MLL DUYU

Kaynak: http://www.ncafp.org/articles/07%20Report%20on%20Disarming,%20Demobilizing%20and%20Reintegrating%20the%20Kurdistan%20Workers%20Party.pdf

KRDSTAN PARTS'NN SLHSIZLANDIRILMASI,

TASFYE ( TERHS ) EDLMES VE

YENDEN ENTEGRASYONU

David L. Philips

15 Ekim 2007

eviri: Mill Duyu

MLL DUYU

AMERKAN ULUSAL DI POLTKA KOMTES (NATIONAL COMMITTEE ON AMERICAN FOREIGN POLICY)Amerikan Ulusal D Politika Komitesi, 1974'te Prof. Hans J. Morgenthau ve arkadalar tarafndankurulmutur. Amerikan karlarn tehdit eden atmalarn zmne odaklanm, kr amacgtmeyen, eylemsel bir rgttr. Bu dorultuda komite, Amerikan d karlarnn partiler st birbak as ve reel-politik bir ereve zerinden tanm ve beyann yapar, ilerletilmesine yardmcolur.

Amerikan d politika karlar unlar ierir:

- ulusal gvenliin korunmas ve glendirilmesi;- siyas, din ve kltrel eitliliin deer ve uygulamalarna ballk gsteren lkeleri desteklemek;- ABD'nin gelimi ve gelimekte olan dnya ile ilikilerini gelitirmek;- insan haklarn gelitirmek;- gereki silhszlanma anlamalarn tevik etmek;- nkleer ve dier konvansiyonel olmayan silhlarn yaylmasna mani olmak; ve- ak ve kresel bir ekonomiyi tevik etmek.

Ulusal Komite, bilgilenmi kamuoyunun demokratik toplum iin hayat olduuna olan inantanyola karak, Amerika'nn yz yze kald gvenlik sorunlar zerine eitim programlar sunmaktave iki ayda bir karlan American Foreign Policy Interests dergisinin de dahil olduu eitliyaynlar basmaktadr.

NDEKLERBlm I: GiriBlm II: Bulgular- Tarih- deoloji- iddet- stismarlar- Derin Devlet- calan'n Kaderi- Seimler- Adalet ve Kalknma Partisi- AB Tesiri- Noksanlar- Irak UnsuruBlm III: nmzdeki Yol (i) - Reformlarn Tatbiki- Ordunun Demokratikletirilmesi- Irak'n Egemenliine Sayg Gsterme- Af Dzenlemelerini Hazrlama- Muhatap Belirleme- Gerek Aray ve Bar(Uzlama) Sreci- Altyap Yatrmlar- Sosyal Refahn Yaylmas- Yeniden Entegrasyonun(Topluma Kazandrma) Desteklenmesi- Yaratma- Sopayla Havu Sallamak- Trkiye-KBH (Krdistan Blgesel Hkmeti) Ortakln Bytme

MLL DUYU

BLM I: GR

Amerikan Ulusal D Politika Komitesi'nin (NCAFP) bu aratrma raporu, Krdistan i Partisi'nin(PKK) silhszlandrlmas, terhis edilmesi ve topluma kazandrlmas (STT) iin nerilersunmaktadr. Bu balamda, uluslararas toplum ve Krdistan Blgesel Hkmetinin (ii) PKKzerinde kuraca basknn ls konusunda neriler sunmaktadr. Yine [bu alma], Trk Krtleriarasnda PKK'ya verilen destei arttran politik ve sosyoekonomik artlar incelemektedir. BabakanRecep Tayyip Erdoan eylem kararll konusunda bask atndadr. Yine de Kuzey Irak'taPKK'ya kar asker harekttan kanmaldr, zir bunun cidd geri tepmeleri olur. Askeroperasyon Trkiye'nin demokratik geliiminin altn oyar, Trk Krtlerini radikalletirir ve hemBirleik Devletler ile Trkiye arasndaki ilikileri kt etkileyecek, hem de Trkiye'nin AvrupaBirlii yesi adaylna glge drecek bir felketi beraberinde getirir.

zet PKK sorununa ynelik bir Trk zm; Trkiye'nin devam eden demokratikletirilmesi ve Krtkkenli olanlar dahil, btn vatandalarn yaam standartlarnn iyiletirilmesi zerine kuruluolmaldr. Bahsi edilen sivil anayasa; Avrupa nsan Haklar Szlemesi ile uyumlu olarak aznlkhaklarnn kurumsallatrlmasnda (anayasallatrlmas) ne doru atlan bir adm olacaktr.Siyas ve kltrel reformlarn tam tatbiki ve Terrizmle Mcadele Yasas ve Ceza Kanununun301'inci maddesi gibi geriletici yasalarn kaldrlmas, hukuk dzenini geniletmek ve Trkiye'nindemokratik bir lke olarak btnsel geliimini tevik etmek suretiyle Krtlerin skntlarna hitapetmi olacaktr.

zmn bir baka paras ise Gneydouda ekonomik koullar iyiletirilmektir. zelletirme vetoprak reformu i yaratacak ve yol, su gibi alt yaplara ek yatrm elde edilecektir. Hibe verenuluslararas kurulular; damzlk hayvanclk gibi geleneksel gelir kaynaklarn glendirmek iindenek tahsis ederek ve yreye zg tarmsal endstrilere yeni teknolojileri uygulayarak bukonularda destek sunabilir.

Sosyal kaknmann teviki iin Adalet ve Kalknma Partisi (AKP) zellikle kz ocuklar iin salkve eitim btelerini geniletmeli, ayn zamanda kadnlar feodal Krt toplumu iindeki gelenekselrolnden kurtarmaldr.

AB'nin Trkiye'de reformlarn desteklenmesinde oynayaca nemli bir rol var. Erdoan, reformlarBatl diplomatlar syledii iin deil, Trkiye'nin karna ok uygun olduu iin srdreceinigsterdi. AB yelii midi ise, Erdoan'n reform gndemine bal. zel ortaklk tam yelikmzakereleri iin uygunsuz bir alternatif. Yalnzca; AB'den, zellikle de Almanya ve Fransa'dan,Trkiye'nin AB adayln destekleyen gl bir mesaj zorlu reformlarn volann dndrebilir(momentum) ki, buna Trkiye'nin silhl kuvvetlerini sivil iradeye balamak ve statkoyu korumakiin sreci geciktiren devlet yaplarn gsz brakmak da dahildir.

PKK mes'elesi spesifik sopa-havu oyunlarn gerektirecektir. Uluslararas toplum, finans vepropaganda alt yaplarn hedef alarak PKK zerindeki basksn arttrabilir. Avrupa TerrleMcadele Grubu (?) PKK'y besleyen kanunsuz gelirlerin aratrlmasna nclk edebilir. Terristeylemlerin finanse edilmesini engellemek iin kurulmu olan BM Anti-Terrizm Komitesi de, ABve PKK'nn paravan organizasyonlarna msamaha gsteren dier BM yesi lkelerden fonlamaykesmeye ynelik olarak bu organizasyonlarn hareketlerinin kendisine rapor edilmesini isteyebilir.Avrupa'da nefret alayan ve iddeti krkleyen PKK yaynlarnn lisanslar da geri alnmaldr.

MLL DUYU

Irak Hkmeti ve Krdistan Blgesel Hkmeti (KBH) PKK zerindeki basky ykseltmek iinbu abalar tamamlayabilir. 28 Eyll 2007'deki Trkiye-Irak Terrizmle Mcadele Anlamas doruynde bir admdr. Anlama finans kayna ve istihbarat salama iin yasal bir zemin olutursa daTrkiye'nin beklentilerini karlayamamaktadr. Anlama, PKK takibinde Trkiye'nin Iraktopraklarna girme yetkisi isteini bariz biimde reddediyor. Buna ilveten, Irak Hkmeti, zellikleKrdistan Blgesel Hkmetinin yaptrm gcne sahip olduu topraklarda fazlasyla ilevsiz.

