PRINSIP TEKNOLOGI PRINSIP TEKNOLOGI PENGAJARANPENGAJARAN

KEMAHIRANKEMAHIRAN BERFIKIRBERFIKIR( TOPIK 8 )( TOPIK 8 )

PENSYARAH : ENCIK YAP THIN PENG

PELATIH : NOOR LAILA BINTI SHAMSUDDIN NOR AFZA BINTI HARUN RUBAVATHI

Hasil PembelajaranHasil PembelajaranDi akhir topik ini kita seharusnya dapat :

1. Menghuraikan konsep dan definisi pemikiran;

2. Menerangkan konsep kemahiran berfikir;

3. Menghuraikan kepentingan belajar kemahiran berfikir;

4. Mengenal pasti perkara-perkara yang boleh menggalakkan atau menghalang kepada kemahiran berfikir;

5. Menghuraikan pemikiran kritis dan kreatif; dan

6. Mengaplikasikan alat-alat berfikir didalam kemahiran berfikir.

8.1 Konsep dan Definisi Pemikiran

• Definisi Berfikir : merujuk kepada aktiviti penggunaan akal atau minda dalam konteks untuk mengenal, memahami dan menyelesaikan sesuatu perkara dengan logikal dan rasional. ( aktiviti berfikir )

• Aktiviti berfikir membolehkan seseorang membentuk konsep, pendapat, pandangan, buah fikiran, idea atau ilmu mengenai sesuatu yang tidak diketahui sebelumnya.

• Manusia yang berfikir akan berkesudahan dengan penguasaan ilmu dan tahu apa yang difikirkan.

• Pemikiran : suatu proses menggunakan minda untuk mencari makna dan pemahaman terhadap sesuatu, menerokai pelbagai kemungkinan idea atau ciptaan dan membuat pertimbangan wajar.

Tafsiran pemikiran daripada beberapa ahli pemikir :

Costa ( 1985 ), pemikiran sebagai proses penerimaan rangsangan luar oleh minda yang diproses dan digunakan.

Dewey (1933 ), pemikiran sebagai usaha memeriksa dan menimbang maklumat dengan teliti berdasarkan kriteria tertentu.

Sigel ( 1984 ), pemikiran meliputi aktiviti seperti refleksi pengkonsepan dan penyelesaian masalah.

Pressiesen ( 1987 ), pemikiran sebagai aktiviti mental di mana pengetahuan diperolehi dan diolah melalui proses penaakulan.

Beyer ( 1992 ), melabelkan berfikir dalam domain kognitif yang pelbagai aras. Aras terendah : ingat, simpan. Aras kedua : memproses, menaakul. Aras ketiga : kemahiran kritis dan kreatif. Aras tertinggi : menyelesai masalah dan membuat keputusan.( Keseluruhan proses dikawal oleh proses Metakognisi. )

( a ) Metakognisi :~ ( Thinking about thinking ) – merupakan ilmu pengetahuan dan kesedaran yang wujud pada seseorang yang membolehkannya mengawal proses berfikir dan aktiviti yang sedang dijalankan.~ Merupakan kebolehan mengaplikasikan strategi dan mengawal dengan betul proses melahirkan idea atau membuat sesuatu (tetapi bukan buah fikiran atau hasil sebenar berfikir itu)

Proses Metakognisi…~ melibatkan pengawalan ke atas 3 perkara, iaitu :

- Perancangan ( nyata matlamat, pilih operasi dan atur operasi )

- Pengkonsepan ( laksanakan – sedar tentang matlamat, mengenal pasti matlamat yang telah tercapai, menentukan pergerakan aktiviti / operasi,mengesan kesilapan / halangan dan tahu cara mengatasinya.)

- Penaksiran ( menilai pencapaian matlamat,mengadili ketepatan keputusan,menilai kesesuaian prosidur dan keberkesanan perancangan dan pelaksanaan)

( b ) Domain Kemahiran Berfikir :~ Dikaitkan dengan kemahiran seseorang menggunakan otak ( Domain Kognitif ), dan perasaan ( Domain Afektif ).

Domain Kognitif – kebolehan berfikir berlandaskan kebolehan menggunakan otak. ( Taksonomi Bloom ~ enam aras )

Domain Afektif – tentang perasaan, emosi, sikap dan sistem moral.( Lima tahap) – penerimaan, tindak balas, menilai, menyelaras sistem nilai dan mengamalkan sesuatu nilai.

