Upload
hinda
View
52
Download
0
Embed Size (px)
DESCRIPTION
Kształcenie doktorantów polskie dylematy na tle europejskim. Andrzej Kraśniewski. Ogólnopolska Konferencja Doktorantów, 18 czerwca 2010 r. Europejska mini-rewolucja 2000-2010. mini-revolution (quiet revolution) in doctoral education. czynniki sprawcze. zmiany na rynku pracy - PowerPoint PPT Presentation
Citation preview
Kształcenie doktorantówpolskie dylematy na tle europejskim
Andrzej Kraśniewski
Ogólnopolska Konferencja Doktorantów, 18 czerwca 2010 r.
2
zmiany na rynku pracy polityka Unii Europejskiej
Strategia Lizbońska ERA Green Paper Modernisation Agenda for Universities ...
Proces Boloński
mini-revolution (quiet revolution) in doctoral education
czynniki sprawcze
Europejska mini-rewolucja 2000-2010
3
PLAN PREZENTACJI
Rynek pracy naukowców Kształcenie doktorantów w
Europie – stan obecny i trendy Europejskie dylematy
– w poszukiwaniu rozwiązań A co u nas?
4
Rynek pracy naukowców – dwa modele Europa Południowa, Centralna i Wschodnia
rynek „tradycyjny” - uczelnie i instytuty badawcze Europa Północno-Zachodnia, USA
rynek „rozszerzony” o instytucje gospodarcze• w Niemczech większość osób zarządzających dużymi firmami ma
stopień doktora• w Sun Microsystems (USA) do pracy w dziale projektowania
przyjmowani tylko doktorzy
źródło: F.X. Grau Vidal, Council EUA-CRUE, Sevilla 2010
5
Około 50% osób posiadających stopień doktora pracuje obecnie poza szkolnictwem wyższym, z tego tylko część prowadzi badania naukowe
Rynek pracy - nie tylko uczelnie
źródło: Trends 2010, EUA, 2010
liczba doktoratów rocznie: ok. 5 400 liczba nauczycieli akademickich: ok. 98 600 średni roczny przyrost liczby nauczycieli
akademickich (2006-2008): < 1000źródło: GUS 2009
6
Wizja kariery zawodowej - Niemcy
źródło: W. Krull, Volkswagen Foundation, EUA-CDE Conf., Berlin 2010
Rynek pracy - nie tylko uczelnie
7
Rynek pracy - nie tylko uczelnie
źródło: L. Borrell-Damian, Collaborative Doctoral Education, EUA DOC-CAREERS, 2009
Komisja Europejska, 2003:„Researchers in the ERA: One Profession, Multiple Careers”
8
Pożądane cechy „absolwenta” (umiejętności ogólne i postawy) umiejętność uczenia się (samokształcenia) umiejętność stawiania i rozwiązywania problemów umiejętność analitycznego i krytycznego myślenia
(krytycznej refleksji) umiejętność komunikowania się (w mowie i piśmie), także
z niespecjalistami (mediami, ...) umiejętność zarządzania zespołem i projektem umiejętność pracy w zespole międzynarodowym rozumienie problemów środowiska badawczego (aspekty
prawne, etyczne, komercyjne, ...) elastyczność – umiejętność adaptacji do nowych
warunków, zadań, ... przedsiębiorczość
Oczekiwania wobec absolwenta
9
źródło: L. Borrell-Damian, Collaborative Doctoral Education, EUA DOC-CAREERS, 2009
Oczekiwania wobec absolwentaopinie pracodawców
10
Kształtowanie umiejętności ogólnych- opinie młodych naukowców
źródło: M. Lola, Marie Curie Fellowship Association, EUA Conf., Salzburg 2005
ankieta MCFA, Eurodoc & Pi-Net (2003); 2790 odpowiedzi
opinie młodych naukowców
Oczekiwania wobec absolwenta
11źródło: M. Lola, Marie Curie Fellowship Association, EUA Conf., Salzburg 2005
ankieta MCFA, Eurodoc & Pi-Net (2003); 2790 odpowiedzi
Oczekiwania wobec absolwenta
opinie młodych naukowców
12
Oczekiwania wobec absolwenta
źródło: W. Krull, Volkswagen Foundation, EUA-CDE Conf., Berlin 2010
13
PLAN PREZENTACJI
Rynek pracy naukowców Kształcenie doktorantów w
Europie – stan obecny i trendy Europejskie dylematy
– w poszukiwaniu rozwiązań A co u nas?
