KNUT HAMSUN

GD

Przeoy Franciszek Mirandola

Biblioteka Klasyki Polskiej i Obcej

Wydawnictwo Poznaskie

Pozna 1974

Tytu oryginau: Sult

Opracowanie graficzne Emilia Freudenreich

Rozdzia 1

Byo to w czasach mego godowania i wczgi po

Chrystianii, owym miecie, ktre kadego musi naznaczy

swym pitnem

Nie pic leaem na mym poddaszu, syszaem, e zegar

gdzie pode mn wybi szst, byo do jasno, a ludzie

chodzili po schodach w gr i na d. W pobliu drzwi mej

izdebki, wytapetowanej starymi numerami Dziennika

Porannego, mogem odczyta obwieszczenie dyrekcji

latarni portowej, za troch dalej w lewo anons, zalecajcy

wiey chleb piekarni Fabiana Olsena.

Otwarszy oczy zaczem z nawyku duma nad tym, czy

mnie dzi czeka co miego. W ostatnich czasach dziao mi

si le i raz po raz musiaem nosi ruchomoci do lombardu,

co mnie denerwowao i uczynio niecierpliwym. Kilka te

razy byem zmuszony spdzi dzie w ku z powodu

zawrotw gowy, czasem tylko wpadao mi pi koron za

artyku do ktrego z pism.

Rozjaniao si coraz to wicej, mogem ju z atwoci

odczytywa anonsy a do maych, szyderczych literek:

Skad bielizny dla zmarych czcigodnej mamzel Andersen

w ulicy Waowej na prawo. To zajo mnie tak, e

wstaem dopiero wtedy, gdy posyszaem osiem uderze

zegara.

Otwarem okno i wyjrzaem. Zobaczyem sznur do

suszenia bielizny i kawaek pola, dalej za czarne

rumowisko po spalonej kuni, ktre uprztao kilku

robotnikw. Oparty okciami na desce okiennej, gapiem si

na niebo i stwierdziem na pewno, e dzie bdzie pogodny.

Nadesza jesie, chodna pora, kiedy to wszystko zmienia

barw i przemija. Rozgwar uliczny wywabi mnie z pustego

pokoju, ktrego podoga chwiaa si za kadym krokiem, a

podobnego do wilgotnej, niesamowitej trumny. Nie byo tu

porzdnego zamka ani pieca. Zazwyczaj kadem w nocy

pod siebie skarpetki, by je troch do rana osuszy. Jedyn

mi tu rzecz by stary, czerwony fotel na biegunach, na

ktrym drzemaem wieczorami, dumajc o tym i owym.

Gdy byo wietrzno, a brama staa otworem, przez podog i

ciany dochodziy dziwne powisty, a Dziennik Poranny

przy drzwiach pka i odpada kawaami.

Podszedem do zawinitka przy ku sdzc, e znajd

tam co na niadanie, ale byo puste, przeto wrciem do

okna.

Oczywicie, mylaem, na nic si nie zda poszukiwanie

zajcia! Odmwiono mi ju tyle razy, dajc to poowiczne

obietnice, to rzucajc wprost: Nie! Tyle przeyem

daremnych nadziei, tyle poczyniem wysikw, koczcych

si niczym, e odwaga moja zesza na psy. Pretendowaem

ostatnio do posady inkasenta, ale spniem si, a przy tym

nie miaem pidziesiciu koron kaucji. Zawsze zjawia si

jaka przeszkoda. Zgosiem si do stray poarnej. P setki

ludzi stao w przedsionku wypinajc piersi, by sprawi

wraenie siy i nieustraszonego mstwa. Urzdnik oglda

kandydatw, dotyka ich ramion i zadawa pytania. Mnie

min potrzsajc gow i mwic, e okulary czyni mnie

niezdatnym. Wrciem bez okularw, staem z

namarszczonymi brwiami starajc si nada oczom wyraz

ostry niby noy, ale urzdnik mijajc mnie znowu,

umiechn si tylko. Pozna mnie oczywicie. Najgorzej

trapio mnie, e ubranie niszczao szybko, nie dozwalajc mi

przedstawi si nigdzie jako porzdny czowiek.

Staczaem si z przedziwn, systematyczn

jednostajnoci. W kocu zostaem pozbawiony

wszystkiego, nie miaem ju grzebienia ani ksiki dla

pocieszenia si w smutku. Przez cae lato siadywaem po

cmentarzach lub w parku Zamkowym, piszc artykuy do

dziennikw o rnych rzeczach. Byy to wieci o

przedziwnych wynalazkach, fantazje, koncepcje

niespokojnego umysu, ktre mnie kosztoway dugie

godziny wysiku, albowiem braem tematy najcudaczniejsze,

ale nigdy rzeczy tych nie przyjmowano. Skoczywszy

jedno, braem si do drugiego, nie dajc si zniechci

odmow redakcji, i mwiem sobie, e przecie kiedy

postawi na swoim. Czasem w istocie miaem szczcie i

kiedy si udao, zdobywaem pi koron za pdzienn

prac.

Odstpiem ponownie od okna, wziem ze stojcej na

stoku miednicy troch wody i zwilyem spodnie na

kolanach chcc w ten sposb nieco odnowi wytarty

materia. Potem jak zawsze woyem do kieszeni owek i

papier i nie chcc zwraca uwagi gospodyni zeliznem si

cicho po schodach. Przed kilku dniami min czas zapaty

komornego, na ktre nie stao grosza.

Bya dziewita. Rozbrzmiewa zwyczajny chora

poranny, zoony z gosw ludzkich, ttentu, stpa i

trzaskania biczw dorokarzy. Ten rozgwar zaraz mnie

oywi i poweselaem troch. Miaem zgoa co innego na

myli ni przechadzk po wieym powietrzu. C

obchodzio powietrze moje puca? Wszake byem silny jak

mocarz i mogem na barkach podwign wz. Ogarn

mnie przedziwny nastrj radosnej beztroski. Obserwowaem

mijanych ludzi, czytaem plakaty, pochwyciem jakie

spojrzenie, rzucone z przejedajcego wozu

tramwajowego, pozwalaem dziaa na siebie kadej

drobnostce, wszystkim przypadkowym rzeczom, ktre

jawiy si na mojej drodze i przepaday po chwili

Ach, gdyby w tak pogodny dzie czowiek mia co do

zjedzenia! Owadno mn wraenie wesoego ranka,

uczuem ogromne zadowolenie i bezwiednie zaczem nuci

pgosem. Przed wystaw masarza staa kobieta z koszem i

spekulowaa na temat kiebasy na obiad. Spojrzaa mi w

oczy, gdym przechodzi. Miaa jeno jeden zb sterczcy z

przodu. W cigu ostatnich dni byem zdenerwowany i

przewraliwiony, tote twarz ta wydaa mi si wstrtna. Zb

stercza z warg niby may palec, a spojrzenie, jakim mnie

ogarna, nie wyraao niczego innego poza kiebas.

Straciem od razu apetyt i zadawio mnie w gardle.

Doszedszy do bazarw napiem si przy studni troch

wody. Spojrzaem na wieowy zegar kocioa Zbawiciela

bya dziesita.

Powdrowaem dalej bez celu, nie troszczc si o nic,

przystanem bez powodu na rogu, a potem skrciem nie

wiadomo po co w boczn ulic. Pynem z fal, koysany

wesoym rankiem, nie baczc na kierunek, na rwni z

innymi szczliwymi ludmi, a duszy nie przesania mi

aden cie.

Przez dziesi minut kroczy przede mn jaki stary,

kulawy mczyzna. Nis zawinitko i rusza zamaszycie

caym ciaem chcc i jak najprdzej. Syszaem, jak sapa

z wysiku, i przyszo mi na myl, e mgbym mu pomc w

dwiganiu pakunku. W Graensenstraede spotkaem Hansa

Pauli, skoni mi si i przebieg spiesznie. Gdzie tak

poda? Nie miaem zamiaru prosi go o poyczenie

korony, chciaem te w najbliszych dniach odesa mu

poyczon przed kilku tygodniami kodr. Gdy tylko

otrzsn si z biedy, za nic nie cierpi, abym mia by

komu duny kodr. Moe ju dzi nawet zaczn artyku o

zbrodniach przyszoci, wolnoci woli czy na inny ciekawy

temat, tak e otrzymam co najmniej dziesi koron Myl

o tym artykule przeja mnie takim zapaem, e rad bym by

zaraz rozpocz go? czerpic z przepenionego mzgu.

Postanowiem wyszuka stosowny ktek w parku

Zamkowym i nie spocz, dopki nie skocz.

