KSOW biuletyn nr 2, 2011

5/10/2018 KSOW biuletyn nr 2, 2011 - slidepdf.com

http://slidepdf.com/reader/full/ksow-biuletyn-nr-2-2011 1/56

WWW.KSOW.GOV.PL Biuletyn KSOW

>>

EGZEMPLARZ BEZPŁATNY

LATO 2/2011

BIULETYN KRAJOWEJ SIECI OBSZARÓW WIEJSKICH

Europejski Fundusz Rolny na rzecz Rozwoju Obszarów Wiejskich:Europa inwestująca w obszary wiejskie.

Publikacja współfnansowana ze środków Unii Europejskiej w ramach pomocy technicznej Programu Rozwoju Obszarów Wiejskich na lata 2007-2013Publikacja opracowana w Departamencie Rozwoju Obszarów Wiejskich Ministerstwa Rolnictwa i Rozwoju Wsi

Instytucja Zarządzająca Programem Rozwoju Obszarów Wiejskich na lata 2007-2013Minister Rolnictwa i Rozwoju Wsi



>>Zgodnie z regulaminem konkursu na logo internetowego serwisu fl-mowego Krajowej Sieci Obszarów Wiejskich pn. „KSOW.TV” Komisja

Konkursowa w dniu 7 kwietnia 2011 r. dokonała wyboru jednego, najlep-

szego projektu.Do konkursu zostało zgłoszonych 86 projektów, z czego 13 nie spełniało wy-

mogów ormalnych zawartych w regulaminie konkursu.Do oceny fnałowej zostały zakwalifkowane 73 prace. Komisja konkursowa

obradowała w następującym składzie:• Paweł Pacek – przewodniczący Komisji, Departament Rozwoju Obszarów

Wiejskich;• Izabela Kurek – Departament Rozwoju Obszarów Wiejskich, Sekretariat Cen-

tralny Krajowej Sieci Obszarów Wiejskich;• Monika Bąba – Departament Rozwoju Obszarów Wiejskich;• Emilia Pikulska – Biuro Ministra;

• Michał Modrzejewski – Prezes Zarządu Krajowego ZwiązkuMłodzieży Wiejskiej.

Wybór najlepszego projektu dokonany był przy zachowaniuanonimowości, natomiast przy ocenianiu prac kierowano sięwzględami unkcjonalnymi i artystycznymi zgłaszanych projektów.

Decyzją Komisji Konkursowej wybrano projekt, którego autorką jest Pani Dorota Modlinger z Wrocławia.

Serdecznie dziękujemy za zainteresowanie konkursem. Zwy-cięzcy raz jeszcze serdecznie gratulujemy!

Sekretariat Centralny KSOW

>>Wkrótce zostanie ogłoszony konkurs „Przyjazna wieś” 2011 na najlepszy projekt inrastrukturalny zre-alizowany na obszarach wiejskich przy wsparciu środków unijnych organizowany przez Krajową Sieć

Obszarów Wiejskich i realizowany od dwóch lat przez Fundację Programów Pomocy dla Rolnictwa FAPA.

W tegorocznej edycji konkurs zostanie rozstrzygnięty w trzech kategoriach:• społecznej,• technicznej,

• ekologicznej.Regulamin konkursu zostanie opublikowany w lipcu br. Rozstrzygnięcie konkursu jesienią.________________________________________Kontakt:Justyna M. Krzyżaniak Zespół Rozwoju Wsitel. 22 623 19 48 Fundacja Programów Pomocy dla Rolnictwa FAPAe-mail: [email protected] 00-930 Warszawa 71, ul. Wspólna 30, www.apa.org.pl

Konkurs na logo „KSOW.TV” rozstrzygnięty!

III edycja konkursu „Przy jazna Wieś”

Komisja konkursowa w trakcie oceny prac. [fOT. SC KSOW]

Zwycięski projekt w konkursiena logo internetowego serwisuflmowego „KSOW.TV”.

[fOT. SC KSOW]




Polska od 1 lipca br. przejęła Prezydencję w Unii Europejskiej. Przygotowanie i sprawowanie Prezydencji

w Radzie UE wiąże się z koniecznością organizacji i koordynowania przez Ministerstwo Rolnictwa i RozwojuWsi wielu spotkań, zarówno ormalnych (poświęconych omawianiu bieżących spraw), jak i nieormalnych

(w celu wymiany poglądów w sprawach długoterminowych). Kluczową rolą Prezydencji jest wypracowy-

wanie porozumień pomiędzy państwami członkowskimi szczególnie wtedy, gdy poruszane są kwestie

drażliwe i kontrowersyjne. Do takich spraw niewątpliwie należy również przyszłość wspólnej polityki rolnej

i jej drugiego laru – polityki rozwoju obszarów wiejskich.

Od naszej aktywności, w tym od aktywności Krajowej Sieci Obszarów Wiejskich, zależeć będzie, czy

Polska wykorzysta swoją szansę ukształtowania wspólnej polityki rolnej i polityki rozwoju obszarów wiej-

skich zgodnie z interesami rolnictwa i polskiej wsi. Krajowa Sieć Obszarów Wiejskich jest bardzo dobrym

miejscem do dyskusji na temat przyszłości rozwoju obszarów wiejskich po roku 2013. Sekretariat Centralny

KSOW ma już pierwsze doświadczenia w tym zakresie. Był między innymi współorganizatorem konerencjimiędzynarodowych. W ramach działalności KSOW w październiku br. zaplanowana jest w Polsce kone-

rencja z udziałem państw członkowskich UE w sprawie przyszłości podejścia Leader. Podejmowane będą

także inne działania w tym zakresie zarówno przez Sekretariat Centralny, jak i Sekretariaty Regionalne

KSOW oraz partnerów sieci.

W zakresie tematycznym działania sieci na poziomie europejskim nakierowane są także między innymi

na dyskusję nad zmianami wspólnej polityki rolnej po 2013 roku oraz nowymi wyzwaniami stojącymi przed

europejskim rolnictwem takimi jak: konkurencja, zmiany klimatyczne, energia odnawialna, bioróżnorodność

oraz projekty innowacyjne. Między innymi dlatego w ramach KSOW unkcjonują grupy tematyczne. W swoich

pracach grupy tematyczne identykują dobre praktyki i uczestniczą w upowszechnianiu wiedzy oraz współ-

pracy międzynarodowej. Wyniki debat publicznych na temat przyszłości wspólnej polityki rolnej prowadzonew ramach Europejskiej Sieci Obszarów Wiejskich będą miały także wpływ na przygotowanie założeń pod

zaplanowany na lata 2011-2012 proces legislacyjny, w którym zostaną wypracowane i przyjęte ramy prawne

przyszłej WPR.

Przyjęty Plan działania KSOW na lata 2010-2011 zapewnia możliwość organizowania konerencji i se-

minariów z udziałem przedstawicieli krajów członkowskich UE. Wykorzystanie tej możliwości w okresie

prezydencji będzie szczególnie istotne dla zaprezentowania polskiej wizji wspólnej polityki rolnej i polityki

rozwoju obszarów wiejskich.

Marek SawickiMIISTER ROLICTWA I ROZWOU WSI

W NUMERZE:

VI posiedzenie Grupy

Roboczej ds. KSOW.. . . . . . . . . . . . .2

11. spotkanie europejskich

sieci obszarów wiejskich,Bad Schandau, Niemcy . . . . . . . . . .3

I Letnia Spartakiada Krajowej

Sieci Obszarów Wiejskich . . . . . . . .4

Potrzebna jest

nowoczesna wieś . . . . . . . . . . . . . . .5

Krajowa Sieć

Obszarów Wiejskich

w Wielkopolsce . . . . . . . . . . . . . . . .7

Bardziej skuteczna współpraca

na rzecz obszarów wiejskich. . . . .11

Współpraca Instytutu

Zootechniki PIB i Krajowej

Sieci Obszarów Wiejskich . . . . . . .15

Powstanie Sieci

zmotywowało nas do

innowacyjnych działań . . . . . . . . .20

Najciekawsze pakiety

turystyki wiejskiej .............25

Wydarzenia i najbliższe

plany działań w regionach . . . . . .29

III Międzynarodowe Targi

Turystyki Wiejskiej

i Agrotur yst yki . . . . . . . . . . . . . . . .53

Szanowni Państwo,



Biuletyn KSOW LATO 2/20112

>> WYDARZENIA

VI posiedzenie Grupy Roboczej ds. KSOW

>>W dniu 22 marca 2011 r. w gmachu Minister-stwa Rolnictwa i Rozwoju Wsi odbyło się VI po-

siedzenie Grupy Roboczej do spraw Krajowej SieciObszarów Wiejskich. W posiedzeniu wzięli udziałprzedstawiciele Sekretariatu Centralnego KSOW,Sekretariatów Regionalnych KSOW, Biura PomocyTechnicznej w MRiRW oraz Kancelarii Prezesa RadyMinistrów, Ministra Inrastruktury, Ministra SprawWewnętrznych i Administracji, Generalnej Dyrekcji

Ochrony Środowiska, Agencji Restrukturyzacji i Mo-

dernizacji Rolnictwa, Agencji Rynku Rolnego, Funda-cji Programów Pomocy dla Rolnictwa (FAPA), Krajo-wego Centrum Edukacji Rolniczej, Krajowej Rady IzbRolniczych, Związku Banków Polskich, Związku Rze-miosła Polskiego, przedstawiciele Lokalnych GrupDziałania, organizacji pozarządowych, jednostek ba-dawczo-rozwojowych oraz Związku Gmin Wiejskich.

Posiedzenie Grupy Roboczej ds. Krajowej SieciObszarów Wiejskich rozpoczął Podsekretarz Stanuw MRiRW Tadeusz alewajk. Pan Minister powitał

wszystkich uczestników, podkreślił ważną rolę do-radczą Grupy Roboczej ds. KSOW oraz krótko przed-stawił główne sprawy wymagające zaopiniowania

przez grupę.astępnie został przedstawiony projekt sprawo-

zdania z realizacji Planu działania KSOW za 2010 rok.

Prezentacja sprawozdania zawierała następujące inor-macje: główny cel Krajowej Sieci Obszarów Wiejskich,partnerzy KSOW na poziomie regionalnym, budżetsekretariatów KSOW na realizację Planu działania, wy-

korzystanie środków, inormacje wskaźnikowe, wyko-rzystanie środków na unkcjonowanie struktury KSOW.

Poinormowano uczestników posiedzenia, iż poprzeprowadzonej ocenie mid-term Programu Roz-woju Obszarów Wiejskich na lata 2007-2013 zostałapodjęta decyzja, iż Krajowa Sieć Obszarów Wiejskichzostanie poddana ewaluacji indywidualnie (oddziel-nie poza PROW 2007-2013). Podczas omawianiainormacji wskaźnikowych zaakcentowane zostałyinormacje dotyczące m.in. wizyt studyjnych i nawią-zywanej współpracy międzynarodowej.

astępnie została omówiona sprawa związana

z unkcjonowaniem portalu Krajowej Sieci Obsza-rów Wiejskich (www.ksow.gov.pl), tj. ilości wejść na

stronę portalu i podstrony regionalne.astępnym punktem porządku obrad było przed-

stawienie projektu uchwały w sprawie zaopiniowa-nia projektu zmian Planu działania KSOW na lata2010-2011. W przedstawionej inormacji wskazanazostała podstawa prawna zmian w Planie działaniadla Sekretariatu Centralnego i Sekretariatów Regio-

Członkowie Grupy Roboczej ds. KSOW. [fOT. SC KSOW]

Podsekretarz Stanu w MRiRW Tadeusz Nalewajk otwiera posiedzenie GRds. KSOW. [fOT. SC KSOW]




11. spotkanie europejskich sieci obszarówwiejskich, Bad Schandau, Niemcy

nalnych KSOW, uzasadnienie zmiany Planu działania,projekty zmian Planu w zakresie 13 SekretariatówRegionalnych i Sekretariatu Centralnego KSOW.

Omówiona została także propozycja nowych

działań realizowanych w ramach Planu działaniaKSOW na lata 2010-2011 – tzw. projektów sieciują-cych. Projekty sieciujące wymagają zaangażowaniacałej struktury KSOW. a płaszczyźnie merytorycz-nej mają spełnić różnorakie cele, jednak ich cechąwspólną a zarazem główną rolą jest zacieśnieniewspółpracy pomiędzy Sekretariatem Centralnyma Sekretariatami Regionalnymi.

ina Dobrzyńska – przewodnicząca Grupy ds.Zrównoważonego Rozwoju Obszarów Wiejskich

przedstawiła projekt uchwały w sprawie rekomen-dowania rozszerzenia powyższej grupy tematycznej.Omówiła wyniki pierwszego posiedzenia grupy orazprzedstawiła kalendarium najbliższych spotkań.

Członkowie grupy roboczej otrzymali także pełnąinormację na temat współpracy polskiej i węgier-skiej sieci obszarów wiejskich.

a zakończenie obrad przedstawiona została in-ormacja na temat doświadczeń z unkcjonowaniaKSOW w woj. podkarpackim przez Pana WiesławaBaranowskiego – Dyrektora Departamentu Progra-mów Rozwoju Obszarów Wiejskich Urzędu Marszał-kowskiego Województwa Podkarpackiego.


>>W dniu 27 kwietnia 2011 r. odbyło się 11. jużspotkanie europejskich sieci obszarów wiej-

skich. Gospodarzem spotkania tym razem była siećniemiecka. Polską Krajową Sieć Obszarów Wiejskichreprezentowały Monika A. Król i Sylwia Strzeżysz.Spotkanie otworzyli: Andreas Griess z saksońskiegoMinisterstwa Ochrony Środowiska, Rolnictwa i Roz-woju Obszarów Wiejskich i an Swoboda – sze nie-mieckiej sieci. Tematem przewodnim spotkania byłyinicjatywy dotyczące wspierania przedsiębiorczościna obszarach wiejskich, podejmowane w ramachdziałalności sieci (trzy aspekty: rynkowy, społeczny

i fnansowy). Po krótkim wprowadzeniu uczestnicyspotkania zostali podzieleni na trzy grupy warszta-towe celem przedyskutowania zasadniczych pro-blemów występujących w poszczególnych krajachi wypracowania propozycji projektów prowadzącychdo ich rozwiązywania. Po zakończeniu warsztatówwyniki prac prezentowano na orum ogólnym.

Druga część dnia dotyczyła spraw związanychz monitorowaniem i oceną działań sieci. Przy tej okazji

Mark Redman – przedstawiciel Contact Point – zapre-zentował Sel-Assessment Toolkit, czyli zestaw narzę-

dzi umożliwiający samoocenę sieci, który dostępnybędzie za pośrednictwem strony internetowej ERD.

a zakończenie spotkania przedstawiono euro-

pejski kalendarz planowanych spotkań, konerencji,seminariów itp. – dostępny na stronie ERD orazrównież na naszej stronie.


Jedenaste spotkanie europejskich sieci obszarów wiejskich. [fOT SC KSOW]

>> WYDARZENIA




>> WYDARZENIA

I Letnia Spartakiada Krajowej Sieci Obszarów Wiejskich

>>W dniach 9-11 czerwca br. w Kozienicach, na obiek-tach Kozienickiego Centrum Rekreacji i Sportu, od-

była się I Letnia Spartakiada Krajowej Sieci ObszarówWiejskich. Pomysł jej organizacji, jako jednego z pro- jektów sieciujących, pojawił się podczas V posiedzeniaGrupy Roboczej ds. KSOW w listopadzie 2010 r. Głów-nym organizatorem Spartakiady był Sekretariat Regio-nalny KSOW Województwa Mazowieckiego. W ocenieuczestników przygotowanie Spartakiady od strony

organizacyjno-technicznej zasługuje na uznanie.

W imprezie wzięło udział 10 drużyn złożonychz przedstawicieli Lokalnych Grup Działania i pracow-ników urzędów marszałkowskich z 8 województw(lubelskiego, łódzkiego, mazowieckiego, podkar-packiego, podlaskiego, śląskiego, wielkopolskiegoi zachodniopomorskiego), drużyna gospodarzyutworzona przez Lokalną Grupę Działania „PuszczaKozienicka” oraz drużyna Ministerstwa Rolnictwai Rozwoju Wsi, w skład której, obok pracownikówresortu, weszli członkowie Związku Młodzieży Wiej-

skiej, jednego z partnerów KSOW.Ponad setka zawodników rywalizowała w takich

dyscyplinach, jak biegi krótkie i długie, tenis stołowy,

pływanie, piłka nożna, siatkówka, dart oraz wielobój(tor przeszkód). W części dyscyplin kobiety i męż-czyźni startowali osobno, w części razem, tworzączespoły mieszane.

W klasyfkacji punktowej miejsca na podium w ko-lejności od najwyższego zajęły drużyny: wojewódz-twa wielkopolskiego, województwa zachodniopo-morskiego i Ministerstwa Rolnictwa i Rozwoju Wsi.W klasyfkacji medalowej pierwsze miejsce zajęładrużyna województwa wielkopolskiego, drugie Mi-

nisterstwa Rolnictwa i Rozwoju Wsi, a trzecie woje-wództwa zachodniopomorskiego.

W każdej konkurencji rozdano po 3 medale i dy-

plomy, a dodatkowo, w rozgrywkach drużynowych,5 pucharów. Wszyscy uczestnicy Spartakiady otrzy-mali pamiątkowe koszulki.

Imprezę rozpoczęto i zakończono ofcjalną ceremoniąotwarcia i zamknięcia, w której uczestniczyli przedstawi-ciele urzędu miasta Kozienice oraz zarządu wojewódz-twa mazowieckiego. ie zabrakło występów artystycz-nych oraz prezentacji rękodzieła lokalnych twórców.

Dla uczestników zawodów miasto Kozienice udo-stępniło za darmo na czas rozgrywek wybrane obiek-

ty kultury, sztuki i sportu.Mimo wyraźnego pogorszenia pogody w pierw-

szym i drugim dniu, uczestnicy Spartakiady rywalizo-wali z zaangażowaniem równym zawodowcom. Dla-tego do swojej dyspozycji mieli obsługę techniczną,sędziów, masażystów oraz opiekę medyczną.

iektóre województwa już zadeklarowały chęć or-ganizacji podobnej imprezy u siebie w przyszłym roku.


Jedną z dyscyplin I Letniej Spartakiady KSOW były biegi. [fOT. SC KSOW]

Na podium zdobywcy trzech pierwszych miejsc w piłce nożnej. [fOT. SC KSOW]




>> OPINIE

Potrzebna jest nowoczesna wieś

Rozmowa z Tadeuszem Nalewajkiem,podsekretarzem stanu w MinisterstwieRolnictwa i Rozwoju Wsi

Panie Ministrze, często spotyka się Pan z rolnika-mi, producentami rolnymi?

Zawsze, o ile czas pozwoli. Wtedy też jest szan-sa na omówienie wielu kwestii w zakresie rolnictwaoraz podjęcie szczerej i otwartej dyskusji. Przy takich

okazjach rolnicy często podkreślają, że bardzo dużeznaczenie ma dla nich pomoc w zbycie wytworzo-nych produktów. Kolejne kwestie podnoszone przezrolników to poprawa opłacalności produkcji i do-radztwo ekonomiczne. W tym kontekście niezwykleważne jest tworzenie grup producentów rolnych,co daje również nadzieję na łatwiejszy dostęp do

zewnętrznych źródeł fnansowania oraz możliwośćwspólnego zaopatrywania się w środki produkcji,a co za tym idzie, obniżenia kosztów produkcji.

Jak zatem wygląda sytuacja rolnika w obecnychwarunkach gospodarki rynkowej?

W obecnych warunkach gospodarki rynkoweji występujących wahaniach na rynku dużo ważniej-sza od samego osiągnięcia wystarczająco wysokiejprodukcji rolnej stała się możliwość zbytu, a zatem

dostosowanie tejże produkcji do potrzeb i wyma-gań klientów. W przypadku rozdrobnionej produk-cji, z którą często mamy do czynienia w warunkach

polskiego rolnictwa, tworzenie grup producentówrolnych jest jednym ze sposobów przeciwdziałaniaproblemom związanym ze zbytem. Rolnicy tworzącgrupy producentów rolnych liczą przede wszystkimna pewność zbytu oraz możliwości hurtowej sprze-daży płodów rolnych, sądząc, że duże i ujednolicone

partie znajdą odbiorców. Zdają oni sobie sprawę, żetylko towar odpowiednio przygotowany znajdzienabywców. Od kilku lat wzrasta liczba grup produ-centów rolnych, a rolnicy wciąż wykazują duże zain-teresowanie tym tematem.

Czy zgodzi się Pan z twierdzeniem, że powstawa-nie nowych grup jest głównie ograniczone men-talnością rolników?

Być może. ednak coraz liczniejsze pozytywneprzykłady potwierdzają, że zainteresowanie tą or-mą działalności zwiększa się z roku na rok. Minister-stwo Rolnictwa i Rozwoju Wsi na bieżąco podejmuje działania na rzecz promowania tworzenia grupproducentów rolnych. Wydano biuletyn „Promocjatworzenia grup producentów rolnych”. akręcono

flm pt. „Razem”, poświęcony promowaniu zakłada-nia takich grup, który na płytach CD jest rozdawanyna spotkaniach z rolnikami. Kilkadziesiąt razy w roku,w porozumieniu z ośrodkami doradztwa rolniczego,odbywają się spotkania przedstawicieli MinisterstwaRolnictwa z przedstawicielami grup producentówrolnych oraz z osobami zainteresowanymi utwo-rzeniem grup, na których przedstawia się korzyścizwiązane z członkostwem w grupach producentów




>> OPINIE

rolnych oraz warunki, jakie należy spełnić do ichzałożenia. Spotkania te są zwykle organizowanew województwach, gdzie poziom zorganizowaniaproducentów rolnych w grupy jest najniższy.

Jakie znaczenie dla mieszkańców wsi miało po-wstanie Krajowej Sieci Obszarów Wiejskich?

KSOW w Polsce powstała po to, aby organizowaćspotkania partnerów zaangażowanych w europej-ską politykę rozwoju obszarów wiejskich, a także abydostarczać prawdziwych zachęt do realizacji celówokreślonych w ramach strategicznych wytycznychrozwoju wspólnotowych obszarów wiejskich, jakiezostały zdefniowane przez Radę Unii Europejskiej.

KSOW ma podkreślać i uwidaczniać wartość dodaną, jaka powstaje dzięki wsparciu obszarów wiejskich.Pierwsze lata unkcjonowania Krajowej Sieci Ob-szarów Wiejskich pokazują, że zbudowana w Polscesieć służy przede wszystkim lepszemu przepływo-wi inormacji pomiędzy instytucjami i organizacja-mi zaangażowanymi w działania na rzecz rozwojuobszarów wiejskich. Staje się też orum aktywnejwymiany dobrych praktyk, wiedzy i praktycznychdoświadczeń we wdrażaniu programów i projektów

służących zrównoważonemu rozwojowi obszarówwiejskich. Sieć jest też instrumentem, wspierającymadministrację rządową i samorządową w realizacjizadań z zakresu rolnictwa i obszarów wiejskich reali-

zowanych zarówno w ramach PROW 2007-2013, jak i programów operacyjnych polityki spójności.

Wiele grup producentów rolnych podjęło współ-pracę z Krajową Siecią Obszarów Wiejskich, naczym ona polega?

Dzięki współpracy grup producentów rolnychw ramach Krajowej Sieci Obszarów Wiejskich rol-nicy mogą wymienić się swoimi doświadczeniami,korzystać z tzw. dobrych praktyk. iezwykle waż-

na jest również w ramach KSOW organizacja wy- jazdów studyjnych, udział w targach, szkolenia dlarolników, konerencje z zakresu rolnictwa i rozwojuobszarów wiejskich. Plany działania obejmują takżewspółpracę regionów ze szkołami wyższymi, instytu-

cjami branżowymi i doradztwem rolniczym, a w jejramach organizację szkoleń, seminariów eksperckichi doradczych oraz sporządzanie analiz i ekspertyz.Sekretariat Regionalny zobowiązany jest także do

przygotowania i realizacji programu szkoleniowegodla Lokalnych Grup Działania (LGD), które równieżpowinny propagować tworzenie grup.

Taka orma wymiany doświadczeń pozwoli naszerokie rozpropagowanie idei wspólnego działa-nia w grupie, pomoc nowo powstającym grupom

producentów rolnych oraz wzmocnienie pozycji narynku istniejących podmiotów gospodarczych dzia-łających w sektorze rolnym.