KBH mzakere masasna dahil edilmemi olsa da, anlamayla biimlendirilmi ykmllkleredestek vermek iin kendi bana hareket edebilir. Buna gre, PKK'nn etkinliini baltalamak iingerekli admlar; (i) Kandil cenhndaki PKK kontrol noktalarn KBH kuvvetlerinin denetiminegeirmek; (ii) hava yolcular ile Erbil zerinden PKK'ya transfer edildii sylenen parayengellemek; (iii) Mahmur Kamp'nda ikamet edenleri Trkiye'ye iade (iii) etmek; ve (iv) IrakKrdistan'nda PKK idetine gz yuman gruplarn faaliyetlerini kstlamaktan (r. Demokratikzm Partisi) geecektir. KBH Bakan Mesut Barzan bu admlar att takdirde, Trkiyekendisini karalamaya bir son verip, bunun yerine, diplomatik pazarlklar iin dorudan kanalaacak zel bir temsilci ayarlamaldr. Ayrca [Trkiye], Habur snr kapsndaki ticaret ve transitgei mevzuatn kolaylatrp Trkiye ile Irak Krdistan arasnda daha fazla snr kaps aarakd ticaret itibarn ykseltebilir. yi ilikiler kurulmas hem Trkiye, hem de KBH'nin karnadr.Son olarak belki de en nemlisi, Msut Barzan ve Cell Talaban nfuzlarn kullanarak PKK ile 12aylk bir atekes konusunda pazarla oturabilirler. Bu, bir Trk asker harekt tehlikesini azaltrve asker mdahalelerle krizi arlatrmak yerine, Trklere PKK'nn savurduu tehdidi azaltmakiin daha uzun mrl ve verimli bir stratejiyi hesaba katma frsat verir. Bu ayn zamanda,Trkiye'ye burada nerilen reform ve programlar gerekletirecek zaman da kazandrr. Trkaskerlerinin Irak'a takviye edilmesi karsnda - bylesi PKK'nn tehdidinden bile daha fazladr -bir alternatif yaratmak asndan tm bu admlar olmazsa olmazdr. stelik asker takviyesi, IrakKrtlerine Kerkk konusunda bir ihtarnme ilevi grr. Trkiye Kerkk'n idaresinin KBH ilebirlikte yrtlmesine kat biimde kar kmaktadr. Trklerin ou, Kerkk'n [kuzeye]iltihaknn Irak'ta de facto bamsz bir Krt devletinin varln tetiklemesinden ve byleceTrkiye'deki Krtlerin ayrlk emellerine esin kayna olup Trkiye'nin blnmezliini tehditetmesinden korkuyor. Endie duymalarna gerek yok. Krtler karaya hapsolmu bir BykKrdistan'dan ok, Avrupa'nn bir paras olmay fazlasyla yeliyor. Dahas Trkiye, istikrarl,sekler ve Bat yanls bir Irak Krdistan'nn git gide daha da istikrarszlaan ve slmize olanIrak ile arasnda kullanl bir tampon olduunu fark edecektir. Irak Krdistan ile iyi komulukmnsebetleri ayn zamanda petrol tamaclk cretleri, su haklar, inaat anlamalar, petro-kalknma szlemeleri ve snr ticareti eklinde ekonomik anlamda bir talih kuunu [Trkiye'nin]bana konduracaktr.

PKK'nn kard sorunlarn zm sava alannda elde edilemez. yisi mi PKK, nihayet bararzu edip izleyecek stratejik bir karara imza atmal. Bu olduu takdirde, eski PKK mensuplar iinbir af kanun tasars gerekli olacaktr. Af; PKK kurbanlarnn resimlerine sarlan, tabutlarnaalayan acl aile haberleriyle medyann gnbegn kprtt ou Trk'e irengelmektedir. Ancak af olmakszn, Trkeye en iyi ihtimalle PKK'y idare edebilecektir ama aslazemeyecektir. Trkiye'nin epey eski bir af gelenei var ama konu PKK olunca, Genel Afkavram fazlasyla tartmal oluyor. Bunun yerine Topluma Kazandrma (Winning to theSociety), STT srecini nitelendirmek iin daha ok hoa giden bir slp. Bir af program safhalarhalinde ilerletilmelidir. lk olarak, [bu] ayrcalk rgte 2002'den sonra katlanlara teklifedilmeli. Daha sonra sra, komuta sorumluluu olmayan kadrolara gelir. PKK liderleri, iindekendileri iin bir ey olmazsa STT paketine (gemiye) su aldrabilirler.

MLL DUYU

134 PKK st dzey yneticisi iin Interpol'un haklarnda dzenledii krmz bltenler afayrcaln vermeyeceinden bulunduklar lkede snma hakk bavurusunda bulunabilirler.Baarl bir af program yaratmak ve tatbik etmek iin Trklerin atma sonras ikilemlerleyzlemi dier lkelerin tecrbeleri zerinde almas yararl olacaktr. Yine de Trkiye, u an iinPKK ile pazarla oturmay reddetmektedir. O halde, mer ve makbl bir muhatap ihtiyac vardr.Demokratik Toplum Partisi'nin (DTP) Trkiye Byk Millet Meclisi'nde (TBMM) Krtsemenleri temsil etmek iin seilmi 21 vekili var. te tam da, yelerinin Abdullah calan vedier PKK'l gruplarla balar olduu iin DTP etkili bir balant olabilir. Diplomat topluluunyeleri de akl danmanl yapmak ve itibarlarna payandalk etmek iin DTP'liparlamenterlere angaje olmaldrlar. DTP, kendi bana terrizmi knayarak ve Trkiye'nin toprakbtnln yeniden teyit ederek de itibar toplayabilir.

Tabi, ABD'nin de stlenecei nemli bir rol var. Trkiye'deki komplo teorisyenleri ABD'ninPKK'y Irak'ta barndrp bamsz bir Irak Krdistan'nn olumasna refakat (iv) ettiinisavunmaktadr. Bunun gerek olmadn gstermek iin ABD gayretlerini ikiye katlayarak Trkiyeile olan ilikilerini glendirmek zorundadr.

kili ilikilerde bir bozulma iki lkenin de karna olmayacaktr. ABD'nin, Irak'taki Amerikanaskerlerine yaplan hava ikmalinin %70'ini karlayan ncirlik Hava ss'n kullanma izninindevam etmesi de dhil olmak zere, Trkiye'nin Irak'taki abalarna destek olmasna ihtiyac vardr.Hem, NATO'nun kymetli bir yesi olarak Trkiye, Afganistan'da nemli bir rol oynamaktadr.Amerika Trkiye'nin d siyaset, ekonomi ve gvenlik karlarna odaklanarak yardmc olabilir.Bunlara, [bu kadaryla] snrl olmamakla birlikte, Irak Hkmeti ve Krdistan BlgeselHkmetinin PKK'ya tahakkm etmeleri konusunda cesaretlendirilmesi de dhildir.

MLL DUYU

BLM II: BULGULAR

TarihKrtler dnya zerinde devlet sahibi olmayan en byk aznlktr. Trkiye, Irak, ran, Suriye veErmenistan'n topraklarn ieren bir corafyada tahminen 30 milyon Krt vardr. Dnya Krtlerininyardan fazlas, nfusunun yaklak %20'sini temsil ettikleri Trkiye'de yaamaktadr. MustafaKemal, nam- dier Atatrk, 1923'te Osmanl mparatorluu'nun kalntlarn bir araya getiripTrkiye Cumhuriyeti'ni yaratt. Atatrk Avrupal komularyla eit, ada bir devlet kurmayakararlyd ancak, Avrupa'nn niyetlerine kar dikkatliydi. Birinci Dnya Sava sonrasnda tilfdevletlerinin Sevr Anlamas'nda (1920) ortaya koyduu koullar Trkiye'yi paralyordu. lkeyibyklnn te birine drp Krtlere de kendi devletlerini vaat ediyordu. Atatrk; Trklere,1923'te Sevr'in yerini Lozan Anlamas'na brakmasna kadar gidecek bir zgrlk savaarsnda bulundu ve anlamay reddetti.

Buna karlk Krtler, bamsz bir yurt kurma hedefiyle 1925'te ayaklanma balattlar. Ayaklanmaacmaszca bastrld ve ele balar Diyarbakr ehir meydannda asld. 1937'de bir baka isyanladoruk yapan bir dizi bakaldr sonrasnda Trkiye merhametsiz (v) ltleri benimseyip Trkiye'deyalnzca Da Trkleri diye tanmlad Krtlerin ak seik varln inkr etti. Krt dili,kltr ve yer adlar yasakland. Trkiye'de 12 Eyll 1980 asker darbesi olunca, cuntaanayasasnda Krt haklarnn daha da kstlanmas sonucu basklar iddetlendi. Tm Trkiye'depanolar Atatrk'n mesajyla yanklanyordu: Ne Mutlu Trkm Diyene!

deolojiPKK 1978'de Abdllah calan tarafndan kuruldu. Souk Sava' anlamlandrm olan ideolojikmcadeleden ve 70'lerin dnya apndaki smr kart hareketinden etkilenen PKK'nnbildirisinde Marksist proleter devrim ars yaplyordu. Temel kuvvetini bir ii-kylittifakndan alan devrimde PKK, kresel sosyalist hareketin ncs olarak hayal edilmii.Bildirge, Krtlerin baskyla smrlmesini knyor ve demokratik ve birleik bir Krdistanars yapyordu.

calan, Gneydou Anadolu'da bir Krt devletinin kurulmasn; farkl leheleri (Zaza, Kurman,Sorani) konuan, farkl mezheplere (Snn, afi, Alev) mensup ve farkl lkelere (Trkiye, ran,Suriye, Irak) bal Krtleri ierecek geni bir araziyi evreleyen bamsz ve birleik bir BykKrdistan yaratmann ilk adm olarak gryordu. calan, PKK'ya Stalinist disiplinle ileyen kat hiyerarik bir biim verdi. Niha yetki bir bireyklt gelitiren, muhaliflerini bastran, hasmlarn tasfiye eden calan'da kald. Taraf deitirenlersve'te (1984 ve 1986), Danimarka'da (1985), Hollanda'da (1987 ve 1989) ve Almanya'da (1986,1987 ve 1988) suikasta uradlar.