Edward de Bono (1976) mengaitkan Edward de Bono (1976) mengaitkan kemahiran kemahiran

berfikir dengan pemikiran lateral yang berfikir dengan pemikiran lateral yang membawamembawa

maksud bukan sahaja untuk menyelesaikan maksud bukan sahaja untuk menyelesaikan masamasa

lah, malah berfikir untuk melihat sesuatu lah, malah berfikir untuk melihat sesuatu berber

dasarkan pelbagai perspektif bagi dasarkan pelbagai perspektif bagi menyelesaikanmenyelesaikan

masalah. masalah.

- Mayer (1977) melihat pemikiran Mayer (1977) melihat pemikiran sebagai melibatkan pengelolaan sebagai melibatkan pengelolaan operasi mental tertentu yang berlaku operasi mental tertentu yang berlaku dalam minda atau sistem kognitif dalam minda atau sistem kognitif seseorang yang bertujuan seseorang yang bertujuan menyelesaikan masalah.menyelesaikan masalah.

“ “ Pemikiran ialah proses menggunakan minda Pemikiran ialah proses menggunakan minda

untuk mencari makna dan pemahaman untuk mencari makna dan pemahaman

terhadap sesuatu, menerokai pelbagai terhadap sesuatu, menerokai pelbagai

kemungkinan idea atau ciptaan dan membuatkemungkinan idea atau ciptaan dan membuat

pertimbangan yang wajar bagi membuatpertimbangan yang wajar bagi membuat

keputusan dan menyelesaikan masalah dan keputusan dan menyelesaikan masalah dan

seterusnya membuat refleksi dan metakognitif seterusnya membuat refleksi dan metakognitif

terhadap proses yang dialami” terhadap proses yang dialami”

Kemahiran Berfikir Secara Kemahiran Berfikir Secara Kritis dan kreatif Kritis dan kreatif

Kemahiran Berfikir Kemahiran Berfikir Kemahiran Berfikir Kemahiran Berfikir Secara Kritis Secara Kreatif Secara Kritis Secara Kreatif

- Membanding membeza - Menjana dan menghasilkan - Membanding membeza - Menjana dan menghasilkan ideaidea

- Membuat kategori - Mencipta menafora- Membuat kategori - Mencipta menafora - Menerangkan bahagian kecil - Mencipta analogi- Menerangkan bahagian kecil - Mencipta analogi dan keseluruhandan keseluruhan- Menerangkan sebab - Menerangkan sebab - - Menyusun mengikut urutanMenyusun mengikut urutan- Membuat ramalan- Membuat ramalan- Mengusul periksa andaian- Mengusul periksa andaian- Membuat inferens- Membuat inferens

JENIS-JENIS JENIS-JENIS KEMAHIRAN BERFIKIRKEMAHIRAN BERFIKIR

Kemahiran berfikir terbahagi kepada 2 Kemahiran berfikir terbahagi kepada 2

domain utama, iaitu Kemahiran domain utama, iaitu Kemahiran BerfikirBerfikir

Secara Kritis dan Kemahiran Berfikir Secara Kritis dan Kemahiran Berfikir

Secara Kreatif.Secara Kreatif.

Kemahiran Berfikir Secara Kritis ialah Kemahiran Berfikir Secara Kritis ialah

kecekapan dan keupayaan menggunakan mindakecekapan dan keupayaan menggunakan minda

untuk menilai kemunasabahan atau kewajaranuntuk menilai kemunasabahan atau kewajaran

sesuatu idea, meneliti kebernasan, kebaikan sesuatu idea, meneliti kebernasan, kebaikan dandan

kelemahan sesuatu hujah dan membuat kelemahan sesuatu hujah dan membuat

pertimbangan yang wajar dengan menggunakanpertimbangan yang wajar dengan menggunakan

alasan dan bukti yang munasabah.alasan dan bukti yang munasabah.

Kemahiran Berfikir Secara Kreatif pula ialahKemahiran Berfikir Secara Kreatif pula ialah

Kecekapan atau keupayaan menggunakan minda Kecekapan atau keupayaan menggunakan minda untukuntuk

menerokai pelbagai kemungkinan, menghasilkan menerokai pelbagai kemungkinan, menghasilkan sesuatusesuatu

yang baru, asli, dan bernilai sama ada bersifat yang baru, asli, dan bernilai sama ada bersifat maujud, maujud,

abstrak, idea atau gagasan abstrak, idea atau gagasan

Kemahiran membanding membezaKemahiran membanding membeza - ialah kemahiran berfikir yang membolehkan kita mencari - ialah kemahiran berfikir yang membolehkan kita mencari pelbagai persamaan dan perbezaan antara 2 objek, peristiwa,pelbagai persamaan dan perbezaan antara 2 objek, peristiwa, institusi dan idea berdasarkan aspek-aspek tertentu.institusi dan idea berdasarkan aspek-aspek tertentu.