Czy są to jedyne zadania realizowane w ramach KSOW?est to jedno z wielu zadań realizowanych w ra-

mach KSOW. Ważne są także prace nad rozwojemi promocją odnawialnych źródeł energii, idei odno-

wy wsi, rozwoju rolnictwa, przedsiębiorczości naobszarach wiejskich, grup producentów rolnych,gospodarstw agroturystycznych i ekologicznych.Istotną rolę odgrywa także promocja produktów tra-dycyjnych i regionalnych. Chętni do włączenia się doKrajowej Sieci Obszarów Wiejskich mogą wypełnić

ormularz zgłoszeniowy dostępny na stronie www.ksow.gov.pl i aktywnie uczestniczyć w tym procesie.

Wieś boryka się z bezrobociem wynikającymz niedoboru miejsc pracy na obszarach wiejskich. Jak rozwiązać ten problem?

Kwestię niedoboru miejsc pracy na obszarachwiejskich trzeba rozwiązywać równolegle, tworzącwarunki do rozwoju przedsiębiorczości na obszarachwiejskich i w szerszym zakresie udostępniając miej-

sca pracy w miastach dla mieszkańców obszarówwiejskich bez potrzeby zmiany miejsca zamieszka-nia. Wymaga to z jednej strony skracania czasu do-

jazdu z obszarów wiejskich do miast, jak i szersze-go wykorzystania elastycznych orm zatrudnieniaz pracą na odległość i w niepełnym wymiarze czasu,w tym celu niezbędne jest wykorzystanie odpowied-nich szkoleń, zwiększających mobilność zawodowąmieszkańców obszarów wiejskich.




>> OPINIE

Jak powinien być rozwijany kapitał ludzki, spo- łeczny i instytucjonalny na obszarach wiejskich?

Obszary wiejskie powinny stać się atrakcyjnymmiejscem pracy, zamieszkania, wypoczynku i pro-

wadzenia działalności rolniczej lub pozarolniczej,z zachowaniem unikalnych walorów przyrodniczychi kulturowych tych terenów dla przyszłych pokoleń.ależy dążyć równolegle do unowocześniania rol-nictwa i gospodarki żywnościowej oraz rozwijaniaprzedsiębiorczości poza rolnictwem. Mieszkańcyobszarów wiejskich powinni uzyskać szeroki dostępdo edukacji, zatrudnienia, służby zdrowia, dóbr kul-tury i nauki, narzędzi społeczeństwa inormacyjnego

i niezbędnej inrastruktury technicznej w odpowied-

nim standardzie.

Można, zatem powiedzieć, że unowocześniamyobszary wiejskie?

Ogromnym atutem obszarów wiejskich są ludzie,często od wielu pokoleń związani z ziemią, ciężką

pracą i wartościami kulturowymi lokalnych społecz-ności. Unowocześnienie i wzmacnianie wielounk-cyjności obszarów wiejskich powinno dokonywać siębez uszczerbku dla przyrodniczych, krajobrazowychi kulturowych walorów obszarów wiejskich, z należy-tą troską o możliwości indywidualnego rozwoju czło-wieka i społeczności lokalnych, bez potrzeby zmianymiejsca zamieszkania.

Dziękuję za rozmowę.Wojciech Petera

Krajowa Sieć Obszarów Wiejskichw Wielkopolsce

>>

a przełomie 2008 i 2009 roku w strukturze

Departamentu Programów Rozwoju ObszarówWiejskich Urzędu Marszałkowskiego WojewództwaWielkopolskiego utworzono Sekretariat RegionalnyKrajowej Sieci Obszarów Wiejskich. Zgodnie z założe-niami Sekretariat Regionalny rozpoczął swoją pracęod organizowania spotkań mających na celu prze-kazanie inormacji dotyczących nowych inicjatyww celu zapewnienia eektywnego i dynamicznegorozwoju obszarów wiejskich. uż wtedy podjętopierwsze cenne inicjatywy takie jak utworzenie Szko-

ły Liderek Rozwoju Lokalnego.

Pieniądze na rozwój obszarów wiejskichW początkowym okresie wdrażania Programu Roz-woju Obszarów Wiejskich inormacje o unduszach,

które mogą pozyskiwać mieszkańcy obszarów wiej-skich na różnego rodzaju działania (począwszy odprojektów o charakterze inwestycyjnym poprzezprojekty dotyczące ochrony środowiska, krzewienia

kultury, rozwoju gospodarczego), nie były szeroko

dostępne. Starając się więc sprostać założeniom Pro-gramowym zaplanowano a następnie zrealizowanow 2009 i 2010 roku blok dziewięciu konerencji podtytułem – „Wieś Wielkopolska – Wieś Europejska”. Doudziału w konerencjach zaproszeni zostali przedsta-wiciele instytucji wdrażających programy Unii Euro-pejskiej, osoby zajmujące się współpracą samorząduz organizacjami pozarządowymi, samorządowym

programem odnowy wsi, a także Wielkopolskim Re-gionalnym Programem Operacyjnym i Programem

Operacyjnym „Zrównoważony rozwój sektora rybo-łówstwa i nadbrzeżnych obszarów rybackich”. Ogó-łem w konerencjach brało udział około 800 osób.Konerencje organizowane były w gminach osiąga- jących sukcesy w pozyskiwaniu środków z budżetuUnii Europejskiej i stanowiły doskonałą ormę upo-wszechniania dobrych praktyk w wykorzystywaniueuropejskich unduszy.




>> PREZENTACJE

Na wsi odnowa – w centrum zainteresowaniaPowstanie Sekretariatu Regionalnego KSOW zbiegłosię z debatą poświęconą potrzebie aktywizowaniaobszarów wiejskich także przy wykorzystaniu środ-

ków samorządu województwa wielkopolskiego.Debata ta dała podstawy do podjęcia kolejnychdziałań zmierzających do utworzenia samorządo-wego programu wspierającego oddolne inicjatywyw rozwoju obszarów wiejskich. W tym zakresie, wewspółpracy z Krajowym Stowarzyszeniem Sołtysów,została wydana publikacja pod tytułem „a wsi od-nowa – nowa perspektywa”. Delegacja z Wielkopol-

ski uczestniczyła również w III Ogólnopolskim Kon-gresie Odnowy Wsi, który odbył się w Podlesicach na

Śląsku. a początku października 2009 roku ZarządWojewództwa Wielkopolskiego zatwierdził zasadypilotażowego konkursu pn. „Wielkopolska OdnowaWsi” mającego na celu aktywizację mieszkańcówobszarów wiejskich. Kolejnym wydarzeniem byłozorganizowanie przez Sekretariat Regionalny KSOWwe współpracy z Krajowym Stowarzyszeniem Sołty-sów bloku pięciu szkoleń dla mieszkańców obszarówwiejskich zainteresowanych aplikowaniem o środkiw ramach konkursu. Aby pokazać, że warto praco-

wać na rzecz społeczności lokalnych, w dniach od 26– 28 października 2009 roku grupa sołtysów wzięła

udział w szkoleniu połączonym z podróżą studyjnąpo województwie śląskim. Uczestnicy podróży mieliokazję zapoznać się z eektami programu odnowywsi oraz dobrymi praktykami. Te wszystkie inicjaty-wy, szkolenia i wyjazdy przyniosły eekty, ponieważw ramach ogłoszonego naboru dotyczącego reali-zacji oddolnych inicjatyw podejmowanych przezsołectwa złożone zostały aż 142 projekty. Ponieważ

konkurs pilotażowy cieszył się tak dużym zaintere-sowaniem, Zarząd Województwa Wielkopolskiegoprzyjął Program „Wielkopolska Odnowa Wsi”, jako in-strument służący do zmiany wizerunku polskiej wsi,przy wykorzystaniu ogromnego potencjału drzemią-

cego na tych obszarach.Realizacja tego Programu opiera się na trzech za-

sadach:

• oddolności – zaangażowanie i odpowiedzial-ność społeczności lokalnej,

• partnerstwie – współpraca sołectwa z gminą,organizacjami pozarządowymi,

• współdziałania czynników rozwoju lokalnego– wsie posiadają przywództwo, opracowanyi akceptowany przez mieszkańców Plan Od-nowy Miejscowości oraz wsparcie ze stronygminy lub organizacji dla realizacji zadańwynikających z zatwierdzonego Planu. W ra-mach podjętych przez samorząd inicjatyw

przeprowadzono wiele szkoleń, warsztatówroboczych i wyjazdów studyjnych.

We wrześniu 2010 roku zrealizowana została po-

dróż studyjna do Dolnej Austrii, podczas której lide-rzy wiejscy zapoznali się z osiągnięciami austriackiejodnowy wsi. Kontynuacją tej inicjatywy był kolejnytego typu wyjazd zorganizowany w dniach od 16 do20 maja 2011 roku. Ponadto Sekretariat RegionalnyKSOW w 2011 roku wraz z grupą liderów wiejskichuczestniczył w IV ogólnopolskim Kongresie OdnowyWsi, który odbył się w Krzyżowej w województwiedolnośląskim. Tym razem Wielkopolanie mogli się jużpodzielić z uczestnikami kongresu doświadczenia-

mi z realizacji własnego samorządowego programuodnowy wsi.

Wsparcie dla Leadera31 Lokalnych Grup Działania obejmuje swym zasię-giem prawie 90% powierzchni województwa wiel-kopolskiego, a teren ten zamieszkuje prawie 1,8 mlnosób. Skutecznie prowadzona działalność LGD sta-nowi istotny element dla wypracowania wartości do-danej w procesie wdrażania lokalnych strategii roz-

woju. Mając to na względzie Sekretariat RegionalnyKSOW od początku 2009 roku zrealizował dla przed-

stawicieli zarządów, rad i pracowników LGD – 22szkolenia i konerencje oraz zagraniczną podróż stu-dyjną. Tematyka szkoleń obejmowała zagadnieniazwiązane z bieżącym unkcjonowaniem grup orazwskazywała kierunki i zasady tworzenia, a także re-alizacji projektów współpracy, sieciowania, rozwojuturystyki oraz tworzenia produktów turystycznych.




>> PREZENTACJE

Trzydniowe szkolenie w 2009 roku pod nazwą „Wiel-

kopolska w sieci”, którego przygotowanie i realizacjastanowiły modelowy przykład współpracy trzechLGD z Sekretariatem Regionalnym KSOW, przyczyni-

ło się do utworzenia Wielkopolskiej Sieci LGD. ato-miast w 2010 roku odbyło się kolejne szkolenie podnazwą „Kryształy Wielkopolski”, którego eektem mabyć realizacja kolejnych projektów współpracy. egoprzygotowanie i realizacja opierały się na wspólnejpracy Sekretariatu Regionalnego KSOW z czteremaLokalnymi Grupami Działania. a zakończenie cyklu

spotkań obejmujących wspólne działanie zorganizo-wano w listopadzie 2010 roku podróż studyjną doBretanii we Francji, której celem było m.in. pokaza-nie dobrych praktyk oraz nawiązywanie kontaktóww celu realizacji przyszłych projektów współpracy.

Udział w targachTargi są szansą na pokazanie pozytywnych eektówdziałania Krajowej Sieci Obszarów Wiejskich i jej part-nerów. Aby w jak najlepszy sposób promować Pro-

gram Rozwoju Obszarów Wiejskich i pokazywać eek-ty jego wdrażania Sekretariat Regionalny KrajowejSieci Obszarów Wiejskich wraz z partnerami, głównie

Lokalnymi Grupami Działania, uczestniczył w:• Targach GMIA w Poznaniu w 2009 i 2010

roku, podczas których zorganizowano kone-rencję „Wieś wielkopolska – wieś europejska”oraz seminarium „Od unduszu sołeckiego doodnowy wsi”,

• Międzynarodowych Targach Regionów i Pro-duktów Turystycznych „Tour Salon” w Pozna-niu w 2010 roku, organizując jednocześnieseminarium „Turystyka szansą rozwoju lo-

kalnego”. Wspólnie z dziewiętnastoma LGDSekretariat przygotował prezentacje pro-duktów lokalnych. a stoisko zaproszonezostały również dzieci, które mogły wziąć

udział w warsztatach wikliniarskich orazw konkursach „Moje wakacje na wsi” i „Wieśmoich dziadków”. Dużą atrakcję stanowiła teżprezentacja na „scenie kultury” 11 zespołówregionalnych,

• Międzynarodowych Targach Turystyki Wiej-

skiej i Agroturystyki „Agrotravel” w Kielcachw 2010 i 2011 roku. Udział w targach stanowiłdla Lokalnych Grup Działania możliwość za-prezentowania oerty turystycznej ich tere-nów oraz stwarzał okazję do poznania oertyturystyki wiejskiej innych regionów.

Szkoła Liderek Rozwoju LokalnegoSekretariat Regionalny KSOW realizuje projekt skie-rowany do aktywnych kobiet, mieszkanek obszarówwiejskich, którego celem jest podniesienie kompe-

tencji społecznych i świadomości w dziedzinie ak-tywizacji społecznej środowisk lokalnych. Zajęciapodzielone zostały na dwa dwudniowe moduły.Pierwszy, prowadzony w ormie warsztatów, po-święcony jest podniesieniu kompetencji w zakresie

Wielkopolska w sieci. Szkolenie dla LGD. [fOT. SR KSOW]

Zespół Goślinianie przed występem na targach Tour Salon. [fOT. SR KSOW]




>> PREZENTACJE

umiejętności społecznych, kierowania grupą, spo-sobów rozwiązywania koniktów, rozpoznawaniamocnych stron członków grupy, a także odpowied-niemu przydzielaniu zadań. Drugi moduł w całości

poświęcony jest prawnym zagadnieniom związanymz tworzeniem i unkcjonowaniem organizacji poza-rządowych. Zajęcia obydwu modułów uzupełnionesą o prezentację dobrych praktyk z działalności or-ganizacji pozarządowych na obszarach wiejskich.Do współpracy przy realizacji projektu zaproszonoLokalne Grupy Działania. W 2010 roku w projekcieuczestniczyły cztery LGD i osiemdziesiąt kobiet z te-

renu objętego LGD. W 2011 roku do udziału w pro- jekcie zgłosiło się aż dziesięć LGD, z których w zaję-

ciach weźmie udział sto osiemdziesiąt uczestniczek.Zajęcia Szkoły odbywają się w Ośrodku IntegracjiEuropejskiej w Rokosowie. Wiedza i umiejętnościnabyte podczas udziału w Szkole Liderek wykorzy-stywane są przez uczestniczki w pracy społecznej,zawodowej, ale również w życiu prywatnym. Obec-nie zgłaszają one zapotrzebowanie na nowe tematyi kontynuację szkoleń.

Przyjaźniej na wsiSekretariat Regionalny KSOW był dwukrotnie,w 2009 i 2010 roku, organizatorem etapu wojewódz-

kiego konkursu „Przyjazna wieś” na najlepszy projektw zakresie inrastruktury zrealizowany na obszarachwiejskich przy wsparciu środków unijnych. Konkurs

cieszy się w Wielkopolsce dużym powodzeniem,a zwycięskie w etapie regionalnym projekty znalazłyrównież uznanie w etapie ogólnopolskim. W 2009roku najlepszy w Polsce okazał się wielkopolski pro-

jekt „Ośrodek Edukacji Regionalnej i Przyrodniczejw Mniszkach w powiecie międzychodzkim”. ato-miast w 2010 roku drugie miejsce w Polsce w kate-gorii „inrastruktura społeczna” zajął projekt „Budowasali pełnowymiarowej przy Gimnazjum w Komorni-kach”. Konkurs jest znakomitą okazją do spopulary-zowania najciekawszych projektów realizowanych

na obszarach wiejskich z wykorzystaniem środkówunijnych pochodzących z różnych programów.Stwarza również możliwość spotkań z laureatami,

podczas których następuje wymiana niezbędnychinormacji koniecznych do skutecznego aplikowaniao środki Unii Europejskiej.

Partnerzy Sekretariatu Regionalnego KSOWDo współpracy z Sekretariatem Regionalnym Krajo-wej Sieci Obszarów Wiejskich do końca 2010 rokuzgłosiło się 142 partnerów. Część z nich działa bardzoaktywnie i uczestniczy w realizacji zadań zapisanychw Planie działania. Przykładem dobrej współpracy

może być np. wydana wspólnie z Centrum Doradz-twa Rolniczego w nakładzie 5 tys. egzemplarzypublikacja pod tytułem: „Przedsiębiorczość na wsi– uruchamianie i prowadzenie pozarolniczej działal-ności gospodarczej na obszarach wiejskich”.

Kolejne ciekawe projekty realizowane są wspólniez Wielkopolskim Ośrodkiem Doradztwa Rolniczego.Do najważniejszych z nich należą podróże studyjne

– pierwsza do Bretanii w 2009 roku skierowana doprzedstawicieli Grup Producentów Rolnych, której

celem było zapoznanie się z działalnością organiza-cji rolniczych Bretanii, oraz kolejna w 2010 roku dlaprzedstawicieli Lokalnych Grup Działania, podczasktórej nawiązano kontakty z rancuskimi LGD orazzapoznano się ze specyfką działania Programu Le-ader we Francji. W przyszłości ułatwi to tworzeniei realizację projektów współpracy pomiędzy poszcze-gólnymi LGD. W maju 2011 roku WODR był równieżwspółorganizatorem konerencji poświęconej roz-

Grupa liderek z LGD Solna Dolina. [fOT. SR KSOW]




>> PREZENTACJE

WęgIERskA kRAJOWA sIEć ObsZARóW WIEJskICh (hNRN)

Bardziej skuteczna współpraca na rzecz obszarów wiejskich

>>Głównym celem reorganizacji Węgierskiej Krajo-wej Sieci Obszarów Wiejskich (HR) jest zapew-

nienie regularnej komunikacji i szybkiego przepływuinormacji pomiędzy członkami rządu, organizacjamigospodarczymi i obywatelskimi, a także stworzeniesieci współpracy pomiędzy środowiskami zawodo-wymi, które pragną działać na rzecz obszarów wiej-skich. Tego rodzaju możliwość zapewnia utworzeniemiędzynarodowej i transnarodowej sieci współpracyw zakresie rozwoju obszarów wiejskich, w ramach

której tysiące osób mogą w sposób aktywny, wedługswojej najlepszej wiedzy, przyczynić się do stałej po-prawy jakości życia na obszarach wiejskich.

Zadania Węgierskiej Krajowej SieciObszarów WiejskichPolityka na rzecz rozwoju obszarów wiejskich sta-wała się z biegiem czasu coraz bardziej istotnymelementem polityki rolnej UE. ie jest to kwestia

przypadku, ponieważ ponad 90% terytorium UE toobszary wiejskie, na których mieszka połowa ludno-ści Unii. To tereny, na których życie codziennie niezawsze jest łatwe. Obszary miejskie i wiejskie zostałyod siebie oddzielone. Zarówno w sensie fzycznym, jak i duchowym. iezbędne jest w związku z tymponowne zdefniowanie relacji pomiędzy tymi ob-szarami, w podobny sposób, jak w przypadku sto-sunków pomiędzy producentami działającymi na

rynku lokalnym i konsumentami. Zgodnie z rozpo-

rządzeniem Rady (WE) nr 1698/2005 każde państwoczłonkowskie tworzy krajową sieć obszarów wiej-skich, która skupia wszystkie organizacje i strukturyadministracyjne zaangażowane w rozwój obszarówwiejskich. Zgodnie z rozporządzeniem Komisji Eu-ropejskiej termin przewidziany na obowiązkowestworzenie krajowej sieci obszarów wiejskich okre-ślono na dzień 31 grudnia 2008 r. Celem krajowejsieci obszarów wiejskich jest zachęcanie do wdro-

wojowi hodowli indyków podczas I Ogólnopolskie-go Święta Indyka odbywającego się w Koźminku.Takich przykładów dobrych praktyk czy ciekawychwydarzeń jest wiele. Warto chociażby wspomnieć

o kilku:• we współpracy z Zakładem Gospodarki Żyw-

nościowej i Wsi Instytutu Geografi Społecz-no-Ekonomicznej i Gospodarki PrzestrzennejUniwersytetu im. Adama Mickiewicza w Po-znaniu zorganizowano w czerwcu 2010 rokuseminarium pod nazwą „Polska wieś w UniiEuropejskiej – bilans dokonań”,

• we współpracy z Katedrą Rynku i Marketin-gu Uniwersytetu Przyrodniczego w Poznaniu

w październiku 2010 roku współorganizowa-no konerencję „Perspektywy rozwoju agro-turystyki, turystyki wiejskiej, ekoturystyki,turystyki przyrodniczej i turystyki na terenie

Poznańskiego Obszaru Metropolitalnego”,• wraz z Wielkopolską Izbą Rolniczą pod ko-

niec 2010 roku zorganizowano Wielkopol-skie Forum Kobiet Wiejskich, które odbyło sięw zabytkowym pałacu na terenie Muzeumarodowego Rolnictwa i Przemysłu Rolno-Spożywczego w Szreniawie.

Sekretariat Regionalny

KSOW Województwa Wielkopolskiego




>> ksOW W EUROPIE

żenia programów rozwoju obszarów wiejskich po-przez tworzenie związków pomiędzy organami ad-ministracyjnymi (zarówno na szczeblu eksperckim, jak i samorządów lokalnych) z instytucjami obywa-

telskimi, stowarzyszeniami, podmiotami gospodar-czymi, organizacjami zawodowymi oraz jednostkamidziałającymi na obszarach wiejskich. ednym z istot-nych zadań sieci jest tworzenie różnego rodzaju ormwspółpracy międzyterytorialnej i międzynarodowej,a także reprezentowanie interesów i wartości krajuna szczeblu europejskim. Dzięki działalności HR27 państw uczestniczących w Europejskiej Sieci na

rzecz Rozwoju Obszarów Wiejskich może uzyskać in-ormacje na temat rezultatów uzyskanych w ramach

węgierskiego programu rozwoju obszarów wiej-skich, a także zapoznać się z dobrymi praktykami.Ponadto krajowe społeczności wiejskie mogą na tejpodstawie czerpać wiedzę w oparciu o międzynaro-dowe przykłady.

Nowe cele, skuteczniejsze działaniePo zmianie rządu w 2010 r. Węgierska Krajowa SiećObszarów Wiejskich została poddana reorganizacji.W ramach powyższej reorganizacji nie tylko uległa

zmianom struktura organizacyjna sieci, ale równieżrozszerzono zakres jej zadań oraz uproszczono po-rządek proceduralny. HR uczestniczy w szkole-niach organizowanych w ramach Lokalnych GrupDziałania LEADER, odgrywając również istotną rolęw kształtowaniu relacji międzynarodowych, a takżerozwijaniu i realizacji wielostronnej współpracy z Eu-ropejską Siecią na rzecz Rozwoju Obszarów Wiejskich. Ubiegłej jesieni zawarliśmy z Polską, jako z pierwszym

krajem, porozumienie o współpracy. Podobne porozu-

mienie zostało zawarte w marcu ze Słowacją. Obecnie

trwają natomiast negocjacje z Rumunią – podkreśliłSekretarz Stanu ds. rozwoju obszarów wiejskich ZsoltV. émeth podczas konerencji prasowej, na którejzapowiedziano reorganizację sieci. Tegoroczny bu-dżet HR kształtuje się wprawdzie na poziomie 3mld HUF, ale wysokość wsparcia dla jednego projek-tu została ograniczona do kwoty 3 milionów HUF.Oznacza to, że zamiast „dużych projektów” istnieje

możliwość uzyskania na Węgrzech dotacji dla ok. 300imprez, spotkań i projektów szkoleniowych. Planujesię również zaostrzenie kontroli, co ma na celu zapo-bieganie nadużyciom związanym z wydatkowaniem

otrzymanych środków. Funkcjonowanie organizacji zostanie w jeszcze większym stopniu uproszczone i sta-

nie się bardziej przejrzyste z uwagi na fakt, iż wnioski

będą rozpatrywane w terminie 30 dni od daty ich zło-

żenia, a benecjenci będą prawdopodobnie oczekiwać

tylko 30 dni na wypłatę środków – powiedział SándorFazekas, minister rolnictwa Węgier.