14
instytucje kształcące forma (kształcenie indywidualne, studia) charakter kształcenia (ogólne, specjalistyczne)
- wymagania czas trwania (ustalony, nieustalony) status młodego naukowca sposób finansowania
Różnorodność
ale widoczne trendy
15
10482
25622
33040
1995/96 2000/01 2004/05
32454
2008/09
źródło: GUS 2009
„Umasowienie” kształcenia
2695
1990/91
dla porównania:W. Brytania, Niemcy - ok. 100 000
Liczba uczestników studiów doktoranckich
16
„Umasowienie” kształceniaGraduation rate at doctoral level:
Number of doctorates per 100 persons at the typical age of graduation 2000-2002
0
0,5
1
1,5
2
2,5
3
Icel
and
Mex
ico
Tur
key
Italy
Gre
ece
Hun
gary
Japa
n
Cze
ch R
epub
lic
Irel
and
Pol
and
Slo
vak
Rep
ublic
Can
ada
Den
mar
k
Kor
ea
New
Zea
land
Por
tuga
l
Spa
in
Bel
gium
Nor
way
Aus
tral
ia
Net
herla
nds
Uni
ted
Stat
es
Fra
nce
Uni
ted
King
dom
Aus
tria
Fin
land
Ger
man
y
Sw
itzer
land
Sw
eden
2000 All doctorates 2002 All doctorates
źródło: S. Reichert, Doctoral Education: The Next Focus of Higher Education Reforms, 2006
17
indywidualnapraca naukowa(mistrz-uczeń)
karieraakademicka
zwiększonyudział w zajęciach
zbiorowychkariera
nieakademicka
„Deprywatyzacja” kształcenia
idea: rozszerzyć spektrum kompetencji (wiedza, umiejętności, inne) przyszłego doktora
odpowiedzialność indywidualna
odpowiedzialność instytucjonalna
18źródło: M. Ritter, Pro-Rector, Imperial College London, EUA Conf., Maastricht 2004
Zmiany w programach kształceniaImperial College, London
19
źródło: M. Ritter, Pro-Rector, Imperial College London, EUA Conf., Maastricht 2004
Imperial College, London
Zmiany w programach kształcenia
20
University of Washington, Seattle
źródło: W. Krull, Volkswagen Foundation, EUA-CDE Conf., Berlin 2010
Zmiany w programach kształcenia
21
w ramach autopromocji ...
POLITECHNIKA WARSZAWSKAoferta dydaktyczna studiów doktoranckich- wykłady specjalne 2008/2009
Etyczne aspekty prawnej ochrony własności intelektualnej
Techniki komunikowania się w działalności naukowca
Nauka i biznes – jak to robiąw Cambridge
22
Współpraca z instytucjami gospodarczymi Collaborative doctoral education
23
Zróżnicowane formy
źródło: L. Borrell-Damian, Collaborative Doctoral Education, EUA DOC-CAREERS, 2009
Współpraca z instytucjami gospodarczymi
24
Zalecenia
źródło: L. Borrell-Damian, Collaborative Doctoral Education, EUA DOC-CAREERS, 2009
Współpraca z instytucjami gospodarczymi
25
Industrial doctorateBosch:nakłady na badania: 3 mld euro = 7.5% sprzedaży (2004)
źródło: M. Rimini-Döring, R. Bosch GmbH, EUA Conf., Salzburg 2005
(160 studentów)Industrial Research
Degree
26
Industrial doctorate
orientacja zawodowa kształcenia na poziomie doktorskim
doktorat „zawodowy”
27
Heather Eggins:The professional doctorate: a response to 21st century requirements for European Higher Education? (2009)EUA Bologna Handbook, Raabe Publ.
