteis?c bheidh ag teacht? quin vendr?

    VOCABULARIO

    aibidh maduro lidir fuerte aimsir f. tiempo lu mintiendolainn hermoso nuair cuandoanocht esta noche olc malobisteach f. lluvia scaoilim dejar sueltobeithg pl. ganado seasamh de pieb f. vaca sideadh soplando pl. ba vacas slacht m. indecl. ordenbre bien sridbhaile m. pueblobuicad m. balde su sentadocithim yo avento siste m. mayalcathain? cundo? tairicthe arrastradocna viviendo tapaidh rpidodeas bonito teacht viniendodo chonac yo v tirim secodo thnag yo vine Trigh L Traleedearthir m. hermano trthnna m. tardedul yendo um trthnna por la tardeeochair f. llave trom pesadofad hace mucho taobh m. ladogach cadagairdn m. jardngrinne m. granoisteach dentro (adv.)istoche por la noche

  • Ejercicio 22

    Lee en voz alta y traduce:A) Do rithimis. lfad. Scrobhfaid siad. Dfhanadh s. Dolfaimd. Dfhachadh sibh. Cuirfead amach iad. Dfhagaidis na pist sa bhaile.

    B)1. Bh an fear mr ag caint le garsn beag2. Cathain a chuirfid siad amach na capaill ga?3. T na leabhair mhra san ana-throm4. Fanfaimd i gCorcaigh anocht5. Do bhiodh Sen ina chna i mBaile tha Cliath, ach ni hann at s anois6. Diolfad an bh dhubh amireach7. T na clocha troma ar thaobh an bhthair8. Bh Mchel ina shu ar an stl nuair a thnag isteach9. Bh s ina thost agus do bhos-sa ag caint10. T s ina sheasamh ag an ndoras anois11. Dfhgadh s bainne na b deirge sa bhuicad bhn12. Do bhds ann gach maidin agus do ghlanaids an tigh13. Scaoilfimd amach na ba um thrthnna14. Buainfid siad an coirce nuair a bheidh s aibidh15. Nuair a cheidh s tairicthe isteach, buailfid siad le sistbh16. Cithfid siad ansan , agus cuirfid siad an grinne isteach I mlabh17. Fachann an gairdn go hlainn18. Bonn s go deas sa tSamhradh19. N deas a bh s nuair a thnag anso, ach ni rabhamair i bhfad ag cur slacht air

    Ejercicio 23

    Traduce:A) 1. Correr 2. Bebern 3. Solas escribir 4. Se quedarn 5. Solan vender 6. Mirar 7. Los golpearemos 8. Lo echarn fuera 9. Solamos leer esos libros 10. Dejarn el dinero en la caja

  • B)1. Mi padre vender la casa grande2. No vive all ahora3. Los hombres solan trillar la avena con mayales y poner el grano en sacos4. La nia pequea estaba de pie en el campo cuando la vi5. Entr cuando salas6. El nio pequeo dejar salir a los perros7. Estabas despierto cuando estaban entrando?8. Mara vender la mantequilla en el pueblo9. Sola enviarla a Tralee hace mucho10. Cundo limpiar Miguel el jardn?011. Mi hermano estaba dormido cuando entr12. Dejar la llave debajo de la piedra grande13. Estbamos de pie en la ventana y ellos estaban sentados en el suelo14. Yo estaba hablando pero ella permaneci en silencio15. l sola hablar rpido pero l sola hablar bien16. El pobre ganado sola estar siempre bajo la lluvia por la noche17. Ayer (an l inn) hizo bueno18. El viento soplaba fuerte pero el tiempo no fue malo

    Respuestas:

    Ejercicio 22A) Solamos correr. Beber. Escribirn. Sola quedarse. Venderemos. Solas mirar. Los sacar afuera. Solan dejar a los nios en casa

    B) 1. El homnbre alto estaba hablando al chico pequeo 2. Cundo sacarn a fuera a los caballos jvenes? 3. Esos libros grandes son muy pesados 4. Nos quedaremos en Cork esta noche 5. John sola vivir en Dubln pero ahora no est all 6. Vender la vaca negra maana 7. Las piedras pesadas estn junto a la carretera 8. Miguel estaba sentado en el taburete cuando entr 9. Estaba en silencio y yo estaba hablando 10. Est de pie en la puerta ahora 11. Sola dejar la leche de la vaca roja en el balde blanco 12. Solan estar all cada maana y solan limpiar la casa 13. Dejaremos salir a las vacas por la tarde 14. Cosecharn la avena cuando est madura 15. Cuando lo hayan arrastrado, lo trillarn con mayales 16. Luego lo aventarn y pondrn el grano en sacos 17. El jardn parece bonito 18. Hace bueno en verano 19. No estaba bonito cuando entr, pero no tardamos mucho en ordenarlo

  • Ejercicio 23A) 1. Rithfead 2. lfaid siad 3. Do scrobhth 4. Fanfaid siad 5. Do dholaida 6. Fachfaidh s 7. Buailfimd iad 8. Cuirfid siad amach 9. Do lims na leabhair sin 10. Fgfaid siad an t-airgead sa bhosca

    B) 1. Dolfaidh mathair an tigh mr 2. Nl s ina chna ann anois 3. Do bhuaileadh na fir an coirce le sistbh agus chuirids an grinne isteach i mlabh 4. Do bh an cailn beag ina seasamh sa phirc nuair a chonac 5. Thnag isteach nuair a bhs-se ag dul amach 6. Scaoilfidh na garsin bheaga na gadhair amach 7. An rabhais id dhiseacht nuair a bhodar ag teacht isteach? 8. Dolfaidh Mire an t-im sa tsridbhaile 9. Is go Trigh L a chuireadh s fad 10. Cathain a ghlanfaidh Mchel an gairdn? 11. Bh mo dhearthir ina chlodadh nuair a thnag isteach 12. Fgfad an eochair fn gcloich mhir 13. Bhomair-ne inr seasamh ag an bhfuinneoig agus bhodar san ina su ar an urlr 14. Do bhos-sa ag caint ach dfhari sise ina tost 15. Do labhradh s go tapaidh ach do labhradh s go maith 16. Do bhodh na beithigh bhochta I gcnai amuigh fn mbistigh istoche 17. Do bh an l inn go bre 18. Do bh an ghaoth ag sideadh go lidir, ach n raibh an aimsir go holc.