Odnowiona, przejrzysta struktura organizacyjnaStanowisko prezesa HR piastuje dr Bálint Csatári,

geogra i nauczyciel akademicki. ako prezes HRszczególną uwagę zwraca na zrównoważony rozwójwęgierskich obszarów wiejskich oraz wieloaspek-

towy rozwój gospodarki wiejskiej, co ma na celuutrzymanie liczebności populacji na tych obszarach.Skuteczny rozwój obszarów wiejskich wymaga jedna-

kowego zaangażowania wszystkich zainteresowanych

stron – mówi prezes HR. Wyraża on jednocześnienadzieję, iż dzięki przetargom dotyczącym projek-tów w zakresie rozwoju obszarów wiejskich tereny

te uzyskają w najbliższej przyszłości możliwość za-prezentowania swoich walorów. Mam nadzieję, że

będą one również dotyczyły „kolorytu i duszy wsi”, cha-

rakteru mieszkańców prowadzących szczęśliwe życie

w wioskach i gospodarstwach, a także różnorodności

lokalnych historii oraz produktów – powiedział Bálint

Csatári. eżeli chodzi o istotne zadania, które nowekierownictwo sieci musi zrealizować w celu odno-wienia HR, to dr Bálint Csatári wskazuje przedewszystkim na potrzebę uzyskania synergii w śro-

dowisku naukowym, rozwój obszarów wiejskich,wzmocnienie sieci organizacji zawodowych, a takżerozwój współpracy pomiędzy poszczególnymi resor-tami. ako przykład wymienia rozwój inrastruktury,edukację oraz poprawę warunków życia populacjiRomów. Kierownictwo HR – liczące wcześniej 31osób, a od tego roku 13 – uzyskało jasno określoneprawa decyzyjne. Lajos Mikula, sekretarz generalnysieci twierdzi, że obowiązki oraz proces decyzyjny




w ramach nowego systemu zostały określone w ja-sny sposób, a struktura została uproszczona i stałasię bardziej przejrzysta. Rada – wspierająca działaniaprezydium – również przyczynia się do wzmocnienia

kontroli obywatelskiej, a jej 200 członków jest nomi-nowanych przez ministra rolnictwa. Rada przedsta-wia opinię na temat rocznego planu działań HRoraz sprawozdania z jego wdrażania. Rada zbiera sięco najmniej raz w roku i jest zwoływana przez sekre-tarza generalnego sieci. Dr Lajos Mikula pełni obo-wiązki sekretarza generalnego HR od lipca 2010 r.Sprawuje on kontrolę nad działalnością HR oraz

stałego sekretariatu. Ponadto pełni rolę pośrednikaw kontaktach pomiędzy członkami sieci i organiza-

cjami zaangażowanymi na rzecz rozwoju obszarówwiejskich a organami rządowymi. Sekretarz gene-ralny przedkłada kierownictwu sieci propozycjeministra ds. rozwoju obszarów wiejskich, a także re-prezentuje HR na imprezach międzynarodowych.Zadania administracyjne HR realizuje stały sekre-tariat, prowadzący działalność w ramach InstytutuEdukacji i Doradztwa Rozwoju Obszarów Wiejskichprzy Ministerstwie Rozwoju Obszarów Wiejskich.

Stałe tworzenie relacji międzynarodowychednym z najistotniejszych celów odnowionej Wę-gierskiej Krajowej Sieci Obszarów Wiejskich jestrozwój współpracy na szczeblu międzynarodowym.Polska była pierwszym krajem, z którym zawarliśmyporozumienie o współpracy. Podobna umowa zosta-ła niedawno zawarta ze Słowacją.

Współpraca międzynarodowaUbiegłej jesieni, w dniu 24 września 2010 r., w trakcie

Trzeciego Węgierskiego Dnia Rolnictwa podpisanopierwsze porozumienie o współpracy. W obecnościSándora Fazekasa, ministra rolnictwa Węgier, poro-zumienie podpisali: Artur Ławniczak, Podsekretarz

Stanu polskiego Ministerstwa Rolnictwa oraz ZsoltV. émeth, węgierski Sekretarz Stanu ds. rozwojuobszarów wiejskich. Zgodnie z powyższym porozu-mieniem obie krajowe sieci rozwoju obszarów wiej-skich podejmą się organizacji wspólnych konerencji

z udziałem przedstawicieli organizacji branżowychoraz realizacji wspólnych badań naukowych, co mana celu promowanie projektów współpracy polskichi węgierskich Lokalnych Grup Działania LEADER orazwspieranie wymiany i rozpowszechniania dobrychpraktyk. W październiku 2010 r. na zaproszenie Sto-warzyszenia Rozwoju Obszarów Wiejskich Zagyva-ság pierwsza polska delegacja złożyła wizytę w mi-kroregionie Hatvan. W celu zapewnienia transeru

wiedzy zorganizowano konerencję z udziałem Lo-kalnej Grupy Działania z Kłobucka. ajważniejszymizagadnieniami poruszonymi w czasie konerencji

były: środki realizowane w ramach owego Węgier-skiego Programu Rozwoju Obszarów Wiejskich, hi-storia Lokalnych Grup Działania LEADER oraz zakreszadań Węgierskiej Krajowej Sieci Obszarów Wiejskich(HR). W najbliższej przyszłości nasz kraj potwier-dzi bliskie związki ze Słowacją. Stosunki pomiędzyWęgrami a Słowacją osiągnęły nowy wymiar wraz

z organizacją w miejscowości Lajosmizse konerencjizatytułowanej „Wspólna Polityka Rolna po 2013 r. –Młodzi Rolnicy w Europie Środkowej”. W trakcie po-wyższej konerencji Zsolt V. émeth, węgierski Se-kretarz Stanu ds. rozwoju obszarów wiejskich orazGábor Csicsai, Sekretarz Stanu ds. rozwoju rolnictwai obszarów wiejskich Republiki Słowacji, podpisali

porozumienie o współpracy. Impreza została zorga-nizowana przez Węgierskie Stowarzyszenie Młodych

>> ksOW W EUROPIE

Węgry podpisały z Polską, pierwszym krajem z UE, porozumienieo współpracy KSOW. [fOT. HNRN]




>> ksOW W EUROPIE

Rolników (AGRYA). Podczas spotkania szczególnąuwagę poświęcono kwestii przyszłej współpracypomiędzy obiema krajowymi sieciami rozwoju ob-szarów wiejskich w takich dziedzinach jak produkcja

lokalnej żywności oraz popularyzacja agroturystyki.Gábor Csicsai wiąże duże nadzieje z tą współpra-cą, która jego zdaniem powinna przyczynić się dopoprawy skuteczności działania młodych rolnikóww obu krajach.

Misja oraz główne zadania kierownictwaWęgierskiej Krajowej Sieci Obszarów Wiejskichajważniejszym zadaniem kierownictwa WęgierskiejKrajowej Sieci Obszarów Wiejskich jest ścisła realiza-cja strategii określonej w rozporządzeniu ministraoraz w aktualizowanym corocznie Planie działania.Powyższy cel jest realizowany w kontekście wspie-rania programów organizacji zawodowych i poza-rządowych, mających na celu poprawę sytuacji naobszarach wiejskich na Węgrzech.

Zgodnie z powyższymi założeniami priorytetemkierownictwa HR jest budowanie konstruktyw-nego dialogu pomiędzy podmiotami korzystają-cymi w rozsądny sposób z obszarów wiejskich, rol-nikami, lokalnymi społecznościami, organizacjamibranżowymi i pozarządowymi, a także tworzenieróżnorodnych orm wspólnych działań na rzeczodnowienia obszarów wiejskich we współpracyz podobnymi organizacjami działającymi w innych

państwach członkowskich. Powyższe cele są reali-zowane w oparciu o zasady oraz praktyczne przy-kłady zaczerpnięte z programów rozwoju rolnictwai obszarów wiejskich, utworzonych przez Unię Eu-

ropejską.Członkowie kierownictwa sieci pragną aktywnie

uczestniczyć w tworzeniu zaplecza intelektualnego

dla przyszłego rozwoju i kształtowania obszarówwiejskich, co pozwoli na zastosowanie wielodyscy-plinarnego podejścia naukowego. Ponadto, przy po-mocy wszystkich dostępnych środków, zamierzająoni wspierać niezbędną do osiągnięcia powyższychcelów wymianę wiedzy pomiędzy środowiskamipolitycznymi i zawodowymi oraz organizacjami

obywatelskimi. Kierownictwo sieci pragnie równieżinicjować, koordynować i organizować działalnośćzawodową oicjalnie zarejestrowanych członkówHR, wykorzystując w tym celu ramy prawne okre-ślone w owym Węgierskim Programie Rozwoju Ob-szarów Wiejskich. Ma to na celu stworzenie możliwo-

ści konstruktywnej dyskusji, tworzenie podstaw dlawspólnych projektów rozwoju obszarów wiejskich,a także stopniową poprawę organizacji działaniasieci. Aby wesprzeć realizację tych celów HR i jej

kierownictwo, w ścisłej współpracy z instytucjamirządowymi odpowiedzialnymi za rozwój obszarówwiejskich, zapewnią stały i powszechny przepływ in-ormacji dotyczących sytuacji obszarów wiejskich naWęgrzech. Inormacje te będą odnosić się do zmian,aktualnych wyzwań, a także własnej działalnościsieci. Inormacje będą przekazywane osobom odpo-wiedzialnym za podejmowanie decyzji, podmiotomaktywnie zaangażowanym w działalność sieci, a tak-

że mediom. Ponadto kierownictwo HR obejmie

patronatem branżowym przedsięwzięcia mające nacelu tworzenie publikacji dotyczących identyfkacjiproblemów węgierskich i europejskich obszarówwiejskich, a także kultywowanie charakteru tychmiejsc oraz upowszechnianie skutecznych praktyk rozwoju tych obszarów.

Sekretariat Centralny

Węgierskiej Sieci Obszarów Wiejskich (HNRN)

Wizyta w Polsce. Od lewej: Mikosz Weich, Lajos Mikula, Sara Brand, PeterToto. [fOT. SC KSOW]




>> WsPóŁPRACA ksOW

Współpraca Instytutu Zootechniki PIBi Krajowej Sieci Obszarów Wiejskich

Historia i działalność InstytutuW 2010 roku minęło 60 lat od powołania InstytutuZootechniki. To godny wiek i równocześnie okazja dowspomnień, ale także nakreślenia planów na przy-

szłość, bo ten sześćdziesięciolatek jest wciąż w pełnisił i ma ambitne plany na przyszłość.

W sześćdziesięcioletniej historii Instytutu byłyokresy lepsze i gorsze, co wynikało z ogólnej sytu-acji gospodarczej kraju oraz roli, jaką odgrywałow niej rolnictwo. Choć na ogół stawiano na rozwójprzemysłu, ciągłe braki artykułów spożywczychpodkreślały wagę tej dziedziny gospodarki. Trud-ności w zaopatrzeniu ludności w mięso, co w koń-cu stało się ostrym problemem politycznym, skie-

rowały uwagę na konieczność rozwoju produkcjizwierzęcej. Podstawowym zagadnieniem był brak białka, najważniejszego składnika pasz. Brak dewizna zakup soi zmuszał do poszukiwania mniej lubbardziej niekonwencjonalnych jego źródeł. W la-

tach siedemdziesiątych kwestia ta była tak paląca,że możliwość pozyskania dodatkowych źródeł biał-ka stała się tematem jednego z nowo tworzonych,najważniejszych, ofcjalnych programów rządowych.Instytut Zootechniki został koordynatorem tego pro-

gramu, oznaczonego jako PR 4 (Program Rządowy4). Pozwoliło to na uzyskanie dodatkowych środków(niestety wciąż obniżanych) na rozbudowę bazy ba-dawczej Instytutu. Choć w ówczesnej sytuacji def-nitywne rozwiązanie problemu defcytu białka niebyło możliwe, to dzięki temu programowi wykonanowiele ważnych i ciekawych badań oraz rozwiązań.W latach sześćdziesiątych i siedemdziesiątych In-stytut Zootechniki wzbogacił się o szereg nowych

obiektów: powstał nowy budynek główny, co umoż-

liwiło przeniesienie centrali Instytutu z pomieszczeńdawnego banku, w centrum Krakowa, do podkra-kowskich Balic. Również w Balicach wybudowanowedług wzorów holenderskich osiedle domków dlapracowników. W Kołbaczu powstał ośrodek przemy-

słowej produkcji trzody chlewnej, rozbudowywa-no bazę badawczą i poprawiano warunki socjalnew zakładach doświadczalnych. W sumie wymienionei nowe, wciąż kontynuowane inwestycje stanowiąbazę dla prowadzonych obecnie i przewidywanych

w przyszłości prac badawczych.

Od 2005 roku Instytut Zootechniki PIB realizujeswoje zadania naukowe poprzez strukturę 6 działów:

• Dział Genetyki i Hodowli Zwierząt• Dział Biotechnologii Rozrodu Zwierząt• Dział Ochrony Zasobów Genetycznych Zwierząt• Dział Cytogenetyki i Genetyki Molekularnej

Zwierząt• Dział Żywienia Zwierząt i Paszoznawstwa

• Dział Technologii, Ekologii i Ekonomiki ProdukcjiZwierzęcej

Badania nad genetyką zwierząt gospodarskich to jeden z najintensywniej rozwijanych kierunków dzia-łalności Instytutu. Szybki rozwój rolnictwa, począw-szy od XIX wieku, a szczególnie intensywny w wiekuXX, spowodował przeobrażenia, których wynikiembył wzrost produkcji rolnej, a także powstanie wie-lu nowych, wysokoprodukcyjnych ras zwierząt. Te

Prof. dr hab. Jędrzej KrupińskiDYREKTOR ISTYTUTU ZOOTECHIKI





niewątpliwe początkowe sukcesy przesłoniły akt, żespecjalizacja ras pod kątem ich wysokiej produkcji

stwarza zagrożenie dla zachowania często unika-towej kombinacji genów. Obecnie wielkoskalowymodel produkcji zwierzęcej dominuje na świeciei doprowadza do koncentracji wielkotowarowej ho-dowli i jej globalizacji. Szacuje się, że globalnie jed-na trzecia świń, połowa jaj, dwie trzecie mleka i trzy

czwarte brojlerów kaczych produkowane jest przezkomercyjne linie hodowlane, co niebezpiecznieogranicza bazę genetyczną. Polska posiada zasobynaturalne, które uważa się za jedne z najbogatszychw Europie i jest jednym z prekursorów gatunkowejochrony zwierząt. a polu ochrony rodzimych raszwierząt ogromną rolę odegrały i odgrywają ośrodki

naukowe, będące inicjatorami ochrony i restytucjiginących populacji, często lokując stada w zakładachdoświadczalnych i dofnansowując ich utrzymanie

z działalności naukowej i dydaktycznej.Doskonalenie zwierząt przez selekcję jest zabie-

giem powolnym i uzyskanie istotnego postępu wy-maga długiego czasu, a zastosowanie krzyżowania jako metody hodowlanej pozwala na wykorzystaniedodatkowych źródeł zmienności genetycznej. Przed-miotem badań Instytutu w zakresie doskonaleniazwierząt były przede wszystkim metody selekcji i do-boru w obrębie czystości rasy. ednym z warunków

postępu jest prowadzenie selekcji w oparciu o wyni-ki odpowiednich metod oceny wartości hodowlanejzwierząt. W tym celu zorganizowana została w zoo-

technicznych zakładach doświadczalnych stacjonar-

na ocena poszczególnych gatunków zwierząt, co jestdużym osiągnięciem Instytutu. Badania z dziedzinyimmunogenetyki rozpoczęto w Instytucie w 1965roku. uż w kolejnym roku przystąpiono do kontrolipochodzenia w oparciu o grupy krwi u bydła, a na-stępnie owiec, świń i koni. astępnie do kontrolipochodzenia wprowadzono najnowocześniejszenaówczas metody identyfkacji polimorfzmu DA(tzw. genetyczny odcisk palca). Po pojawieniu sięencealopatii gąbczastej (tzw. choroba wściekłych

krów) i wprowadzeniu zakazu stosowania w paszachmączek pochodzenia zwierzęcego opracowano me-

todę identyfkacji składników zwierzęcych opartąna analizie gatunkowo specyfcznego ragmentumitochondrialnego DA, pozwalającą na wykryciedodatku mączki mięsnokostnej do paszy już w ilości0,5%. Osiągnięcie to zostało nagrodzone przez Mini-stra Rolnictwa i Rozwoju Wsi. Kontynuowane są pra-ce nad mrożeniem materiału genetycznego. W za-łożonym w roku 1964 Centralnym Banku asienia

przechowywane są obecnie również zarodki, stał sięon więc w istocie Bankiem Materiałów Biologicznych.W roku 2003 urodziła się w Instytucie pierwsza jałów-ka, której płeć była wynikiem prac nad seksowaniemnasienia. Doświadczenia nad rozrodem zwierząt do-prowadziły do narodzin w 2003 roku genetycznie

zmodyfkowanego knurka. Badania te mają na celuwykorzystanie genetycznie zmodyfkowanych świń jako źródła organów do przeszczepów. ak wiadomoświnia jest zwierzęciem fzjologicznie bliskim czło-

wiekowi, konieczne jest jednak przełamanie barieryimmunologicznej. Prace nad modyfkowaniem ge-netycznym i klonowaniem zwierząt zostały równieżnagrodzone przez Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi.Od chwili powstania Instytutu prowadzi się bada-nia nad żywieniem zwierząt i paszoznawstwem. Tadziedzina jest szczególnie mocno związana z sytu-acją gospodarczą kraju. Duże znaczenie miało stwier-dzenie istnienia niedoboru soli w mieszankach dla

Pałac Radziwiłłów. Siedziba dyrekcji Instytutu. [fOT. IZ]





drobiu, z których wycoano mączkę rybną. Wprowa-dzenie dodatku soli kuchennej znacznie zwiększyłowydajność produkcji drobiarskiej. Badania nad za-opatrzeniem zwierząt w substancje mineralne stały

się podstawą do opracowania projektu organizacjizapobiegania i zwalczania niedoborów mineralnychw Polsce. Dzięki temu uruchomiono produkcję liza-wek i brykietów solnych uzupełnionych mikroele-mentami. Po wstąpieniu Polski do Unii Europejskieji wprowadzeniu zakazu stosowania antybiotyko-wych stymulatorów wzrostu prowadzi się badanianad ich zastąpieniem naturalnymi probiotykami

i preparatami ziołowymi. Wyniki oceny składu paszpochodzące z własnych doświadczeń Instytutu, jak

również dostarczane przez instytucje współpracu- jące, zwłaszcza uniwersytety rolnicze, są zbieranew prowadzonym w Instytucie Krajowym CentrumInormacji o Paszach. Stanowią one podstawę kolej-nych wydań norm żywienia zwierząt gospodarskichi tablic wartości pokarmowej pasz. Są również udo-stępniane innym jednostkom naukowym.

Rosnące wymagania konsumentów sprawiają, żew badaniach żywieniowych coraz więcej uwagi po-święca się jakości i wartości dietetycznej produktów

zwierzęcych. Chodzi tu głównie o modyfkowanieskładu mięsa, mleka i jaj. Prowadzi się badania nadzwiększeniem zawartości jodu w mleku w aspekcieniedoboru tego składnika w niektórych rejonachPolski. Dąży się również do zmniejszenia zawarto-ści nasyconych kwasów tłuszczowych w jajach orazmięsie, zwłaszcza w wieprzowinie.

Oprócz Centralnego Laboratorium w Balicach – jako laboratorium urzędowego – Instytut posiadaKrajowe Laboratorium Pasz w Lublinie, będące la-

boratorium reerencyjnym. Są to laboratoria akredy-towane.

Ważnym aspektem prac badawczych na prze-strzeni sześćdziesięciu lat było opracowanie rozwią-zań technicznych poprawiających warunki utrzy-

mania zwierząt oraz zmniejszających negatywneoddziaływanie hodowli na środowisko. Badaniaw zakresie technologii produkcji zwierzęcej zostałyz biegiem czasu uzupełnione o problematykę ekono-

miki i ekologii. Aktualnie prowadzone są badania nawielu płaszczyznach. Dotyczą one przede wszystkimdobrostanu zwierząt gospodarskich, ekologicznychsystemów chowu, unkcjonalności różnych syste-

mów utrzymania oraz opłacalności produkcji zwie-rzęcej.

W 2005 r. Rada Ministrów uchwałą r 259/2005z dnia 5 października 2005 r. powierzyła InstytutowiZootechniki PIB realizację i koordynację ProgramuWieloletniego: „Biotechnologiczne, środowisko-we i technologiczne uwarunkowania produkcjizwierzęcej”. Program Wieloletni wspiera działalnośćrolniczą na obszarach o niekorzystnych warunkachgospodarowania, a także przedsięwzięcia rolno-

środowiskowe i działania zmierzające do poprawydobrostanu zwierząt. Odnosi się także do realizacjinowego etapu przedsięwzięć rolnośrodowiskowychna lata 2007-2013, w zakresie działań dotyczącychpoprawy stanu środowiska i krajobrazu. ednymz głównych celów programu jest opracowanie i sto-sowanie właściwych metod i technologii w produkcjizwierzęcej oraz pozyskiwania mięsa, mleka i jaj o wy-sokich parametrach jakościowych. Zagwarantuje tokonsumentowi bezpieczne dla zdrowia produkty po-

chodzenia zwierzęcego, przy zachowaniu wysokiegodobrostanu utrzymywanych zwierząt.

W ramach programu realizowane są zadania do-tyczące ochrony środowiska, rozwoju gospodarkii restrukturyzacji wybranych jej dziedzin, wspiera-nia rozwoju regionalnego oraz ochrony zdrowia. Pro-gram zakłada także podjęcie szeregu działań o cha-rakterze publicznym, które będą stanowić wsparciedla mechanizmów planowania, programowaniai kontroli oraz promowania zrównoważonego roz-

woju hodowli i chowu zwierząt w kraju.Od 2011 roku Instytut Zootechniki PIB realizował

i koordynował będzie kolejny Program Wielolet-ni „Ochrona i zarządzanie krajowymi zasobamigenetycznymi zwierząt gospodarskich w warun-kach zrównoważonego użytkowania”. Programma obejmować działania dotyczące: zrównoważo-nego użytkowania i ochrony bioróżnorodności zwie-rząt gospodarskich; genomicznych i biotechnolo-





gicznych podstaw hodowli zwierząt gospodarskichi produkcji zwierzęcej; poprawy dobrostanu zwierzątgospodarskich oraz monitorowania jakości pasz jakoelementu bezpieczeństwa żywności i ochrony środo-

wiska; kształcenia kadr i upowszechniania wiedzy natemat zrównoważonej produkcji zwierzęcej.

a szczególną uwagę zasługuje działalność wy-dawnicza Instytutu. W wydawanych w języku angiel-skim Annals of Animal Science ukazują się oryginalneprace naukowe z kraju i zagranicy. Polskojęzyczne

Roczniki Naukowe Zootechniki, publikujące równieżoryginalne prace naukowe, stanowią cenny mate-

riał. Popularne, cieszące się dużym uznaniem Wiado-

mości Zootechniczne, będące kontynuacją Biuletynu

Informacyjnego IZ, obchodziły dwa lata temu swojeczterdziestopięciolecie. Innym popularnym czasopi-smem są Pasze Przemysłowe. Ponadto Instytut publi-kuje wydawnictwa ciągłe (wyniki oceny hodowlaneji użytkowej) a także broszury i książki.

Bazę doświadczalną, w której sprawdzane są kon-cepcje i hipotezy naukowe, stanowi 11 ZakładówDoświadczalnych, położonych w różnych regionachPolski. Prowadzone są tam również własne, orygi-nalne badania przez zatrudnioną w nich kadrę na-

ukową. W ostatnich latach podjęliśmy wielki wysiłek,aby zmodernizować nasze Zakłady Doświadczalnei przystosować je do nowych wyzwań stojącychprzed nauką i praktyką zootechniczną.

Działalność Instytutu Zootechniki PIB na rzeczochrony i zachowania zagrożonych wyginięciemras zwierząt gospodarskichInstytut Zootechniki PIB od wielu lat podejmujewszechstronne działania na rzecz ochrony zwierząt

gospodarskich zagrożonych wyginięciem. Formalnepowierzenie obowiązków koordynacji InstytutowiZootechniki PIB przez Ministra Rolnictwa i Rozwoju

Wsi w tym zakresie od 2004 roku wiąże się z wykony-waniem wielu dodatkowych prac, niezmiernie waż-nych dla realizacji zadań wynikających z programówochrony.

Pracownicy Działu Ochrony Zasobów Genetycz-nych Zwierząt IZ PIB, jako współautorzy opracowy-

wanych programów ochrony, wnoszą do nich cennewytyczne, które wynikają z praktyki i specjalizacjiw zakresie chowu poszczególnych gatunków zwie-rząt. Powołani przez Dyrektora Instytutu koordyna-

torzy ds. poszczególnych gatunków zwierząt spraw-dzają szczegółowo dokumentację hodowlaną podkątem spełniania wymogów programów ochronyzatwierdzonych dla każdej rasy. astępnie wydajązaświadczenia o objęciu zwierząt tym programem,

co stanowi podstawę dla hodowcy o ubieganie sięo dotację.