Ale kolawiec kroczcy przede mn rzuca si dalej

obrzydliwymi ruchami i ogarn mnie gniew, e musz go

mie cigle przed oczami. Zdawao mi si, e podr ta

bdzie trwa wiecznie. Moe obra sobie ten sam cel i nie

przestanie mnie drczy. W podranieniu zaczo mi si

zwidywa, e na kadym rozstaju staje chwilk badajc,

ktrdy zamierzam pj, a potem podrzuca swj toboek i

rusza ca moc, by si nie da wyprzedzi. Szedem patrzc

na t pokraczn istot, ogarniaa mnie coraz to wiksza

gorycz, a cay urok czystego, piknego poranku topnia i

stacza si w t brzydot. Wyglda jak szkaradny wielki

owad, co gwatem chce utorowa sobie drog przez wiat i

dla siebie samego zaj cay chodnik. Dotarszy do najwyej

wzniesionego miejsca i nie chcc si z tym pogodzi,

stanem przed wystaw sklepow, by mu da czas do

odejcia. Gdym jednak po kilku minutach ruszy dalej,

kulawiec by znowu przede mn, bo razem ze mn stan jak

przykuty. Zrobiem bez namysu kilka potnych skokw,

dogoniem go i uderzyem po ramieniu.

Zatrzyma si. Patrzylimy na siebie przez chwil.

Grosik na mleko! powiedzia przekrzywiajc na bok

gow.

Tak? adniem si zasypa! Przeszukaem kieszenie i

rzekem:

Na mleko hm ano Krucho w tych czasach jako

z gotwk. Zreszt nie wiem, czy pan istotnie w potrzebie.

Od wczoraj nic nie miaem w ustach powiedzia.

Nie posiadam ani ra, a nie mogem te dosta pracy.

Czy pan rkodzielnik?

Tak, jestem iglarz.

Co?

Iglarz. Zreszt umiem te robi buty.

To co innego! zawoaem. Prosz tu zaczeka par

minut. Postaram si panu o pienidze, o kilka rw.

Szybko przebiegiem Pilestraede, gdzie jak wiedziaem na

pierwszym pitrze mieszka jeden yd, poyczajcy na

zastaw. Wszedszy do bramy cignem pospiesznie

kamizelk, zwinem, wsadziem pod pach, ruszyem na

schody i zapukaem. Potem skoniem si i rzuciem

kamizelk na st.

Ptorej korony! rzek lichwiarz.

Dobrze, dzikuj. Gdyby nie to, e przyciasna, nie

rozstawabym si z ni.

Otrzymaem pienidze i kwit i wrciem na miejsce.

Pomys z kamizelk by istotnie wymienity. Dostaem

mnstwo pienidzy na niadanie, a do wieczora mogem

skoczy traktat o zbrodniach przyszoci. Od razu ycie

wydao mi si weselsze i pospieszyem do kulasa, by si go

pozby.

Prosz! powiedziaem mu. Cieszy mnie, e pan si

do mnie zwrci.

Kulas wzi pienidz i zacz mnie mierzy oczyma.

Czemu tak sta i gapi si? Miaem wraenie, e bada moje

spodnie wytarte na kolanach, i ta bezczelno oburzya

mnie. Czy drab myla, e jestem w istocie tak biedny, jak

wygldam? Czyli, rzec mona, nie zaczem ju niejako

artykuu za dziesi koron? Zreszt nie baem si o

przyszo, niejedno bowiem miaem w zanadrzu. C

mogo obchodzi tego zgoa obcego czowieka, e w tak

pogodny ranek rozdaj jamun? Zgniewao mnie jego

spojrzenie i postanowiem go zburcze. Wzruszyem

ramionami i rzekem:

Mj czowieku, macie niemiy zwyczaj ogldania kolan

tego, kto wam daje koron.

Opar gow o mur i otworzy usta. ebraczy jego mzg

pracowa, widocznie doszed po chwili do przekonania, e

go w jaki sposb chc wykpi, i odda mi monet.

Tupnem o bruk i kazaem mu zatrzyma pienidze.

Czy myla, e na darmo zadaem sobie tyle fatygi? Zreszt

by moe, em mu winien t koron. Tak, przypomniaem

sobie o dawnym dugu i zapowiedziaem mu, e ma przed

sob czowieka na wskro uczciwego. Krtko i wzowato

pienidze to jego wasno O, nie ma za co dzikowa

do widzenia!

Poszedem wyzbywszy si nareszcie drczyciela. Byem

swobodny. Wszedem ponownie w Pilestraede i stanem

przed sklepem spoywczym. Wystawa bya pena

smakoykw, postanowiem tedy wej i kupi co na drog.

Kawaek sera i buk ! powiedziaem rzucajc p

korony na lad.

Za wszystko sera i buk? spytaa z ironi kupcowa

nie patrzc na mnie.

Za cae pidziesit rw! odparem nie zmieszany

wcale.

Otrzymaem co trzeba, pozdrowiem nader uprzejmie

kupcow i udaem si prosto do parku przez gr Zamkow.

Znalazem pust awk i oddaem si jedzeniu. Doskonale

mi zrobio. Od dawna nie miaem tak obfitej biesiady i

ogarn mnie nastrj spokojnego dosytu, jak na przykad po

dugim paczu. Odwaga wzrosa, nie wystarczao mi ju

teraz pisa o czym tak prostym i zrozumiaym jak zbrodnie

przyszoci tego mg si domyli lub znale w

ksikach byle kto. Uczuem, e sta mnie na wikszy

wysiek, i postanowiem da rozpraw o filozoficznym

poznaniu w trzech rozdziaach. Tu mi si nastrczaa,

oczywicie, sposobno unicestwienia kilku ndznych

sofizmatw Kanta Ogarn mnie tedy wielki zapa, gdym

jednak doby rekwizytw pisarskich, okazao si, e nie

mam owka, ktry jak sobie przypomniaem, zosta w

kieszeni kamizelki.

U licha, jake wszystko szo opacznie! Zaklem kilka

razy i zaczem chodzi po ciece nerwowo tam i z

powrotem. Wok byo cicho. Kilka jeno nianiek toczyo

wzki w pobliu Pawilonu Krlowej, zreszt nie wida byo

ywego ducha. Wzburzony biegaem przed m awk

wciekajc si na niemono napisania artykuu w trzech

odcinkach, z tego jeno powodu, e brako mi w kieszeni

kawaka dziesiciorowego owka. Postanowiem i na

Pilestraede i prosi o jego zwrot. I tak miaem czas napisa

sporo, zanim spacerowicze zapeni park. Od rozprawy tej

zawiso tak duo moe nawet szczcie wielu ludzi kto

wie? Powiedziaem sobie, e przysu si niejednemu

modemu, dnemu wiedzy czowiekowi. Po namyle

odstpiem od zamiaru atakowania Kanta. Mogem przecie

unikn tego, niedostrzegalnym niemal zwrotem dotarszy

do problemu czasu i przestrzeni. Natomiast powiedziaem

sobie, e nie daruj Renanowi temu staremu,

prowincjonalnemu klesze Szo o sporzdzenie artykuu o

tylu a tylu szpaltach, a paro mnie do tego gwnie

powczyste spojrzenie gospodyni, spotkanej w przeddzie

na schodach, tak powczyste, e mi zepsuo cay dzie

mic swobod umysu. Trzeba z tym skoczy,

pomylaem i opuciem park udajc si do zakadu

zastawniczego.

Schodzc ze wzgrza Zamkowego minem dwie damy,

a w przelocie musnem rkaw jednej z nich. Spojrzaem.

Miaa pen, nieco blad twarzyczk, ale nagle

rozpomienia si przecudnie, pewnie pod wraeniem

zasyszanego mimochodem sowa czy jeno myli wasnej. A

moe dlatego, em jej dotkn? Wydatne jej piersi

zafaloway, a do cisna silniej rkoje parasolki. Co si

z ni dziao.

Stanem i wielce zdziwiony puciem damy przodem.

Byem podniecony, zy na siebie z powodu przygody z

owkiem, a przy tym nieswojo mi si jako zrobio po

szybko poknitym jedzeniu. Nagle, dziwnym zwrotem

myli nabraem ochoty przestraszenia owej damy i

rozgniewania jej moim natrctwem. Dogoniem j tedy,

minem, a potem spojrzaem prosto w twarz. Stoj, patrz

jej w oczy i wymylam naraz nigdy nie zasyszane,

nerwowo, lisko brzmice imi: Ylajali! Gdy si znalaza tu

przy mnie, powiedziaem:

Zgubi pani ksik.

Syszaem bicie wasnego serca, gdym wymawia te

sowa.

Ksik? spytaa ze zdumieniem sw towarzyszk i

posza dalej.

Zoliwo moja wzrosa i powlokem si za nimi.

Wiedziaem, e robi szalone gupstwo, ale byem

bezwolny. Sza mnie ponosi, tak e musiaem peni

wszystko, co mi poddawa. Uwiadamiajc sobie w peni

swoj gupot, robiem za plecami damy najidiotyczniejsze

miny. Mijaem j raz po raz i kaszlaem z wciekoci.