1986'da, aralarnda be kurucu merkez komite yesi ile 60 kadar PKK'l idam edildi. Dierlerifaaliyetlerini yeraltna kaydrdlar.

iddetcalan Krtlerden Trkiye'ye sadakat ile PKK'ya destek arasnda seim yapmalarn istiyordu.birliini reddedenlere kar acmasz ve hzl bir cezalandrma uyguland. PKK, devletiletmelerinde alan Krtler kadar, egemen Trk evrelerden yana duran elit Krtleri de hedefald. 1984-1987 arasnda, PKK 217 retmeni kard veya ldrd. Yzlerce ky okulu yakarakeitim faaliyetlerini baaryla karartt. Hastanelere saldrld ve doktor ve hemireler katledildi.Haziran 1987'de PKK Pnarck ky sakinlerini katletti. nk davasna souk bakyorlard. ki aysonra Klkaya'da 14' ocuk, 24 kii katlettiler.

MLL DUYU

1995-1999 aras, intihr gerilla timleri 21 intihr saldrsndan sorumlu oldu.

ABD 2001 ylnda PKK'y Yabanc Terrist rgt (FTO, Foreign Terror Organization) olaraklisteye ald. Ksa zaman sonra Kanada ve Birleik Krallk PKK'y YT olarak tanmlad. AB terrlistesine Mays 2002'de ald. Interpol, mahkeme emirleri dorultusunda 134 PKK lideri hakkndakrmz blten karrt.

PKK su etesi gibi iliyordu. Finansman; Trkiye'de deme yapmaya zorlanan ya da cinayet,karlma, fidye ve mlkiyet tahrip etme gibi olaylarla yz yze gelen Krt i adamlarndanaldklar devrim vergisinden salanyordu. PKK ayn zamanda btn Avrupa'da Krtlere ait iyerlerinden hara alyordu. Ek olarak, Krt verenler Dernei, Krt-slm Hareketi, Krt Kzlaygibi kltr dernekleri ve bilgilendirme merkezleri araclyla Krt diyasporasndan gnllfinansman elde ediliyordu. Bu organizasyonlar PKK'nn gelirini ykseltti ve alt irketler zerindensvire'de, Britanya'da, sve'te, Belika'da, Danimarka'da ve Kbrs'ta para transferlerigerekletirdi. PKK, operasyonlarn uyuturucu, silh ve insan kaakl ve mal antajla dafinanse etti. 1998'de, Britanya Hkmeti PKK'nn Avrupa'da satlan uyuturucunun %40'ndansorumlu olduunu iddia etti.

Tavan yapt dnemde, PKK'nn yllk geliri, 500 milyon Dolar civaryd.

Trk yetkililer, 2005 yl itibaryla PKK'nn yllk gelirinin 150 milyon Dolar olduunu iddia ediyor.D ileri makamlar bu rakamlarn; PKK'l yneticilerin sadece terristlik deil, ayn zamandahayatta kalma, g ve para kaygs tadklarn gsterdiini belirtiyorlar.

stismarlarTrkiye PKK'ya demir yumruuyla cevap verdi. Hkmet ou gneydou ilini skynetime tbituttu ve 1980'lerin sonunda Olaanst Hal iln etti. [OHAL ile] devletin blnmez btnlntehdit eden eylemlere gz atrmayan, anayasann 14'nc maddesi yrrle sokuluyordu. Aynzamanda, Trk devletinin birliini yok etme veya topraklarnn bir blmn ayrma amacyla bireyleme geen kiinin lmle cezalandrlabileceini ngren TCK 125. madde ve Krtmeseleleriyle ilgili serbest bir bir tartmay bile kriminalize edecek kadar geni bir terr tanmieren Terrle Mcadele Kanunu'nun 8. maddesi de ilerik kazanmt.

Gneydouda emdinli'nin dalarndan Suriye snr yaknlarndaki Siirt'e kadar ordu kamplar,polis kontrol noktalar ve asker havaalanlar kurulmutu. PKK'ya kar byk lekteki askeroperasyonlar 1989'da ve 1992'de tekrardan balatld. PKK eylemleri, 1993 yl iinde gvenlikgleri ile girdikleri rapor edilen 4.198 atmayla tavan yapmt.

1995'e gelindiinde, 150.000 kadar Trk asker ve polis Trkiye iinde olduu gibi, snr tesinde deara-bul-yok et operasyonlarna katlmt. Bu almalar siyas suikastlar da iermekteydi.Hkmet destekli lm timleri yzlerce PKK sempatizan ldrmt.

1989-1996 aras, Krt direniiyle balantl 1500'den fazla kii fali mehul cinayetlere kurbangitti. Yaklak 500 kii 91-97 aras kaybolurken, 83-94 arasnda ou Krt 230 kii polisgzaltsnda ikence sonucu ld.

Buna ilveten, Trk hkmeti PKK'y yerel nfusun yardm ve yataklndan mahrum brakmaamal bir yer deitirme politikas oluturdu. 378.000 kyl zorla tahliye edildi ve Diyarbakr,Cizre, Nusaybin gibi kentlerin nfusu iki katn at.

MLL DUYU

Diyarbakrdaki isizlik oran %70'e frlad, yoksulluk oran %39.7'ye kt ve ehirde 10 bindenfazla gecekondu tredi.

Krt' Krt'e krdran devlet, 60.000 kiilik paramiliter bir gc ky korucusu olarak istihdametti. Yetkililer bu sistemin kyllere kylerini korumada yardmc olacan sylemilerdi ama tamtersi, topluluklar arasnda kutuplamalara sebep olup ve PKK operasyonlar iin mknats etkisiyaratt. Trkiye, halkn PKK'ya olan desteinin altn oymak iin ekonomik kalknmaya odakland.1982'den 1992'ye kadar GAP'a 20 milyar Dolar yatrm yapt. Dicle ve Frat' 20 barajla (dnyannen byk dokuzuncucu olan 2,3 milyar Dolarlk Atatrk Baraj dahil) donatmay hedefleyen bykbir tarm ve hidroelektrik plnyd. GAP'n tarm a 7,7 milyon hektar araziye hizmet gtrecek,tarmsal retimi 7'ye katlayacak, kii bana den geliri katna kartacak ve 3,3 milyon yeni ibulacak ekilde tasarland.

Trkiye ayrca, insan geliim ve sosyal hizmetler hedefiyle GAP Sosyal Eylem Pln'n meydanagetirdi ama bu beklentilerin olduka altnda kald. Aklar kapatlmaya allan ve PKK saldrlarile devam eden gvenlik krizi, GAP'n baarsn baltalad. Mevsimsel otlatma ve dk leklitarm etkinlikleri ou Gneydou ilinde olaanst hal iln edildiinden neredeyse imknsz halegelmiti. Gvenlik operasyonlar ise yllk 8 milyar Dolar maliyetle ekonomide bir gedikyaratyordu. Trkiye'nin tahminlerine gre atmann toplam maliyeti 200 milyar Dolar.

Derin DevletDerin devlet mafyatik figrlerle ibirlii yapan, iinde askerler, polisler, yksek brokratlarve yoz siyasler bulunan, ayn kalptan km ultra milliyeti kar gruplar Trkiye'de birglge hkmet gibi almaktadr. [Derin devlete] bal odaklara gre devletin gvenlii vebrokrasiden mrekkep resm kurumlarn devam esastr. Anayasa, Mill Gvenlik Kurulu'na(MGK) kutsal grdkleri devletin muhafazas iin gerekli addettii her adm atma yetkisivermektedir. Vatandalarn karlarn ilerletmek yerine derin devlet, kendi nceliklerini ve gcnkorumakla megul. Yedi kez babakanlk yapm eski bir cumhurbakan Sleyman Demirel'e gre,Tek bir devletin olmas temel ilkedir. Ama bizim lkemizde iki tane var. Trkiye'nin verimsizmerkez hkmetinin bir neticesi olarak, devlet Gneydou'nun veya genel olarak Trkiye'nindemokratikletirilmesi denemelerine direndi. Tek tipin tercih edilmesi ve etnik, din ve kltrelkimlikleri ahenk iinde tutmadaki baarszlk, sosyal uyumda kopukluk ve genel bir sosyalyabanclama/souma hissiyle sonuland.

Trkiye'nin askeriyesi derin devletin kazanlm bir alandr. Tarih olarak, Trk ordusuAtatrk'n sekler, milliyeti ve adalamac hedeflerinin ylmaz bekisi olmutur. Subaylarkendi grev alanlarnn tanmn Trk topran korumann tesinde; ayrlklk, terrizm ve kktendincilik gibi kamuya ynelik tehditleri bertaraf etmek eklinde geniletirler. Trk GenelkurmayBakanl'nn bir yesinin Daha fazla demokrasi ihtiyac varsa biz getiririz. szleriyle zetlediiordunun bu babacan [devlet baba] yaklamna Krtler zellikle ierlemektedir.

Hem gerek, hem de hayal tehditler askeriyenin devlet ilerindeki asl konumunu devam ettirirkenharcamalarn da hakl karttryor. Ordu ve devletteki yandalarnn gvenlii salamaktan ziyde,kendini hakl karan olaylar tezgh etmelerinin bir tarihi vardr. rnein, Kasm 2005'teHakkri'nin emdinli ilesinde beyaz bir Doan arabann camndan bomba atlmas sonucu Umutkitabevinin sahibi ld. Kalabalk arabann peine dt ve bombaclarn meerse subayolduklarn rendi. Jandarma'ya ait olan arata ileri Bakanl'ndan verilmi bir kimlik kart,ok sayda AK-47 tfei ve dier Krt hedeflerin bir listesini buldular. Bu bombalama, Hakkri'demeydana gelen yirmi olaydan biriydi. Hepsi de PKK terr gibi grnecek biimde sahnelenmiti.