W ostatnich latach w Instytucie wzrosła liczbapublikacji i opracowań dotyczących problematykiochrony zwierząt. Od 2005 roku rozpoczęto cyklicz-

ny druk wyników oceny użytkowości zwierząt obję-tych programem ochrony, które są przekazywane doośrodków doradztwa rolniczego, związków hodow-ców i do wszystkich innych podmiotów zaintereso-wanych tą tematyką. W 2006 roku Instytut opracowałi wydał album pt. ,,Polskie rasy zachowawcze. Atlaszwierząt gospodarskich objętych programem ochro-ny w Polsce”.

eden kwartalnik, z cyklicznie wydawanych Wia-

domości Zootechnicznych, w całości został poświę-

cony problematyce, roli i znaczeniu rodzimych i lo-kalnych ras zwierząt oraz możliwości ich ochronyw ramach PROW na lata 2007-2013.

a zlecenie Ministerstwa Rolnictwa Instytut Zoo-techniki opracował założenia pakietów rolnośro-dowiskowych, dotyczących zachowania lokalnychpopulacji poszczególnych gatunków zwierząt go-spodarskich na potrzeby prac nad PROW na lata2007-2013. Przygotowano planowane liczebnościtych populacji, oszacowano poziom wsparcia fnan-

sowego w ramach pakietu „Zachowanie zagrożo-nych zasobów genetycznych zwierząt w rolnictwie”.

Opracowano także propozycje programów pomo-cowych, dotyczących dotowania ochrony zasobówgenetycznych drobiu, zwierząt uterkowych, pszczółi ryb z pomocy krajowej w latach 2007-2013. Podczascorocznych krajowych wystaw zwierząt hodowla-nych Instytut organizuje pokazy zwierząt objętychprogramami ochrony. Pracownicy Instytutu prowa-





dzą wykłady nt. ochrony zasobów genetycznychzwierząt gospodarskich oraz udzielają wyczerpują-cych inormacji z tego zakresu. Hodowcom rozdawa-ne są również ulotki inormacyjne i opracowania do-

tyczące warunków korzystania z pomocy fnansowej.Dodatkowo tematyka ochrony zasobów gene-

tycznych propagowana jest przez szereg konerencjinaukowych i sympozjów organizowanych na tereniecałego kraju.

Instytut Zootechniki PIB aktywnie włączył się tak-że do opracowywanej przez Ministerstwo Środowi-ska Krajowej Strategii Różnorodności Biologicznej.

Krajowy Koordynator ds. zasobów genetycznychzwierząt uczestniczy w pracach FAO dotyczących tej

tematyki, angażując się także w opracowanie Świa-towych Strategii Ochrony Zasobów GenetycznychZwierząt.

Wszelkie inormacje można uzyskać na stronieinternetowej Instytutu Zootechniki – PaństwowyInstytut Badawczy – www.izoo.krakow.pl.

Współpraca z Krajową Siecią Obszarów WiejskichW ramach Krajowej Sieci Obszarów Wiejskich Insty-tut Zootechniki corocznie podejmuje szereg działań

upowszechnieniowo-szkoleniowych. Przyczynia- ją się one zarówno do podniesienia świadomościmieszkańców obszarów wiejskich co do roli i zna-czenia rodzimych raz zwierząt gospodarskich, jak również służą promocji Programu Rozwoju Obsza-rów Wiejskich 2007-2013. Dotychczas zrealizowanow ramach współpracy:

1. Krajową Wystawę Ras Rodzimych organizowanąpodczas Krajowej Wystawy Zwierząt Hodowla-nych w Poznaniu w latach 2008 i 2010.

2. Regionalną Wystawę Ras Rodzimych w Rudaw-ce Rymanowskiej, organizowaną w latach 2009i 2010.

3. Sześć sympozjów, w których udział wzięły łącz-nie 403 osoby, dotyczących ochrony zasobówgenetycznych zwierząt przeznaczonych dlahodowców ras rodzimych koni i owiec. Zorga-nizowane zostały w okresie czerwiec – listopad2010.

4. Dwa szkolenia dotyczące zmian w programierolnośrodowiskowym przeznaczone dla związ-ków hodowców owiec, koni, bydła i świń, kwie-cień 2011.

Głównym elementem organizowanych wystawras rodzimych była prezentacja zwierząt gatunkówobjętych programami ochrony zasobów genetycz-nych oraz prowadzenie stoiska inormacyjnego.

Corocznie podczas Krajowej Wystawy ponad 50

hodowców prezentuje około 150 sztuk zwierzątoraz 30 stadek drobiu. Organizowane były takżeseminaria, które cieszyły się dużą rekwencją, dlawszystkich zainteresowanych tematyką ras rodzi-mych i możliwości skorzystania z programów rolno-środowiskowych. Podczas wystaw, na stoisku Insty-tutu Zootechniki PIB emitowane były flmy o rasachrodzimych oraz prezentacje ekspertów na płytkachCD. adzór merytoryczny nad całością działań spra-wowali eksperci. Pełnili oni dyżury, udzielali zain-

teresowanym inormacji i odpowiadali na pytaniadotyczące hodowli lokalnych ras zwierząt, warun-ków uczestnictwa w programach ochrony oraz

możliwościach ubiegania się o uzyskanie płatno-ści rolnośrodowiskowej. Dużym zainteresowaniemcieszyły się ulotki inormacyjne opracowane przezposzczególnych koordynatorów opisujące zwie-rzęta ras rodzimych, publikacje, takie jak: „Rocznikiaukowe Zootechniki”, „Annals o Animal Science”,

Ochrona ras rodzimych to ważna działalność Instytutu [fOT. IZ]





„Wiadomości Zootechniczne”, „Pasze przemysłowe”

oraz broszury upowszechnieniowe. Ekspozycje były

odwiedzane zarówno przez przedstawicieli resorturolnictwa, instytucji branżowych oraz naukowychzwiązanych z hodowlą zwierząt, przedstawicieliośrodków doradztwa rolniczego, jak również przez

rolników i producentów zainteresowanych utrzy-mywaniem rodzimych ras zwierząt oraz innychzwiedzających.

Obecnie w ramach współpracy z KSOW zorga-nizowana została w dniach 13-14 czerwca 2011 r.konerencja naukowo-techniczna „Innowacyjnośćw produkcji zwierzęcej – oczekiwanie czy koniecz-

ność”. Planowane są również: Regionalna WystawaRas Rodzimych 28-29 sierpnia 2011 r. w Rudawce Ry-manowskiej oraz Krajowa Wystawa Ras Rodzimych

12-15 września 2011 r. w Poznaniu, na które serdecz-nie zapraszamy.

Paweł Radomski, Piotr M. Mikos

Instytut Zootechniki PIB

Powstanie Sieci zmotywowało nasdo innowacyjnych działańCentrum Doradztwa Rolniczego – partnerem Krajowej Sieci Obszarów Wiejskich

>>Złożoność problematyki rozwoju obszarówwiejskich w Polsce, a co za tym idzie wielora-

kie uwarunkowania tego rozwoju i bariery, którenajczęściej wynikają z postaw i sytuacji materialnej

potencjalnych benefcjentów Programu RozwojuObszarów Wiejskich na lata 2007-2013 (PROW) spo-wodowały, że powołanie Krajowej Sieci Obszarów

Wiejskich (KSOW) zostało przyjęte z dużymi nadzie- jami. Głównie w środowiskach organizacji i insty-tucji zajmujących się wdrażaniem działań PROWi wspieraniem tych procesów.

Centrum Doradztwa Rolniczego w BrwinowieOddział w Krakowie był i jest wśród tych podmio-

tów, które są zainteresowane wspieraniem proce-sów prorozwojowych na wsi i aktywnie włącza się

w działania, które mogą te procesy dynamizować.ednocześnie podejmuje z własnej inicjatywy nowe

tematy, którymi stara się zainteresować mieszkań-ców wsi i organizacje, w których uczestniczą. Reali-zacja wielu nowych inicjatyw nie byłaby możliwabez uczestnictwa naszego Oddziału w KSOW – je-steśmy partnerem Sekretariatu Centralnego i Se-kretariatu Regionalnego w Małopolsce, zamierzamyzgłosić swoje partnerstwo w Sekretariacie Regio-nalnym Województwa Świętokrzyskiego.

Instytut na targach w Poznaniu. [fOT. IZ]





Uznaliśmy, że zgodnie z naszym statutem i usta-wą1 powinniśmy przede wszystkim promować ideęKSOW i zasady unkcjonowania Sieci, tak wśróddoradców, nauczycieli szkół rolniczych, jak i dzia-

łaczy Lokalnych Grup Działania (LGD) i organizacjipozarządowych unkcjonujących w środowiskachwiejskich, lub działających na rzecz wsi.

Zgłosiliśmy kilka pomysłów do Planu działaniaSekretariatu Centralnego i Sekretariatu Regional-nego Małopolski. Wiele z naszych pomysłów zosta-ło zapisanych w planie 2008-2009 i w planie 2010-2011, tak w centrali, jak i w Małopolsce.

Za ważne zadanie uznaliśmy promowanie wśróddoradców rolnych celów i zadań KSOW. Służy-

ło temu miedzy innymi seminarium internetowe„KSOW – instrumentem wsparcia rozwoju obsza-rów wiejskich” poprzedzone badaniem ankietowymna temat aktywności Wojewódzkich OśrodkówDoradztwa Rolniczego w Regionalnych SieciachObszarów Wiejskich. Zainteresowanie doradcówunkcjonowaniem KSOW przeszło nasze oczekiwa-nia. Stąd na ich prośbę przeprowadziliśmy kolejnestacjonarne seminarium połączone z warsztatami,które było znakomitą okazją do dyskusji i wymiany

doświadczeń na temat roli, jaką mogą pełnić ODR-y jako partnerzy KSOW.

Centrum Doradztwa Rolniczego jest instytucjąo długoletniej tradycji i dużym doświadczeniuw prowadzeniu działalności szkoleniowej na rzeczrozwoju obszarów wiejskich, podległą MinistrowiRolnictwa i Rozwoju Wsi.

W strukturze Centrum unkcjonują następujące jednostki: Centrala w Brwinowie, Oddział w Kra-kowie, Oddział w Poznaniu, Oddział w Radomiu.

Zadaniem Centrum Doradztwa Rolniczego jestprowadzenie działalności szkoleniowej i doradczejw zakresie rolnictwa, rozwoju wsi, rynków rolnychoraz wiejskiego gospodarstwa domowego, mającena celu poprawę poziomu dochodów rolniczych

oraz podnoszenie konkurencyjności rynkowej go-

1 Ustawa o jednostkach doradztwa rolniczego z dnia 22 października 2004 r. zezmianami.

spodarstw rolnych, wspieranie zrównoważonegorozwoju obszarów wiejskich, a także podnoszeniekwalifkacji zawodowych rolników i innych miesz-kańców obszarów wiejskich.

Oddział w Krakowie, zgodnie z przyjętą specjali-zacją, zajmuje się aktywizacją środowisk lokalnych,wsparciem turystyki wiejskiej, dziedzictwem kul-turowym wsi, produktami tradycyjnymi i regional-nymi, a także wspieraniem pozarolniczych ormaktywności gospodarczej rolników i ich rodzin.

W obecnym okresie programowania wiele miej-sca w naszej pracy poświęcamy działalności szko-

leniowej dotyczącej wdrażania osi IV Leader PROW2007- 2013. Wiedzę z tego zakresu upowszechnia-

my zarówno wśród doradców ODR jak i LokalnychGrup Działania.

Krakowski Oddział CDR aktywnie uczestniczyw realizacji różnych przedsięwzięć w ramach Pla-nu działania Sekretariatu Centralnego KSOW. Sąto szkolenia, konerencje oraz wyjazdy studyjneadresowane do Lokalnych Grup Działania, a takżedoradców współpracujących z LGD. Miedzy innymibyliśmy realizatorem szkoleń z zakresu metodykipracy organów statutowych LGD, unkcjonowania

biur, aktywizacji społeczności lokalnych.To dzięki współpracy z Sekretariatem Centralnym

przygotowaliśmy i przeprowadziliśmy w sposóbodbiegający od „utartego” schematu szkolenie natemat podstaw dziennikarstwa i współpracy z me-diami.

Celem szkolenia było wyposażenie jego uczest-ników w podstawową wiedzę z zakresu prostychorm dziennikarstwa, miedzy innymi na potrzebyredagowania stron internetowych Lokalnej Gru-

py Działania, a także wyposażenie uczestnikóww umiejętności niezbędne do prowadzenia rzecz-nictwa Lokalnej Grupy Działania i współpracy z me-diami.

Praca warsztatowa dla uczestników szkolenia

rozpoczęła się jeszcze przed przyjazdem do Krako-wa.





SzkolenieKażdy przygotował materiał dziennikarski w dowol-

nie wybranej postaci (najwięcej artykułów praso-wych, ale były także nagrania wideo) oraz dokonałoceny strony internetowej (witryny, wortalu) swojejLokalnej Grupy Działania. adesłane opracowaniazostały ocenione, a ocena przedstawiona uczest-nikom.

Wykłady i zajęcia warsztatowe oraz ćwiczeniaprowadzili doświadczeni dziennikarze prasowi, te-lewizyjni i radiowi, a także specjaliści CDR O/Kraków.

W trakcie zajęć warsztatowych uczestnicy szko-lenia zapoznali się z technikami nagrywania audy-cji radiowych i telewizyjnych. Zajęcia miały miej-sce w studio radiowym Radia Kraków Małopolskaoraz w studio telewizyjnym TVP Kraków. Uczestnicy

mieli możliwość praktycznego zetknięcia się z pro-esjonalnym sprzętem i podjąć próby wykonania

nagrań, a także wziąć udział w nagraniu.Pierwszego dnia wieczorem miało miejsce

spotkanie integracyjne z udziałem krakowskichdziennikarzy red. Leszka Mazana i red. WładysławaCzumy – znanych przede wszystkim ze znakomitejwiedzy o Krakowie, jego historii i ciekawostkachz życia elit (królowie) i zwyczajnych mieszczan,a także niebanalnego krakowskiego żartu (może

nie zawsze przypadającego do gustu mieszkańcominnych miast i regionów Polski).

Zamiast testu zaliczeniowego każdy uczestnik

wylosował jedno zadanie praktyczne, którego wy-

konanie stanowiło warunek otrzymania zaświad-czenia o ukończeniu szkolenia wystawionego przezCDR O/Kraków. Wszyscy uczestnicy wykazali się kre-atywnością i test zaliczyli.

Równie ciekawym przedsięwzięciem zrealizowa-nym dzięki współpracy z Sekretariatem CentralnymSieci były praktyki dziennikarskie w redakcjach cza-sopism rolniczych wydawanych przez WODR. Przezdwa dni pobytu w WODR przedstawiciele LGDzapoznali się ze specyfką unkcjonowania ośrod-

ków i redagowania czasopism oraz portali inter-netowych. W każdym WODR wraz z uczestnikamipracował zawodowy dziennikarz z dużym stażem

redaktorskim.Przebieg praktyk został podsumowany w spra-

wozdaniach zawodowych dziennikarzy. Oto rag-ment jednego z takich sprawozdań:

Dla słuchaczy podstawowe informacje o techni-

kach dziennikarskich były (generalnie) nowością. Wy-

daje się, że w trakcie praktyk pomogłem przedstawi-

cielom LGD w kontaktach ze światem dziennikarskim,

można mieć nadzieję, że kontakty z miesięcznikiem

ZODR zaowocują śmielszym wchodzeniem tematyki

LGD na łamy. Dużym zainteresowaniem cieszyły się

zajęcia związane z działaniem strony internetowej

ZODR, bo jak się wydaje Internet staje się najcen-

niejszym i wręcz wymarzonym środkiem przekazu

informacji na polskiej wsi, o ile tylko pozwalają na to

warunki techniczne. Witryna internetowa ZODR jest

także jedną z niewielu, gdzie można znaleźć spis LGD

z województwa, choć jest on nie dość eksponowa-

ny. Ale jest! W przerwach szkolenia mieliśmy okazję

zwiedzić ogród warzywny i kwiatowy, obejrzeliśmy

nowoczesny wiatrak energetyczny (uszkodzony)

i oczyszczalnię ścieków w formie cieplarni z akwaria-

mi (z zewnątrz). Wszystkim uczestnikom spotkania

przekazałem swoje wizytówki z adresem interneto-

wym i komentarzem, że w razie kłopotów z pisaniem

Zajęcia w studio radiowym Radia Kraków Małopolska. [fOT. CDR O/KRAKÓW]





tekstów dziennikarskich mogą się do mnie zwrócić

o koleżeńską pomoc.

Dużym zainteresowaniem przedstawicieli LGD

oraz doradców cieszyło się szkolenie: „LGD kreato-rem Leaderowskich Społeczności Internetowych”,w czasie którego przedstawiciele LGD przygoto-wywali się do budowania społeczności interne-towych w oparciu o własne portale internetowe.W seminarium warsztatowym uczestniczyły 52

osoby. Wszyscy uczestnicy otrzymali wraz z zesta-wem materiałów seminaryjnych poradnik dla LGDzatytułowany: „Leaderowskie społeczności inter-netowe – tworzenie i unkcjonowanie”. Wypraco-wane poglądy na kluczowe zagadnienia związanez budowaniem Leaderowskich Społeczności Inter-netowych zostały zapisane w zwięzłych tezach re-

komendowanych Lokalnym Grupom Działania jakosugestie do przemyślenia. Taka orma budowaniarelacji LGD z otoczeniem zadaniowym jest nie tyl-

ko nowatorska, ale i przyszłościowa ze względu nawykorzystanie nowoczesnych technologii inorma-cyjnych i inormatycznych. O tym, jak praktyczniete narzędzia i technologie użyć w komunikacji naobszarze wdrażania lokalnych strategii rozwojuw komunikacji z otoczeniem zadaniowym i szersząpubliką wirtualną, zastanawiano się w czasie pracywarsztatowej w zespołach nominalnych. ajważ-niejszym rezultatem seminarium warsztatowe-

go jest rosnące zainteresowanie Lokalnych GrupDziałania włączeniem e-społeczności do metodykipracy z lokalnymi społecznościami i potencjalnymi„klientami” obszaru, a także nowa inicjatywa bu-dowania samodzielnego portalu dla zainteresowa-nych, pod którą podpisało się 10 LGD.

Kontynuując doskonalenie działaczy LGD w za-kresie technik inormatycznych przeprowadziliśmycykl szkoleń zatytułowanych „Zarządzanie rozwo-

jem obszaru z zastosowaniem narzędzi interneto-wych”. W trakcie czterech szkoleń (w jednostkachCDR, w Brwinowie, Krakowie, Radomiu i Poznaniu)przedstawiciele LGD uzyskali wiedzę i udoskonaliliswoje umiejętności w zakresie teorii i praktyki za-rządzania rozwojem obszaru wdrażania LSR z wyko-rzystaniem Internetu. Uczestnicy szkoleń otrzymalirównież wiedzę teoretyczną na temat zarządzaniarealizacją planu strategicznego oraz umiejętnościzastosowania narzędzi internetowych przydatnych

w tym procesie. iejako kontynuacją tej tematykibyło szkolenie na temat: „Administrowanie i zarzą-dzanie stroną www LGD”. W szkoleniu uczestniczyliprzedstawiciele LGD i doradcy rolni współpracują-cy z LGD. W wyniku szkolenia uczestnicy osiągnęlipodstawowe kompetencje pozwalające na zarzą-dzanie i administrowanie stronami www LokalnychGrup Działania.

Uczestnicy Krajowej Konerencji na temat: „Ocena unkcjonowania systemu wsparcia dla Lokalnych Grup Działania we wdrażaniu lokalnych strategii rozwoju– doświadczenia i przyszłość”, zorganizowanej we współpracy z Sekretariatem Centralnym KSOW w dniach 25-27.05.2011 w Krakowie. [fOT. CDR O/KRAKÓW]





Obok szkoleń dla LGD we współpracy z Sekreta-riatem Centralnym zorganizowaliśmy cykl trzechszkoleń dla liderów organizacji pozarządowychdziałających w środowisku wiejskim zatytułowa-

nych „Turystyka wiejska szansą na aktywizację lokal-nych społeczności objętych wdrażaniem lokalnychstrategii rozwoju”.

asz Oddział ma siedzibę w Małopolsce, to rów-nież powoduje nasze szczególne zainteresowanieproblematyką małych gospodarstw. esteśmy w trak-cie przygotowań do Międzynarodowej Konerencjiorganizowanej pod auspicjami KSOW, zarówno Se-

kretariatu Centralnego, jak i Małopolskiego Sekreta-riatu Regionalnego. W ramach tego przedsięwzięcia

przyjęliśmy zadanie zorganizowania 6 spotkań dele-gacji zagranicznych z małopolskimi rolnikami i przed-stawicielami lokalnych władz. Każde spotkanie bę-dzie w innym regionie Małopolski w specyfcznym dlatego regionu gospodarstwie.Konerencja planowana jest na początku lipca 2011 roku.

To tylko kilka szerzej opisanych przedsięwzięćo charakterze nowości, które nasz Oddział mógłzrealizować jako partner KSOW, we współpracyz Sekretariatem Centralnym Sieci.

iezwykle pożyteczną ormą wymiany doświad-czeń są wyjazdy studyjne. We współpracy z KSOWorganizowaliśmy miedzy innymi wyjazd studyjnyna Węgry, którego uczestnikami byli lokalni liderzy,przedstawiciele LGD oraz przedstawiciele innychinstytucji działających na rzecz rozwoju obszarówwiejskich. Z kolei doradcy współpracujący z LGDmieli okazję zapoznać się z wdrażaniem PROW2007-2013 na Słowacji. Gościli w Lokalnych Gru-pach Działania, zapoznali się z ich działalnością,

z unkcjonowaniem Słowackiej Sieci Rozwoju Ob-szarów Wiejskich.

Z uwagi na naszą siedzibę w Krakowie, Oddziałwspółpracuje z Sekretariatem Regionalnym Mało-polskiej Sieci Obszarów Wiejskich. Między innymi

realizowaliśmy szkolenie dla LGD dotyczące „Pod-staw zarządzania projektami unijnymi” czy też szko-lenie na temat „Finanse i księgowość w LGD”, a takżewiele innych przedsięwzięć.

Krajowa Sieć Obszarów Wiejskich jest instrumen-tem nowym, unkcjonującym od 2008 roku. Mimostosunkowo krótkiego okresu działania KSOW jestpodmiotem rozpoznawalnym. Potwierdzają to ba-

dania ankietowe prowadzone przez CDR O/Krakówwśród Lokalnych Grup Działania. a 60 osób uczest-niczących w badaniu 56 osób wskazało różnorodneprzedsięwzięcia organizowane przez KSOW, w któ-rych uczestniczyli ich przedstawiciele. Podkreślićnależy także, iż uczestnicy tych przedsięwzięć wy-

soko ocenili ich przydatność i poziom zarówno me-rytoryczny, jak i organizacyjny.

Pierwsze doświadczenia wynikające ze współpra-cy z KSOW wskazują, że w jego ramach mogą być

realizowane działania wykraczające poza tradycyj-ne, sektorowe rozumienie problemów wsi. Sprzyjatemu różnorodność partnerów skupionych w sieci.ej otwarty charakter. Ogromny walor do tej struk-tury wnoszą Lokalne Grupy Działania, które w swojej codziennej pracy kierują się zasadami podejściaLeader takimi jak: zasada podejścia oddolnego,trójsektorowości podmiotów, terytorialności, inno-wacyjności, współpracy czy sieciowania. Wspomagato proces uspołecznienia i demokratyzacji na ob-

szarach wiejskich, integruje różne podmioty, co jestniezwykle ważne dla społecznie zrównoważonegorozwoju wsi oraz podnoszenia konkurencyjności ob-szarów wiejskich. est to nowy sposób postrzeganiaproblemów wsi.

Wydaje się, że KSOW ma szansę stać się ważnympodmiotem kreującym nowoczesne podejście dorozwoju wsi. Wymagać to jednak będzie dalsze-go doskonalenia unkcjonowania struktur w kie-runku coraz ściślejszej współpracy z partnerami,

tworzenia coraz lepszych warunków służącychumacnianiu podmiotowości partnerów. Ważne sątakże działania merytoryczne zgodne z wdrażany-

mi programami, ale jednocześnie odpowiadającena zapotrzebowanie partnerów reprezentującychśrodowiska lokalne.