Kroczc potem o kilka krokw przed ni, czuem na plecach

jej spojrzenie i kuliem si ze wstydu. Po chwili doznaem

wraenia, e jestem gdzie daleko, zgoa gdzie indziej, i e

to nie ja sam stpam po trotuarze i kul si.

W kilka minut pniej moja dama znalaza si przy

ksigarni Paschy. Staem ju przed pierwszym oknem

wystawowym, postpiem naprzd i rzekem znowu:

Zgubi pani ksik.

Nie jak ksik? spytaa trwonie. Czy wiesz, o

jakiej ksice mwi ten pan?

Zatrzymaa si, ja za syciem okrutnie dusz tym

zmieszaniem i bezradnoci. Myl jej nie ogarnia mych

desperackich sw. Nie ma przy sobie ksiki, nie ma ni

kartki, a mimo to siga do kieszeni, spoglda na swe rce i

na ulic poza sob, sowem, wyta wraliwy mdek dla

domylenia si, o jakiej ksice mwi. Twarz jej to blednie,

to czerwienieje, zmienia wyraz, z piersi wyrywa si gony

oddech, a nawet guziki jej sukni patrz na mnie jakby

osupiae.

Daje pokj powiada towarzyszka widzisz przecie,

e pijany!

Zatraciem w tej chwili wszelkie samopoczucie i

zostawaem pod wadz przedziwnych wpyww, mimo to

jednak uwiadamiaem sobie najdokadniej kady szczeg.

Widziaem brunatnego psa w srebrzystej obroy, biegncego

w poprzek ulicy ku Tivoli, suc o zakasanych rkawach,

myjc okno na pierwszym pitrze w gbi ulicy, sowem,

nic nie uszo mej uwagi, a kada rzecz lnia, jakby zabysa

nagle wokoo mnie przejasna jaka wiato. Stojce przede

mn damy miay bkitne pira i szkockie wstki na

kapeluszach i wyglday na siostry.

Zboczyy do skadu nut Eislera, zatrzymay si i mwiy

co do siebie, a ja te przystanem. Potem zawrciy,

miny mnie, skrciy w ulic Uniwersyteck i poszy

wprost na plac w. Olafa. Kroczyem tu za nimi. Jedna z

nich obrcia raz gow i spojrzaa na mnie z przeraeniem i

ciekawoci jednoczenie, ale nie dostrzegem ani niechci,

ani te cigania brwi. Zawstydzony cierpliwoci, z jak

znosia moje natrctwo, spuciem oczy. Nie chciaem

damom sprawia duej przykroci, rad jeno przez

wdziczno i za nimi spojrzeniem i patrze, a gdzie

wejd i znikn.

Dotarszy do wielkiego, trzypitrowego domu, noszcego

liczb 2, obrcia si ponownie, po czym obie weszy do

wntrza, ja za, stojc oparty o latarni pod studni,

nasuchiwaem ich krokw, ktre ustay na pierwszym

pitrze. Odstpiem o krok, spojrzaem w gr i nagle

zdziwiony wielce spostrzegem, e ruszaj si firanki.

Otwarto okno, wyjrzaa gowa i dziwnie spogldajce oczy

spoczy na mnie.

Ylajali! zawoaem pgosem i zaczerwieniem si.

Czemu to nie wzywaa pomocy? Czemu nie strcia mi

na gow wazonika z kwiatem, czemu nie posaa kogo, by

mnie odpdzi? Stalimy tak dobr minut patrzc na siebie.

Myli kryy pomidzy ulic i oknem, a nie pado sowo.

Obrcia si zwolna, a ja uczuem lekkie wstrznienie.

Zobaczyem rami i plecy znikajce w gbi, a owa

powolno podkrelaa co jakby pozdrowienie. Zmysy

moje pojy to dobrze i uczuem natychmiast przedziwne

rozradowanie. Obrciem si i ruszyem w d ulic.

Nie miaem ju patrzy w okno, nie wiedziaem nawet,

czym przeszed pod domem raz jeszcze, ale kwestia ta

czynia mnie coraz to bardziej niespokojnym i

zdenerwowanym. Pewnie staa tam ledzc kady mj ruch,

a owo obserwowanie dawao mi si dotkliwie we znaki.

Prostujc si z wysikiem, chodziem dalej, ale w nogach

zaczo mi strzyka, a mimo wysiku okazania si zgrabnym

kroczyem coraz to chwiejniej. Chcc przybra wygld

czowieka spokojnego i obojtnego, machaem bezmylnie

ramionami, spluwaem i zadzieraem nosa, ale nic nie

pomagao. Czuem ustawicznie w karku ledzce mnie oczy,

a ciao przenikay dreszcze. Uciekem w kocu w boczn

ulic chcc dotrze do Pilestraede i odebra owek.

Wydano mi go bez trudnoci. Lichwiarz przynis

kamizelk, obszukaem kieszenie, znalazem kilka kartek

zastawniczych, zabraem je i podzikowaem uprzejmemu

przedsibiorcy. Pociga mnie coraz to bardziej, tote

umyliem da mu o sobie jak najlepsze wyobraenie.

Zawrciem od drzwi i podszedem znowu do lady

sklepowej, jakbym czego zapomnia. Winienem by temu

czowiekowi jakie wyjanienie czy wiadomo,

niezawodnie. Zaczem nuci, by zwrci jego uwag,

potem za podniosem owek.

Nie przyszoby mi powiedziaem nawet do gowy

i a tak daleko po marny kawaek owka, gdyby nie to, e

jest to przedmiot specjalny i bardzo wany. Wyglda

niepozornie, a jednak uczyni mnie on tym, czym jestem, i

zapewni stanowisko w wiecie

Umilkem. Kupiec podszed do lady.

Ach, tak? spyta przygldajc mi si ciekawie.

Owiadczyem spokojnie, e tym wanie owkiem

napisaem trzytomow rozpraw o filozoficznym poznaniu, i

spytaem, czy co o tym sysza.

Wydao mu si, e istotnie sysza co o takim dziele.

Ot wanie ja jestem jego autorem! Nie zdziwi pana

tedy powiedziaem e czuj pewne przywizanie do tego

zrzynka owka. Ma dla mnie warto niemal czowieka,

maego czowieczka. Potem wyraziem przedsibiorcy

serdeczn podzik za jego uprzejmo i zapewniem, e o

nim nie zapomn Tak, tak sowo zawsze

dotrzymuj, a pan tego wart. Do widzenia!

Ruszyem ku drzwiom, stpajc tak dumnie, jakbym

mg naprawd rozdawa wybitne stanowiska, a

przedsibiorca ukoni mi si dwukrotnie. Przy wyjciu

obrciem si raz jeszcze i powiedziaem mu. Do

widzenia!

Na schodach spotkaem kobiet z torb w rku. Widzc

m nadt min przytulia si do ciany, ja za bezwiednie

signem do kieszeni, by jej co da. Nic nie znalazszy,

straciem rezon i przeszedem mimo ze zwieszon gow. Za

chwil usyszaem, e puka do przedsibiorcy. W drzwiach

bya krata, poznaem brzk, jaki wydawaa pod dotkniciem

palca.

Soce wiecio na poudniowej stronie i dochodzia

dwunasta. Cae miasto byo na nogach, zblia si czas

przechadzki, a rozemiany tum pozdrawiajcych si ludzi

pyn ulic Karola-Jana. Przycisnem okcie do bokw,

skuliem si i minem pospiesznie i niepostrzeenie kilku

znajomych, obserwujcych publiczno u naronika

uniwersytetu. Poszedem zadumany ku grze Zamkowej.

Ach, ci ludzie lekko, wesoo poruszali jasnymi

gowami plsajc przez ycie niby przez sal balow! Nie

byo troski w adnych oczach, brzemi nie uciskao ich

ramion, a dusze byy pewnie wolne od smtnych myli i

tajemnego blu. A oto ja kroczyem pord nich mody i

teraz wanie zdecydowany, zapomniawszy ju, jak wyglda

szczcie. Lubowaem si t myl czujc, jaka mnie

dotkna krzywda. Czemu w ostatnich miesicach los tak

srogo mnie przeladowa? Straciem cakiem pogod ducha.

Co krok doznawaem najdziwniejszych przykroci. Siadszy

na byle jakiej awce czy postawiwszy gdzie nog,

natrafiem na drobne, przypadkowe, a drczce bagatelki,

wciskajce si w myl i rozpraszajce siy na wszystkie

strony. Przemykajcy chykiem pies lub ta ra w

butonierce jakiego pana przenikay mnie i zajmoway

dugo. Co mi si stao! Czy ten jegomo wskaza na mnie

palcem? Czemu, jeli ju musiao tak by, nie ma kogo w

Ameryce Poudniowej? W gruncie rzeczy byo coraz

dziwniejsze, e wanie mnie wybra sobie Bg na ofiar dla

swych figli. Dziwna to zaprawd metoda przeskakiwa

cay wiat, by akurat mnie dosign. Wszake istnia

jeszcze, u licha, waciciel antykwariatu, Pascha, i

ekspedient okrtowy, Hennechen!

