Kreatywna rachunkowość

czyli finanse w krzywym zwierciadle

Piotr Hans

Kreatywna rachunkowość czyli finanse w krzywym zwierciadle

Piotr Hans CIA CFE CMR

Audytor Wewnętrzny Grupy Kapitałowej NOVOL Sp. z o.o.

GRUPA KAPITAŁOWA NOVOL

• materiały dla lakiernictwa samochodowego; budownictwo sportowe i przemysłowe; szkutnictwo, kamieniarstwo, farby i lakiery dla przemysłu, ale także usługi hotelowo-gastronomiczne (Pałac Mierzęcin)

• obrót skonsolidowany w 2010 roku: prawie 300 mln zł

• zatrudnienie w grupie w 2010 roku: ponad 800 osób

• 7 spółek zależnych w Polsce i 3 za granicą (produkcja, handel, usługi)

STATYSTYKI (USA)

•347 przypadków fałszowania sprawozdań w latach 1998-2007 (294 przypadków w latach 1987-1997)

•średnia wartość strat wyniosła 400 mln $ (25 mln $) – mediana strat – 12 mln $ (4,1 mln $)

•średni czas trwania procederu – około 24 miesięcy

•19% spółek z Californii, 10% z Nowego Jorku

•w 89 % zawiadomień SEC CEO i/lub CFO byli wskazywani jako powiązani z procederem fałszowania sprawozdań

•motywacja

• konieczność spełniania wewnętrznych, czy zewnętrznych oczekiwań odnośnie zyskowności

• spełnianie wymagań stawianych przez banki (kowenanty)

• wzrost znaczenia wynagrodzenia menadżerów w oparciu o wyniki finansowe

Fraudulent Financial Reporting: 1998-2007 www.coso.org

MOTYWACJA

•„Chcieć ciut więcej, żaden wstyd / Lepiej piękniej, żaden

grzech.”

Katarzyna Nosowska „Makro”

•„Chodzi o to, panie i panowie, że chciwość – z braku

lepszego określenia – jest dobra. Chciwość jest słuszna.

Chciwość jest skuteczna. Chciwość oczyszcza, chwyta

istotę ducha ewolucji. Chciwość w każdej formie: chciwość

życia, pieniędzy, miłości, wiedzy odznaczyła się rozwojem

ludzkości.”

Gordon Gekko „Wall Street”

NACZELNE ZASADY RACHUNKOWOŚCI

•memoriału

•wiernego obrazu

•kontynuacji działalności

•ostrożnej wyceny

•ciągłości

•współmierności

•istotności

•kompensacji

RÓŻNE RODZAJE MANIPULACJI

•„w dół”

•„w górę”

•przychody

•koszty

•rezerwy

•zobowiązania

RÓŻNE RODZAJE MANIPULACJI – PRZYCHODY

•księgowanie fikcyjnej sprzedaży

•księgowanie przychodów przyszłych okresów w okresie bieżącym (tzw. "zapychanie kanałów dystrybucji")

•uznawanie przychodów związanych ze sprzedażą warunkową lub sprzedażą z gwarancją zwrotu

•nieujawnianie informacji na temat przychodów dotyczących zaniechanej działalności

•uznawania przychodów i opóźnianie dostawy w porozumieniu z firmą transportową

•nieprawidłowe rozpoznawania przychodów w stosunku do ustalonych warunków dostawy (INCOTERMS)

RÓŻNE RODZAJE MANIPULACJI – PRZYCHODY cd.

•uznawanie przychodów z wieloletnich umów serwisowych w roku dostawy

•cesja należności z tytułu umowy wieloletniej na inny podmiot (realizacja natychmiastowej sprzedaży)

•sprzedaż aktywów po zawyżonych cenach (transakcje z jednostkami powiązanymi)

•niezamykanie ksiąg rachunkowych po zakończeniu roku (np. księgowanie sprzedaży do 10 stycznia)

•manipulowanie stopniem zaawansowania realizacji kontraktów długoterminowych

RÓŻNE RODZAJE MANIPULACJI – KOSZTY

•zawyżanie wysokości odpisów aktualizujących (np. zapasów) w celu ich przyszłego odwracania lub sprzedaży z "większym" zyskiem

•odejmowanie rabatów i potrąceń od zakupów dotyczących przyszłych okresów od kosztu własnego sprzedaży w bieżącym okresie

•aktywowanie i amortyzowanie kosztów napraw, remontów, usług serwisowych

•pomijanie zapisów, stornowanie kont kosztowych

RÓŻNE RODZAJE MANIPULACJI – KOSZTY cd.