Jarosław Bomba

Dyrektor CDR O/Kraków




>> AgROTURYsTYkA

Najciekawsze pakiety turystyki wiejskiej

>>

Kolejny artykuł z cyklu dobrych praktyk w zakresie turystyki wiejskiej przed-

stawia zdobywcę III miejsca w konkursie na najciekawszy pakiet turystyki wiejskiej prezentowany podczas II Międzynarodowych Targów Turystyki Wiejskiej

i Agroturystyki AGROTRAVEL.

Od niepamiętnych czasów osoba kowala zadziwiała i intrygowała, zważywszyna niezwykłe umiejętności posługiwania się ogniem. Pielęgnowanie kowalskichtradycji i wieloletnie działania zmierzające do ochrony tego ginącego zawoduprzed zapomnieniem stały się „gwoździem” turystycznym i przyczyniły do powstaniaatrakcji turystycznej, która z Wojciechowa uczyniła centrum kowalstwa w Polsce.

Szlak Żelaza i Kowalskich TradycjiInormacje o regionieRolnicza gmina Wojciechów, położona na obrzeżu

trójkąta turystycznego Kazimierz Dolny – ałęczów– Puławy, posiada bogate walory turystyczne. Ma-lownicze krajobrazy miejscowości kuszą do spa-cerów i przejażdżek rowerowych. Liczne wąwozy,wzgórza i lasy, czyste powietrze, skłaniają turystówdo spędzenia wolnego czasu na Ziemi Wojciechow-

skiej. edną z największych atrakcji Wojciechowa jestWieża Ariańska wybudowana na początku XVI wie-ku. iezwykły jest też drewniany kościółek z 1725 r.ednak rozwój turystyczny gminy Wojciechów ściślezwiązany jest z kowalstwem.

Geneza postania produktuW gminie Wojciechów od 25 lat odbywają się ogól-nopolskie imprezy kowalskie, dzięki którym poznaćmożna kowalstwo od procesu wytopu metali do

powstania gotowej podkowy. est to możliwe dzię-ki licznie przybywającym kowalom nie tylko z całejPolski, ale również z krajów ościennych. A co więcej,

to w Wojciechowie unkcjonuje jedyne w Polsce Mu-zeum Kowalstwa, 90-letnia kuźnia oraz działa Stowa-rzyszenie Kowali Polskich.

Z inicjatywy właścicieli atrakcji turystycznychdziałających w gminie Wojciechów jesienią 2009roku postał Szlak Żelaza i Kowalskich Tradycji. To

oni, ukierunkowani przez Dyrektora Biura Lokalnej

Organizacji Turystycznej Kraina Lessowych Wąwo-zów, Pana Wiesława Czernieca, który zachęcał do

uczynienia z Wojciechowa wioski tematycznej, stwo-rzyli wspólną oertę dla grup dziecięcych i młodzie-żowych, wykorzystując wizerunek Wojciechowa jakostolicy kowalstwa polskiego. Koordynatorem działańbył Gminny Ośrodek Kultury w Wojciechowie.

Szlak ten od samego początku zyskał szerokieuznanie. uż w 2009 roku w plebiscycie „Perły i Pereł-ki Lubelszczyzny”Szlak Żelaza i Kowalskich Trady-cji został nagrodzony tytułem Perełki Lubelszczyzny.

fOT. WWW.KOWALE.COM.PL




>> AgROTURYsTYkA

atomiast w 2010 roku został laureatem konkursuna Najciekawszy pakiet turystyki wiejskiej prezento-

wany podczas II Międzynarodowych Targów Turystyki

Wiejskiej i Agroturystyki AGROTRAVEL oraz otrzymał

Certyfkat Polskiej Organizacji Turystycznej dla aj-lepszego Produktu Turystycznego.

Charakterystyka produktuWędrówka Szlakiem Żelaza i Kowalskich Tradycjito połączenie zabawy z nauką, historią rzemiosła,obejmująca „Sześć Gwoździ Programu”.

Cała podróż rozpoczyna się wizytą w Wieży Ariań-skiej, na której strychu mieści się „Pierwszy GwóźdźProgramu”– jedyne w Polsce Muzeum Kowalstwa.

Turyści poznają tu historię tego rzemiosła, oglądająimitację starej kuźni, zwiedzają część poświęconąnarzędziom rolniczym oraz ekspozycję wyrobówkowalstwa artystycznego wykonanych przez pol-skich i zagranicznych kowali. Zwiedzający ostrzą sie-kierę na ręcznej szliferce, grają marsza kowalskiegona kowadle, poruszają miechem kowalskim. Pobytw Muzeum kończy „Legenda o podkowie szczęścia”.

W cenie biletu przewidziane jest również zwiedza-nie Wojciechowskiego Muzeum Regionalnego,

w którym również znajdziemy wiele przedmiotówcodziennego użytku wykonywanych przez kowala.Przy Muzeum działa Galeria Sztuki Ludowej.

„Drugi Gwóźdź Programu” to zajęcia warszta-towe w Wieży Ariańskiej. Tutaj pod achową opie-ką instruktora dzieci własnoręcznie kują podkowęz masy solnej, poznają różnicę miedzy podkową

zimową i letnią, podkową dla koni wojskowych czyna przykład ciągnących dorożkę po miejskim bruku.

„ T r z e c i mG w o ź d z i e mProgramu” jestzwiedzanie jed-nej z najsłyn-niejszych kuźniw Polsce, powsta-łej w 1920 roku

– Kuźni Roma-na Czernieca.To tutaj do dziśwykonywane sąręcznie wyro-

by artystyczne,naprawiane na-rzędzia rolniczeoraz podkuwanekonie. Każdego

roku w lipcu odbywają się tu ogólnopolskie impre-zy kowalskie. Wizyta u kowala obejmuje zwiedzaniewarsztatu, barwne opowieści kowala Romana o dzie- jach wojciechowskiej kuźni, pokaz kucia podkowy,zwiedzanie galerii wyrobów kowalskich oraz zakuppamiątek (podkowy na szczęście i inne wyroby ko-wala artysty).

Po wizycie w kuźni żona kowala zaprasza od-wiedzające Wojciechów grupy wycieczkowe na

„Czwarty Gwóźdź Programu”, czyli domowy obiad

„U kowalowej”. Gospodarstwo agroturystyczne Da-nuty Czerniec położone jest nad rzeką, w otoczeniupięknej zieleni. a gości czekają dwie duże jadalniez kominkiem. W ogrodzie znajduje się plac zabawz trampoliną, miejsce na ognisko i zadaszona wiata,w której można zjeść upieczone kiełbaski. Gospodar-stwo organizuje również Zielone Szkoły, dla którychprzygotowano 40 wygodnych miejsc noclegowych






>>AgROTURYsTYkA

w pokojach wyposażonych w kute meble wykonaneprzez gospodarza.

Posileni turyści udają się do Miniskansenu „Woj-ciechowsko Zagroda” zobaczyć „Piąty GwóźdźProgramu” – Chatę Kowala z początku XX w. orazw pełni wyposażoną oryginalną, drewnianą kuźnięz 1918 r. Znajdują się tu okute wozy, sanie, motyki,siekiery. Można zwiedzić chałupę chłopską, stodołę,warsztat stolarski oraz obejrzeć pokazy: młócenia

cepami, mielenia zboża na żarnach, prania na tarze,tkania na krosnach czy dojenia kozy. Dodatkowąatrakcją są warsztaty z garncarstwa oraz przygoto-wywania tradycyjną metodą sera, masła, śmietanyi chleba połączone z degustacją.

Po wizycie w Chacie Kowala turyści doliną rzekiBystrej udają się do „Szóstego Gwoździa Progra-mu” – Młyna Hipolit, aby w Muzeum Minerałówuczestniczyć w pokazie wytapiania i odlewania me-

tali w piecu – dymarce. Młyn Hipolit proponuje tak-że: płukanie złota, zwiedzanie wystawy minerałów,skamieniałości i meteorytów połączone z pokazem

erupcji wulkanu oraz z prezentacją multimedialną pt.„Księżyc”, a także lekcję pt. „Świat zamknięty w bursz-tynie” – historia bursztynu i pokaz szliowania.

Pobyt w Wojciechowie kończy się ogniskiemw wybranym obiekcie turystycznym na Szlaku Żelazai Kowalskich Tradycji.

Grupy doceloweOerta skierowana jest głównie dla grup wyciecz-kowych dzieci i młodzieży, doskonale wpisując sięw zajęcia z edukacji regionalnej w zakresie ginących

zawodów. iemniej jednak Wojciechów jako wio-ska tematyczna związana z tradycjami kowalskimi,przyciąga także rzesze turystów indywidualnych.Ten całodniowy pobyt na Ziemi Wojciechowskiejwśród wszystkich cieszy się ogromną popularnością– świetnie się tu bawią zarówno dzieci jak i osoby do-

rosłe. W każdym z Gwoździ Programu, za wyjątkiemwizyty „U kowalowej”, turyści zakupują osobne bilety,których cena kształtuje się od 3 zł do 12 zł. Domowyobiad przygotowany przez żonę kowala to wydatek rzędu 20 zł. Oprócz tego wycieczkowicze ponosząkoszty związane z organizacją ogniska z kiełbaska-mi, którego koszt wynosi 7 zł od osoby. Dla osób,

które chcą w Wojciechowie zatrzymać się na dłużej,przygotowane są miejsca noclegowe w kwaterachagroturystycznych oraz punkty gastronomiczne oe-

rujące smaczną regionalną kuchnię. Obecnie Woj-ciechów dysponuje bazą kilkudziesięciu miejsc noc-legowych w ośmiu kwaterach agroturystycznych.atomiast pakiet pobytu dla turystów biznesowych jest w azie opracowania.

Sposób unkcjonowaniaW obsługę szlaku zaangażowane są głównie czterypodmioty: Gminny Ośrodek Kultury w Wojciecho-fOT. WWW.KOWALE.COM.PL

fOT. GMINNY ORODEK KULTURY W WOJCIECHOWIE




>> AgROTURYsTYkA

wie, pełniący jednocześnie unkcję koordynatora,oraz Kuźnia i Gospodarstwo Agroturystyczne Danutyi Romana Czernieców, Miniskansen „WojciechowskoZagroda” i Młyn Hipolit „Muzeum Minerałów”. W su-

mie obsługą turystyczną szlaku zajmuje się bezpo-średnio 15 osób. Ponadto turyści mają możliwośćskorzystania z szeroko rozbudowanej oerty usługo-wej, jak pobliskie sklepy, punkty gastronomiczne czyinne zakłady usługowe.

W każdej z atrakcji turystycznych zapewniona jest

proesjonalna obsługa przewodnika bądź instrukto-ra prowadzącego warsztaty. Miejscowi twórcy lu-dowi zaangażowani są w wykonywanie pamiątek,sprzedawanych w punktach z upominkami. Dbająco reklamę i wizerunek, każdy z obiektów na SzlakuŻelaza posiada materiały promocyjne, proesjonalneoldery, wizytówki, a także frmowe opakowania na

sprzedawane wyroby. Szlak posiada również zbior-cze materiały reklamowe. Obecne działania związa-ne z rozwojem szlaku zmierzają w kierunku stwo-

rzenia systemu proesjonalnej promocji. Tworzona jest strona internetowa, oznakowanie oraz tabliceinormacyjne, które swą treścią będą kierować tury-stów do kolejnych Gwoździ Programu. Trwają rów-nież prace nad wspólną wizualizacją.

Znaczenie produktuBędąc w strukturach Unii Europejskiej ważne jestzachowanie tożsamości narodowej oraz dóbr kultu-

ry narodowej i lokalnej. A w dobie cywilizacji, kie-dy to wyroby kowalskie wykonywane są często napodstawie wzorów zaczerpniętych z zagranicznychkatalogów, a wyposażenie kuźni przypomina raczej

małą abrykę, Szlak Żelaza i Kowalskich Tradycji jestdoskonałym miejscem propagującym tradycyjnetechniki kucia i zdobienia metalu. Odgrywa on za-tem ogromną rolę edukacyjną. Pobyt w nim to lek-cja historii kowalstwa polskiego, jego przeobrażeńi zanikających tradycji. Dla ludzi starszych zgroma-dzone przedmioty to relikty przeszłości. Dla dziecinatomiast tajemnicze przedmioty, których odszyro-

wanie budzi zdziwienie. Kolejne Gwoździe Programupozwalają uświadomić młodemu pokoleniu, jak żyło

się dawniej, kiedy jeszcze nie było komputerów.Szlak Żelaza i Kowalskich Tradycji jest także

wspaniałą ormą promocji sztuki kowalskiej wśródspołeczeństwa oraz osób mających wpływ na dystry-bucję kowalskich wyrobów. Ponadto przyczynia siędo rozwoju gospodarczego Ziemi Wojciechowskiejpoprzez współpracę m.in. z właścicielami kwateragroturystycznych oraz punktów gastronomicz-nych. Co więcej, „gwoździe” programu odgrywająznaczącą rolę w organizacji szeregu imprez, jak spo-

tkania, warsztaty, pokazy czy konkursy. Tym samymwnoszą ogromny wkład w ratowanie ginącego za-

wodu, a co więcej przyczyniają się do rozwoju za-wodowego poszczególnych kowali i integracji tegośrodowiska. Dlatego wojciechowski szlak kultywujetradycje, dbając, aby nie zabrakło ludzi, którzy z twar-dego i niewdzięcznego żelaza będą wyczarowywaćprzepiękne przedmioty, i aby kowalstwo już wkrótceprzestało być zaliczane do zawodów ginących.

a podstawie otrzymanych materiałów z Gminne-go Ośrodka Kultury w Wojciechowie oraz inormacjizamieszczonych na stronach internetowych http://www.kowale.com.pl/ i http://wojciechow.pl/, artykułopracowała:

Katarzyna OrzechowskaDEPARTAMET DORADZTWA, OŚWIATY ROLICZE I AUKI

TEL. 22 6232326,EMAIL: KATARZYA.ORZECHOWSKAMIROL.GOV.PL





>>Z ŻYCIA ksOW

Wydarzenia i najbliższe plany

działań w regionachSekretariat Regionalny KSOW WojewództwaDolnośląskiego

Konerencja poświęcona przyszłości podejścia Leader w Polsce i EuropieKonerencja odbyła się 6 kwietnia 2011 r. w Regionalnym Centrum Turystyki Bizneso-

wej we Wrocławiu przy ul. Wystawowej 1. Wzięło w niej udział 80 osób: przedstawicieleLokalnych Grup Działania, samorządów, instytucji i organizacji pozarządowych z terenuDolnego Śląska. Organizatorami spotkania byli: sekretariat Regionalny Krajowej Sieci

Obszarów Wiejskich Województwa Dolnośląskiego oraz Dolnośląska Sieć Partnerstw Lo-kalnych Grup Działania przy wsparciu merytorycznym ForumAktywizacji Obszarów Wiejskich.

Podczas konerencji została zainicjowana dyskusja, któraodbyła się w czterech moderowanych grupach, z których każ-da miała poszukać odpowiedzi na inny zakres pytań:

1. ak rozwinąć flozofę i wartości podejścia Leader?

2. a co przeznaczyć środki w podejściu Leader?3. W jaki sposób wdrażać podejście Leader?4. aka powinna być rola LGD?

ednym z głównych celów konerencji było podsumowaniedotychczasowych doświadczeń, identyfkacja problemówi dobrych praktyk w trakcie wdrażania działań z Osi IV PROW

2007-2013, Leader.

Udział dolnośląskich LGD w międzynarodowejkonerencjiW dniach 27-29 kwietnia 2011 Sekretariat Regionalny Krajowej Sieci Obszarów Wiejskichw województwie dolnośląskim zorganizował wyjazd dla Lokalnych Grup Działania namiędzynarodową konerencję Leader Inspired etwork Community LIC do Bad Schan-dau w Saksonii Szwajcarskiej (iemcy). W wyjeździe uczestniczyły LGD zainteresowane

nawiązaniem kontaktów z europejskimi organizacjami celem wspólnego przygotowa-nia i realizacji projektów współpracy w ramach osi IV Leader Programu Rozwoju Obsza-rów Wiejskich na lata 2007-2013. W wydarzeniu ogólnoeuropejskim wzięli udział osobyzaangażowane w inicjatywę Leader i działalność Krajowych Sieci Obszarów Wiejskichw takich państwach jak: Finlandia, Estonia, Austria, iemcy, Belgia, Litwa, Łotwa, Węgry,

Dyskusja nad przyszłością podejścia Leader. [fOT. SR KSOW]




>> Z ŻYCIA ksOW

Szwecja, Cypr, Rumunia i Słowenia. Tematami sesji warszta-towych były m.in.: problematyka zaopatrzenia mieszkańcówobszarów wiejskich w podstawowe produkty i usługi, problemmobilności na obszarach wiejskich, zmiany przeznaczenia bu-

dynków na wsi, waloryzacja zasobów przyrody i krajobrazu.W ramach prezentowanych przykładów najlepszych praktyk w zakresie współpracy regionalnej i transnarodowej prelegenciz Austrii i Luksemburga zaprezentowali przykłady projektów:„Szlak Świętego akuba”, jako eekt współpracy Lokalnych GrupDziałania z Austrii, iemiec, Szwajcarii, Polski, Węgier, Czechi Włoch oraz „ad Mozelą”, oparty na współpracy partnerówz Luksemburga, iemiec i Francji w zakresie uprawy winorośli

i produkcji wina. Spośród zorganizowanych w oparciu o panujące w Saksonii Szwajcarskiejwarunki przyrodnicze dyscyplin sportowych Dolnoślązacy wybrali wspinaczkę i jazdę na

rowerze, wyścig pontonowy po Łabie, dyscyplinę o nazwie Kneippiade (w tym m.in. biegboso po pokrzywach) oraz czwórbój. Reprezentacja Dolnego Śląska zdobyła kilka troeów,w tym 2 złote medale. Wszystkim gratulujemy sportowej postawy i wyników oraz życzymypomyślności w rozwijaniu nawiązanych międzynarodowych kontaktów.

Uczestnictwo Dolnego Śląska w spotkaniu w Bad Schandau jest eektem współpra-cy województwa dolnośląskiego z Wolnym Państwem Saksonia w zakresie rozwojuobszarów wiejskich.

Dolnośląskie na targach „Agrotravel” w KielcachWojewództwo dolnośląskie uczestniczyło w jednym z projektów sieciujących KSOW,

prezentując różnorodną, jak sam region Dolnego Śląska, oertę turystyczną podczas IIIMiędzynarodowych Targów Turystyki Wiejskiej i Agroturystyki „Agrotravel” 2011 w Kiel-cach. Impreza miała miejsce w dniach 15-17 kwietnia 2011. Organizacją stoiska regionuzajął się Sekretariat Regionalny KSOW w województwie dolnośląskim, a zaproszeniwystawcy z pełnym zaangażowaniem uczestniczyli w prezentacji. Wśród produktówoerowanych na stoisku były m.in.: szeroka oerta turystyczna obejmująca dziedzictwokulturowe Krainy Pałaców i Ogrodów oraz walory krajobrazowe Karkonoszy, kosmetykido bioodnowy, wytwarzane w gospodarstwie rolnym wyłącznie w oparciu o własnereceptury, gama wyrobów ręcznie malowanej ceramiki stołowej i ozdobnej. Odwiedza- jący smakowali przetwory wytwarzane wg starych rodzinnych receptur, np. musztardę

gruszkową, i podziwiali kolekcję robótek szydełkowych. Zwiedzający stoisko brali udziałw warsztatach rękodzielniczych wełny i flcu, a „Torba Wędrowca” z gospodarstwa Kowa-lowe Skały zdobyła II miejsce i nagrodę Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi w konkursiena najciekawszą pamiątkę agroturystyczną III Międzynarodowych Targów TurystykiWiejskiej i Agroturystyki „Agrotravel”. Kieleckie targi, jako jedyna w kraju wyspecjali-zowana impreza wystawiennicza branży agroturystycznej, stanowiły dla podmiotówprowadzących działalność w obszarze turystyki wiejskiej i działających na rzecz jej roz-woju doskonałą platormę wymiany doświadczeń i wiedzy. a stoisku województwadolnośląskiego miały miejsce rozmowy w sprawie kolejnych przedsięwzięć podejmowa-

Konerencji towarzyszyły zawody sportowe. [fOT. SR KSOW]




>>Z ŻYCIA ksOW

nych przez Sekretariaty Regionalne Krajowej Sieci ObszarówWiejskich zarówno w kraju, jak i za granicą (Francja).

Planowane działania:

1. Konkurs „Piękna wieś dolnośląska 2011”.2. Udział w międzynarodowych Targach AUGA 2011.3. Wyjazd studyjny dla partnerów KSOW na Węgry.4. Seminarium międzywojewódzkie (dolnośląskie, lubu-

skie, opolskie, śląskie) z udziałem gości zagranicznychpn. „Przenoszenie dobrych praktyk oraz projektów inno-wacyjnych w ramach Dolnośląskiej Sieci Partnerstw LGDi sieci regionalnych”.

Dolnośląskie na targach Agrotravel. [fOT. SR KSOW]

Sekretariat Regionalny KSOWWojewództwa Kujawsko-Pomorskiego

Warsztaty Umiejętności KulinarnychSekretariat Regionalny Krajowej Sieci Obszarów Wiejskich Województwa Kujawsko-Pomorskiego był współorganizatorem warsztatów pn. „Palmy i baranki – kuchnia ob-rzędowa”, które odbyły się w dniach 2-3 kwietnia 2011 roku w Grucznie, oraz pokazówwyplatania palm. Przedsięwzięcie było skierowane między innymi do członków Lokal-

nych Grup Działania, właścicieli gospodarstw agroturystycznych. Podczas WarsztatówUmiejętności Kulinarnych przybliżono kilka potraw mocno związanych z Wielkim Po-stem, zarówno tych dla bogatych, jak i ubogich: zupę rybną z karasków, lina, szczupaka,gramatkę, czyli polewkę piwną, rzepę pieczoną z powidłami, kociewską grochówkę ześledziem, omlet z kompotem z wisien. Warsztaty prezentowały prawdziwą sztukę kuli-narną – smaczne i zdrowe potrawy, nieprzeładowane ry-muśnymi dodatkami czy drogimi składnikami. a warsz-tatach trenerki z Litwy przekazywały tajniki wykonywaniapalm – tradycji ściśle związanej z okresem Wielkiego Postu

i iedzielą Palmową, zwanej też „Kwietną” czy „Wierzbną”.

Podczas Warsztatów Umiejętności Kulinarnych pn. „Amoryi alchemia w kuchni”, które odbyły się w dniach 11-12 lu-tego 2011 roku w Chełmnie, uczestnicy poznawali tajnikiużywania przypraw i dodatków, potraw z nietypowych po-drobów baranich, jagnięcych i koźlęcych, przyrządzaniaryb i skorupiaków, sporządzania deserów, napojów i słody-czy z czekoladą. Szkolenie, prowadzone przez specjalistówod kulinariów, skierowane było do członków Lokalnych

Warsztaty Umiejętności Kulinarnych – „Palmy i bkuchnia obrzędowa” – Gruczno 2011




>> Z ŻYCIA ksOW

Grup Działania, którzy mieli możliwość podniesienia swoich umiejętności na potrzebyprowadzenia gospodarstw agroturystycznych.

Szkolenia dla rolników

Sekretariat Regionalny KSOW Województwa Kujawsko-Pomorskiego wspólnie z Ku- jawsko-Pomorską Izbą Rolniczą w Przysieku zorganizowały cykl 19 szkoleń pt. „MOL– sprzedaż bezpośrednia, działalność marginalna, lokalna i ograniczona”. Szkoleniaodbyły się w okresie od 12 marca do 30 czerwca br. w 19 powiatach województwakujawsko-pomorskiego. Do udziału w szkoleniach zaproszono szczególnie panie z kółgospodyń wiejskich, zainteresowane wprowadzaniem do obrotu produktów lokalnychi regionalnych. Podczas szkolenia uczestnicy zapoznali się między innymi ze szczegóło-wymi wymaganiami dotyczącymi prowadzenia działalności MOL oraz możliwościamisprzedaży produktów tradycyjnych w ramach dostaw bezpośrednich i działalności MOL.