Szedem, dumaem nad t kwesti i gromadziem nader

powane zarzuty przeciw samowoli Stwrcy, karzcego

mnie za winy wszystkich ludzi. Nawet gdym znalaz woln

awk i usiadem, pytanie to nie pozwalao mi zaj si

czym innym. Od pamitnego dnia w maju, kiedy zaczy si

moje utrapienia, czuem wzrastajc cigle niemoc, tak e

osabem niezdolny wie si w zamierzonym kierunku. Do

wntrza mej duszy wcisn si tum szkodliwych stworze i

wydry j ca. Czyby Bg zamierza zniweczy mnie

cakiem? Wstaem i zaczem biega przed awk.

Czuem w caym ciele niewymowny bl, szarpao mnie

nawet w ramionach, tak e nie mogem ich trzyma w

normalnej pozycji. Cikie jedzenie sprawiao mi rwnie

dolegliwoci, byem przesycony, wzburzony i kryem tam

i z powrotem, nie patrzc na ludzi snujcych si koo mnie

niby cienie. W kocu moj awk zajli dwaj panowie,

ktrzy zapalili cygara i zaczli gono gada. Ogarnity

zoci chciaem ich zaczepi, ale po namyle ruszyem na

drugi koniec parku i znalazszy awk usiadem.

Myl o Bogu zaja mnie znowu. Uznaem, e bardzo le

czyni wchodzc mi w drog, ile razy staraem si o zajcie,

i niweczc wszystko, mimo e szo przecie jeno o chleb

powszedni. Zauwayem dobrze, e ile razy godowaem

duej, mzg mi niejako wypywa z gowy i w czaszce

czynia si prnia. Gowa bya lekka, nie czuem jej

cakiem, znika ciar z ramion, za oczy, gdym na kogo

patrzy, rozwieray si zbyt szeroko.

Siedzc na awce dumaem o wszystkim, coraz to

bardziej rozgoryczony udrk, zadawan mi przez Boga.

Obra z metod, jeli sdzi, e mnie w ten sposb

pocignie ku sobie i uczyni lepszym. Patrzc w niebo przez

zy buntu, powtrzyem to cicho, a dobitnie, by wiedzia raz

na zawsze.

Przyszy mi na myl szcztki wiary dziecicej, rytm

Biblii rozdzwoni si w gowie, rozmawiaem sam z sob

pgosem i przechyliem drwico na bok gow. Po c

miabym si troszczy o arcie i picie oraz o to, w co oblek

w wr z molami, zwany ciaem, skoro mam ojca w niebie,

ktry opiekuje si mn zarwno jak wrblami i czyni mi

ask dotykajc mnie swoim palcem? w palec boski

wetknity z lekka w sie moich nerww, wywoa pewien

niead w drutach. Potem Bg wyj palec i oto zostay na

nim drobniutkie niteczki nerww. Po owym palcu zostaa

dziura, zostaa rana w mzgu po palcu boskiej opatrznoci.

Uczyniwszy to ojciec niebieski pozwoli mi odej, nie

dotyka mnie ju i nie uczyni mi nic zego. Poszedem sobie

spokojnie z ow dziur pewny, e Pan, ktry jest Bogiem na

wieki wiekw, nie uczyni mi nic zego

Wiatr przynis kilka akordw muzycznych z Gaju

Studenckiego, mina tedy druga. Dobyem papier chcc

pisa. Jednoczenie wypada mi z kieszeni ksieczka

abonamentowa golarza. Policzyem kartki byo jeszcze

sze. Dziki Bogu powiedziaem bezwiednie bd

mg goli si jeszcze przez pewien czas i wyglda

porzdnie! Zaraz wpadem w weselszy nastrj wobec

posiadania czego takiego, starannie wygadziem kartki i

schowaem ksieczk.

Ale pisa nie byem w, stanie. Po kilku wierszach

ustaem, nie przychodzio mi nic do gowy, myli byy gdzie

indziej, nie mogem si zdoby na aden konkretny wysiek.

Wszystko oddziaywao na mnie i rozpraszao, odbieraem

ustawicznie coraz to inne wraenia. Na papierze siaday

muchy lub mae komary i przeszkadzay. Dmuchaem coraz

to mocniej, ale bez skutku. Takie mae bestie zapieraj si

zawsze, robi si cikie i walcz z podmuchem, tak e im

si wyginaj cienkie nota. Nie podobna ich usun, bo

zawsze znajd punkt oparcia dla niedostrzegalnych

pazurkw na przecinku czy chropowatej powierzchni

papieru 1 siedz niewzruszalnie, dopki nie uznaj za

waciwe pj sobie gdzie indziej.

Przez pewien czas byem zajty obserwowaniem owych

potworkw. Siedziaem skrzyowawszy nogi. Nagle od

strony kwietnikw doleciao kilka wysokich tonw

klarnetowych, a myli me skieroway si w inn stron.

Zmartwiony niemonoci pisania schowaem papier i

oparem si o porcz awki. W tej chwili odzyskaem

bystro myli, mogem bez znuenia ledzi kady problem

do koca. Spogldajc po piersiach i nogach dostrzegem

rytmiczne ich drgania za kadym uderzeniem pulsu.

Podniosem si troch i doznaem nagle najdziwniejszego

wraenia, jakiem przeywa kiedykolwiek. Nerwy me

doznay wstrzsu, jakby w nie uderzya kaskada wiata.

Dostrzegem trzewiki i wyday mi si dobrymi znajomymi.

Poczuem, e odnajduj stracon czstk wasnego ja,

wiadomo odzyskanego samopoznania przenika me

zmysy, napywaj mi zy do oczu, a od trzewikw pynie

co niby fala szeleszczcego wiewu. Sabo!

powiadam sobie twardo i zaciskam pici Sabo!

Nazwaem si gupcem i z powodu tych uczu z ca

wiadomoci drwiem z siebie, przemawiaem surowo i

rozumnie i zaciskaem oczy, by zdusi zy. Jakbym nie

widzia dotd wasnych trzewikw, zaczem studiowa ich

wygld, mimik przy poruszaniu stopy, ksztat, zniszczone

wierzchy i zauwayem, e fady oraz biae szwy nadaj im

pewien wyraz i fizjonomi. Co z mego ja przeszo w t

trzewiki, co zwrcio si przeciw memu ja, bya to jednak

czstka mnie samego

Siedziaem igrajc przez pewien czas z tymi

spostrzeeniami. Nadszed may stary czowieczek i zaj

drugi koniec awki. Siadajc sapn kilka razy i powiedzia :

Tak tak tak tak tak tak jest!

Na dwik jego gosu wicher jaki wymit mi wszystko

z gowy, porzuciem trzewiki i doznaem wraenia, e moje

dotychczasowe pomieszanie datuje si od bardzo dawna,

sprzed roku czy dwu, tak i znika z pamici. Siadem prosto

i przyjrzaem si starcowi.

Nic mnie nie obchodzi, nic a nic! Trzyma w rce gazet

obrcon ogoszeniami na zewntrz, a w gazecie byo co

zapakowane. Zaciekawiony nie mogem oderwa oczu od

gazety i wpada mi szalona myl, e owa gazeta moga by

jedyn w swoim rodzaju, nie znano dotd czego podobnego

na wiecie Poruszyem si niespokojnie. Ciekawo

poddaa mi przypuszczenie, e mog tam by dokumenty

lub niebezpieczne akta, skradzione w archiwum. Zamajaczy

mi jaki tajemny traktat sprzysienie

Staruszek siedzia cicho i duma. Czemu to nie trzyma

jak wszyscy gazety tytuem na wierzch? Czy to by

podstp? Zdawao si, jakby za nic w wiecie nie chcia

wypuci pakunku z doni ani powierzy nawet wasnej

kieszeni. Bybym si zaoy o wasn gow, e w tym co

jest.

Patrzyem w powietrze doznajc wielkiego pomieszania,

gdy nie sposb byo przenikn tej mistycznej sprawy.

Przeszukaem kieszenie chcc da co staruszkowi i przy tej

okazji wszcz rozmow. Dobyem ksieczk z

abonamentem golarza, ale schowaem j z powrotem. Nagle

zdobyem si na kracow bezczelno, uderzyem po pustej

kieszeni na piersiach i rzekem:

Czy mog panu suy papierosem?

O nie podzikowa nie pali, musia zaprzesta dla

oszczdzania oczu by niemal lepy W kadym razie

jednak dzikowa nader uprzejmie.

Spytaem, czy od dawna cierpi na oczy. Pewnie nie moe

czyta nawet dziennikw?

Niestety, nawet dziennikw!