MLL DUYU

Krtler tm Gneydou'da ehir ve kasabalarda protestolarla tepki gsterdiler. Barl protestoculariddetli biimde datldlar; drt sivil, polis tarafndan ldrld. Human Rights Watch (nsanHaklar zleme) rgt ve dier gruplar, Trkiye'nin zalimce mdahalesini ve ar kuvvetkullanmn knadlar. emdinli hadisesi; devlet, gvenlik servisleri ve su etelerinden gelenuyuturucu avantas karlnda sivil hedeflere suikast dzenleyen mafyatik organizasyonlararasndaki entrikalar ortaya seren 1996 Susurluk kazasn hatrlatmt.

emdinli olay, Trkiye'nin devlet kurumlarnn sosyal refaha ayak ba olduu grnglendirdi. Soruturma iin bir meclis komisyonu kuruldu fakat en az bir yesi lm tehditleriald. Asker mdahale ile ilgili endieler, General Yaar Bykant'n yargy etkileyerekemdinli bombacsn aklamaya alt ortaya knca alevlendi. Askerin dokunulmazln vehukuk devletinin altn oymadaki roln vurgulayan emdinli savcs grevinden alnd vehukuk lisans iptal edildi.

calan'n KaderiAsker bask calan' Trkiye'den karttktan sonra, 90'larn sonunda PKK Suriye'de snacagvenlikli liman buldu. Trkiye Frat nehri zerinde Atatrk ve Birecik barajlarn ina etmi,Suriye'yi PKK ile kurduu balar koparmad takdirde suyu kesmekle tehdit ediyordu.

Ekim 1998'de Suriye, PKK'y terrist bir rgt olarak tarif eden ve PKK'y Suriye topraklar dnakartmay taahht ettiren Adana Memorandumu'na imza att. calan'n Roma, Moskova,Amsterdam, Atina ve Trk zel Kuvvetleri tarafndan tutukland Nairobi'yi kapsayan yolculuuite byle balamt. 16 ubat 1999'da Trk televizyonlar Trkiye'nin en ok arann zanlsnn kafas bezle rtlm, haplanm ve sersemletilmi olarak grntlerini verdi. ou Trk bunukutlarken, Avrupa'nn her yerinde Krtler eliliklere talar attlar, rehineler kardlar, ve protestoolsun diye kendilerini yakma eylemleri gerekletirdiler. Devlete kar ayaa kalkp Krtler iininsan hakk istemesinden dolay ok sayg duyduklar calan ile beraberlik grntsveriyorlard.

Bazlarnn ona has bir dleklik olarak grd artc bir pimanlk grnmnde calan,PKK'nn silhl mcadeleyi hayatta kalma karlnda brakmasn salk verdi. Demokratikseenek, Krt sorununu zmek iin tek alternatiftir. Ayrlk ne mmkndr, ne de gereklidir. Biz,demokratik bir Trkiye balamnda bar, diyalog ve serbest siyas eylem istiyoruz.

Bana ans verin, ay iinde hepsini dalardan indireyim. dedi.

1999 Haziran aynda bir Trk devlet gvenlik mahkemesi calan' vatan hainliinden sulu buldu.Kendisine verilen lm cezas; AB'nin idam yasana uymak iin Marmara Denizi'nde, mralAda'snda azam gvenlikli bir tesiste ekmek zere mr boyu hapis cezasna drld.

SeimlerBirok Krt, Trkiye snrlar iinde Trk kardeleriyle bar iinde yaamay yelemektedir. eitlikamuoyu anketleri Krtlerin ayr bir devlet istemediini ortaya koymakta. Trkiye Krtlerinin eziciounluu, amalarna siyas srelerle ulaabileceklerine inanyor. Lkin, Krt siyas partileriyllar boyu parlamentoya girecek adayla gsterip yerel idarelerin kontroln ele geirebilirkenulusal lekte ok az bir baar gsterebilmilerdi. Trkiye'nin seim kanunu, partilerin toplamreyin %10'unu almadka parlamentoda sandalye bulmasn engellemektedir. Bu demokratikolmayan verimsiz gerekenin sonucunda Krtlere has hibir parti parlamentoda temsil eiinigeebilmi deildir.

MLL DUYU

Karma partiler TBMM'ye katlmak iin yeterli destei elde ettiklerinde ise Trk makamlar yayasaklad, ya da siyas sistem ierisinde Krtlerin karlarn gndeme getirecek ekildealmalarn baltalayacak basklar uygulad. Kasm 1991'de, Halkn Emek Partisi (HEP)parlamento seimlerinde 18 sandalye kazanmt. Ne var ki, Leyla Zana'nn milletvekili yemininibanda renkli bant ve Krte olarak okumakta srar etmesi Trk parlamenterleri fkelendirdi.HEP kapatld ve liderleri terr rgtne su ortaklndan hapse atldlar.

1989-1993 aras cumhurbakanl yapan Turgut zal bir vizyon adamyd.Ulusal siyasette Krt siyas partilere daha byk roller vermenin PKK'nn altn oyacan farketmiti. Ayrca, reformlarn Krtleri lml hale getireceine, onlar daha iyi vatandalar yapacanainand iin 1991'de Krt dili zerindeki yasa kaldrd. Hatt zal, PKK savalar iin genel affikrini de ne srmt. Ancak zal Trkiye iin ngrd reformlar uygulayamadan ld.Austos 1992'de Sleyman Demirel HEP'in varisi, Krt Demokratik Partisi'ne (vi) (HADEP)bal 37 belediye bakanyla bulutu. zal gibi o da ar milliyetiler tarafndan Krt siyasetkinliinin merluunu onaylamakla suland. Bunu iddetli atmalarn olduu bir 10 yl takipetti. Nisan 2002'de PKK eklen datld ve Krdistan zgrlk ve Demokrasi Kongresi (KADEK)adn ald. Reformlarn dk temposuyla hsran yaayan KADEK Trklerin ve KrtlerinTrkiye'de iki asl unsur olarak iln edildii yeni bir anayasa ve Krt siyas ve kltrel haklarnnteslim edilmesini talep etti. KADEK, [Amerikan] Dileri Bakanl tarafndan terr listesine(FTO-Foreign Terror Organizations) alndktan sonra 2003'te zld. Bir yl sonra yeni bir adla,Krdistan Toplum Kongresi (Kongra-Gel) adyla yeniden kuruldu ki, bu da nihayet ABD ve ABtarafndan terr rgt olarak tannd. Tekliflerinin hkmet tarafndan karlk bulmamasnafkelenen rgt 1999'da iln ettii tek tarafl atekesi 2004'te sonlandrd. Krt diyasporasnda paraaktarm git gide zorlamt. Asker operasyonlarn yokluunda PKK kendini pek gsterememiti.u an iin PKK'nn komuta-kontrol yapsnda zaaflar bulunmaktadr. Avukatlar ve Avrupa'dakimedya yaynlar zerinden talimat veren calan, hapishanedeki hcresinde halen gl bir figr.

Ama PKK iinde baka unsurlar tredi ve meclisteki DTP'li vekiller calan'a balyken bunlarcalan'n otoritesini iniyor. Konumlarn borlu olsalar da, PKK'nn ar toplarndan ideolojikolarak bamszlar. Erdoan'n DTP'li vekillerden PKK terrn terk etmelerini istemesine karlk,temsilcilerden biri ne kendisinin, ne de arkadalarnn iddete destek olduunu belirtti ama ekledi:Her Krdn PKK'ya katlm bir aile yesi var. Kendi ocuklarm nasl knarm?

DTP'nin lml yaklam, Avrupa Krt diyasporas iinde yaygn olan, Trk devletinin yalnzcaiddetten anlad kansyla tezat oluturmaktadr. iddet fazlasyla merkezin dna tamdurumda. Kandil grubunun silhlar var. Komutanlar on yllardr ayaklanmalara katlmlar amayeni yelerinin ou i ve temel haklar temin edildiinde dalardan inecek olan gen Krtler.

PKK operasyonlar lmcl olmaya devam ediyor. PKK eylemleri 2005'te 200 asker ve sivilinlmyle sonuland ve takip eden yl boyunca PKK eylemleri sonucunda en azndan 600'den fazlainsan hayatn kaybetti. 2007'nin ilk yarsnda 167'si asker olmak zere 225 kii PKK saldrlarsonucu ld.

7 Ekim 2007'de rnak'ta 13 da komandosunun lm sonrasnda, u anda Kandil'e hava saldrsve byk lekli snr tesi harekt yaplmas konusunda istekler var.