Konerencja pn. „Kuchnia z rodowodem. Potrawy i produkty tradycyjnewojewództwa kujawsko-pomorskiego”W dn. 2 czerwca br., w eekcie współpracy Sekretariatu Regionalnego KSOW z MuzeumEtnografcznym w Toruniu, zorganizowana została konerencja poświęcona potrawom

i produktom tradycyjnym pn. „Kuchnia z rodowodem. Potrawy i produkty tradycyjnewojewództwa kujawsko-pomorskiego”, promująca publikację zawierającą ponad 200przepisów kulinarnych, pozyskanych w ramach kwerend, wywiadów, na konkursach ku-linarnych, z domowych archiwów rodzinnych, czasopism i poradników, pochodzącychz końca XIX i połowy XX wieku. W konerencji udział wzięli przedstawiciele władz wo- jewództwa kujawsko-pomorskiego, Lokalnych Grup Działania i organizacji rolniczych,

członkinie KGW oraz autorzy przepisów zamieszczonych w publikacji pt. „Kuchnia z ro-dowodem. Potrawy i produkty tradycyjne województwa kujawsko-pomorskiego”.

Sekretariat Regionalny KSOWWojewództwa Lubelskiego

Konerencja w sprawie rozwoju energii odnawialnychW dniu 15 kwietnia 2011 r. w ałęczowie odbyła się konerencja pt. „Innowacje w ener-

gii odnawialnej. Doświadczenia Europy i ich wykorzystanie na Lubelszczyźnie” zor-ganizowana przez pro. Lenę Kolarską-Bobińską, Posła do Parlamentu Europejskiego,Krzysztoa Hetmana, Marszałka Województwa Lubelskiego oraz Sekretariat RegionalnyKrajowej Sieci Obszarów Wiejskich Województwa Lubelskiego. Motywem przewodnim

konerencji było przekazanie doświadczeń, jakie przy realizacji inwestycji do produkcji„zielonej” energii zdobyli iemcy i Austriacy jako eksperci Europejskiego Stowarzysze-nia Przemysłu Biomasy i Europejskiego Centrum Energii Odnawialnej. Duże zaintereso-wanie wzbudziła prezentacja na temat kierunków rozwoju regionalnej polityki energe-tycznej. Uczestnikami sympozjum byli m.in. przedsiębiorcy, przedstawiciele instytucji




>>Z ŻYCIA ksOW

z Unii Europejskiej, administracji państwowej i samorządowejoraz organizacji związanych z rozwojem obszarów wiejskichz województwa lubelskiego. ie zabrakło również osób zain-teresowanych wymianą doświadczeń na temat odnawialnych

źródeł energii.

Lubelskie na targach „Agrotravel”Prowadzenie działalności agroturystycznej dla wielu rolników jest szansą rozwoju. Gospodarstwa agroturystyczne prezen-tują coraz ciekawszą oertę pobytową. Część z tej bogatejoerty województwo lubelskie przedstawiło na ostatnich IIIMiędzynarodowych Targach Turystyki Wiejskiej i Agroturysty-ki AGROTRAVEL w Kielcach. asi wystawcy otrzymali wiele nagród i wyróżnień, w tymza najciekawszą pamiątkę agroturystyczną, którą był wspaniały „Sitarz Biłgorajski”, za

pakiet turystyki wiejskiej – wyróżnienie dla projektu „Zielona Szkoła” oraz II miejscew konkursie na najciekawsze stoisko wystawiennicze. Stoisko województwa lubelskie-go w całości sfnansowane zostało przez Sekretariat Regionalny KSOW. Dla dalszej po-pularyzacji agroturystyki – poznawania dobrych praktyk w agroturystyce, w dniu 15kwietnia 2011 r. Sekretariat Regionalny zorganizował jednodniowy wyjazd studyjny nate targi. Zainteresowanie wyjazdem okazało się bardzo duże.Ostatecznie w wyjeździe wzięło udział 35 osób. Uczestnicybyli zgłoszeni przez pięć Lokalnych Grup Działania, trzy sto-warzyszenia, Uniwersytet Przyrodniczy oraz dwa samorządyterytorialne. Wśród nich byli rolnicy, właściciele gospodarstw

agroturystycznych, przedstawiciele Lokalnych Grup Działania,studenci oraz doradcy wspierający rolników w utworzeniuoerty turystycznej. Uczestnicy zgodnie z zainteresowaniamiuczestniczyli w konerencji pt. „Wiejski produkt turystyczny –

doświadczenia i wyzwania”, jak również zwiedzali niezwyklebarwne stoiska wystawiennicze. Dodatkowe atrakcje stanowiłypokazy rękodzielnictwa z bogatą oertą sztuki ludowej, licznedegustacje przepysznych rarytasów oerowanych przez karcz-my regionalne oraz występy twórców i zespołów ludowych.

Konerencja na temat energii odnawialnych. [fOT. SR KSOW]

Stoisko na targach Agrotravel. [f

Sekretariat RegionalnyKSOW Województwa Lubuskiego

Przetwórstwo produktów rolnych w gospodarstwieW dniu 22 marca 2011 roku w Sali Kolumnowej Urzędu Marszałkowskiego odbyła siękonerencja „Przetwórstwo surowców rolniczych na poziomie gospodarstwa rolnego”zorganizowana przez SR KSOW oraz Lubuski Ośrodek Doradztwa Rolniczego w Kalsku.




>> Z ŻYCIA ksOW

Celem konerencji było propagowanie produkcji zdrowej żyw-ności w aspekcie odpowiedzi na zapotrzebowanie rynku oraz jako szansa na dodatkowe źródło dochodu rolnika.

Kaziukia terenie Skansenu w Muzeum Etnografcznym w Ochli,w dniu 3 kwietnia, już po raz kolejny odbył się armark Kaziu-kowy. Wszyscy licznie przybyli mieli możliwość, wziąć udziałw warsztatach pisankarskich oraz wicia palm wileńskich, spró-bować potraw wileńskich, czy przejechać się bryczką. a jar-marku można było również nabyć, cieszące oko, przepięknetradycyjne palmy, pisanki, wyroby z wikliny, obrusy hatowane,

rzeźby, wyroby z drewna czy też z siana, a to wszystko przy akompa-niamencie muzyki zespołów olklorystycznych.

Targi AgrotravelW dniach 15-17 kwietnia 2011 roku SR KSOW wziął udział w TargachAgroturystyki i Turystyki Wiejskiej – Agrotravel 2011, które odbyły się

w Kielcach. Podczas targów, na stoisku województwa lubuskiego za-prezentowało się kilkunastu podwystawców, którzy mieli w swojejoercie przeróżne produkty regionalne, wyroby pisankarskie, wikli-nowe, oerty turystyczne itp. Wśród podwystawców znaleźli się mię-dzy innymi: LGD województwa lubuskiego, Muzeum Etnografcznez siedzibą w Ochli, Browar Regionalny EDI czy Winnica KIGA. Stoisko

województwa odwiedził członek Zarządu Województwa LubuskiegoStanisław Tomczyszyn oraz inni znakomici goście.

Planowane działania:1. Cykl szkoleń dla rolników, poruszający tematykę sprzedaży

bezpośredniej.2. Wyjazd studyjno-szkoleniowy dla osób zainteresowanych no-

wymi technologiami w uprawie borówki oraz czereśni.

3. Mieszczański armark Produktów Tradycyjnych.4. V Targi adła Regionalnego.Lubuskie na targach Agrotravel. [fOT. SR KSOW]

Uczestnicy konerencji nt. przetwórstwa surowców rolni-czych. [fOT. SR KSOW]

Jarmark kaziukowy cieszył się dużym zainteresowaniem.[fOT. SR KSOW]

Sekretariat Regionalny KSOWWojewództwa Łódzkiego

Wyjazd studyjny do BerlinaW dniach 10-13 marca 2011 r., dzięki inicjatywie Sekretariatu Regionalnego KSOW Woje-wództwa Łódzkiego, grupa dwudziestu przedstawicieli Lokalnych Grup Działania z tere-




>>Z ŻYCIA ksOW

Wyjazd studyjny do Berlina. [fOT. SR KSOW]

nu naszego województwa uczestniczyła w wyjeździe studyjnymdo Berlina.

Uczestnicy zwiedzili siedzibę koncernu Viessmann, jedne-go z wiodących w skali światowej producentów systemów

nowoczesnej techniki grzewczej opartej na wykorzystaniupomp ciepła, kolektorów słonecznych oraz kotłów grzewczychna biomasę. Pracownicy omówili dotychczasowe osiągnięciai doświadczenia frmy na rynku energetyki odnawialnej orazwskazali, jakie zalety niesie z sobą inwestowanie w alternatyw-ne źródła energii.

W kolejnym dniu wyjazdu grupa wzięła udział w międzynarodowych targach tury-stycznych ITB odbywających się w Berlinie. est to jedna z największych imprez branży

turystycznej, gdzie można zapoznać się z oertą biur podróży z całego świata. W tym rokuPolska była krajem partnerskim i współorganizatorem targów. Oertę polską przedstawili

wystawcy z 16 regionów kraju, a także miasta będące gospodarzami przyszłorocznychMistrzostw Europy w Piłce ożnej: Warszawa, Poznań, Wrocław, Gdańsk.

Łódzkie na AgrotravelW dniach 15-17 kwietnia br. województwo łódzkie zachęcało do odwiedzenia naszego

regionu podczas odbywających się III Międzynarodowych Targów Turystyki Wiejskieji Agroturystyki „Agrotravel” 2011. Podczas trzech dni Kielce stały się miejscem spotkańLokalnych Grup Działania, gospodarstw agroturystycznych oraz organizacji turystycz-nych działających na rzecz rozwoju turystyki wiejskiej. a stoisku przygotowanymprzez Sekretariat Regionalny Krajowej Sieci Obszarów Wiejskich walory naszego regio-

nu prezentowały lokalne grupy działania „Bud-uj Razem”, „Mroga”, „Podkowa” „DolinaRzeki Grabi”, „Ziemia Wieluńska”, „Kraina Wielkiego Łuku Warty”, „ad Drzewiczką”, „Prym”oraz „Dolina Pilicy”, koła gospodyń wiejskich, twórcy rękodzieła ludowego oraz zespołyolklorystyczne. Licznie zgromadzeni wystawcy sprawili, że nasze stoisko przyciągałobarwami olkloru, zapachem tradycyjnych specjałów, regionalnym śpiewem i tańcem,a ci, którzy się przy nim zatrzymali, poczuli, co znaczy prawdziwa gościnność. Wszyscyodwiedzający targi mogli zapoznać się z oertą turystycznąłódzkiego, skosztować regionalnych potraw i zakupić orygi-

nalne pamiątki.

Konerencja dla pszczelarzyPonad 100 osób uczestniczyło w konerencji zorganizowanejprzez Sekretariat Regionalny KSOW Województwa Łódzkiego,poświęconej tematom związanym z zastosowaniem elemen-

tów nowoczesnej gospodarki pasiecznej współfnansowanejze środków unijnych w aspekcie jakości produktów pszczelich.Prelegenci zaproszeni do udziału w konerencji obok przeka-zywania wiedzy teoretycznej dzielili się, jakże cenną, wiedząpraktyczną. Podczas sympozjum poruszono m.in. zagadnienia:

Oerta województwa łódzkiego na targach Agrotravel.

[fOT. SR KSOW]




>> Z ŻYCIA ksOW

przyczyn masowego ginięcia pszczół, zastosowania syropów izoglukozowych i inwer-towanych, metod zwalczania chorób pszczół. Prelegentami spotkania byli: mgr TomaszStrojny z Akademii Rolniczej w Krakowie, dr Krystyna Pohorecka z Instytutu Kwiaciar-stwa i Sadownictwa w Skierniewicach, dr Zbigniew Lipiński z Wojewódzkiego Związku

Pszczelarzy w Olsztynie. Każdy z wykładów kończył się dyskusją, a zainteresowani mogliskorzystać z indywidualnych konsultacji.

Planowane działania:1. Organizacja wyjazdu studyjnego Łódzkiej Sieci LGD do Małopolskiej Sieci LGD.2. Publikacje: „Katalog uczestników wojewódzkiego konkursu na najlepsze gospodar-

stwo agroturystyczne – Złota Grusza”, „Inwestowanie w energetykę odnawialną”,„Łowiectwo łódzkie dawniej i dziś – regionalne dziedzictwo kulturowe”.

Sekretariat Regionalny KSOWWojewództwa Małopolskiego

Święto Kwitnącej JabłoniW amfteatrze na stoku Góry eżowej w Łącku 7 i 8 maja odbyło się ,,Święto Kwitnącejabłoni” oraz ,,Folklorystyczny Kalejdoskop – Przegląd Twórczości Regionalnej”.Doroczne Święto Kwitnącej abłoni może się pochwalić długą tradycją, ponieważ jestnajstarszą tego typu imprezą związaną z rolnictwem w Małopolsce. Pierwszy raz świę-towali łąccy górale w 1947 roku w gospodarstwie Stanisława Sopaty w Czerńcu. Potem

przemiennie – w tej wsi i Łącku. Stan taki trwał do 1969 r., kiedy to organizacją zajął sięGminny Ośrodek Kultury w Łącku.

Program pierwszego dnia święta był bardzo bogaty, odbył się m.in. Rajd TurystycznySzlakiem Kwitnącej abłoni, wystawy prac twórców ludowych, wystawy sadowniczei rolnicze, prezentacje kuchni regionalnych oraz zespołów muzycznych państw grupywyszehradzkiej. Uczestnicy mogli posmakować potraw regionalnych, w tym słynnąłącką śliwowicę. Drugi dzień rozpoczęto uroczystą Mszą Świętą w kościele parafalnymw Łącku, po której przed kościołem zaczął ormować się kolorowy korowód. Miejsce

w szeregu zajęła banderia konna, a za nią – regionalne zespoły, kapele i orkiestry, dziecize szkół gminy Łącko oraz licznie przybyli goście. Kiedy już wszyscy dotarli do Amfteatru

na eżowej, nastąpiło uroczyste otwarcie Święta Kwitnącej abłoni Anno Domini 2011.ak na gospodarza przystało, jako pierwszy głos zabrał anusz Klag, wójt gminy Łącko.Władze województwa małopolskiego reprezentował Członek Zarządu WojewództwaMałopolskiego, Pan Stanisław Sorys. astępnie wystartował Przegląd Twórczości Re-gionalnej, podczas którego na scenie występowali między innymi: Skalni z Krakowa,Małopolanie, Orkiestra im. T. Moryto, Zespół Regionalny im. oszka Prihody z Petrovan(Słowacja), Danubius z Szob (Węgry), kapela Braci endrihovskich z ovej Lubovni (Sło-wacja), Małe Łącko, Czarny Potoczek, Mali Maszkowianie, Mali Zagorzynianie, Górale Łąccy.




>>Z ŻYCIA ksOW

Łąckie kiełbaski, chleb ze smalcem, mięsa, kapusty, lo-kalna nalewka i miód pitny – tego wszystkiego można byłoskosztować w Łącku. ajbardziej oblegane były jednak sto-iska z łąckimi jabłkami.

Przyszłość podejścia LeaderOd 1 lipca 2011 roku Polska obejmuje przewodnictwo w Ra-dzie Unii Europejskiej. Będzie to dobry czas, aby zaprezen-tować stanowiska polskich regionów i Rządu RP w kluczo-wych dla rozwoju społeczno-gospodarczego kwestiach.iezwykle istotnym zagadnieniem na temat którego trwaobecnie debata, jest przyszłość podejścia Leader po roku2013. Mając na uwadze powyższe, celem skonrontowaniadyskusji regionalnych, Ministerstwo Rolnictwa i Rozwoju

Wsi, Sekretariat Regionalny Krajowej Sieci Obszarów Wiejskich Województwa Małopol-skiego oraz Małopolska Sieć LGD zorganizowali w dniach 12-13 maja br. w Krakowiespotkanie robocze poświęcone tematyce przyszłości podejścia Leader oraz problemówzidentyfkowanych na etapie wdrażania osi IV PROW 2007-2013.

Przedsięwzięcie było okazją do rozpoczęcia ogólnokrajowej debaty, porównania po-mysłów i opinii wszystkich województw, reprezentowanych przez regionalne sieci LGDi samorządy województw, w zakresie rozwiązań prawnych i instytucjonalnych na tematprzyszłości podejścia Leader. Spotkanie skierowane było do instytucji zaangażowanychwe wdrażanie osi IV PROW 2007-2013, w tym m.in.: przedstawicieli resortu rolnictwa,przedstawicieli urzędów marszałkowskich, regionalnych sieci LGD (ormalnych i nieor-

malnych) oraz Agencji Restrukturyzacji i Modernizacji Rolnictwa, przedstawicieli CDR.W spotkaniu udział wzięło łącznie 60 osób, w tym reprezentowanych było 13 UrzędówMarszałkowskich i 14 regionalnych sieci LGD.

Planowane działania:1. Wyjazd studyjny do Francji.2. Spartakiada Partnerów KSOW.

Konerencja w sprawie przyszłości podejścia Leader. [fOT. SR KSOW]

Sekretariat Regionalny KSOWWojewództwa Mazowieckiego

XI Warsztaty „Ginące Zawody”W dniach 1-3 czerwca br. w Zagrodzie Kurpiowskiej w Kadzidle odbyły się XI Warsztaty

Etnografczne pt. „Ginące Zawody”, organizowane przez Stowarzyszenie Artystów Kurpiow-skich. Celem warsztatów była popularyzacja wśród dzieci i młodzieży ginących zawodówkurpiowskich, m.in.: plastyki obrzędowej i zdobnictwa, haciarstwa i koronkarstwa, ple-cionkarstwa, rzeźbiarstwa, tkactwa i obróbki lnu, garncarstwa oraz nauki tańca. Projekt




>> Z ŻYCIA ksOW

był współfnansowany ze środków Schematu III Pomocy Technicznejw ramach „Spotkań z tradycją”.

Z wystawą „Tradycyjna Wielkanoc na Kurpiach” w Brukseli

W dniu 12 kwietnia 2011 r. w Parlamencie Europejskim w Brukseliodbyła się wystawa „Tradycyjna Wielkanoc na Kurpiach”. ak przy-stało na tradycyjną, polską Wielkanoc, nie zabrakło kurpiowskichświątecznych potraw i napojów. Zaprezentowano skomplikowanetechniki wykonywania tradycyjnych i kolorowych pisanek, kunsz-townych wycinanek oraz wysokich palm z bibułowych kwiatów.Wystawie towarzyszył pokaz plakatów i rękodzieła z Muzeum Kul-tury Kurpiowskiej w Ostrołęce. Plansze przedstawiały stroje ludowez regionów Kurpi Białych i Zielonych, charakterystyczną architektu-

rę wiejską i sakralną, wzory wyrobów ceramicznych oraz zwyczaje

i tradycje ludu kurpiowskiego.

Wizyta studyjna LGD w HolandiiW dniach od 13 do 17 czerwca 2011 r. mazowieckie LGD złożyły wizytę

w Holandii. Wyjazd miał charakter cyklu spotkań, połączonych z wi-zytacjami w miejscach realizacji projektów. Podczas wizyty delegacjaz Mazowsza miała okazję spotkać się z przedstawicielami dwóch Lo-kalnych Grup Działania (LAGs) - Weidse Veenweiden oraz De Baronie.Grupy przybliżyły polskim gościom unkcjonowanie i zakres swojejdziałalności. Podczas wyjazdu odbyło się również ofcjalne spotkanie

z przedstawicielami Sekretariatu Sieci Obszarów Wiejskich w Holandii.

Planowane działania:1. Cykl szkoleń nt. źródeł energii odnawialnej.2. Konkurs na najlepszą pracę magisterską poświęconą rozwo-

jowi obszarów wiejskich w województwie mazowieckim.

Uczestnicy wystawy tradycji wielkanocnych naKurpiach w Brukseli. [fOT. SR KSOW]

Ginące zawody cieszyły się szczególnym zaintere-sowaniem wsród najmłodszych. [fOT. SR KSOW]

W Holandii zwiedzano między innymi gospodar-stwa rolne i agroturystyczne. [fOT. SR KSOW]

Sekretariat Regionalny KSOWWojewództwa Opolskiego

III edycja Listy Produktów Tradycyjnych w SzczecinieW dniach 7-8 maja Opolszczyzna promowała swoje produkty tradycyjne na kierma-szu pn. „Lista Produktów Tradycyjnych” zorganizowanym przez Urząd Marszałkowski




>>Z ŻYCIA ksOW

Województwa Zachodniopomorskiego oraz MiędzynarodoweTargi Szczecińskie. W specjalnej strefe zorganizowanej przyWałach Chrobrego producenci z 11 województw prezentowaliprodukty tradycyjne najwyższej jakości. Odwiedzający mieli

możliwość spróbować i zakupić produkty oraz dowiedzieć sięod producentów, co cechuje tradycyjną żywność i sprawia, iż jest ona wyjątkowa oraz cieszy się coraz większą popularno-ścią. a stoisku województwa opolskiego promowane byłyprodukty tradycyjne z 3 lokalnych grup działania: kapustakiszona z Bobrowy (LGD Górna Prosna), olej głubczycki rze-pakowy tłoczony na zimno (LGD Płaskowyż Dobrej Ziemi),kołocz śląski, krajanki, anyżki, opolskie ciasteczka ze skwarek

(LGD Euro Country). Oprócz naszych produktów tradycyjnychna kiermaszu można było zakupić i spróbować m.in.: Piernikowe Chatki znad Mrogi,

Piwa Łarskie, Miody z Doliny Rzeki Mrogi, adwarciański Chrzan po Staropolsku, KwasChlebowy, Ogórki Kwaszone Spod Wielunia, Sękacz Mazurski, Andruty Kaliskie, RogaleŚwiętomarcińskie oraz wiele innych regionalnych specjałów. Szczecinianie i goście Pik-niku nad Odrą – nie wyjeżdżając z miasta – mieli możliwość odbycia podróży kulinarnejpo różnych częściach Polski, w tym między innymi do województwa opolskiego. To byłaprawdziwa uczta kulinarna, którą osłodził nasz sztandarowy produkt tradycyjny – KołoczŚląski, przyciągając tłumy smakoszy na stoisko.

Województwo opolskie na targach AgrotravelW dniach 15-17 kwietnia 2011 r. województwo opolskie prezentowało atrakcje turystyki

wiejskiej oraz produkty tradycyjne i regionalne podczas III Międzynarodowych TargówTurystyki Wiejskiej i Agroturystyki „Agrotravel” w Kielcach. Organizatorami targów byli:Minister Rolnictwa i Rozwoju Wsi, Minister Sportu i Turystyki, Marszałek WojewództwaŚwiętokrzyskiego, Prezes Polskiej Organizacji Turystycznej, Prezes Regionalnej Organi-zacji Turystycznej Województwa Świętokrzyskiego oraz Prezes Targów Kielce Sp. z o.o.W tegorocznej edycji targów uczestniczyło 140 wystawcówz kraju i zagranicy oraz szerokie grono osób odwiedzającychhalę targową. Opolszczyznę prezentowały 3 Lokalne GrupyDziałania, tj. „Kraina Św. Anny”, „yskie Księstwo ezior i Gór”oraz „Stobrawski Zielony Szlak”. Uczestniczące w targach LGD

przedstawiły podczas targów swoje oerty turystyczne, agrotu-rystyczne oraz rękodzieło i produkty kulinarne. Targi okazały sięznakomitą promocją usług turystycznych oerowanych przezgospodarstwa agroturystyczne z obszaru opolskich LGD, sta- jąc się równocześnie platormą wymiany doświadczeń i wiedzyosób i instytucji prowadzących działalność na rzecz jej rozwoju. Atrakcyjność oerty agroturystyki w siodle przedstawionejprzez LGD Stobrawski Zielony Szlak „ustyna Cierpisz – BabskieRanczo” (Śmiechowice) została nagrodzona agrodą Posła do

Województwo opolskie promuje swoje produkty na kierma-szu w Szczecinie. [fOT SR KSOW]

Opolskie zaprezentowało bogatą oertę turystytargach Agrotravel. [fO




>> Z ŻYCIA ksOW

Parlamentu Europejskiego dr Czesława Siekierskiego w kategorii: Gospodarstwo oeru- jące najciekawsze propozycje dla gości. a swoich stoiskach LGD promowały równieżkulinarne produkty tradycyjne i lokalne tj.: kołocz śląski, domowy ser smażony z kmin-kiem, gołąbki z kaszą gryczaną i ziemniakami, kiełbasę z beczki, chleb z pieca tradycyjnie

opalanego drewnem.Zwiedzający mogli dowiedzieć się wielu ciekawych rzeczy o Opolszczyźnie, a tak-

że spróbować opolskich specjałów oraz zrobić sobie pamiątkową otografę w śląskichstrojach.