Doktoraty „zawodowe” („specjalistyczne”?)
założenie:doktorat - w rozumieniu przyjętym w Europejskim Obszarze Szkolnictwa Wyższego(na 8. poziomie Europejskich Ram Kwalifikacji)
28
Typowe cechy programów studiów tematyka rozprawy związana z doświadczeniami
zawodowymi wspólne „promotorstwo” (uczelnia – inna instytucja) większy nacisk na kształtowanie umiejętności
przydatnych w działalności pozaakademickiej zróżnicowane formy „zajęć” realizacja w trybie part-time
zaangażowanie instytucji gospodarczych w tworzenie programów i zarządzanie studiami
specjalne nazwy programów (New Route PhD w UK) inne nazwy „stopni” (Doctor of Engineering, Doctor of Education,
Doctor of Business Administration, ...)
Doktoraty „zawodowe” („specjalistyczne”?)
29
Skala zjawiska (UK) ok. 220 „programów” (2009) kilka tysięcy nadanych stopni (do 2005)
education - 1864 clinical psychology - 1775 business administration - 434 engineering – 301
udział wśród ogółu doktorantów 1% - wśród studiujących full-time 10% - wśród studiujących part-time
Quality Assurance Agency (UK)nie rozróżnia tradycyjnych doktoratów odprofessional doctorates – obowiązują te same standardy (wymagania)
Doktoraty „zawodowe” („specjalistyczne”?)
źródło: Promoting the UK doctorate, Universities UK, 2009
łącznie - 3%
30
Jaki zakres wiedzy i umiejętności istotny dla doktoratu „zawodowego” jest nieprzydatny dla pracownika uczelni lub instytutu naukowego?
Doktoraty „tradycyjne” a „zawodowe”
profesor też jest – a przynajmniej powinien być – profesjonalistą
31
Różnicowanie charakteru kształcenia - pozytywna tendencja, przy czym ...
Główny element kształcenia – badania
naukowe
nowe typy/nazwy doktoratów np. Doctor of Engineering obok tradycyjnego PhD (in Engineering)
– brak wspólnego europejskiego podejścia
Doctoral education: training by research, not training for research [Salzburg
Principles, 2005]The doctorate is based on research
[Eurodoc, 2005]
Doktoraty „tradycyjne” a „zawodowe”
32
Strukturalizacja kształcenia
wydzielony program studiów w uczelni (jednostce) prowadzącej inne rodzaje studiów
wydzielona w ramach uczelni jednostka - graduate school
struktura rozproszona typu doctoral/research school, utworzona przez jedną lub (częściej) kilka instytucji
wydzielona instytucja kształcąca wyłącznie na poziomie graduate, często międzynarodowa
European University Institute, Florencja
33
Strukturalizacja kształcenia
źródło: Doctoral Programmes in Europe’s Universities: Achievements and Challenges, EUA 2007
Formy organizacyjne
w wielu krajachmechanizmy finansowe promujące rozwiązania strukturalne
34
Strukturalizacja kształcenia
graduate/doctoral/research school - kształcąca wyłącznie
na poziomie doktorskim
49%uczelni 29%
uczelni
18%uczelni
2006(Trends V)
2009(Trends 2010)
graduate school - kształcąca na poziomie
doktorskim i magisterskim
Francja:
Niemcy:
szkoły doktorskie, w tym obejmujące kilka uczelni - PRES(nie ma innej drogi do doktoratu)
Graduiertenkollegs - część Exzellenzinitiative(równolegle tradycyjny „prywatny” model kształcenia)
35
Status młodych naukowców
pracownik uczelni (instytucji naukowej)...
student (studiów doktoranckich) niepłacący za kształcenie, otrzymujący wynagrodzenie (stypendium) za realizację określonych zadań...
student (studiów doktoranckich) płacący za kształcenie
+ zróżnicowane gwarancje socjalne
36
źródło: Doctoral Programmes in Europe’s Universities: Achievements and Challenges, EUA 2007
Status kandydata do stopnia doktora
Status młodych naukowców
37
źródło: T. Brown, Eurodoc Survey of Doctoral Researchers - Brief and Summary of Pretest Results, 2007
„obciążenie” doktoranta związane z pracą naukową (a nie nauczaniem, administrowaniem, …)
Up to 25 %25-50%50-75%More than 75%
Status młodych naukowców
38
źródło: Doctoral Programmes in Europe’s Universities: Achievements and Challenges, EUA 2007
Sposób finansowania doktorantów
?