MLL DUYU

Adalet ve Kalknma PartisiErdoan'n AKP'si ilk zaferini 2002'de elde etti. Erdoan kendini dinine adam bir Mslman olsada, Babakan olarak radikal slm ile arasna mesafe koyarak, yolsuzluu knayarak, ve lml,demokratik fikirleri kucaklayarak beeni toplad. Erdoan Abdullah Gl' cumhurbakanlnaaday gsterdi ama Gl'n slm'a olan ballndan korkan ordu darbe tehdidi savurarakadaylnn nne ta koydu. Erdoan 22 Temmuz 2007 iin erken seim iln etti ve ezici birdestekle oylarn %47'sini kazand. Bu sayede TBMM'deki 550 sandalyenin 340'n elde etti.

AKP'nin dou ve gneydouda oy oran, Krtlerin politik sesi olarak Kongra-Gel'den sonrakurulan DTP'yi gemiti. AKP yol, okul ve eitli sosyal hizmetlere bolca aktt parann dlnalmt. Krtler, Krt dilinde yayn ve eitim de ieren daha byk kltrel haklar konusundayapt yasa reformlar iin AKP'ye itibar ettiler. AKP'nin yerel rgtleri aan muhafazakr deerlerive parti taban, git gide etnik siyaseti reddeden Krt semene de hitap ediyordu. PKK halkdesteinin eridiini hissedebilir ve belki de PKK iddetindeki gncel art, AKP'nin son Temmuzseimlerindeki performans sonrasnda kendi nemini hatrlatmaya ynelik bir abadr. DTP beklendii zere idare etmekten uzak olsa da, sonular yine de parti iin nemli bir zaferdi. 21Krt, baraj eiini atlatarak bamsz temsilci olarak seildi. DTP'li bir parlamento yesine gre,AKP ve DTP'ye oy vererek hem Krtler, hem de Trkler kendi ordularna kar olduklarngsterdiler.

Yine de, DTP calan'n mahkmiyet koullarnn iyiletirilmesini istedii zaman AKP-DTPilikileri gerildi. AKP'nin bu neriyi gz ard etmesi zerine DTP Abdullah Gl'ncumhurbakanl seiminin nc turunu terk etti. Partiler arasndaki ekimelere ramen Gl,Cumhurbakan olarak yapt ilk konumada, yeni anayasada daha geni bireysel haklara ihtiyaolacann altn izerek dorudan Krt sorununa iaret etti ve eitlilii Trkiye'nin gc olaraktakdir etti; aznlk dillerinin resm kullanmn ierecek ekilde, aznlklar iin daha genikltrel haklar arsnda bulundu. Gl ilk yurt ii gezisinde Gneydou'daki Krt ehirleriniziyaret etmeye karar verdii zaman ok scak karlanmt. Gl ile buluan DTP yeleri PKKsorununa iaret ederken affn nemini belirttiler. Seimler ordu iin ar bir aalanmayd.Trklerin kar kmas ve Krtler arasnda AKP'ye olan destein artmas sonucu ordunun zorbalgeri tepmiti. Bykant ve dier yksek generallerin, Gl'n yemin trenini boykot ederek ve ilkresm resepsiyonunda uzun sre kalmayarak bir gelenei ykmalar, AKP'ye besledikleri dmanlgzler nne seriyordu. Bykant - ok grrcesine - Gl'n Cumhurbakanlna seilmesiniteebrik etmek iin iki haftadan fazla bekledi.

Ar milliyeti Milliyeti Hareket Partisi (MHP), sosyal gerilimleri smrerek ald %13 oylatemsil barajn geti. Cumhuriyet Halk Partisi (CHP) ile koalisyon halinde AKP reformlarnalt st etmeye ahdetti. MHP ve CHP, yapt darbe sonras asker hkmetin yrrle soktuu1982 anayasasn deitirme plnlarna kar zellikle ihtiyatl durmakta. Yeni anayasa almas isetaslak aamasnda devam ediyor. Trkiye'nin sivil toplum tarafndan incelenmi ve tamamensiviller tarafndan yazlm ilk anayasas olacak. Tasar, Trkiye'nin etnik ve din konularayaklamn Avrupa nsan Haklar Szlemesi'nin koyduu standartlarla uyumlu hale getirmekte.stelik nceki anayasann, devletin blnmez btnln tehdit edenlere aman vermemek iinkullanlagelen, skynetim sresince insan haklarn askya almaya yarayan hkmleri de iptalediyor.

AB Tesiri90'larda AB'ye katlmak birok Trk iin bir takntyd. 1996'da Gmrk Birlii'ne katldysa da,ou eski komnist lke sraya atlarken sonraki yl iin aday olarak bile grlmeyince, Trkiye'ninumutlar karard. Lksemburg Babakan Jean-Claude Junker'in kencenin hl yaygn bir

MLL DUYU

uygulama olduu bir lke AB masasnda yer bulamaz. demesi Trk yetkililerin yarasna tuzbasmt. Juncker'in aalayc yorumu ou Trk', reformlar olsun veya olmasn, AB'ninTrkiye'yi kendi Hristiyan kulbne almayacana ikna etmiti. Avrupa Birlii KopenhagZirvesinde, birlie yeni katlacak yelerin resm katlm mzakerelerini konumadan nce yerinegetirmesi gereken siyas ve ekonomik artlarn erevesini belirledi. Kopenhag kriterleri olarakbilinen bu artlar, ekonomik reformlar ve demokrasiyi, insan haklarn ve hukuk devletini garantialtna alacak sabit messeselerin varln ieriyordu. Erdoan Avrupa Birlii hedefine inatlasarlyor, ayrca Trkiye'nin AB'yi byteceini ve bunun, medeniyetler arasnda gerek bir uyumunmmkn olduunu gstereceini savunuyor.

ou Trk onunla ayn dnyor. 2005 tarihli geni katlml bir anket Trkiye'nin geleceininAvrupa'da olup olmad sorusunu soruyordu. Katlmclarn %77.4' AB yeliini tercih etti.

Krtler de ezici bir ounlukla Avrupa'nn bir paras olmay, karaya skm bir bykKrdistan'dan daha ok tercih ediyor; %83,3' AB yeliine olumlu cevap verdi.

Destek u sralar dm olsa da, Trklerin byk ounluu AB'ye katlmann hayat standartlarnave siyas zgrlklere dntrc etkisinin olacana inanmaktadr.

Erdoan AB yeliine ulamak iin politik sistemi zgrletiren ve basn, rgtlenme ve ifadezgrl zerindeki kstlamalar geveten yasal ve anayasal reformlarn canhra peinedt. Hkmet lm cezasn kaldrd, ceza hukukunu gzden geirdi, kadn haklarn pekitirdi,aznlk dillerindeki yaynlar zerindeki kstlamalar azaltt, mahkeme karar olmakszn yaplanaramalara son verdi ve ikenceye sfr tolerans politikas uygulad. DGM'leri laveden, yargnnbamszln gelitiren ve cezaevi sistemini slah eden tedbirler yrrle kondu. TCK ve CMKgibi, anti-terr kanunlarnda da deiiklik yapld. Trkiye Avrupa nsan Haklar Szlemesi'nin6'nc ve 13'nc protokollerini imzalad ve onaylad. AKP ayn zamanda, Trkiye'nin kudretliordusunu sivil otoriteye rm etmek gibi etrefilli bir ie el atmay denedi. Mays 2004'te yaplanbir anayasa deiiklii ile komutanlarn kiisel harcamalar iin kullanlan bte harici zelhesaplar iptal edildi. Asker mahkemeler bar zaman sivilleri tutuklamaktan men edildi. MGKsandalye ounluu sivillere verilerek geniletildi. MGK Genel Sekreterinin drt yldz generalolmasn art koan hkm kaldrld ve nbetlee grev sayesinde dili generallerin emekliedilmesi kolaylatrld. Ayrca, MGK'nn zel yetkileri krpld. Buna rnek olarak, sivillerisoruturma yetkisi reddedildi. Askerin resm toplantlara katlmn nleyen, skln azaltannlemler alnd ve MGK seilmi hkmete bal bir danma merci hline getirildi. AB'ye gidenyolun Diyarbakr'dan getii gr beyn eden Erdoan, Krtlerin haklarn iyiletirecekadmlara yneldi.

Devlet televizyonunda Krt dilinde haftalk 45 dakika yayn ve zel okullarda Krt diline izinsalayan yeni dzenlemeler yrrle sokuldu.

Eve Dn Yasas Austos 2003'te kartld. Yasa, silh brakmay kabul eden Krtlere geiciolarak yeniden katlm neriyordu. Kye dn program ile geri dnenlere yardm sz verildi.Bylece, evlerine, iftliklerine ve hayvanlarna yeniden sahip olabileceklerdi. Ocak 2004'teYargtay, on yldan fazla bir sredir hapiste rmeye terk edilmi olan Leyla Zana ve arkadan serbest braktrd. Erdoan, PKK sorununun yalnzca asker yntemlerlezlemeyeceini de anlad. 2005 Austos'unda Diyabakr' ziyaretinde yle konutu: Byk vegl bir millet kendiyle yzleebilme, gemiindeki hata ve gnahlar kabul etme zgveninesahip olmaldr ve gelecee gvenle yrmelidir... herkesin grne az... Trkiye ulatmznoktadan geri dnmeyecektir. Demokatikleme srecimizden geri adm atmayacaz.