Sekretariat Regionalny KSOWWojewództwa Podkarpackiego

Festiwal SmakówI Euroregionalny Festiwal Smaków zorganizowany został w Przemyślu w dniu 21 maja2011 r. ego współorganizatorami byli Marszałek Województwa Podkarpackiego oraz

Komendant Bieszczadzkiego Oddziału Straży Granicznej. Organizowany Festiwal miałcharakter estynu plenerowego i stanowił okazję do ukazania potencjału Kół GospodyńWiejskich, organizacji pozarządowych i stowarzyszeń oraz pasjonatów sztuki kulinarnejpogranicza, które są głęboko zakorzenione w kulturze i tradycji naszego regionu. Euro-regionalny Festiwal Smaków stanowił również doskonałe narzędzie promujące dobrepraktyki związane z żywnością wysokiej jakości oraz ukazuje prezentacje kulinarnegobogactwa oraz kultury stołu regionu pogranicza. Uczestnikami Festiwalu byli zaproszeni

goście, mieszkańcy województwa podkarpackiego oraz województw ościennych a tak-że przedstawiciele samorządów woj. podkarpackiego oraz Euroregionu KarpackiegoWęgier, Słowacji, Ukrainy i Rumunii. W czasie Festiwalu przeprowadzone były konkursy:na „ajsmaczniejszą Potrawę Regionalną Pogranicza” oraz na „ajlepszego ProducentaArtykułów Spożywczych Euroregionu”. Ponadto przyznany został tytuł „Złoty PierógPogranicza” i tytuł „Bigos Euroregionu”.

XIV edycja imprezy olklorystycznej pn. „Włościańskie Jadło”Ogólnopolskie Prezentacje Tradycyjnych Potraw Wiejskich „Włościańskie adło” odbyłysię w dniu 22 maja br. w Giedlarowej. est to prestiżowa impreza, która miała na celu przy-

bliżenie współczesnemu społeczeństwu smak dawnych i często zapomnianych, a bardzozdrowych i oryginalnych potraw, przygotowywanych od wielu pokoleń przez naszychprzodków. Wzięły w niej udział koła i organizacje kobiece z całego Podkarpacia oraz

sąsiednich województw, wystawiając kramy z rozmaitymi specjałami polskiej, wiejskiejkuchni, smacznymi a zarazem prostymi, przyrządzanymi w oparciu o zdrowe składnikiwyprodukowane najczęściej we własnych gospodarstwach. Degustacja tradycyjnychproduktów wiejskiej kuchni przeplatana była występami artystycznymi w wykonaniuzespołów ludowych, śpiewaczych oraz kapel. Impreza cieszyła się dużym powodzeniem




>>Z ŻYCIA ksOW

i stanowiła doskonałą platormę do wymiany wzajemnych do-świadczeń oraz nawiązania bezpośrednich kontaktów.

V edycja targów „Ekogala 2011”

Prowadzone od szeregu lat działania kierunkowane na roz-wój rolnictwa ekologicznego wspierane przez samorząd woje-wództwa spowodowały, iż województwo podkarpackie zajmuje jedną z czołowych pozycji wśród regionów kraju zarównopod względem liczebności gospodarstw ekologicznych, jak i zajmowanej przez nie powierzchni. Województwo może po-szczycić się również siecią dynamicznie rozwijających się go-spodarstw ekologicznych, z których znaczna część skupiona jest w kilku stowarzyszeniach zrzeszonych w Podkarpackiej

Izbie Rolnictwa Ekologicznego. Powyższe czynniki oraz dobra współpraca samorządu

województwa ze środowiskiem rolników ekologicznych zaowocowała V już edycją Mię-dzynarodowych Targów Żywności, Produktów i Technik Ekologicznych „Ekogala 2011”.Patronat honorowy nad targami objął Minister Rolnictwa i Rozwoju Wsi Pan Marek Sawic-ki. Targi odbyły się w dniach od 20 do 22 maja 2011 roku w Regionalnym Centrum Spor-towo-Widowiskowym „Podpromie” w Rzeszowie. W targach Ekogala wzięli udział produ-cenci certyfkowanych produktów ekologicznych oraz stowarzyszenia i frmy świadcząceusługi dla branży ekologicznej, a także jednostki certyfkujące oraz jednostki doradztwarolniczego. Ekogala to największa impreza promująca żywność ekologiczną nie tylkow Polsce, ale i w Europie Środkowo-Wschodniej. Rolnictwo ekologiczne w województwiepodkarpackim rozwija się bardzo dynamicznie i jest w czołówce województw w kraju

posiadających rozwiniętą sieć gospodarstw ekologicznych oraz strukturę stowarzyszeńekologicznych skupioną w Stowarzyszeniu „Podkarpacka Izba Rolnictwa Ekologiczne-go”. Targom Ekogala towarzyszyły konerencje naukowe, liczne prezentacje, degustacje,

konkursy z cennymi nagrodami oraz VI Europejski Konkurs Kulinarny – zmagania szkółgastronomicznych z Polski, Ukrainy, Czech i iemiec. Dodatkowo termin targów zbiegłsię z Galą Finałową XVIII Edycji Ogólnopolskiego Konkursu Promocyjnego AGRO POL-SKA, którego celem jest promocja najwyższej jakości polskich wyrobów branży rolno-spożywczej.

W ramach uroczystości wręczone zostały statuetki, dyplomyi licencje oraz agroda Specjalna – Statuetka Ministra Rolnic-

twa i Rozwoju Wsi dla frmy wyróżniającej się osiągnięciamirynkowymi w branży rolno-spożywczej. Dodatkową atrakcją„Ekogali 2011” była udana próba pobicia Rekordu Guinnessaw kategorii na największy na świecie tort w kształcie piramidyTaubera – wynik ponad 1,7 m wysokości. Tort został następniepodzielony na 10 tysięcy porcji, a 40 kelnerów – uczniów Zespo-

łu Szkół Spożywczych i Zespołu Szkół Gospodarczych – rozda-ło je gościom odwiedzającym targi. Kolejną atrakcją trzeciego

Festiwalowi towarzyszyła bogata oprawa artystyczna.

[fOT. BIESZCZADZKA STRA GRANICZNA]

Targi Ekogala w Rzeszowie. [fOT. SR KSOW]




>> Z ŻYCIA ksOW

dnia Ekogali było ekologiczne gotowanie pn. „Władza od kuchni”. W mistrzów rondlai patelni wcielili się Wojewoda Podkarpacki Małgorzata Chomycz, Wiceminister SkarbuPaństwa an Bury, Wiceminister Gospodarki Mieczysław Kasprzak, Członek ZarząduWojewództwa Podkarpackiego Lucjan Kuźniar, Prezydent Miasta Rzeszowa Tadeusz

Ferenc i Prezes TVP Rzeszów Włodzimierz Rudol.Targi uświetniały występy zespołów i kapel regionalnych.

Sekretariat Regionalny KSOWWojewództwa Podlaskiego

Ziołowe spotkanie w KorycinachSekretariat Regionalny Krajowej Sieci Obszarów Wiejskich Województwa Podlaskiego

uczestniczył w dniach 11-12 maja 2011 roku w spotkaniu doty-czącym sektora ekologicznych ziół organizowanym przez Mini-sterstwo Rolnictwa i Rozwoju Wsi oraz Stowarzyszenie Rozwoju

Regionalnego. Odbyło się ono w wyjątkowo adekwatnej sceno-grafi gospodarstwa „Ziołowy Zakątek” w Korycinach.

Konerencja miała na celu wymianę doświadczeń i podnosze-nie kompetencji przedstawicieli frm ekologicznych, doradcówrolnych oraz przedstawicieli jednostek certyfkujących. Omawia-ne były też zagadnienia wzajemnej zgodności, specyfka uprawziół oraz możliwości wykorzystania środków fnansowych. Istot-

nym punktem było również wystąpienie na temat możliwościwłączenia Krajowej Sieci Obszarów Wiejskich w działania sprzy- jające rozwojowi ekologii, jak też dyskusja na temat możliwościzwiększenia upraw ekologicznych ziół na terenie województwapodlaskiego. Konerencja stała się też okazją do podsumowa-

nia dotychczasowej działalności SR KSOW w zakresie rolnictwa ekologicznego oraz

dała możliwość przekazania inormacji na temat możliwości włączenia nowych działańw tym zakresie na lata 2012-2013.

III Forum Rolnicze w JanowieZ inicjatywy Mieczysława Kazimierza Baszko – Wicemarszałka Województwa Podlaskie-go oraz Czesława ana Kiejko – Dyrektora ZSCKR, województwo podlaskie, a dokładnieSekretariat Regionalny Krajowej Sieci Obszarów Wiejskich Województwa Podlaskiegowspólnie z ZSCKR w anowie przystąpiło do organizacji III Forum Rolniczego. Przedsię-

wzięcie miało na celu przeniesienie dobrych praktyk i projektów innowacyjnych orazorganizację wymiany doświadczeń i „know-how”. W dniu 15 maja 2011 roku odbyło sięIII Forum Rolnicze, gdzie uczestnikami spotkania byli uczniowie szkół rolniczych z ca-łego województwa, liderzy podlaskiego rolnictwa, instytucje obsługujące rolnictwo,przedstawiciele administracji rządowej i samorządowej, przedstawiciele organizacji

Konerencja w Korycinach. [fOT. SR KSOW]




>>Z ŻYCIA ksOW

rolniczych. Uroczystego otwarcia III Forum Rolniczego dokonałWicemarszałek Województwa Podlaskiego Pan Mieczysław Ka-zimierz Baszko, który powiedział: Szanowni Państwo, patrząc na

dzisiejszą ofertę wystawienniczą i przygotowane prelekcje znamie-

nitych wykładowców, śmiem twierdzić, że to Forum powoli prze-kształca się w tzw. „Małe Szepietowo”. Dobrze się dzieje, że również

na północ od Białegostoku tworzy się taka inicjatywa. Wiem, że dzi-

siejsze przedsięwzięcie jest odpowiedzią na zapotrzebowanie rolni-

ków, a przede wszystkim szkół o prolu rolniczym. Chciałbym, aby

to Forum przekształciło się z biegiem czasu w targi szkół rolniczych

ponadgimnazjalnych i wyższych. Tak, by młodzież miała alternaty-

wę wyboru szkoły, a nauczyciele i rolnicy mogli zapoznać się z no-

winkami technicznymi oraz skorzystać z rad i informacji wszystkich

obecnych tu służb działających na rzecz rolnictwa. W ramach III Forum przewidywano

szereg atrakcji: konerencja „Dobre praktyki na obszarach wiejskich oraz aktualna sytu-acja w rolnictwie”, prezentacja maszyn i urządzeń rolniczych, punkty inormacyjne szkółi instytucji współpracujących z rolnictwem, wystawa projektów domów i obiektówinwentarskich, degustacja potraw regionalnych, prezentacje szkół rolniczych z woj.podlaskiego.

Planowane działania:1. Konerencja „Leader szansą na zrównoważony rozwój Podlasia”.2. Wyjazd studyjny do Francji dotyczący zasad produkcji i promocji serów regio-

nalnych.

3. XVIII Regionalna Wystawa Zwierząt Hodowlanych w Szepietowie.

Uczestnicy III Forum Rolniczego. [fOT. SR KSOW]

Sekretariat Regionalny KSOWWojewództwa Pomorskiego

Turniej Kół Gospodyń Wiejskich30 kwietnia 2011 r. w Żukowie odbył się VIII Wojewódzki Turniej Kół Gospodyń Wiejskich.W zmaganiach konkursowych uczestniczyło 15 KGW. Gospodynie prezentowały swoje

talenty kulinarne, artystyczne, aktorskie i taneczne.Turniej rozpoczął się od prezentacji tradycyjnych potraw przygotowanych z ziemniaków.W kolejnych konkurencjach panie zaprezentowały modę XXII wieku oraz scenki ka-

baretowe pt. Szukam pracy. Pokazem tanecznym kankana panie zaskoczyły i rozbawiłylicznie przybyłą publiczność. Prezentację poszczególnych konkurencji oceniało jury.

Grand Prix VIII Wojewódzkiego Turnieju Kół Gospodyń Wiejskich i tytuł najlepszychgospodyń w województwie pomorskim zdobyło Koło Gospodyń Wiejskich w Czerninie.Zwycięskie KGW we wszystkich konkurencjach otrzymały nagrody rzeczowe oraz fnan-sowe, które wręczyli wiceminister rolnictwa Kazimierz Plocke, marszałek Województwa




>> Z ŻYCIA ksOW

Pomorskiego Mieczysław Struk oraz burmistrz gminy Żukowoerzy Żurawicz.

Organizatorami tegorocznego Turnieju byli: Pomorski Ośrodek Doradztwa Rolniczego w Gdańsku, Wojewódzki Związek Rolni-

ków, Kółek i Organizacji Rolniczych w Gdańsku, Urząd Gminyw Żukowie oraz Samorząd Województwa Pomorskiego.

Laureaci VIII Wojewódzkiego Turnieju Kół Gospodyń Wiejskichw poszczególnych kategoriach:• Produkt tradycyjny pochodzenia roślinnego – ziemniaki

– KGW w Paczewie• Sołtys naszej wsi – KGW we Wrzący• Szukam Pracy – KGW w Czatkowach

• Moda XXII wieku – KGW w Małym Klinczu• Kankan – KGW w Skowarczu

Konerencja nt. przyszłości podejścia Leader29 kwietnia 2011 roku w Sobieszewie odbyła się „Konerencja dotycząca przyszłości podejścia Leader w Pol-sce i Europie” zorganizowana przez Departament Programów Rozwoju Obszarów Wiejskich Urzędu Mar-

szałkowskiego Województwa Pomorskiego. Debata z udziałem pomorskich Lokalnych Grup Działania orazprzedstawicieli środowisk zaangażowanych w rozwój obszarów wiejskich, m.in. Agencji Restrukturyzacjii Modernizacji Rolnictwa, Pomorskiego Ośrodka Doradztwa Rolniczego oraz Departamentów Urzędu Mar-szałkowskiego Województwa Pomorskiego, miała na celu podsumowanie dotychczasowego wdrażania po-dejścia Leader oraz wypracowanie stanowiska województwa pomorskiego co do kształtu podejścia Leaderw przyszłym okresie programowania 2014-2020. Podczas wielogodzinnego spotkania uczestnicy konerencji

prowadzili dyskusję dotyczącą miejsca Leadera w polityce rozwoju obszarów wiejskich po 2013 roku, w tymzakresu wsparcia zrównoważonego rozwoju obszarów wiejskich poprzez podejście Leader, systemu insty-tucjonalnego dla podejścia Leader oraz roli i zakresu zadań Lokalnych Grup Działania.

Targi Dziedzictwa Kulinarnego na PomorzuW dniach 15-17 kwietnia 2011 roku na terenie Międzynarodowych Targów Gdańskich odbyły się I Ogólno-

polskie Targi Sieci Dziedzictwa Kulinarnego, które zostały zrealizo-wane z inicjatywy Departamentu Środowiska i Rolnictwa UrzęduMarszałkowskiego Województwa Pomorskiego. W pierwszym dniutargów odbyła się również konerencja pn. „Żywność – Turystyka –

Edukacja. Przykłady dobrych praktyk w polskich regionach należą-cych do Europejskiej Sieci Regionalnego Dziedzictwa Kulinarnego”.

Konerencja była podsumowaniem dotychczasowych działań wo- jewództw należących do Europejskiej Sieci Regionalnego Dziedzic-twa Kulinarnego oraz okazją do zaprezentowania dobrych praktyk w ramach unkcjonowania Sieci Dziedzictwa Kulinarnego w Polsce.

Targi były szansą do poznania potraw tradycyjnych i ich recep-tur, jak również promocji tych produktów oraz wytyczania szlaków

Targi dziedzictwa kulinarnego na Pomorzu. [fOT. SR KSOW]

Laureatki konkursu w kategorii kankan. [fOT. SR KSOW]




>>Z ŻYCIA ksOW

kulinarno-turystycznych, na których można spróbować tra-dycyjnych smaków naszych regionów.

Wyjazd studyjny pomorskich LGD do Środkowej

FrankoniiWymiana wiedzy i doświadczeń w zakresie unkcjonowanialokalnych grup działania oraz realizacji projektów Leaderbyła celem wizyty studyjnej pomorskich Lokalnych GrupDziałania w Środkowej Frankonii w iemczech, która odbyłasię w dniach 30 marca – 3 kwietnia 2011 r. Wizyta była konty-nuacją dotychczasowych spotkań w ramach współpracy Lo-kalnych Grup Działania z województwa pomorskiego i partnerskiego Okręgu ŚrodkowejFrankonii. Uczestnicy wyjazdu zapoznali się ze specyfką działania LGD w iemczechoraz z zasadami wdrażania programu Leader. Spotkania z przedstawicielami rankoń-

skich LGD były połączone ze zwiedzaniem wybranych projektów realizowanych naterenie Środkowej Frankonii. ajwiększe zainteresowanie wzbudziły liczne projektyzwiązane z wykorzystaniem energii odnawialnej, m.in. zakład przemysłowy otowoltaikiw Bammersdorfe. a trasie zwiedzania projektów Leader znalazły się też operacje do-tyczące rozwoju lokalnej inrastruktury np. Zagospodarowanie turystyczne terenów przy

kąpielisku Krummweiher oraz liczne przedsięwzięcia służące ochronie lokalnego dzie-dzictwa kulinarnego. Miłą niespodzianką była możliwość spróbowania tradycyjnychrankońskich produktów regionalnych m.in. w ramach prezentacji projektu pn. Bufet

regionalny w praktyce i na talerzu. Ciekawym przedsięwzięciem realizowanym przezlokalnych wytwórców produktów lokalnych były również tzw. Regionaltheke Winkler

(„Półki regionalne”) czyli możliwość sprzedaży bezpośredniej tych produktów. Atrakcjądla uczestników wyjazdu było zwiedzanie Centrum Kształcenia Rolniczego w Triesdor-fe, działającego jako olbrzymi kompleks edukacyjny kształcący przyszłych rolników,

oraz znajdujących się na terenie Centrum instalacji biogazowni. Pomorska delegacjawzięła również udział w posiedzeniu parlamentu regionalnego Okręgu Środkowej Fran-konii oraz w uroczystościach 25-lecia Związku Ochrony Przyrody działającego na terenieŚrodkowej Frankonii.

Pomorskie na targach AgrotravelW dniach 15-17.04.2011 roku w Kielcach odbyły się III

Międzynarodowe Targi Turystyki Wiejskiej i AgroturystykiAgrotravel, podczas których wystawcy ze wszystkich re-gionów Polski oraz z zagranicy promowali lokalne atrakcjeturystyczne. Oertę agroturystyczną i atrakcje obszarów

wiejskich Pomorza prezentowały Lokalne Grupy Działaniaz województwa pomorskiego oraz przedstawiciele UrzęduMarszałkowskiego i Sekretariatu Regionalnego KSOW. Od-wiedzający nasze stoisko mogli uzyskać inormacje zarównona temat miejsc noclegowych, jak i miejsc, które warto od-

Wyjazd studyjny do Frankonii. [fOT. SR KSOW]

Pomorskie na targach Agrotravel. [fOT. SR KSOW




>> Z ŻYCIA ksOW

wiedzić na Pomorzu, zapoznać się z oertą wypoczynkową, kulturalną, a także spróbo-wać lokalnych specjałów – kaszubskiej drożdżówki oraz chleba ze smalcem. Pomor-skie Lokalne Grupy Działania promowały nie tylko atrakcje przyrodnicze, ale równieżbogate dziedzictwo historyczne i kulturowe związane regionami etnicznymi Kaszub

i Kociewia oraz Żuław. Dodatkową atrakcją były występy kapeli ludowej Pieńkowianieoraz pokazy tradycyjnej rzeźby ludowej w wykonaniu twórcy ludowego p. AdamaBarana. Imprezie targowej towarzyszyła międzynarodowa konerencja pn. „Wiejskiprodukt turystyczny – doświadczenia i wyzwania”, w ramach której odbyły sięwykłady i warsztaty m.in. na temat promocji produktu i kreowania marki lokalnej orazwspółpracy i sieciowania w zakresie produktów lokalnych i turystyki. Konerencja byłateż próbą oceny eektywności ekonomicznej turystyki wiejskiej dla rozwoju obszarówwiejskich oraz określenia nowych możliwości rozwoju tej gałęzi gospodarki opartej

na proesjonalnej obsłudze klienta, budowaniu i sieciowaniu produktów oraz dobreji skutecznej promocji.

Sekretariat Regionalny KSOWWojewództwa Śląskiego

Międzynarodowa Naukowa Konerencja PszczelarskaW dniach 05.04 – 07.04.2011 w Pszczynie odbyła się Międzynarodowa aukowa Kone-

rencja Pszczelarska poświęcona upamiętnieniu 200. rocz-nicy urodzin wybitnego śląskiego pszczelarza i naukowca

ks. dr ana Dzierżona. W ramach konerencji organizowanebyły sesje plenarne, sesje posterowe oraz spotkania towa-rzyszące w kilku blokach tematycznych. Głównymi zagad-nieniami tematycznymi były: hodowla i genetyka pszczół,gospodarka pasieczna, choroby i zatrucia pszczół, pożytkipszczele oraz apiterapia. Ponadto, w jubileuszowym 2011roku, zorganizowano okolicznościowy blok tematycznypoświęcony osobie ks. . Dzierżona, jego osiągnięciom na-ukowym i ich wpływowi na rozwój współczesnego pszcze-

larstwa. Uczestnikami Konerencji byli naukowcy z wielu

krajów Europy zajmujący się badaniami z zakresu pszczel-nictwa oraz pszczelarze praktycy. Podczas konerencji, ze

względu na obecność gości zagranicznych, odbyły się imprezy towarzyszące promocjidorobku śląskiego pszczelarstwa oraz kultury regionu.

Wyjazd studyjny do BrukseliWe wrześniu 2010 roku w oparciu o Plan działania na lata 2010-2011 Sekretariatu Re-gionalnego Krajowej Sieci Obszarów Wiejskich Województwa Śląskiego, Działanie 2.6.:„Wspieranie współpracy międzyinstytucjonalnej, w tym międzynarodowej”, Zarząd

Międzynarodowa konerencja pszczelarzy. [fOT. SR KSOW]




>>Z ŻYCIA ksOW

Województwa Śląskiego powołał Grupę Tematyczną ds.Zrównoważonego Rozwoju Obszarów Górskich. W ra-mach działań Grupy Tematycznej ds. ZrównoważonegoRozwoju Obszarów Górskich, SR KSOW Województwa Ślą-

skiego we współpracy z Biurem Regionalnym Wojewódz-twa Śląskiego w Brukseli zorganizował wyjazd studyjny doBrukseli w dniach 18-21 kwietnia 2011 r. W drugiej częściSeminarium miała miejsce prezentacja kultury pasterskieji produktów regionalnych. a część artystyczną programuzłożyła się wystawa otografi związanej z pasterstwemw Beskidach, prezentacja rękodzieła, pokaz muzyki ludo-wej oraz degustacja produktów regionalnych. Sztuka lu-

dowa odzwierciedla bogactwo tradycji narodu polskiegooraz ogromne talenty drzemiące w mieszkańcach niewiel-

kich wsi i miast, z dala od zgiełku cywilizacji dużych miast.Zaprezentowane zdjęcia, autorstwa ózea Michałka, ukazywały życie górali beskidzkichze szczególnym uwzględnieniem pasterstwa.

Odbył się również pokaz rękodzieła, który miał charakter miniwystawy rozmaitychwyrobów, charakterystycznych dla górali beskidzkich. Znalazły się tam przykłady: naj-słynniejszych koronek – z Koniakowa, rzeźby, ceramika, bibułkarstwo (bibułkowe kwiaty– specjalność Żywiecczyzny), wyroby wełniane. Całości imprezy towarzyszył koncert mu-zyki góralskiej, który połączony był z degustacją produktów tradycyjnych (serów owczych,chleba tradycyjnego, smalcu, ogórków kwaszonych, kołaczy itd.). Muzycy w regionalnychstrojach zaprezentowali utwory ludowe charakterystyczne dla muzyki Karpat). Podczas

prezentacji regionalnych utworów muzycznych uczestnicy seminarium mieli także okazjędo rozmowy i wymiany doświadczeń, a także zapoznali się z kulturą beskidzką.