Spojrza na mnie. Chore oczy byy powleczone biaaw

skrk, wyglday szklisto i czyniy bardzo niemie

wraenie.

Pan nietutejszy? spyta.

Tak! odparem i zadaem pytanie, czy moe

przeczyta bodaj tytu dziennika trzymanego w rce.

Z trudem. Zreszt zaraz spostrzegem, e pan

cudzoziemiec, po akcencie mowy. Such posiadam

doskonay i noc, gdy wszyscy pi, sysz przez ciany

oddechy ludzi. Ale co chciaem rzec Gdzie pan mieszka?

Od razu w mojej gowie zarysowao si kamstwo.

gaem bezwiednie, bez zamiaru ani ubocznej myli.

Na placu w. Olafa, numer 2.

Doprawdy? Staruszek zna kady kamie bruku tego

placu. Jest tam studnia, kilka supw z latarniami,

drzewo pamita kady szczeg. Jaki jest numer

paskiego mieszkania?

Chciaem skoczy i wstaem podniecony dz

zobaczenia tytuu gazety. Tajemnica musiaa by odkryta za

wszelk cen.

Jeli pan nie moe czyta, dlaczeg tedy

Numer drugi? rzek nie dostrzegajc mego

niepokoju. Znaem swego czasu wszystkich mieszkacw

tego domu. Jake si zwie gospodarz paski?

Zmyliem na poczekaniu jakie nazwisko chcc si go

pozby i wyrzuciem je dla zaspokojenia drczyciela.

Happolati! powiedziaem.

Happolati tak! rzek kiwajc gow i nie tracc ani

jednej sylaby trudnego sowa.

Spojrzaem zdumiony. Siedzia powany, zadumany.

Ledwo wyrzekem gupie nazwisko, staruszek zaspokoi si

nim, jakby je zna dobrze. Pooy pakiet na awce, a mnie

przebieg dreszcz ciekawoci. Dostrzegem na gazecie kilka

tustych plam.

Czy paski gospodarz jest eglarzem? spyta bez

cienia ironii. Zdaje mi si, syszaem, jakoby by

eglarzem.

eglarzem? Ach pan ma pewnie na myli brata? Tu

idzie o pana J. A. Happolati, agenta handlowego.

Mylaem, e na tym bdzie koniec, ale dziwny staruszek

przysta na wszystko.

Syszaem, e to ma by dziwny czowiek! rzek

ostronie.

O, zaiste spryciarz ze wielki, kupiec zawoany,

poredniczy w eksporcie porzeczek do Chin, pir i pierza

rosyjskiego, handluje skr, mas drzewn, atramentem

He he he do diaska! przerwa mi rozweselony.

Rzecz zaczynaa by ciekawa. Porwany sytuacj gaem

coraz to bardziej, stwarzajc rne cudactwa. Siadem

zapominajc o gazecie i tajnych dokumentach.

atwowierno staruszka rozzuchwalaa mnie.

Postanowiem obega go bezlitonie i w sposb

niedocigniony przepdzi gdzie pieprz ronie.

Spytaem, czy sysza o elektrycznym piewniku,

wynalezionym przez Happolatiego.

Co? Elekt?

Tak! piewnik o elektrycznych, wieccych literach.

Jest to przedsiwzicie genialne. Miliony koron kapitau

obrotowego, wasne odlewnie, drukarnie w penym biegu,

tum mechanikw co okoo siedmiuset osb, tak

syszaem

Tak tak zgodzi si starzec cichym gosem. Nie

rzek nic ponadto. Wierzy w kade me sowo, ale nie dziwi

si wcale. Byem rozczarowany, bo chciaem go

obezwadni szalonymi pomysami.

Powiedziaem jeszcze kilka desperackich blag hazardujc

na olep. Szepnem, e Happolati by przez dziesi lat

ministrem w Persji.

Pan pewnie nie docenia moich sw dodaem.

By ministrem w Persji to znacznie wicej nili tutaj

krlem, to co, o ile pan wie, jak by sutanem. Ale

Happolati da wszystkiemu rad i nie potkn si ani razu.

Potem powiedziaem mu o Ylajali, crce Happolatiego,

ksiniczce, bogini, posiadajcej trzysta niewolnic,

spoczywajcej na ou usanym tymi rami, zarczajc,

e istoty rwnie piknej nie ma na wiecie. Niech mnie Bg

skarze, jelim widzia co podobnego w yciu.

Hm tak jest pikna? rzek starzec z roztargnieniem

i zapatrzy si w ziemi.

Pikna? Ha urocza, sodka jak grzech. Powieki niby

surowy jedwab, ramiona bursztynowe. Spojrzenie jej to

pocaunek, a gos przenika w serce niby prd aru wina! Jest

po prostu zjaw niebiask, zarczam, postaci z bani!

Tak tak rzek staruszek troch oszoomiony.

Spokj ten zacz mnie nudzi. Wasne sowa podnieciy

mnie, tak e mwiem cakiem serio. Zniky mi z myli

skradzione dokumenty i tajny traktat z tym czy innym

obcym mocarstwem. Paski pakiet lea pomidzy nami na

awce, ja za nie doznawaem wcale ochoty obejrzenia go.

Zajy mnie wasne myli, miaem przed oczyma dziwne

zjawy, krew uderzaa mi do gowy, miaem si w gos.

Staruszek chcia wida odej. Maca wkoo siebie,

potem za spyta, by nie urwa zbyt nagle.

Podobno ten Happolati posiada rozlege dobra?

Jake mg lepy, nieznony karze posugiwa si

zmylonym przeze mnie nazwiskiem, tak jakby byo

rzeczywiste i widniao na kadym z kramw miasta? Nie

potkn si o adn sylab, nie zapomnia litery. Nazwisko

to waro si w jego mzg i momentalnie zapucio

korzenie. Byem rozgniewany i rozgoryczony na tego

czowieka, ktrego nic nie wyprowadzao z rwnowagi i nie

czynio podejrzliwym.

Nic o tym nie wiem! zawoaem z wciekoci.

Wiedz pan tylko raz na zawsze, e zwie si wedle

pocztkowych liter Jan Arendt Happolati!

Jan Arendt Happolati powtrzy zdziwiony m

gwatownoci i umilk.

Powinien by pan zobaczy jego on! krzyknem

gronie. Nie ma chyba grubszej Pan myli zapewne, e

nie jest tak gruba? Ha?

Czemu by nie? Wierz. Czowiek jak on

Odpowiedzia agodnie, jakby si ba sprzeciwi i

pobudza mnie do gniewu.

Do diaba! wrzasnem w kocu. Czy sdzisz,

czecze, e siedz tu i okamuj ci? Sdzisz pewnie, e nie

ma wcale adnego Happolatiego na wiecie. Nie widziaem

dotd tak bezczelnego i zoliwego starca. Co to za szatan

ci opta? Mylisz pewnie te, e masz przed sob ndzarza

w ostatniej odziey, nie posiadajcego papieronicy

napenionej po brzegi? Nie przywykem do takiego

traktowania i niech pan sobie zanotuje raz na zawsze, e nie

pozwol nikomu na wiecie, by mi ublia tak zuchwale!

Starzec wsta i otwarszy usta sucha moich szaleczych

sw. Gdym skoczy, porwa swj pakiet i odszed prdko,

pobieg niemal drog maymi, starczymi kroczkami.

Zostaem na miejscu i patrzyem na plecy odchodzcego,

ktre zdaway si znia i opada. Nie wiem czemu, ale

nabraem przekonania, e nie widziaem jeszcze rwnie

nieuczciwych i zbrodniczych wprost plecw, tote nie al mi

byo, em skl przed odejciem tego czowieka

Dzie si chyli, soce zstpowao, pord drzew zacz

szeleci wiatr, a piastunki zgrupowane opodal, obok

bariery, zaczy toczy wzki w stron domw. Wzburzenie

moje opadao coraz bardziej, byem teraz spokojny i picy.

Chleb spoyty obficie przesta mi dokucza. W doskonaym

nastroju rozparty na awce zamknem oczy, zaczem

drzema i ju zasypiaem na dobre, gdy nagle uczuem na

ramieniu dotknicie stranika parkowego i posyszaem

sowa:

Tu spa nie wolno

Ach prawda! zawoaem wstajc. Od razu

uwiadomiem sobie fatalne pooenie. Trzeba byo

koniecznie co wymyli, j si czego. Nie udao mi si

znale zajcia. Polecenia, jakie mi dano, postarzay si ju,

zreszt nie pochodziy od osb wybitnych, nie miay wic

wielkiego znaczenia. Przy tym ustawiczne odmowy w cigu

lata odebray mi mstwo. Tymczasem czynsz zalega i

musiaem znale jak rad. Mniejsza o reszt.