Cth:- banding beza 2 tokoh yang terkenal, iaitu Tun AbdulCth:- banding beza 2 tokoh yang terkenal, iaitu Tun Abdul Razak dan Tengku Abdul Rahman.Razak dan Tengku Abdul Rahman.

• Membuat kategori/klasifikasiMembuat kategori/klasifikasi - ialah kemahiran berfikir yang membolehkan mengelompok- ialah kemahiran berfikir yang membolehkan mengelompok maklumat atau objek ke dalam kumpulan tertentu mengikutmaklumat atau objek ke dalam kumpulan tertentu mengikut ciri-ciri sepunya yang boleh diperhatikan.ciri-ciri sepunya yang boleh diperhatikan. Cth:- mengkateorikan sayur-sayuran, buku-buku dll.Cth:- mengkateorikan sayur-sayuran, buku-buku dll.

Meneliti bahagian kecil dan keseluruhanMeneliti bahagian kecil dan keseluruhan - ialah keupayaan melihat dan memahami perhubungan, - ialah keupayaan melihat dan memahami perhubungan, perkaitan, kepentingan dan pertalian antara bahagian-bahagianperkaitan, kepentingan dan pertalian antara bahagian-bahagian kecil dengan keseluruhan sesuatu objek, perkara atau institusikecil dengan keseluruhan sesuatu objek, perkara atau institusi dengan lebih jelas.dengan lebih jelas. Cth:- kepala kita, untuk melengkapkan cirinya kepala Cth:- kepala kita, untuk melengkapkan cirinya kepala mempunyai beberapa bahagian kecil iaitu mata, telinga,mempunyai beberapa bahagian kecil iaitu mata, telinga, hidung,mulut dsbnya. Setiap bahagian ini mempunyaihidung,mulut dsbnya. Setiap bahagian ini mempunyai peranan masing-masing dan mempunyai hubungan antaraperanan masing-masing dan mempunyai hubungan antara satu sama lain.satu sama lain.

Menerangkan sebabMenerangkan sebab - merupakan keupayaan menggunakan minda untuk mengkaji- merupakan keupayaan menggunakan minda untuk mengkaji dan menjelaskan sebab-sebab sesuatu kejadian atau peristiwadan menjelaskan sebab-sebab sesuatu kejadian atau peristiwa itu berlaku berdasarkan alasan dan bukti yang munasabah.itu berlaku berdasarkan alasan dan bukti yang munasabah. Cth:- menerangkan sebab mengapa berlakunya keracunan Cth:- menerangkan sebab mengapa berlakunya keracunan makanan, peningkatan kadar kemalangan jalan rayamakanan, peningkatan kadar kemalangan jalan raya terutama musim perayaan dan sbgnya.terutama musim perayaan dan sbgnya.

• Menyusun mengikut urutanMenyusun mengikut urutan - ialah keupayaan seseorang mengatur benda atau perkara - ialah keupayaan seseorang mengatur benda atau perkara mengikut susunan atau urutan tertentu.mengikut susunan atau urutan tertentu. Cth:- menyusun fail-fail di pejabat, buku-buku di perpustakaanCth:- menyusun fail-fail di pejabat, buku-buku di perpustakaan dll. dll.

Membuat ramalanMembuat ramalan - merupakan kemampuan menggunakan minda untuk membuat- merupakan kemampuan menggunakan minda untuk membuat jangkaan terhadap sesuatu perkara atau peristiwa yang akanjangkaan terhadap sesuatu perkara atau peristiwa yang akan berlaku di masa akan datang berdasarkan bukti atauberlaku di masa akan datang berdasarkan bukti atau maklumat tertentu.maklumat tertentu. Cth:- kekerapan sesuatu perkara itu berlaku akibat daripada Cth:- kekerapan sesuatu perkara itu berlaku akibat daripada sesuatu kejadian atau peristiwa.sesuatu kejadian atau peristiwa.