Finansowanie kształcenia
39
źródło: Doctoral Programmes in Europe’s Universities: Achievements and Challenges, EUA 2007
Poziom finansowania doktorantów (pensja, stypendium)
Finansowanie kształcenia
40
Źródła finansowania kształcenia Francja, 2001
zasoby rodzinne 36%własna praca zarobkowa 20%stypendia - minister, władze lok., fundacje, ... 33%źródła zagraniczne (krajowe, UE) 7%porozumienia z instytucjami gospodarczymi 4%
źródło: „Researchers in the ERA: One Profession, Multiple Careers”, KE, 2003
Średni dług absolwenta studiów doktoranckich w USA- 77 000 $
źródło: K. DePauw, V-President, Virginia Tech, EUA-CDE Conf., Berlin 2010
Finansowanie kształcenia
41
Finansowanie kształcenia
Source % of full-time
% of part-time
Self-funded 27% 60%
Research Councils and British Academy 21% 1%
University scholarships and other fee waivers 19% 12%
Overseas sources (non-EU) 11% 1%
Suspended study and unknown 9% 12%
Charities 4% 1%
Government – central and local 4% 4%
Industry/commerce/employers 3% 8%
Local authority grant or discretionary award 0.6% 0.5%
European Union funded 0.2% 0.05
Sources of funding for UK research candidates
source: UK Higher Education Statistics Agencyźródło: G. Clarke, UK CGE, Bologna Seminar, Warszawa, 2010
42
Problem: bezpieczeństwo socjalne
źródło: M. Lola, Marie Curie Fellowship Association, EUA Conf., Salzburg 2005
ankieta MCFA, Eurodoc & Pi-Net (2003); 2790 odpowiedzi
43
Zmiana podejścia do opieki nad doktorantem
role andresponsibilities of a supervisor
modelsof supervision
formalarrangements
selection of a supervisor
training of supervisorsqualification
requirements for a supervisor
conflict resolution
SUPERVISION MONITORING&
ASSESSMENT
źródło: A. Krasniewski, EUA Conf. on Doctoral Programmes in Europe, Nice, Dec. 2006
multiplesupervision
44
Opieka nad doktorantami - ważny, a w dyskusjach w Polsce zwykle pomijany
problem
EUA-CDE Workshop "Enhancing of Supervision: Professional Development and Assessment of Supervisors" Imperial College, London, UK, 8-9 January 2009
uwaga na marginesie
45
źródło: Doctoral Programmes in Europe’s Universities, EUA 2007
Cudzoziemcy wśród doktorantów
W. BrytaniaFrancja USAźródło: Promoting the UK doctorate, Universities UK, 2009
42% 35%33%
Internacjonalizacja i mobilność
law (59%)engineering and technology (58%)business and management (58%)maths and computing (51%)
G. Clarke, UK CGE, Bologna Seminar, Warszawa, 2010
46
wspólnie prowadzone programy studiów (European Doctorate, joint degrees, co-tutelle)
suplement do dyplomu zamiast dual/joint degree?
rozszerzenie Erasmus Mundus na studia III stopnia międzynarodowe instytucje kształcące młodych
naukowców program KE Human Resources and Mobility
(Marie Curie Actions) dodatkowy strumień finansowania doktorantów
przez European Research Council?„...doctoral/graduate schools (rather than individuals) would be invited to apply for an allocation of ERC Doctoral Awards.”
Internacjonalizacja i mobilność
47
PLAN PREZENTACJI
Rynek pracy naukowców Kształcenie doktorantów w
Europie – stan obecny i trendy Europejskie dylematy
– w poszukiwaniu rozwiązań A co u nas?
48
Europejskie dylematy i problemy
Jaki model kształcenia? charakter (efekty) kształcenia warunki przyjęcia (po studiach II stopnia?) stopień integracji studiów doktoranckich
(studiów III stopnia) ze studiami II stopnia czas trwania
Jaki status młodego naukowca? Jak finansować kształcenie? Kto ma nadawać stopnie naukowe? Kto ma kształcić? (tylko centra doskonałości?) Jak zapewnić jakość?