•rozliczanie w czasie kosztów dotyczących bieżącego okresu

•fałszowanie wyników inwentaryzacji (szczególnie przy spisywaniu w koszty wartości zakupów materiałów, towarów)

•korekty kont kosztowych w korespondencji z kontami zobowiązań

•zaniżanie wartości odpisów z tytułu utraty wartości aktywów trwałych

•zawyżanie aktywów stanowiących efekt prac rozwojowych

•manipulowanie stopniem zaawansowania realizacji kontraktów długoterminowych

RÓŻNE RODZAJE MANIPULACJI – REZERWY

•nie tworzenie rezerw na zwroty (także w przypadku uznawania przychodów ze sprzedaży z gwarancją zwrotu)

•tworzenie nadmiernych rezerw na przyszłe straty i zobowiązania

•tworzenie nadmiernych rezerw w trakcie połączenia jednostek gospodarczych (na restrukturyzację)

RÓŻNE RODZAJE MANIPULACJI – ZOBOWIĄZANIA

•nienaliczanie odsetek od istotnych zobowiązań przeterminowanych

•zaniżanie kwot zobowiązań

•korekty kont kosztowych w korespondencji z kontami zobowiązań

RÓŻNE RODZAJE MANIPULACJI – STATYSTYKA

Fraudulent Financial Reporting: 1998-2007 www.coso.org

CZERWONE FLAGI

•przepływy pieniężne znacząco niższe od zysku

•wzrost udziału należności w przychodach

•wzrost wartości zapasów w koszcie własnym sprzedaży

•nieuzasadniony, znaczący wzrost rezerw

•spadek udziału kosztów stałych w wartości sprzedaży

•znaczący, nieuzasadniony wzrost kosztów rozliczanych w czasie

•spadek udziału odpisów aktualizujących należności (zapasy) w wartości należności (zapasów) brutto

•spadek udziału rezerw na zwroty lub naprawy w wartości sprzedaży

•pełna zgodność z budżetami (przychody i koszty)

KARY ZA KREATYWNOŚĆ (USA)

•Bernard Ebbers, WorldCom – 25 lat więzienia

•John Rigas, Adelphia – 15 lat

•Timothy Rigas, Adelphia – 20 lat

•Jeffrey Skilling, Enron – 24 lata i 4 miesiące

•Dennis Kozlowski, Tyco – co najmniej 8 lat i 4 miesiące do 25 lat

KARY ZA KREATYWNOŚĆ (POLSKA)

Art. 303 KK Nierzetelna lub niezgodna z prawem dokumentacja

§ 1. Kto wyrządza szkodę majątkową (…), przez nieprowadzenie dokumentacji działalności gospodarczej albo prowadzenie jej w sposób nierzetelny lub niezgodny z prawdą (…), podlega karze pozbawienia wolności do lat 3.§ 2. Jeżeli sprawca przestępstwa określonego w § 1 wyrządza znaczną szkodę majątkową, podlega karze pozbawienia wolności od 3 miesięcy do lat 5.

Liczba prawomocnie skazanych (lata 2001-2005)

•min 19 (2003)

•max 28 (2004)

Średni wymiar kary (2007) – 14,2 miesięcy (w zawieszeniu)

MECHANIZMY ZABEZPIECZAJĄCE

•komitety audytu (wykwalifikowani, niezależni członkowie)

•biegli rewidenci (wybór, rotacja, niezależność)

•inne (oświadczenia służb finansowych, hot-line, audyt systemu kontroli wewnętrznej w procesie sprawozdawczości finansowej)

DZIĘKUJĘ ZA UWAGĘ

Piotr Hans CIA CFE CMR

Audytor Wewnętrzny Grupy Kapitałowej NOVOL Sp. z o.o.

tel. 61 810 98 84, kom. 785-014-404, p.hans@novol.pl

Prezentacja przedstawia prywatne poglądy autora

i nie reprezentuje oficjalnego stanowiska NOVOL Sp. z o.o.

Kreatywna rachunkowość

czyli finanse w krzywym zwierciadle

Piotr Hans