• Mengusul periksa andaianMengusul periksa andaian - berkeupayaan menggunakan minda untuk menyiasat dan - berkeupayaan menggunakan minda untuk menyiasat dan memeriksa sama ada andaian yang dibuat itu benar atau tidakmemeriksa sama ada andaian yang dibuat itu benar atau tidak berdasarkan bukti dan alasan yang sah.berdasarkan bukti dan alasan yang sah. Cth:- murid membuat analisis,dan Cth:- murid membuat analisis,dan

andaian,mengaplikasikannya dalam pembelajaran.andaian,mengaplikasikannya dalam pembelajaran.

Membuat inferensMembuat inferens

- ialah kemampuan menggunakan minda untuk membuat- ialah kemampuan menggunakan minda untuk membuat

kesimpulan berdasarkan maklumat, bukti, petanda dan pola-kesimpulan berdasarkan maklumat, bukti, petanda dan pola-

pola tertentu.pola tertentu.

Cth:- membuat tanggapan / persepsiCth:- membuat tanggapan / persepsi

Menjana dan menghasilkan ideaMenjana dan menghasilkan idea

- adalah bertujuan untuk mencipta sesuatu yang baru dan - adalah bertujuan untuk mencipta sesuatu yang baru dan

kreatif, sama ada idea, objek, cerita dll.kreatif, sama ada idea, objek, cerita dll.

Cth:- pelbagaikan penggunaan meja menggunakanCth:- pelbagaikan penggunaan meja menggunakan

teknik Osborn.teknik Osborn.

Apabila ditambah roda, meja boleh bergerak membawa Apabila ditambah roda, meja boleh bergerak membawa

pesakit dan makanan(troli). Apabila meja diterbalikkan, pesakit dan makanan(troli). Apabila meja diterbalikkan,

ia boleh menjadi tempat letak barang. ia boleh menjadi tempat letak barang.

Mencipta AnalogiMencipta Analogi - ialah kemahiran untuk membentuk kefahaman tentang sesuatu- ialah kemahiran untuk membentuk kefahaman tentang sesuatu konsep secara mengaitkan konsep itu dengan konsep lain, konsep secara mengaitkan konsep itu dengan konsep lain, yang mempunyai ciri yang serupa.yang mempunyai ciri yang serupa. Cth:- kita bandingkan sebatang pokok dengan sebuah keluarga.Cth:- kita bandingkan sebatang pokok dengan sebuah keluarga. Pokok perlu disiram air, dibaja dan dicantas supaya suburPokok perlu disiram air, dibaja dan dicantas supaya subur dan mengeluarkan hasil. Begitu juga dengan keluarga,dan mengeluarkan hasil. Begitu juga dengan keluarga, perlu diberi kasih sayang, makanan, pakaian dan perlu diberi kasih sayang, makanan, pakaian dan perhatian supaya bahagia. Analogi ialah keluarga yangperhatian supaya bahagia. Analogi ialah keluarga yang bahagia adalah seperti pokok yang sihat.bahagia adalah seperti pokok yang sihat. - orang itu garang macam singa- orang itu garang macam singa - tinggi macam zirafah dll.- tinggi macam zirafah dll.

Mencipta MetaforaMencipta Metafora - ialah bahasa figuratif yang dicipta untuk menyatakan makna- ialah bahasa figuratif yang dicipta untuk menyatakan makna sesuatu perkara dengan menggunakan kata lain. Fungsinya, sesuatu perkara dengan menggunakan kata lain. Fungsinya, adalah untuk menjadi imej kepada sajak, puisi, kata-kataadalah untuk menjadi imej kepada sajak, puisi, kata-kata falsafah, kata semangat, dalam penyiasatan, dalam karanganfalsafah, kata semangat, dalam penyiasatan, dalam karangan atau hasil penulisan.atau hasil penulisan. Cth:- 1. AnologiCth:- 1. Anologi : Orang itu garang macam singa : Orang itu garang macam singa Metafora : Singa itu sudah datang.Metafora : Singa itu sudah datang.

2. Anologi2. Anologi : Hisham tinggi macam zirafah. : Hisham tinggi macam zirafah. Metafora : Si Zirafah itu sudah datang.Metafora : Si Zirafah itu sudah datang.

8.6 Alat-alat Berfikir di dalam kemahiran berfikir.

Alat-alat berfikir adalah :

~ Peta minda

~ Pengurusan grafik

~ Cort l

~ Soalan dan penyoalan.

Kemahiran Berfikir

Berfikir secara kritis :

- Pengurusan grafik

- Soalan dan penyoalan

- Cort l

Berfikir secara kreatif :

- Peta minda

- Soalan dan penyoalan

- Cort l