Wizyta w Brukseli. [fOT. SR KSOW]

Sekretariat Regionalny KSOWWojewództwa Świętokrzyskiego

XIII Międzynarodowe Targi Energetyki ENEX, 1-3 marca 2011 r.EEX w Kielcach to możliwość prezentacji maszyn oraz urządzeń energetycznych i elek-

troenergetycznych, najnowszych technologii systemowych, armatury sieciowej, kolekto-rów słonecznych, pieców opalanych drewnem, promienników ciepła, kotłowni opalanychbiomasą oraz pojazdów na biopaliwo. Blisko 250 wystawców z całego świata, kilkanaściekonerencji, cztery imprezy branżowe przyciągnęły blisko sześć tysięcy zwiedzających do

Kielc na XIII Międzynarodowe Targi Energetyki EEX oraz VIII Targi Odnawialnych ŹródełEnergii EEX – owa Energia, XI Targi Ekologiczne, Komunalne, Surowców Wtórnych,Utylizacji i Recyklingu EKOTECH oraz III Targi Pneumatyki, Hydrauliki, apędów i SterowańPEUMATICO. Targom, jak każdego roku, towarzyszyły liczne konerencje i spotkania.Wśród nich, na targach EEX odbyły się bezpłatne warsztaty na temat biomasy i bioga-




>> Z ŻYCIA ksOW

Warmia i Mazury na targach AgrotravelWojewództwo Warmińsko-Mazurskie reprezentowały cztery Lokalne Grupy Działania:

LGD Mazurskie Morze, LGD Warmiński-Zakątek, Związek Stowarzyszeń na Rzecz Rozwo- ju Gmin Północnego Obszaru Wielkich ezior Mazurskich LGD9, Stowarzyszenie Łączyas Kanał Elbląski LGD w Elblągu oraz przedstawiciele Stowarzyszenia asze Aniołowo,Konik Mazurski, Orneckie AGRORELAKS, Stowarzyszenia na Rzecz Turystyki Wiejskiej

w Pieckach, przedstawiciel Folklorystycznego Zespołu Śpiewaczego „Reszelanie”, Agrotu-rystyki „Placówka” oraz Ośrodka Aktywnej Rekreacji „Folwark Łęku”. Odpowiedzialnym zaprzygotowanie wojewódzkiego stoiska był Departament Rozwoju Obszarów Wiejskichi Rolnictwa oraz Departament Turystyki w tutejszym Urzędzie Marszałkowskim. Woje-wództwo Warmińsko-Mazurskie zajęło pierwsze miejsce w konkursie na najciekawsze

zowni. Przedstawiciele hiszpańskich frm, organizacji i instytucjipodzielili się doświadczeniami na temat wykorzystywania nowa-torskich technologii otrzymywania energii z biomasy. uż po razkolejny w czasie targów odbyła się konerencja „Renesans Energe-

tyki ądrowej” – temat szczególnie aktualny w czasie przygotowańprogramu rozwoju energetyki jądrowej w Polsce. Impreza zostałafnansowo wsparta przez SR KSOW w Kielcach.

Świętokrzyskie współgospodarzem targów AgrotravelSR KSOW Województwa Świętokrzyskiego w tegorocznychMiędzynarodowych Targach Turystyki Wiejskiej i Agroturystyki„Agrotravel 2011” fnansował powierzchnię wystawienniczą wraz

z zabudową targową i wyposażeniem technicznym dla 17 stoisk LGD województwa świę-tokrzyskiego, wyposażenie techniczne na potrzeby „karczmy świętokrzyskiej” oraz po-

wierzchnię wystawienniczą wraz z zabudową targową i wyposażeniem technicznym napotrzeby stoiska Świętokrzyskiego Biura Rozwoju Regionalnego. Poza tym organizowałi sfnansował trzy wizyty studyjne, które towarzyszyły III Międzynarodowym Targom Tu-rystyki Wiejskiej i Agroturystyki „Agrotravel 2011”. Wizyty odbyły się w dniu 16.04.2011 r.,miały miejsce w trzech atrakcyjnych miejscowościach województwa świętokrzyskiego.Goście odwiedzili Hutę Szklaną – Osada Średniowieczna, Sobków – Zamek Rycerski,Tokarnia k. Kielc – Park Etnografczny – Skansen. Wzięło w nich udział łącznie 150 targo-wych gości, w tym zagraniczni dziennikarze i touroperatorzy. SR KSOW współfnansowałrównież usługę gastronomiczną podczas „Biesiady Świętokrzyskiej”, jaka miała miejscew dniu 15.04.2011 r.

Agrotravel jako jedyna w kraju wyspecjalizowana impreza wystawiennicza przyciągacoraz więcej wystawców i zwiedzających, których w tym roku było blisko 30 tysięcy.

Świętokrzyskie na targach Agrotravel. [fOT. SR KSOW]

Sekretariat Regionalny KSOWWojewództwa Warmińsko-Mazurskiego




>>Z ŻYCIA ksOW

stoisko wystawiennicze podczas Międzynarodowych TargówTurystyki Wiejskiej i Agroturystyki „Agrotravel” w Kielcach. Sto-warzyszenie asze Aniołowo zajęło III miejsce w konkursie nanajciekawszy pakiet turystyki wiejskiej prezentowany podczas

III Międzynarodowych Targów Turystyki Wiejskiej i Agrotury-styki „Agrotravel 2011” za: „Anielskie smaki – diabelskie atrak-cje”, w tym samym konkursie wyróżnienie otrzymał równieżOśrodek Aktywnej Rekreacji „Folwark Łęku” Przyłuccy spółka jawna, za: „Aktywnie?, naturalnie. Rodzinna Zima na MazurachGarbatych”. Ośrodek Aktywnej Rekreacji otrzymał dodatkowonagrodę dr. Czesława Siekierskiego, Posła do Parlamentu Euro-pejskiego w kategorii: ajmłodszy gospodarz prowadzący go-

spodarstwo agroturystyczne. Wyróżnienie od Posła otrzymała również MariolaPlatte w kategorii: Gospodarstwo, które przyjęło najwięcej gości zagranicznych.

Promocja produktów regionalnych„Kalendarz imprez regionalnych promujących żywność naturalną, tradycyjną,lokalną i regionalną województwa warmińsko-mazurskiego” w 2011 roku za-

inaugurowały dwa wydarzenia odbywające się w Olsztynku. Pierwszym z nichbył „Regionalny armark Wielkanocny” (16 kwietnia 2011 r.), który cieszy sięz roku na rok coraz większą popularnością miłośników tradycji wielkanocnychoraz jest okazją do promocji rolników i przetwórców żywności, członków Re-gionalnej Sieci Dziedzictwa Kulinarnego Warmia Mazury Powiśle. Drugim wy-darzeniem były „Regionalne VIII Ekologiczne Targi Chłopskie” (7-8 maja 2011 r.).

W roku bieżącym, wzorem lat ubiegłych, promocją zostali objęci producencii przetwórcy ekologicznej żywności certyfkowanej z terenu województwa war-mińsko-mazurskiego. W ramach tego wydarzenia, celem przybliżenia konsu-mentom walorów certyfkowanych produktów ekologicznych oraz stworzeniaregionalnego rynku zbytu, przygotowana została ich degustacja.

Planowane działania:1. „Regionalny Festiwal Kultury Łowieckiej” w Węgorzewie, 2 lipca 2011 r.

2. „Regionalny estiwal potraw z mięsa drobiowego” w idzicy, 9 lipca 2011 r.3. „Regionalny estiwal potraw z mięsa wieprzowego, wołowego, jagnięcego, koziego”

w Mrągowie, 23 lipca 2011 r.

Warmińsko-mazurskie na targach Agrotravel.

[fOT. SR KSOW]

Regionalny Jarmark Wielkanocny.

[fOT. SR KSOW]

Sekretariat Regionalny KSOWWojewództwa Wielkopolskiego

Udział w targach AgrotravelW tym roku w Kielcach w dniach od 15 do 17 kwietnia br. województwo wielkopolskie




>> Z ŻYCIA ksOW

Wielkopolska na targach Agrotravel. [fOT. SR KSOW]

prezentował Sekretariat Regionalny Krajowej Sieci Obsza-rów Wiejskich wraz z ośmioma Lokalnymi Grupami Działa-nia, pod wspólnym szyldem „Wielkopolska”. Oryginalnośćstoiska weryfkowali sami zwiedzający, którzy mogli zapo-

znać się z ludowymi strojami oraz poczęstować się lokalnymipotrawami, m.in.: wędlinami, serami, konfturami czy nalew-kami. ednym z atutów stoiska okazały się „pyry z gzikiem”,które zachwyciły gości targowych. Udział w targach umoż-liwił reprezentantom Wielkopolski przedstawienie szerokieji bogatej oerty zarówno turystycznej, jak i agroturystycznej.

Debata na temat podejścia LEADERW dniach 18-19 kwietnia 2011 r. w Rokosowie zorganizo-

wana została debata na temat przyszłości podejścia Leader. Uczestnikami debaty byli

przedstawiciele 31 Lokalnych Grup Działania, Urzędu Marszałkowskiego WojewództwaWielkopolskiego oraz Agencji Restrukturyzacji i Modernizacji Rolnictwa. Podczas debaty

pozytywnie oceniono podejście Leader jako metodę wspierania rozwoju obszarówwiejskich. Spotkanie służyło także wymianie poglądów na temat przyszłości unkcjo-nowania oraz współpracy z Lokalnymi Grupami Działania. Podsumowując spotkanie,uczestnicy postanowili kontynuować dialog wszystkich zainteresowanych stron uczest-niczących w procesie przygotowania i wdrażania inicjatywy Leader do wypracowania jeszcze bardziej skutecznych metod wdrażania programu.

Wyjazd studyjny „Odnowa wsi w Dolnej Austrii”

W dniach od 16 do 20 maja 2011 r. grupa uczestników Wielkopolskiego Programu Odno-wy Wsi wzięła udział w wyjeździe studyjnym do Austrii. Celem wyjazdu było zapoznaniesię z projektami Odnowy Wsi w Austrii. Wielkopolanie zapoznali się między innymiz unkcjonowaniem elektrowni biogazowej oraz organizacją i unkcjonowaniem gospo-darstwa agroturystycznego w gminie Prellenkirchen. atomiast przedstawiciele gminyGraenwörth zaprezentowali interesujący projekt związany z dziedzictwem kulturowymregionu, jakim jest Zamek w Graenegg. a zakończenie wyjazdu odbyło się spotkaniez udziałem przedstawicieli Europejskiego Stowarzyszenia Odnowy Wsi i Rozwoju Ob-szarów Wiejskich ARGE oraz Organizacji Odnowy Wsi w Dolnej Austrii w Krems.

Sekretariat Regionalny KSOWWojewództwa Zachodniopomorskiego

Promocja produktów tradycyjnychZakończył się „Piknik nad Odrą”, który można było zwiedzać w dniach od 7 do 8 majabr. w Szczecinie. a nabrzeżu Odry, przy Wałach Chrobrego, wszyscy amatorzy dobrych




>>Z ŻYCIA ksOW

smaków mogli wziąć udział w organizowanej po raz pierwszy w Szcze-cinie imprezie kulinarnej pn. „Lista Produktów Tradycyjnych”. PodczasPikniku prezentowane były nie tylko produkty tradycyjne z naszegoregionu, wpisane na Listę Produktów Tradycyjnych, ale także produkty

z dziesięciu innych województw: kujawsko-pomorskiego, lubuskiego,dolnośląskiego, łódzkiego, opolskiego, podkarpackiego, podlaskiego,śląskiego, warmińsko-mazurskiego i wielkopolskiego. Z pewnościąkażdy smakosz znalazł dla siebie coś dobrego, będąc przyciągany sma-kowitymi nazwami promowanych produktów. Można było spróbowaćm.in.: Sękacza sejneńskiego, Piernikowych chatek znad Mrogi orazSękacza mazurskiego. Każdy mógł sprawdzić smak Oleju głubczyckie-go rzepakowego tłoczonego na zimno, Krajanek, Andrutów kaliskich,

Rogali świętomarcińskich, Sera koziego łomnickiego i Kamiennogórskiego sera pleśnio-wego. a stoiskach obecne były także: Ogórek Kołobrzeski, Miód Drahimski, Kapusta

kiszona z beczki, Paprykarz szczeciński, Pasztecik szczeciński i rozmaite wina. Ogromnymzainteresowaniem cieszyła się alejka produktów regionalnych, w której zaprezentowanolokalne smakołyki z Pomorza Zachodniego. Ponadto dla wszystkich chętnych w wielkimkotle kucharze przygotowali 2,5 tys. litrów zupy Anny agiellonki. Podczas tego wyda-rzenia lokalne grupy działania z województwa zachodniopomorskiego zaprezentowałyswoją działalność, a przede wszystkim walory przyrodnicze swoich gmin, tradycyjnerzemiosło i sztukę ludową. Ponadto na stoiskach prezentowali się goście z całej Polski,iemiec i Skandynawii. W tym roku krajem partnerskim Pikniku nad Odrą były iemcy,reprezentowane przez iemiecką Centralę Turystyki.

Wyjazd studyjny do niemieckiego landu Schleswig-HolsteinPrezentacja osiągnięć rolnictwa niemieckiego, organizacja systemu doradztwa ekono-micznego i technologicznego dla rolników oraz alternatywne możliwości zarabiania naterenach wiejskich były celem wizyty studyjnej przedstawicieli województwa zachod-niopomorskiego, która w dniach 14-16 kwietnia 2011 r. odbyła się w niemieckim lan-dzie Schleswig-Holstein. Za organizację wyjazdu ze strony polskiej odpowiedzialny byłZachodniopomorski Ośrodek Doradztwa Rolniczego w Barzkowicach,a ze strony niemieckiej Landwirtschatlicher Buchührungsverband –Stowarzyszenie Rachunkowości Rolnej w Kilonii. W pierwszym dniuwizyty odbyło się spotkanie w instytucji Lehr- und Versuchsanstalt

Futterkamp w Blekendor, która prowadzi doświadczenia produk-cyjne w zakresie produkcji mleka wysokiej jakości oraz tuczu trzodychlewnej. W instytucji prowadzone są także badania wpływu różnychczynników zewnętrznych i genetycznych na jakość plonów roślinuprawnych. W dniu następnym nasza delegacja wizytowała frmę„SAKA – RAGIS” w Windeby, która zajmuje się produkcją nowych od-mian ziemniaków. Zaprezentowany został proces produkcji nowej od-miany ziemniaków w zależności od zamierzonego celu hodowlanego.Cały cykl wyhodowania nowych odmian i wprowadzenia ich na rynek

Alejka produktów regionalnych. [fOT. SR KSOW]

Biogazownia wzbudziła duże zainteresowanie. [f




>> Z ŻYCIA ksOW

trwa 12 lat. a niemieckim rynku około 40% nowych odmian pochodzi z tej hodowli.astępnie zaprezentowano urządzenia biogazowni produkującej energię elektrycz-ną na bazie ermentacji kiszonki z kukurydzy i gnojowicy bydlęcej. Ostatniego dniapobytu nasi przedstawiciele zostali zaproszeni do gospodarstwa „Dwór szlachetnego

konia”, w którym budynki przeznaczone na stajnie zagospodarowano jako hotel dlakoni. Właścicielka gospodarstwa utrzymuje 4 konie własne oraz 46 koni innych właści-cieli. Wszystkie konie są użytkowane sportowo pod wierzch oraz w zaprzęgach. Każdykoń jest elektronicznie oznakowany i otrzymuje automatycznie dozowaną ilość paszytreściwej i siana, w zależności od wymaganej kondycji oraz stopnia wyczynu. Właści-ciele koni mają do nich nieograniczony dostęp i mogą je ujeżdżać według własnegouznania w terenie, jak też w obiekcie zamkniętym. Pasza niezbędna w żywieniu koni jest w całości produkowana we własnym gospodarstwie.

Międzynarodowa konerencja pn. „Przyszłość podejścia Leader w Polsce i Europie”

Sekretariat Regionalny Krajowej Sieci Obszarów Wiejskich Województwa Zachodniopo-morskiego we współpracy z Uniwersytetem Szczecińskim, Zachodniopomorskim Ośrod-

kiem Doradztwa Rolniczego w Barzkowicach oraz Agencją Restrukturyzacji

i Modernizacji Rolnictwa zorganizował międzynarodową konerencję pn.„Przyszłość podejścia Leader w Polsce i Europie”, która odbyła się w dniu20 kwietnia 2011 r. w Radisson Blu Hotel w Szczecinie. W konerencji udziałwzięło około 150 osób, m.in. przedstawiciele lokalnych grup działania z te-renu województwa zachodniopomorskiego, goście z Lokale Aktionsgrup-pe z iemiec, przedstawiciele świata nauki, organizacji pozarządowychoraz agend rządowych i samorządowych związanych z realizacją podejścia

Leader. Głównym celem konerencji było przeprowadzenie analizy orazdyskusji na temat doświadczeń państw członkowskich Unii Europejskiej wewdrażaniu podejścia Leader, identyfkacja problemów z dotychczasowegowdrażania oraz próba wypracowania wspólnego stanowiska co do rozwią-zań prawnych i instytucjonalnych, mogących być podstawą do stworzeniazałożeń tego podejścia po 2013 roku, zarówno na szczeblu krajowym, jak

i międzynarodowym. Podczas konerencji uczestnicy mieli możliwość skonrontowania

swoich opinii i stanowisk dotyczących dotychczasowej realizacji podejścia Leader w Polsceoraz jego kształtu w Europie po 2013 roku. ednocześnie materiał zgromadzony podczaskonerencji stanowi płaszczyznę do przeprowadzenia badań naukowych na poziomie

regionu, a uzyskane wyniki dotyczące województwa zachodniopomorskiego zostaną opu-blikowane i wykorzystane w dalszych badaniach na szczeblu krajowym.

Planowane działania1. Szkolenie dla LGD „Szkoła Animatorów Wiejskich”.2. Seminarium wyjazdowe do gospodarstw rolnych województwa zachodnio-

pomorskiego pn. „Alternatywne źródła dochodu w rolnictwie na przykładzienowych technologii w produkcji roślinnej i zwierzęcej”.

3. Organizacja AGRO HAZY 2011 w Goleniowie.

Konerencję otworzył Marszałek Wojewódz-twa Zachodniopomorskiego. [fOT SR KSOW]




>>WYDARZENIA

III Międzynarodowe Targi Turystyki Wiejskiej i Agroturystyki

>>W dniach 15-17 kwietnia br., w Kielcach, już po raz trzeci,odbyła się wyspecjalizowana pod kątem produktu turysty-

ki wiejskiej, impreza targowa. Współpraca podmiotów z sekto-ra administracji rządowej, samorządowej oraz non-proft spra-wiała, że hala wystawowa wypełniła się niezwykłymi barwamiprezentującymi najpiękniejsze zakątki Polski i Europy.

a targach AGROTRAVEL oertę wypoczynku na wsi zapre-zentowało 141 wystawców, w tym 16 polskich regionów, kilka-dziesiąt Lokalnych Grup Działania, Polska Federacja Turystyki

Wiejskiej „Gospodarstwa Gościnne”, właściciele gospodarstw

agroturystycznych oraz Ministerstwo Rolnictwa i Rozwoju Wsi.Walorami turystycznymi kusili również wystawcy z Francji, Hisz-panii, Bułgarii, Litwy, Gruzji, Mołdowy i Ukrainy, a w ramachpolsko-węgierskiego porozumienia Krajowych Sieci ObszarówWiejskich, w tym roku po raz pierwszy Węgry pełniły prestiżo-wą rolę „Kraju Partnerskiego”.

Było to również miejsce spotkań przedstawicieli admini-stracji rządowej i samorządowej, w których uczestniczyli m.in.:Andrzej Hałasiewicz, przedstawiciel Kancelarii Prezydenta RP,Katarzyna Sobierajska, podsekretarz stanu w Ministerstwie

Sportu i Turystyki, arosław Wojtowicz, podsekretarz stanuw Ministerstwie Rolnictwa i Rozwoju Wsi, Adam arubas, Mar-szałek Województwa Świętokrzyskiego oraz Aleksandra Bana-

siak, Członek Zarządu Województwa Śląskiego.Wszyscy odwiedzający halę targową AGROTRAVEL, od piąt-

ku do niedzieli, mieli w czym wybierać. Oerty wczasów, odtych dłuższych i krótszych z licznymi atrakcjami na świeżympowietrzu po propozycje „pod dachem” w niepogodę, były nie-zwykle bogate. Targi były także wspaniałą okazją do relaksui zabawy, poznania olkloru, obrzędów, zwyczajów oraz życia

codziennego i tradycji wiejskiej. Targom bowiem towarzyszyłarównież promocja dziedzictwa kulturowego wsi oraz lokalnychi regionalnych produktów kulinarnych.

AGROTRAVEL 2011 był miejscem wielu ciekawych wyda-rzeń, takich jak:

• międzynarodowa konerencja „Wiejski produkt tury-

styczny – doświadczenia i wyzwania”;• warsztaty dla młodzieży „Świętokrzyski produkt tu-

rystyczny – największe atrakcje na sprzedaż” – zor-

ganizowane przez Wyższą Szkołę Ekonomii i Prawaw Kielcach;

• giełda współpracy dla LGD;

• kino produktów turystyki wiejskiej;• wystawa multimedialna przygotowana z okazji 20-le-

cia agroturystyki w Polsce;• spotkanie ekspertów „Od diagnostyki terytorialnej po

kształcenie w zakresie turystyki wiejskiej”;• study tour dla dziennikarzy oraz uczestników kone-

rencji – najciekawsze produkty turystyki wiejskiej wo- jewództwa świętokrzyskiego;

• tematyczne warsztaty adresowane głównie do przed-stawicieli LGD oraz KSOW.

Targi AGROTRAVEL ukazały odbiorcom, ile „skarbów” po-siadają obszary wiejskie, i jak cudownie można tam odpocząć.

Wszystkich tych, którzy nie mieli możliwości wzięcia udziałuw AGROTRAVEL 2011 oraz tych, którzy chcą wrócić do chwil tamspędzonych, zapraszamy do odwiedzenia strony internetowejwww.agro.travel, gdzie znaleźć można materiały pokoneren-cyjne, bogatą galerię zdjęć i relację flmową z najbarwniejszej,najweselszej i najsmakowitszej imprezy sezonu targowego.

Opracowała: Katarzyna Orzechowska, DO

Minister Jarosław Wojtowicz i Pani Maria Sondij-Korulczyk Dyrektor De-partamentu Doradztwa Oświaty Rolniczej i Nauki w trakcie zwiedzaniatargów Agrotravel. [fOT. MRIRW]



Biuletyn KSOWRedakcja:

Sekretariat Centralny Krajowej Sieci Obszarów Wiejskich

Departament Rozwoju Obszarów Wiejskich

Ministerstwo Rolnictwa i Rozwoju Wsi

Ul. Wspólna 30, 00-930 Warszawa

Zdjęcia pochodzą z archiwum Sekretariatu Centralnego

i Sekretariatów Regionalnych KSOW oraz od autorów publikacji.

Biuletyn dostępny na stronie internetowej www.ksow.gov.pl.

Nakład: 5000 egzemplarzy

Skład, druk oraz koordynacja redakcyjna: PPH Zapol s.j.

k

o

nk

u

r

s

zaprasza do uczestnictwaw III edycji konkursu

na najlepszy projekt/inicjatywę mającąna celu promocję regionu za pomocą produktu

regionalnego lub tradycy jnego

Do udziału w konkursie mogą zgłaszać się Lokalne Grupy Działania wybrane do

realizacji Lokalnej Strategii Rozwoju w ramach Programu Rozwoju Obszarów Wiej-skich na lata 2007 – 2013, które prowadzą działania mające na celu promocję regionuza pomocą produktu regionalnego lub tradycyjnego, a także na rzecz dostępu tychproduktów do rynku.

Termin składania zgłoszeń wraz z opisem projektu/inicjatywy upływa z dniem15 września 2011 r. Szczegółowe inormacje o konkursie znajdują się na stronie in-ternetowej Ministerstwa Rolnictwa i Rozwoju Wsi (www.minrol.gov.pl). W razie jakich-

kolwiek pytań czy wątpliwości prosimy o kontakt: tel. 22 623 15 54, e-mail oznaczenia@

minrol.gov. pl.

Miejsce dostarczenia dokumentacji konkursowej:Wydział Oznaczeń Geografcznych

Departament Promocji i KomunikacjiMinisterstwo Rolnictwa i Rozwoju Wsi

ul. Wspólna 3000-930 Warszawa

Zapraszamy do wzięcia udziału w konkursie!Na autorów najlepszych projektów czekają nagrody!

MInIsTErsTWo roLnICTWA I roZWoJu WsI

Documents

KSOW biuletyn nr 2, 2011