Bezwiednie dobyem papier i zaczem wypisywa dat

roku 1848 we wszystkich rogach, porodku i na ukos. Ach,

gdyby to myl jaka zjawia si nagle! Zdarzao si

przecie nie raz, e niespodzianie nawiedzay mnie, mogem

wietnie szkicowa cae ustpy.

Siedzc na awce wypisywaem caymi tuzinami rok

1848 i czekaem na jak moliw do zuytkowania myl.

Przelatywao mi ich mnstwo przez gow, ale byy do

niczego, przy tym zapadajcy mrok zasmuci mnie i uczyni

sentymentalnym. Jesie nadchodzia I zacza obezwadnia

wszystko. Pierwszy cios pad nu muchy i drobne owady.

Pod drzewami w krzakach szeleci i szumi niespokojne

ycie, walczce ze mierci. Robactwo podnosi raz jeszcze

gowy ponad mech, prostuj si nogi, wyduaj macki, a

potem nagle malestwa padaj brzuchem do gry. Kada

rolina nosi odmienn, waciw sobie cech konania,

wywoan powiewem zimna. dba stercz blade w socu,

na ziemi szeleci opade listowie, jakby wdroway po niej

gsienice jedwabnikw. Nastaa jesie, przysza w cigu

karnawau znikomoci. Czerwie r zachorzaa, na krwistej

barwie widnieje przedziwny, hektyczny blask.

Czuj si sam pezajcym zwierzciem, ktre kona,

ogarnione zniszczeniem pord wszechycia, gotujcego si

na sen. Porwany strachem wstaem, zrobiem kilka wielkich

krokw i krzyknem: Nie! To si musi skoczy!

Zacisnem pici, siadem ponownie, ujem owek i

postanowiem cakiem serio napisa artyku. Na c by si

zdao folgowanie sobie, gdy czynsz zalega?

Myli zaczy napywa, porzdkowa si zwolna i

niebawem skreliem kilka stron dobrze skomponowanych,

ktre mogy stanowi wstp do wszelakich rzeczy, zarwno

do opisu podry, jak te i artykuu politycznego. By to

zaprawd wietny wstp do nie wiadomo czego, czyli

wszystkiego.

Zaczem teraz poszukiwa kwestii konkretnej na dany

temat, imienia jakiego czowieka, jakiej rzeczy, o ktrej

mgbym pisa, ale nie nasuwao mi si nic. Podczas tych

wysikw znowu zapanowa w moim mzgu niead. Czuem,

e odmawia usug, e gowa staje si pusta, coraz pustsza,

lekko jeno spoczywajc na ramionach. I wraenie to, rosnc

dalej, przemieniao si w uczucie, e jestem cay wewntrz

wydrony.

Boe mj i ojcze! krzyknem kilka razy nie dodajc

nic do tych sw.

Wiatr szumia w gaziach, zbieray si chmury. Przez

chwil gapiem si na papier, potem zoyem go i woyem

w kiesze. Pochodniao, a ja byem bez kamizelki.

Zapiem surdut a pod brod, schowaem rce do kieszeni,

wstaem i ruszyem przed si.

O, gdyby mi si byo cho tym razem powiodo!

Niejednokrotnie ju gospodyni pytaa mnie oczyma o

czynsz, ja za musiaem kuli si i przemyka z

pozdrowieniem zakopotania. Postanowiem, e tego ju nie

uczyni i za nastpnym takim spojrzeniem uczciwie

wypowiem mieszkanie i zrobi rachunek. Nie sposb byo

y tak dalej.

U wylotu parku zobaczyem starego karzeka, ktrego

wciekoci zmusiem do ucieczki. Mistyczny pakiet lea

rozoony szeroko. Zawiera sporo rnorakich przeksek a

starzec poera je chciwie. Chciaem przystpi i przeprosi

za moje zachowanie, ale odtrci mnie jego sposb jedzenia.

Chude palce niby szpony ciskay tuste ksy. Uczuem

nudnoci i minem go bez sowa. Nie pozna mnie i chocia

wlepi we mnie twarde rogowate oczy, na jego twarzy nie

zjawi si aden wyraz.

Ruszyem dalej.

Z nawyku stawaem przed rozlepionymi dziennikami

szukajc wolnych posad i natrafiem szczciem na co

stosownego. Pewien kupiec w dzielnicy Groenlandsleru

poszukiwa czowieka, ktry by prowadzi mu ksigi przez

par godzin dziennie. Wynagrodzenie wedle umowy.

Zanotowaem adres, pomodliem si cicho do Boga, by mi

da to zajcie, i uradziem z sob, i zgodz si na nisz od

innych zapat. Gotw byem przyj pidziesit rw

czterdzieci nawet wedle okolicznoci.

W pokoju zastaem na stole kartk od gospodyni, w

ktrej prosia, bym zapaci komorne zalege i nastpne z

gry albo wynis si co prdzej. W zakoczeniu

przepraszaa za to niezbdne yczenie i podpisaa: Z ca

przychylnoci Mme Gundersen.

Napisaem podanie do kupca Christi w Groenlandslerze

nr 31, woyem w kopert i zaniosem do skrzynki na rogu

ulicy. Potem wrciem do stancji, siadem w krzele

biegunowym i przy coraz gstszym mroku zaczem duma

nad tym, e coraz mi trudniej utrzyma si na powierzchni.

Zbudziem si o wicie. Gdym rozwar oczy, byo jeszcze

ciemno i po dobrej chwili dopiero usyszaem pi uderze

zegara w mieszkaniu ponad sob. Chciaem zasn, ale nie

mogem, leaem tedy rozmylajc nad rnymi rzeczami.

Nagle wpado mi par dobrych zda zdatnych do

felietonu czy szkicu. Byy to wprost mistrzowskie

powiedzenia, jakich nie udao mi si dotd znale. Leaem

powtarzajc sowa, czujc ich warto. Po chwili zjawio si

ich wicej. Cakiem rozbudzony signem po papier i

owek, lecy na stole za kiem. Jakby ya zotonona

otwara si nagle we mnie, toczyy si wyrazy, szeregoway,

grupoway, stwarzay sytuacje, sceny jedne po drugich, rosa

tre, jawiy si dialogi, a dusz m przeja bogo

niewysowiona. Pisaem jak optany stron po stronie bez

przerwy, a zalew myli by tak obfity, e musiaem pomija

mnstwo szczegw nie mogc ich zanotowa do szybko,

mimo e pracowaem ca par. Pisaem jakby pod

przymusem, czujc peni treci, a wyrazy przychodziy

skd spoza mnie.

Szczcie to trwao dugo i zanim ustao, miaem

pitnacie czy dwadziecia kartek bitego pisma. Odoyem

owek. Jeli naprawd rzecz miau warto, byem ocalony.

Wyskoczyem z ka i ubraem si. Rozjanio si tak, e

mogem ju odczyta ogoszenia dyrekcji latarni portowej

przy drzwiach, za pod oknem tyle ju byo wiata, e

mogem uporzdkowa notatki i przepisa je na czysto.

Z fantazji tych wiao tyle promiennego wiata i barw, e

ledzc jeden wietny pomys po drugim nabraem

przekonania, e jest to najlepsza rzecz, jak mi si

przydarzyo czyta. Upojony radoci, przejty weselem

uczuem si w niezwykle podniosym nastroju. Zwayem

rkopis na doni i otaksowaem go najskromniej na pi

koron. Nikomu by nawet na myl nie przyszo targowa

si przeciwnie, pi koron to czysty wyzysk jeli wzi

pod uwag warto rzeczy. Porzuciem t cen. Takich

romansw nie znajduje si na ulicy. Nie chcc dawa pracy

za darmo oceniem j na dziesi koron.

W pokoju czynio si coraz janiej. Mogem ju bez

wielkiego wysiku odcyfrowa szkieletowate litery anonsu

mamzel Andersen o bielinie dla umrzykw w ulicy

Waowej na prawo. Mino w istocie sporo czasu, od kiedy

zegar wybi sidm

Stanem porodku pokoju i przyszo mi na myl, e

wypowiedzenie pani Gundersen nastpio w sam czas. Pokj

ten naprawd nie by odpowiedni dla mnie. Mia proste jeno,

zielone firanki, w cianach zbyt mao tkwio gwodzi na

powieszenie odzienia, a biedny, czerwony fotel na

biegunach bya to jeno karykatura fotela, z ktrej mona by

si na mier zamia. Duo za niski dla dorosego, by

rwnie tak wski, e chcc ze wsta musiao si bra do

pomocy zzuwaczk od butw. Krtko mwic pokj nie

nadawa si dla myliciela i postanowiem opuci go

niezwocznie. Zbyt dugo ju milczaem i znosiem

niewygody w tej szopie.