MLL DUYU

Yarglar baz PKK yelerini serbest brakp dierlerinin cezalarnda indirime gidince, KrtlerErdoan'n PKK ile konumaya ve bir af dzenlemesinin detaylar zerinde almaya balayacanumdu. Bir DTP'li parlamentee gre ise, PKK'nn yz kzarmadan dadan inceceini... TurkishDaily News gazetesinin genel yayn mdr Yusuf Kanli, Erdoan'n yaklamn yirmi yl geenbir travmann yaralarn saracak edbirli ve kstl bir af olarak tarif etti.

NoksanlarAvrupa Konseyi Trkiye'nin reformlar uygulamadaki ilerlemeyiine ve sorunlarna iaret etti.

Krte televizyon yaynna ayrlan sre snrl bulunuyor, zel okullarda Krte'ye izin veriliyorolsa da ok az rencinin bu cretleri karlayabilecei belirtiliyordu. Ocak 2005'te Ankara Valisi,kltrel haklar gndeminin anayasaya aykr olduu gerekesiyle Krt Demokrasi Kltr veDayanma Dernei'ne iletme ruhsat vermeyi reddetti. Gvenlik durumu gz nnde tutularakDiyarbakr, Batman, rnak, Mardin, Siirt, Hakkri, Bingl ve Tunceli kritik iller diyeadlandrlyor; silhl kuvvetlere, cezadan muaf olarak istismar etmesine msait bir ortamyaratan zel bir idar yasa ile ynetiliyordu.

Eski milis yelerinin yeniden entegrasyonu ve yerinden edilmi insanlarn evlerinedndrlmesinde snrl ilerleme saland. Programn ilk alt aynda sadece 1.873 kii yenidenentegrasyona dahil edilebildi. Ksmen de Kye Dn program dn iin makul artlaryaratamad iin... Elektrik ve telefon hizmetleri gibi temel alt yaplar yetersiz kalyor, kykorucularnn devam eden varl da dn konusunda cesaret kryordu. Uygun olan 104.734kiiden sadece 5.239'u tazminat iin bavurdu, bunlarn da sadece 1.190' bir deme alabildi.

Trkiye ifade zgrln bastran kanunlar iyiletimede de baarsz oldu. Ekim 2005'te kartlanCMK(?) 150. madde, devlet kurumlarna hakaret konusunda verilecek cezalar dzenliyordu.2005'te Trk roman yazar Orhan Pamuk Bu lkede otuz bin Krt ve bir milyon Ermeni ldrldama kimsenin bunu koumaya cesareti yok. dedi. TCK 301. maddeden Trkle hakaret ilesuland.

AB Tkiye ile resm mzakereleri 2005'te balattysa da Trkiye'nin btn artlar yerine getirmesiok uzun bir zaman alacaktr. Adayl dzenleyen 60.000 sayfalk bir ynetmelik var ve Trkiyekesin bir ilerleme salasa bile yeliin garantisi yok. Trkiye'nin Bir AB yesi olan Kbrs ileGmrk Birlii anlamasn imzalamamas ie zorluk katyor. AB yeliinin btn yelerce kabuledilmesi ve baz lkelerin konuyu referanduma balamas da...

Avrupa'daki Trkiye muhalifleri reformlarn yava ileyiini fark edip AB yeliine kstek oldular.Avrupa anayasasn reddeden Fransa ve Hollanda oylar, Trkiye'nin yeliine kar tepkinin enazndan bir ksmyd. Almanya Babakan Angela Merkel tam yelie gre eksik yanlar olan birimtiyazl ortaklk nerirken, Fransa Chumhurbakan Nicolas Sarkozy Trkiye'nin Avrupa'dayeri yok. iddiasnda bulundu.

Merkel, Sarkozy ve dier kartlar, ilerleyiin eksikliinin Trkiye'nin demokrasisinibaltalayacan, milliyetileri ve orduyu glendireceini ve Trkiye ile Irak Krtleri arasndakiatma olaslklarn arttracan grp muhalefeti kademe kademe azaltabilirler.

Eyll 2007'de BM Genel Kurulu'nda bir araya geldiklerinde, Sarkozy Erdoan'a Trkiye'nin giriinidesteklediini sylemiti.

MLL DUYU

Irak UnsuruTrkiye Amerika'nn Irak'taki savana iddetle kar kt. 1 Mart 2003'te TBMM, Amerikan 4.Piyade Tmeni'nin Irak'a Trkiye zerinden transit geiine tezkere vermeyi beceremeyince Trk-Amerikan ilikileri dk bir seviyeye indi. Bush ynetiminin PKK'ya kar harekete geememesiTrklerdeki Amerikan kartln pompalad. Bugn ABD antipatisi tm zaanlarn en yksekseviyesinde. Alman Marshall Vakf'nn 2007 tarihli bir anketine gre Trklerin yalnzca %9'uAmeirka'ya olumlu bakyor.

ou Trk, Amerika'nn byk bir Krdistan kurmak iin gizli gndeme sahip olduuna inanyor.Kant olarak, PKK'nn ABD'nin Irak'a yerletii 2003'ten sonra kendini yeniden yaplandrma frsatbulduunu ne sryorlar. Trkiye'deki PKK varlna ek olarak, Trk yetkililer bin kadarPKK'lnn Irak Krdistan'nda, Kandil dalarnda, Trkiye snrna 50 Km mesafedeki anakarargh ile birlikte 65 kampta faaliyet iinde olduunu belirtiyor.

Erdoan, hi bir lkenin snrlarnn karsnda istikrarn ve toprak btnln tehdit eden birterr rgtne msamaha gsteremeyeceini srarla belitiyor.

Erdoan Beyaz Saray' Ocak 2005'teki ziyaretinde, ABD'yi PKK savalarn serbest brakmaklaeletirdi ve bann bann kurutulmas konusunda bask yapt.

Sonra uyard: Ne gerekiyorsa onu yapmak zorundayz. Gereken gayet aktr."

2007 yaz boyunca 150.000 Trk askeri Irak snrna ylarak PKK'nn belini kracak bir snr tesioperasyon iin gzda verdi. Sevkiyat ayn zamanda Trkiye'nin Kerkk endiesine dnk birsinyaldi. Trkiye, Irak anayasasnn 140. maddesinde ngrlen, 31 Aralk 2007'de Kerkk'nstatsn belirleyecek referanduma kat'iyen kar kyor. Irakl Krtler, 2005'te geici anayasannson tarih olarak 2007'ye iaret etmesine zlmlerdi. imdi ise, yl sonuna kadar [referandumun]yaplamayabileceine ve belki de hi yaplamama olaslna daha da zlyorlar. TrkGenelkurmay kumda bir izgi izmi durumda. Kerkk referandumunu Irak Krdistan'nndevletlemesinde ileri bir adm olarak gryorlar ve Kerkk referandumunu nlemek iinkuvvetlerini harekete geireceklerini ifade ediyorlar.

Bu arada ou Krt, nisb zgrlk ve refaha kavumu olan Kzey Irak'taki kardelerinesnrn tesinden zlemle bakyor. Trkiye ve dier lkelerdeki Krtler, Irakl Krtlerinistedii eyi istiyor. Trkiye, Krdistan Blgesel Hkmetinin PKK'ya kar harekete gemesiniisiyor. Geen 15 yldan bu yana ise, Irakl Krtler ikisi Trk askerlerinin eliinde olmak zere,PKK ile 3 kez baarsz olarak kar karya geldiler. Irakl Krtler u anda Irak'n blnmesinikrkleyen iddeti nlemekle megul. PKK ile tam yzlemeyi balatacak yeni bir cephe amayne KBH, ne de Amerikan kuvvetleri istiyor. Trkiye-Irak Terrle Mcadele Anlamas (28 Eyll2007) mal ve istihbar zemin oluturmaktadr. Oysa Irak'n, topraklarndaki PKK kamplarndanszde endie etmekten teye gitmemesi Trkiye'nin isteklerinin ak ara uzanda bir durum. Iraklmzakereciler Trk askerlerine Irak topraklarnda operasyon yetkisi veren bir anlama maddesinireddettiler. Dahas, anlama KBH'nin katlm olmakszn mzakere edildi. Erdoan IrakHkmetiyle ibirliini glendirmek isteyebilir ama Badat'n blge zerinde yetki sorumluluunasahip KBH zerinde ilevsel bir hkm yok. PKK'y hedef alacak bir almada ihtiya duyulacakolan Mesut Barzani'ye iftiralar atmas, Trkiye'nn karlarna zarar vermektedir. Erdoan'ndedii gibi; Bunu tek bamza yapamayz. Btn lkeler ibirlii yapmal.

ABD'nin rzas olmakszn byk apl bir asker operasyon yrtmek konusundaTrkiye'nin cesareti krlm durumda. Amerika, Barzan pemergelerinin Irak gvenlik

MLL DUYU

glerine payanda olmasna feci halde ihtiya duyuyorken, bu uzak bir ihtimal. Bush ynetimi,Trkiye sabrn tarp Irak Krdistan'n igal etmesin diye ABD, Trkiye ve Irak arasndaistihbarat paylamn ieren bir l Mekanizma nerdi. 25 Aralk 2006'da (E) General JoeRalston (ABD Kara Ordusu) PKK ile mcadele zel temsilcisi olarak atand. 7 grmeden sonra;Irak Hkmeti ve KBH'nin tepkisizlii, Trklerin inatl ve ABD'nin daha fazla baskuygulamak istememesi sonucu giriimin bir yere varmayaca ortadayd. Uygulama, Irak Savaarefesinde Trkiye'nin Amerikan kuvvetlerinin topraklarndan gemesine engel olmasnunutamam baz Amerikan ordusu mensuplarnca da yavalatld.