49
Projekty European University Association
konferencja EUA: Doctoral Programmes in Europe,Nicea (2006) – ok. 600 uczestników
50
powołanie – styczeń 2008 r. członkostwo – 1000 euro/rok (dla uczelni EUA) korzyści
regularna informacja (biuletyn elektroniczny, e-maile) możliwość udziału w projektach badawczych warsztaty, seminaria, szkoły letnie/zimowe, doroczna
konferencja tematyczna, spotkania robocze
http://www.eua.be → EUA Council for Doctoral Education
EUA-CDEEUA Council for Doctoral Education
51
EUA-CDE: Salzburg II
Salzburg Principles (2005)
Salzburg IIprojekt EUA-CDE (2010-)
52
Salzburg II
CEL: nowe spojrzenie na postulaty z 2005 r. potwierdzenie szczególnego statusu kształcenia
na poziomie doktorskimproces reformowania kopiowanie rozwiązań stosowanych na poziomie studiów I i II stopnia
upowszechnienie rozwiązań (zróżnicowanych) wynikających z doświadczeń i dobrych praktyk
kluczowe zagadnienia zapewnianie jakości dostosowanie do zróżnicowanych karier internacjonalizacja i mobilność
53
EURODOC
badanie opinii doktorantów grudzień 2008 - maj 2009ok. 9000 opinii
54
PLAN PREZENTACJI
Rynek pracy naukowców Kształcenie doktorantów w
Europie – stan obecny i trendy Europejskie dylematy
– w poszukiwaniu rozwiązań A co u nas?
55
Nasze dylematy i problemy Jaką skalę powinno mieć kształcenie na poziomie doktorskim? Kto ma nadawać stopnie naukowe? Kto ma kształcić?
Jak pogodzić naturalne dążenie jednostek do prowadzenia studiów doktoranckich z potrzebą koncentracji badań i osiągania odpowiedniej masy krytycznej?
Jak finansować kształcenie? Jak zachęcić odpowiednich kandydatów do podjęcia studiów?
Jak lepiej powiązać studia doktoranckie z otoczeniem gospodarczym i społecznym? Czy jest celowe wprowadzenie doktoratu „zawodowego”?
Jak zapewnić właściwą jakość kształcenia? Czy i jak akredytować studia doktoranckie?
Jakie struktury organizacyjne najlepiej służą kształceniu doktorantów?
Czy i jak integrować studia II i III stopnia w celu skrócenia drogi do doktoratu?
polit
yka
pańs
twa
stra
tegi
a uc
zeln
i
56
p. 107Funding for PhD studies is very limited in Poland and should be expanded. … In any event, if the human resource base in the Polish research system is to be secured and enhanced, both policy making and policy implementation need to pay more attention to the funding of younger researchers, both pre- and post-PhD. In addition to specific support grants for PhD students, consideration should be given to creating special funding streams to support the research projects of younger researchers.
Uwarunkowania - finansowanie
57
Kształcenie doktorantów
Prawo o szkolnictwie wyższym
System Szk. Wyż.
prorektords. nauki
akty prawne dot. nauki
System Nauki
prorektor ds. studenckich
prorektords. studiów
prodziekands. nauki
kierownikst. dokt.prorektor ds.
studenckich
prodziekands. studiów
Uwarunkowania - problem „strukturalny”
58
Co robić?
dynamika zmian w Europie (i na świecie)
rozstrzygnięcie dylematów i problemów - na poziomie systemu szkolnictwa wyższego i nauki- na poziomie poszczególnych uczelniwymaga
wiedzy (śledzenia wydarzeń i analizowania tendencji)
dyskusji
59
Wiedza
Ogólnopolskie seminaria szkoleniowe dla kierowników studiów doktoranckich Uniwersytet im. A. Mickiewicza, luty 2009 Warszawa, kwiecień 2009
Seminarium Bolońskie (w kalendarzu BFUG)Doctoral Studies in the European Higher Education Area
Warszawa, 17-18 czerwca 2010 r.