Rozdty nadziej i radoci dobywaem co chwila swj

przedziwny szkic, odczytywaem go, a jednoczenie

zabraem si do przeprowadzki. Podjem zawinitko,

czerwon chustk z kilku czystymi konierzykami i

zmitoszon gazet, w ktrej by ongi chleb, zwinem

kodr i woyem w rodek niewielki zapas czystego

papieru. Potem przeszukaem wszystkie kty, by przez

niedbalstwo czego nie zapomnie, nie znalazszy za

niczego wyjrzaem oknem. Ranek by ddysty, nikt si nie

krci przy gruzach spalonej kuni, a wyprony sznur do

wieszania bielizny ocieka wod. Znaem to wszystko

dobrze, odstpiem przeto od okna, wziem pod pach

kodr, po czym zoyem niski ukon przed ogoszeniem

dyrekcji latami portowej i anonsem mamzel Andersen i

zbliyem si do drzwi.

Nagle przysza mi na myl gospodyni, ktr naleao

uwiadomi o wyprowadzce, by si przekonaa, e ma do

czynienia z porzdnym czowiekiem. Postanowiem uczyni

to listownie oraz podzikowa Jej za te kilka dni, ktre

przemieszkaem bezpatnie poza terminem miesicznym.

Tak byem pewny, e ocalaem na czas duszy, i w licie

przyrzekem jej nadpat w wysokoci piciu koron, ktre

zo za par dni przechodzc t ulic, by wiedziaa, jak

niezwykle szlachetnego czowieka gocia pod swym

dachem.

Zostawiem kartk na stole.

Ponownie zawrciem od wyjcia. Promienna

wiadomo ocalenia zachwycaa mnie i czynia

wdzicznym wobec Boga i caego wiata. Uklkem przy

ku i zoyem dziki za dobro Stwrcy, okazan mi

dzisiejszego ranka. Wiedziaem dobrze, e natchnienie,

jakiego doznaem niedawno, byo odpowiedzi niebios na

moje wczorajsze woanie o ratunek.

Oto Bg! Oto Bg! woaem gono i pakaem

wzruszony wasnymi sowami. Jednoczenie wytaem

duch, czy kto nie idzie schodami. W kocu wstaem,

zeliznem si cicho z wszystkich piter i dotarem

szczliwie niepostrzeony do bramy.

Ulice lniy od rannego deszczu, gste chmury zwisay

nisko, nigdzie nie byo ladu promieni soca. Ktra moga

by godzina? Ruszyem jak zazwyczaj do ratusza i

przekonaem si, e dopiero wp do dziewitej. Daremne

byoby zachodzi do redakcji przed dziesit, a moe nawet

jedenast. Musiaem tedy wasa si przez jaki czas i

medytowa nad sposobem zdobycia maego niadanka. Nie

byo obawy, abym tego dnia mia i spa na czczo. Te

czasy ju miny, dziki Bogu! Patrzyem na nie jak na

odleg przeszo czy zy sen Teraz droga moja wioda

wzwy!

Kodra ciya mi, a przy tym nie sposb byo

pokazywa si ludziom z takim tobokiem. C by

pomylano? Dumaem nad sposobem przechowania tych

rzeczy. Po chwili przyszo mi na myl, e mog wstpi do

magazynu Semba i kaza wszystko zawin w papier.

Przybierze zaraz inny wygld, osdziem, i nie bdzie mi ju

wstyd nosi to ze sob. Zaszedem tam i wyraziem sw

prob jakiemu kupczykowi.

Spojrza na kodr, potem na mnie i wzi wreszcie tob

wzdrygajc pogardliwie ramionami. To mnie dotkno.

Do kroset tysicy! zawoaem. Bde pan

troch ostroniejszy! W kodrze znajduj si dwie

kosztowne wazy, ktre posyam do Smyrny.

To podziaao cudownie. Kadym ruchem ciaa prosi

mnie teraz o przebaczenie za to, e nie domyli si zaraz tak

cennej zawartoci. Gdy skoczy pakowa, podzikowaem

mu za pomoc, jak przystao czowiekowi, ktry ju nie raz

posya kosztowne wazy do Smyrny. Gdym wychodzi,

otworzy mi drzwi.

Wasaem si pomidzy ludmi po Stortorwie,

najczciej w pobliu kobiet sprzedajcych kwiaty.

Krwistoczerwone re, lnice w mgle poranka, kusiy

mnie, rad bym by porwa jedn i celem obejrzenia ich z

bliska spytaem o cen. Gdyby mi starczyo pienidzy,

postanowiem kupi kilka, w inny sposb ratujc potem

rwnowag budetu.

Nadesza dziesita, przeto udaem si do redakcji.

Mczyzna, zwany Noyczkarzem, grzeba w stosie

starych gazet. Redaktora jeszcze nie byo. Na zapytanie

podaem mu mj obszerny rkopis dajc do zrozumienia, e

jest to co niezwykego, i kadc na sercu, by go wrczy

osobicie redaktorowi, gdy tylko przybdzie.

Owiadczyem, e sam zajd w cigu dnia po odpowied.

Dobrze! rzek Noyczkarz zabierajc si ponownie

do gazet.

Wydao mi si, e bierze spraw zbyt spokojnie, nie

rzekem jednak nic, skinem tylko obojtnie gow i

wyszedem.

Byem wolny. Gdyby si jeno chciao rozpogodzi!

Pluta bya straszna, powietrze byo bezwietrzne i cikie.

Damy chroniy si pod parasolami, a weniane czapki

mczyzn wyglday nader smutno. Powlokem si znowu

na rynek, ogldaem jarzyny i re i nagle poczuem

dotknicie na ramieniu. Znajomy, zwany Mamzel,

pozdrowi mnie yczliwie.

Dzie dobry? odparem tonem zapytania, by si

dowiedzie, czego chce. Nie miaem wielkiego zaufania do

pana Mamzel.

Spojrza z ciekawoci na wieuteki pakunek i spyta:

C to takiego?

Kupiem u Semba materia na nowe ubranie

odparem obojtnie. Nie chc duej zaniedbywa si. le

jest nie zwraca uwagi na sw powierzchowno.

Patrzy na mnie zdumiony.

Jake si panu powodzi? spyta przecigle.

Doskonale nadspodziewanie.

Ma pan tedy zajcie?

Czy mam zajcie? zdziwiem si. Wszake jestem

buchalterem u wielkiego przemysowca Christiego

A tak powiedzia odstpujc o krok. Bardzo

mnie to cieszy. Byle tylko nie rozszarpano panu zarobionych

pienidzy Do widzenia!

Po chwili obrci si, zbliy si ponownie i wskazujc

pakiet lask rzek:

Polecam panu mego krawca. Trudno znale lepszego

nad Izaksena. Prosz si tylko powoa na mnie.

Po c wtyka nos w moje sprawy? C go obchodzio,

ktrego wezm krawca? Zawrzaem gniewem na tego

powierzchownego strojnisia i przypomniaem mu do

brutalnie, e mi winien od dawna dziesi koron. Atoli

zanim jeszcze mg odpowiedzie, poaowaem tego

postpku, zmieszaem si i spuciem oczy. Korzystajc z

nadejcia jakiej damy, cofnem si dla zrobienia jej

miejsca i ruszyem w swoj stron.

Czyme zapeni czas oczekiwania? Nie mogem z

pustymi kieszeniami wej do kawiarni ani rwnie o tej

porze odwiedzi adnego ze znajomych. Instynktownie

udaem si ku miastu, strawiem sporo czasu na aeniu od

placu targowego do Graensenu, przeczytaem

Aftenposten, wieo zawieszon na supie, zboczyem ku

ulicy Karola-Jana, zawrciem potem i udaem si prosto na

cmentarz Zbawiciela, gdzie znalazem sobie spokojny kcik

tu obok kaplicy.

Siedziaem tam w zupenej ciszy, drzemaem, mokem,

zasypiaem i marzyem po trochu, a czas pyn. Czy w

istocie felieton by arcydzieem natchnienia? Czy nie byo

w nim tu i wdzie bdu? Dobrze rzecz rozwaywszy

musiao tak nawet by! By pewnie przecitny, moe

cakiem zgoa do niczego. Skde wiedziaem, e nie

spoczywa ju w koszu? Zadowolenie moje zostao

wstrznite, zerwaem si i wybiegem z cmentarza.

Dotarszy do Ackerstraede spojrzaem na wystaw

sklepow i przekonaem si, e dopiero mina dwunasta.

Popadem w rozpacz. Miaem nadziej, e jest daleko

pnej, a przed czwart nie byo co zachodzi do redakcji.

Losy mego felietonu napeniay mnie strasznymi

przeczuciami. Im duej rozmylaem, tym bardziej

powtpiewaem, bym mg skleci co dobrego w stanie

pjawy, z mzgiem ogarnitym gorczk. Oczywicie

oszukaem samego siebie i radowaem si przez cay ranek

bez najmniejszej podstawy Tak oczywicie!

Kroczyem wawo drog ku Ullevaal, minem St.