Amerikal ve Trk yetkililerin, Trkiye'nin igal tehditlerinin nne geme amal olarak, Temmuz2007 iin dnlen bir ortaklaa asker operasyon zerinde ihtiyatl grmeler yapt renildi.Amerikan zel kuvvetlerinin de Trk Ordusu ile birlikte alaca bu gizli eylem, liderlerini vekomutanlarn ldrerek PKK'y ntrletirme amacn tayordu. Grne gre, sz edilenoperasyon basna szd iin asla gereklemedi.

Daha sonra o ay Trk basn, ABD'nin PKK'y vasta yapp ran kolu PJAK'a ve dier ranl Krtgruplara ran'la ekime strajesinin bir paras olarak para ve silh gnderdiini duyurdu.

Ama ABD'nin Ankara Bykeliliinin aklamas uydu:

ABD PKK'y terr rgt olarak gryor. Biz PKK'ya silh, ulam veya herhangi bir ey tedariketmiyoruz. PKK ile ran veya baki bir konuda grmyoruz ve kadrosuyla da grmyoruz.Tersine, PKK terrne kar alyoruz ve rgt ve K.Irak ile Avrupa'daki liderlerini tecrit etmeyeurayoruz.

MLL DUYU

BLM III: NMZDEK YOL

Mesut Barzan ve Cell Talaban, 12 aylk bir atekesi tevik iin PKK zerindeki nfuzlarnkullanmaldr. Bu, Trkiye ve PKK arasndaki restlemenin nne geecek bir souma periyoduyaratacak, Trkiye'nin reformlarla ilerleyiine izin verecektir. Trkiye bu zaman araln DTP'yimuhatap olarak kullanarak STT (silhszlandrma, terhis etme, topluma kazandrma) koullarntetkik etmek iin de kullanabilir. Trkiye'nin dostlar, iinde AB yelii zerine younlatrlmkonumalarn da olduu siyas destek ve Gneydou'da sosyoekonomik kalknmay destekleyecekmal yardm temin etmelidir.

Bu raporda aadaki maddeler nerilmektedir:

Reformlarn TatbikiTrkiye'nin yeni sivil anayasasn tasarlanmas devam eden bir sre. Bu arada yasaiyiletirmeleri de devam etmeli. zellikle; Trkl ktlemeyi veya devlet kurumlarneletirmeyi saldr sayan TCK 301. maddenin kaldrlmas. fade zgrln kstlayan veKrtleri hedef almak iin kullanlagelmi TCK 215, 216, 217 ve 220 ve bunlarla birlikte yine ucuak bir terr tarifine mahal veren Terrle Mcadele Kanunu'na da reform gerekmektedir. Esneksiz,hesapsz ve kat muhafazakr yargy dntrme tedbirleri gereklidir. Kltrel haklar dageniletilmelidir. Buna devlet yaynlarnda ve devlet okullarnda Krtenin kullanm dahil olmaklabirlikte kamu hizmetleri de gelitirilmelidir. Din zgrlkleri ve aznlk haklarn da gzdengeirmeye ihtiya var.

Ordunun DemokratikletirilmesiTrkiye'nin kendi topraklarnda faaliyet gsteren terristleri kknden skmesi sorgulanamazhakkdr. Ancak, gvenlik gleri evrensel yasal ilkelerle ve uluslararas insan haklarstandartlaryla uyumlu olmaldr. Trkiye'nin silhl kuvvetleri demokratik bir ordu gibi ilevgrmelidir. Ne MGK, ne de TSK, toplu nfus kaydrma veya dman yararlanmasn diye her yeridz etme politikasn gtmekte serbest olabilir. Fesat karmak ya da sivil itaatsizlik rgtlemekiin serseri operasyonlar yrtme, sivillere suikast dzenlemeye su ortakl yaplamaz. Byleoperasyonlar btn bir silhl kuvvetlere gvensizlik, komutanlarna utan verir ve Trkiye'ninuluslararas itibarna glge drr. Irak'n Egemenliine Sayg GsterilmesiTrkiye, ulusal karlarn KBH ile ibirlii yaparak koruyabilir. Trkiye, Terrle McadeleAnlamasnda belirtildii gibi PKK zerindeki basky arttrmak iin Irak Hkmetiyle mal veistihbar ibirliine gidebilir. Trkiye'nin Tak Tak (?) petrol yataklar zerinde karlar vardr vekrl enerji nakil cretleri almaktadr. Trk inaat irketleri Kuzey Irak'ta devam eden ekonomikgelimede ncelikli olarak yarar salamaktadr. Yansra Trkiye, Irakl Trkmenlerin haklarnkoruyacak ve git gide deikenleen ve slmleen Irak ile arasnda tampon blge olacak Batyanls, sekler bir Irak Krdistan'n memnuniyetle karlayacaktr. Nihayet, TrkiyeKerkk'n KBH'ye katlmasn nleyen abalarn sonlandrmaldr. [Trkiye] itiraz ettike, IrakllarKerkk'n stats iin referandum konusunda daha ok srar edecek ve Krdistan BlgeselHkmeti Krt olmayan Kerkkllerin haklarn koruyacak yetki paylamdzenlemelerinden daha da uzaklaacaktr. Kulak arkas isteklerde bulunmak Trkiye'ninzayf ve etkisiz grnmesne sebep olur.

MLL DUYU

Af Dzenlemelerini HazrlamaAKP hkmeti kurduunda ve Abdullah Gl Babakan olduunda, milliyetiler ve ordu hkmetinpimanlk yasas plnn nlemek iin devreye girdiler. imdi, AKP'nin mevcut seim zaferindenyararlanarak, ihtiyatl bir ekilde PKK'y imdi ve sonuna kadar silh brakp tasfiye olmaya iknaedecek bir af dzenlemesini ortaya karmasnn tam zaman. Af programnn safhalar halindeilemesi gerekir. Ayrcalk ilk olarak, rgte 2002'den sonra katlan PKK'llara tannmaldr.Ardndan komuta sorumluluu olmayan kadrolar gelmelidir. Interpol'n krmz bltenkartt 134 yksek komutan af iin uygun olmayacaktr fakat, ikamet ettikleri lkelede veCumhurbakan Cell Talaban'nin barndrabileceklerini syledii Irak'ta snma talebindebulunabilirler.

Trkler btn PKK yelerinin Trkiye'de yarglanmasn istiyor ve Trkiye'nin uzun bir genel aftarihi varken bahsi edilen adl uygulamann hazm kolay olmayacaktr. Af dzenlemesi kendikaderlerine de iaret etmedike, PKK'l komutanlar adamlarn elde tutmak iin ellerinden geleniyapacaklardr. Terim de nemlidir: Genel Af tabiri fazla ihtilfl. Bunun yerine ToplumaKazandrma, STT srecini tanmlamak iin daha ho bir terim olacaktr.

Muhatap BelirlemePKK'y mzakereci olarak kabul etmek herhangi bir hkmet asndan tahamml edilemezolduundan DTP yararl bir muhatap olabilir. DTP'nin TBMM'de Krt semene hizmet etmekzere seilmi 21 vekili var ve yerel ynetimdeki gl temsil durumu [partiye] pazarlkta muhatapolmak iin gerekli meiyeti salyor. Erdoan DTP'lilere PKK terrn knama arsndabulundu. Ancak bu istek ayn zamanda; DTP'nin calan, Kandil grubu, Trkiye'deki PKK'lgerillalar ve Avrupa'daki Krt diyasporas ile olan, etkili arabulucu olmasn salayan balarvarken, muhataplk potansiyelinin altn oyar. DTP'li parlamenterlerin inanlrlna katkdabulunmak nemlidir. DTP'li yeler PKK'y knamaya zellikle isteksiz olsalar bile, genel olarakterr knayarak gven toplayabilirler. Milliyetiler DTP'yi bozguncu yabanclar olarak gryor.AKP onlara Trkiye'nin demokratikletirilmesinde hakik rol orta muamelesi yaparak durumutelafi etmelidir. ABD elisi ve dier diplomatik grevliler [DTP'lileri] yksek seviyeden kabuletmeli ve onlara danmanlk salamal. DTP'nin diyaspora unsuruyla irtibat, Avrupa'da PKK iletemaslar olduu bilinen Amanya ve Fransa'nn istihbarat mercileriyle glendirilmelidir.