Zespół Ekspertów Bolońskich
60
członkostwo – 1000 euro/rok (dla uczelni EUA) korzyści
regularna informacja (biuletyn elektroniczny, e-maile) możliwość udziału w projektach badawczych warsztaty, seminaria, szkoły letnie/zimowe, doroczna
konferencja tematyczna, spotkania robocze
ok. 180 uczelni, w tym 4 polskie(kwiecień 2010)
• Building a research environment for doctoral educationWageningen, Netherlands, 15-16 April 2010
• Researchers' Careers - Support and DevelopmentGhent, 18-19 March 2010
• Structuring Doctoral Programmes - a means for continuous improvementZagreb, 10-11 December 2009
• How to Assure Quality in New-Style Doctoral Studies? Vienna, 29 October 2009
• Enhancing of Supervision: Professional Development and Assessment of Supervisors London, 8-9 January 2009
zadanie dla samorządu doktorantów (w uczelni): „wymusić” członkostwo uczelni w EUA-CDE
EUA Council for Doctoral Education (EUA-CDE)
61
MNiSW KRASP PAN, Rada JBR RGSW CK KRD ...
Dyskusja
62
Uchwała Prezydium KRASPz dnia 24 marca 2006 r.
w sprawie wspierania samorządności doktorantów
Prezydium Konferencji Rektorów Akademickich Szkół Polskich zwraca się do Ministra Edukacji i Nauki o udzielenie wsparcia działaniom doktorantów zmierzającym do przeprowadzenia zjazdu delegatów uczelnianych samorządów doktorantów, a także o stworzenie warunków do skutecznego działania powołanej na zjeździe krajowej reprezentacji doktorantów, zgodnie z art. 209 ustawy Prawo o szkolnictwie wyższym.
Sprawy doktorantów w dokumentach KRASP
63
Stanowisko Zgromadzenia Plenarnego KRASP z dnia 22 listopada 2007 r.
w sprawie aktywizacji działań na rzecz wspierania rozwoju i doskonalenia jakości kształcenia doktorantów
…Zgromadzenie Plenarne KRASP zwraca się do Rządu, …, Krajowej Reprezentacji Doktorantów z apelem o podjęcie - wspólnie z uczelniami akademickimi i instytutami badawczymi kształcącymi młodych naukowców - wzmożonych działań na rzecz objęcia szczególną opieką tej formy kształcenia i nadania jej właściwej rangi. Oczekujemy, że studia doktoranckie staną się ważnym obszarem działań Ministerstwa Nauki i Szkolnictwa Wyższego, a także istotnym ogniwem strategii rozwoju szkół wyższych i jednostek badawczych.…Za niezbędne uważamy wprowadzenie zmian legislacyjnych ułatwiających tworzenie i funkcjonowanie interdyscyplinarnych studiów doktoranckich oraz internacjonalizację procesu kształcenia młodych naukowców. Konieczne jest też wsparcie finansowe nowych inicjatyw w zakresie kształcenia doktorantów oraz przeznaczenie dodatkowych środków na badania i poprawę bazy naukowej szkół wyższych oraz poprawę sytuacji materialnej doktorantów.
Sprawy doktorantów w dokumentach KRASP
64
Ścieżka Kariery Akademickiejdokument opracowany w wyniku dyskusji, która miała miejsce na wspólnym posiedzeniu Prezydium KRASP i Prezydium PAN w dn. 17 kwietnia 2009 r.- przyjęty przez Prezydium KRASP w dn. 6 maja 2009 r.- przyjęty przez Prezydium PAN w dn. 12 maja 2009 r.
Sprawy doktorantów w dokumentach KRASP
65
Propozycje strategiczne
DOSTOSOWANIE SYSTEMU KSZTAŁCENIA DO ZMIENIAJĄCYCH SIĘ POTRZEB SPOŁECZNYCH
Poprawa stopnia dopasowania kompetencji absolwentów uczelni do potrzeb społecznych i gospodarczych
Poprawa warunków kształcenia się osób szczególnie uzdolnionych
CS1.
CO1.3.
CO1.4.
66
Aktywność na forum międzynarodowym
projekt Accountable Research Environments for Doctoral Education (od października 2010?)
KRASP - partnerem EUA
67
Zgromadzenie Plenarne 6-7 maja 2010 r.
ogólnopolska konferencja18-20 czerwca 2010 r.
MNiSW KRASP PAN, Rada JBR RGSW CK KRD ...
Dyskusja
jesień 2010 r.
68
MNiSW KRASP PAN, Rada JBR RGSW CK KRD ...
???
Dyskusja
69
70
Kształcenie doktorantówpolskie dylematy na tle europejskim
Andrzej Kraśniewski
Ogólnopolska Konferencja Doktorantów, 18 czerwca 2010 r.