Gerek Aray ve Bar (Uzlama) SreciTrkiye, PKK ile atmasndan kalma sorunlu bir miras ile yz yzedir. Bir Gerekler veUzlama Komisyonu (GUK) gven ortamnn inasna yardm edecek, iddet dngsn sonaerdirecektir. Bu ayn zamanda yapann yanna kalmas kltryle de mcadele edecek ve hukukdzeninin salamlamasna yardmc olacaktr. Geree ulamak kolay olmayacaktr. oklugerekler mevcut. ki tarafn da kendine gre bir aslnda ne oldu tarifi var ve kat ekildeaslnda kendilerinin [gerekleri] bildii hususunda inandrlm durumdalar. Trkler, atma sonrassafhay beklemek yerine dier lkelerin srncemeli iddet dnemlerinden sonra gei dnemi adlsistemlerini nasl gelitirdiine almaldrlar. Konuyla ilgili bir uluslaras tecrbe aratrmasyaplabilir. Bunun iin Trkler keif gezileriyle d lkelere gnderilip GUK (Gerekler veUzlama Komisyonu) uzmanlarn Trkiye'ye getirebilirler. Trkiye iin uygun bir GUKalmasna arlk verilirken, birebir ve az sk istiareler; ve kurulu aamasnda zelseenekleri deerlendirirken olaylarn kaydn tutup meclis kararnamesiyle bte ve kapsambelirtilen olaan bir giriim olarak belirli bir dnemi kapsayan bu olaylarn deerlendirilmesiningren bir raporun ortaya karlmas ve [bunun zerinden] konsensus grnts serglemenin deyarar olacaktr.

MLL DUYU

Altyap YatrmlarTrkiye u anda 2001 mal krizinden sonra AKP tarafndan uygulanan makro ekonomikreformlarn hasadn toplamaktadr. Dorudan Yabanc Yatrmndaki (DYY) art gstergelerinianlatmaya gerek yok. 1980-2003 arasnda DYY sadece 19 milyar Dolar iken, 2006'da 20 milyarDolard. Trkiye'nin genel ekonomik refah AKP'nin yol, su gibi alt yap yatrmlar iin kamukayna ayrarak, atmaya getirilecek zm ekonomik tabanl olarak yenilemesine msaadeediyor. Yeni baraj projeleri ekonomik byme iin ucuz elektrik salayacaktr. Ulamsektrndeki yatrmlar, Diyarbakr Havaalan'nn uluslararas uular karlayacak ekildeyenilenmesini ierebilir. Ayrca denekler, Trkiye'deki devlet enerji irketinin Gneydou'dapotansiyel enerji kaynaklarnn AR-GE'sine ynelndirilebilir.

Sosyal Refahn YaylmasGneydou'da ek yatrmlar salk ve eitim gibi hizmetleri arttrmakta ve PKK ile atmadayerlerinden edilmi sivillerin dn ve yeniden yerletirilmesini iane etmede kullanlabilir.Projeler, yerel toplumda kalknmaya ayak ba olan feodal airet dzenini ortadan kaldrma amacnahizmet etmelidir. Kadnlar sosyal refahn ykselmesinde ve sivil toplumun glenmesinde hayat birrol oynayabilir. Kadnlarn ataerkil dzenin esir edici evlilik ban datmasna yardm edecekekilde aba harcanmaldr. Kzlar, onlara daha fazla seenek ve daha iyi ans veren arttrlmeitim frsatlarndan yararlanabilir. Daha fazla projeyle kadnlarn i bulmas zerinde durulmal.Yerel kredi eklindeki mal destek kadnlar iin kk lekli endstri yaratr. Krtlerde kalabalkaileler ve ok eli evlilikler gz nnde bulundurulduunda, nfus plnlama programlarna daihtiya var.

Yeniden Entegrasynun (Topluma Kazandrma) DesteklenmesiAvrupa Blgesel Kalknma Fonu, Avrpa Sosyal Fonu veya Avrupa Tarm Rehberlik ve GarantiFonu, AB ve Trkiye Hkmeti bir Bar ve Kalknma Fonuna ortaklaa arka kabilirler. Buyardm Kye Dn Programn destekleyebilir ve olaylarda mlkleri yok edilmi ya dakullanamayacak kadar zarar grm mal sahiplerine tazminat salayabilir. Gneydou'daki illerinzel ynetim durumlar kaldrlmal ve koruculuk lavedilmelidir. Projeler uluslararas hibedesteiyle i bulmaya ve ky korucularnn, emekli ayl olan eski ky korucularylabtnletirilmesine odaklanmal.

YaratmaGneydou'daki %30 isizlik oran, tarm ve hayvanclk gibi geleneksel endstrileringelitirilmesiyle azaltlabilir. Gneydou'da, Trkiye'nin Dicle ve Frat rmaklar zerinde bereketlisu kaynaklar ve yeralt su kaynaklar bulunmaktadr ama su kayna ynetimi byk ldekifayetsiz.

Humusu yok eden Atatrk Baraj'na su aktmak yerine damla sulama yntemi, daha verimli vekullanc dostu bir teknoloji olacaktr. Yeni tarm ve tohum retiminin tantm yaplrken, toprakreformuna lek ekonomisini mmkn klmas iin ok sahipli topraklar da dahil edilebilir. OrtaDou, tarmsal endstri ve deri rnleri iin hazr bir pazar arz ediyor. Hayvanclkteki yenilikler,daha verilmli dericiliin devreye sokulmas ve mteriye ulamay hedefleyen retim-datmstratejilerinin iletilmesiyle baarlabilir. Irak'a Habur'dan baka snr kaplar da almaldr.Trk jandarmas, dayanksz tketim mallar ve Irak'tan Trkiye'ye gnderilen dier tketimmallarn tayan kamyomlar bilerek bekletmek yerine hzlandrmal ve ileri BaknalGneydou'da yatrm veya ortak giriim dnen iadamlarnn vize ilerine hz vermeli.Babakanlk bnyesinde kurulacak bir plnlama ofisi ajanslar aras koordinasyonu ilerletecek veulusal ve yerel hkmetler aras ortak almalar kolaylatracaktr, yeni yatrmlarn yolunuaacaktr.

MLL DUYU

Sopayla Havu SallamakPKK zerindeki bask, uluslararas finans ve propaganda altyaps basklanarak arttrlabilir. Bubalamda Avrpa meneli kurulular ve paravan irketler dikkatle takip edilmeli ve iddetidestekledikleri grlrse kapatlmal. 25 AB yesi devletin ve Norve ile svire'nin oluturduuAvrupa Terrle Mcadele Grubu yasad kanunsuz gelirleri soruturmada ba ekmelidir. Terreylemlerine kaynak aktarlmasn nlemek iin kurulmu BM Terrle Mcadele Komitesi ise,PKK'nn paravan irketlerine destek kmasndan phelenilen AB yesi ve dier ye lkelerdenPKK'ya finans salamay durdurmalarn isteyebilir. fade zgrl kayglarn dadengeleyerek, nefreti ve iddeti kkrtan Avrupa yaynlarnn lisanslar iptal edilebilir.

Trkiye-KBH Ortakln BytmeTrkiye ve KBH eninde sonunda vazgeilmez ortaklar olacaktr. imdilik, ortak zeminyakalayarak, belirleyerek gerilimleri azaltabilirler ve gven inas iin admlar atabilirler. TrkiyeMesut Barzan'yi c gibi gstermeye son vermeli ve grmesi iin zel bir temsilci gndererekdorudan diplomasi kanaln amaldr. Bu bulumann temeli, Trkiye ile ibirliinin neminikavram olan KBH Babakan Neirvan Barzan tarafndan atlabilir. Trkiye ile Irak arasndaimzalanan Terrle Mcadele Anlamas, ancak ve ancak KBH devrede ise iletilebilir. KBH'ninPKK lojistiini kstlayamaya yardm etmek iin ataca ok sayda adm mevcut. Kendine aitolanlarla birlikte Kandil'de PKK kontrol noktalarna geebilir, Erbil'deki havaalanndan yolcularlaPKK'ya transfer edildii sylenen paray yasaklayarak finansal ak drebilir. Mahmur Kamp,Trkiye orada bulunanlara asker harekt olmakszn geri dn garantisi sunduktan sonrakapatlabilir. Daha iyi ilikiler gelitimek iin ekonomik balar olmazsa olmazdr ve Trkfirmalarna Irak Krdistan'nda petrol sahalar amak iin ncelikli pay verilmelidir. Buna karlkTrkiye de ticaret ve yatrm kamlamal, Habur snr kapsndaki gei prosedrlerinikolaylatrmal ve Irak Krdistan'na yeni snr kaplar amal. Ama, Trk-KBH finansalkarlarn birbirine geirmek ve bu sayede karlkl ibirliinin yararnn altn izmek. ABD ileKBH arasnda halihazrda yakn bir iliki varken, Amerikal yetkililer Barzan'yi uzlamannKBH'nin yararna olduu konusunda ikna etmek iin esiz bir pozisyonda bulunmaktalar ve budzenlemelerde araclk stlenebilirler.

eviri Dipnotlar:

i. Alt balklar emir kipiyle yazlmtr.ii. Yazar, ynetim anlamndaki administration yerine hkmet anlamndaki government

szcnde rapor boyunca srar etmi.iii. Burada kullanlan repatriate szc daha ok yuvaya dn anlamndadr.iv. obanlk anlamna gelen shepherding kullanlmtr.v. Merhametsiz anlamn karlamak zere Atinal Drako'nun Yasalarna atfen draconian

kullanlm.vi. Halkn Demokrasi Partisi'ne (HADEP) Krt Demokrat Partisi demi...