Hanshaugen, wyszedem na pola, potem przebrnem ciasne,

dziwne uliczki Sagene i przez parcele budowlane i oranin

dotarem w kocu do gocica, gincego w dali na

widnokrgu.

Tu stanem postanowiwszy wraca. Rozgrza mnie dugi

marsz, szedem teraz wolno, przygnbiony. Spotkaem

niebawem dwie fury z sianem. Wonice leeli na wierzchu i

piewali, obydwaj bosi, o okrgych, beztroskich twarzach.

Szedem dalej pewny, e mnie zagadn, rzuc jak uwag

albo wypataj figla. Gdym si zbliy jeden z nich spyta

mnie, co nios.

Kodr! odparem.

Ktra godzina? spyta znowu.

Nie wiem dobrze rzekem pewnie bdzie koo

trzeciej.

Rozemieli si obaj i przejechali, ale w tej chwili

uczuem cios bicza na jednym uchu, a kapelusz zlecia mi z

gowy. Parobcy nie mogli si powstrzyma od psikusa.

Wcieky schwyciem si za ucho, dobyem kapelusz z rowu

i poszedem dalej. Pod St. Hanshaugen napotkany wieniak

powiedzia mi, e mina czwarta.

Ju mina czwarta! Pospieszyem rczo ku miastu.

Redaktor pewnie by od dawna i teraz wanie odszed.

Szedem, a raczej biegem, potykaem si, uderzaem o

pojazdy, mijaem spacerujcych, szedem w zawody z

komi, sowem, spieszyem si jak szalony, by zdy na

czas. Wskoczyem w bram, w czterech susach przebyem

schody i zapukaem.

Nikt nie odpowiedzia.

Ju poszed. Ju go nie ma i pomylaem. Nacisnem

klamk drzwi nie byy zamknite, zapukaem tedy

ponownie i wszedem.

Redaktor siedzia przy stole, obrcony do okna, z pirem

w rku sposobic si do pisania. Posyszawszy przywitanie,

wyrzucone z zadyszanych piersi, obrci gow, potrzsn

ni i rzek:

Nie miaem dotd czasu na przeczytanie paskiego

szkicu.

Uradowany, e go jeszcze nie odrzuci, odparem:

Oczywicie, doskonale to rozumiem. Zreszt rzecz nie

jest pilna. Przyjd za par dni A moe

Zobacz. Zreszt mam wszake paski adres.

Zapomniaem powiedzie, e nie posiadam ju adresu.

Audiencja bya skoczona, skoniem si i wyszedem

rozpomieniony now nadziej. Nic nie byo jeszcze

stracone, przeciwnie, otwary si szanse powodzenia. Mzg

mj zacz na nowo roi o wielkiej, niebiaskiej naradzie,

ktra powzia uchwa, e mam wygra, wygra caych

dziesi koron za felieton.

Gdyby tylko wiedzie, gdzie mam si schroni na noc!

Myl o owej kryjwce zaabsorbowaa mnie tak bardzo, em

stan porodku ulicy. Zapomniaem, gdzie jestem,

sterczaem niby samotny sygna pord morza, a fale

pyny wok z oskotem. Roznosiciel dziennikw podsun

mi Wikinga zalecajc, e jest wesoy. Spojrzaem i

oprzytomniawszy spostrzegem, e stoj pod sklepem

Semba.

Zwrciem si szybko w bok, zakryem sob pakiet i

pospieszyem w ulic Kocieln przygnbiony myl, e

moe mnie dostrzeono przez okno wystawowe. Minwszy

Ingebret i teatr zwrciem si w stron fiordu i fortecy,

siadem na awce i zaczem na nowo spekulowa.

Gdzie, u licha, spdz noc?! Czy nie ma dziury, w

ktr mona by wle i przeczeka do rana? Duma nie

pozwala mi wraca do opuszczonego pokoju i cofa

wasnych sw, odsunem z oburzeniem t myl i

rozemiaem si z cicha, wspomniawszy czerwony fotel na

biegunach. Przez dziwne skojarzenie wyobrae znalazem

si nagle w wielkim pokoju o dwu oknach przy

Haegdehaugen, gdzie dawniej mieszkaem, i zobaczyem na

stole tac, obadowan mnstwem buek z masem, ktre

zmieniay wygld przybierajc posta uwodzicielskiego

befsztyka to znw nienobiaej serwety, mas chleba, a w

kocu srebrnej zastawy. Drzwi si otwary, wesza

gospodyni niosc mi now filiank herbaty

Zudy marzenia! Wiedziaem, e dostawszy teraz co

do jedzenia uczubym zawrt gowy, ogarnaby mnie

gorczka i zjawiyby si owe szalecze koncepty, z ktrymi

musiaem nieraz walczy. Nie znosiem po prostu jada, nie

miaem potrzeby je, a waciwo ta stanowia m

oryginaln, przyrodzon cech.

Moe zjawi si pomys noclegu, gdy zapadnie wieczr.

Na razie miaem czas. Zreszt sta mi otworem las i caa

okolica miasta, gdzie mogem znale miejsce, zwaszcza e

nie byo jeszcze mrozu.

Morze koysao si leniwie, statki i prostackie,

szerokonose galary obiy skiby w oowianej powierzchni

odrzucajc pasma na prawo, lewo i suny w dal, dym kbi

si niby pierze, a omot maszyn ttni gucho w wilgotnym,

zimnym powietrzu. Nie byo soca ani wiatru, drzewa poza

mn i awka ociekay wod. Czas pyn. Zachciao mi si

spa, byem zmczony i zimny dreszcz przenika mi plecy.

Po chwili uczuem, e powieki mi zapadaj nie broniem

si

Gdym si zbudzi, wok byo ciemno. Oszoomiony,

przemarzy, chwyciem pakunek i ruszyem dalej. Szedem

coraz prdzej, by si rozgrza, machaem rkami i

pocieraem nogi odrtwiae z zimna. Tak dotarem do

stranicy poarnej. Bya dziewita, przespaem tedy kilka

godzin.

C miaem pocz z sob? Musiaem si gdzie

wcisn. Staem gapic si na stranic i dumaem, czyby

nie mona dosta si na korytarz skorzystawszy z momentu,

kiedy stranik zawrci i pokae plecy. Wszedem na schody

chcc si wda w rozmow z tym czowiekiem. Podnis

zaraz halabard, co miao oznacza ukon, i stan czekajc.

Ale na widok szerokiego ostrza, skierowanego w m gow,

doznaem nerwowego wstrzsu, zbrojny m przej mnie

takim strachem, e cofnem si bezwiednie. Milczc

zaczem schodzi na d, a tylko dla zachowania pozorw

pocieraem doni czoo, jak gdybym czego zapomnia.

Stanwszy na chodniku doznaem uczucia wielkiej ulgi i

jakby uszedszy niebezpieczestwa ruszyem szybko przed

si.

Przeziby i godny wdrowaem ulic Karola-Jana klnc

gono bez wzgldu na to, e moe kto usysze. Pod

budynkiem stortingu, zaraz przy pierwszym lwie, dziwnym

skojarzeniem wyobrae przypomniaem sobie pewnego

malarza, modego czowieka, ktrego raz ochroniem w

Tivoli od policzka. Byem potem u niego z wizyt.

Klasnem palcami, udaem si na ulic Nordenskjoelda i

znalazem drzwi z biletem: E. Zachariasz Barter.

Zapukaem.

Wyszed. Cuchn straszliwie winem i tytoniem.

Dobry wieczr! powiedziaem.

Dobry wieczr! A, to pan? Czemu u licha, zjawia si

pan tak pno? Przy wietle fatalnie si przedstawia.

Niedawno domalowaem stg siana i zmieniem kilka

szczegw. Musi pan to zobaczy za dnia, teraz nie ma

sensu.

Nie szkodzi, mog i teraz zobaczy! zapewniem nie

wiedzc zreszt, o jakim obrazie wspomina.

Wykluczone! odrzek. Wszystko wyda si te!

Przy tym jest jeszcze inna przeszkoda. Mam dzi

dziewczynk tak e nie sposb

A, jeli tak, to istotnie nie mona!

Poegnaem go i odszedem.

Nie byo innej rady, jak i do lasu. Szkoda tylko, e byo

tak mokro. Uderzyem doni po kodrze oswajajc si coraz

bardziej z myl, e bd zmuszony spa pod goym niebem.

Znuony poszukiwaniem schroniska w miecie,

zapragnem jakiegokolwiek odpoczynku i szedem na

olep, bez myli w gowie. Na zegarze uniwersyteckim

mina ju dziesita. Ruszyem przez miasto. Gdzie w

Haegdehaugen zatrzymaem si przed wystaw artykuw

spoywczych. Spa tam kot obok wielkiej strucli, za nim za

sta garnek smalcu i kilka naczy z kasz. Przyjrzaem si

temu wszystkiemu, ale nie majc pienidzy obrciem si na

picie i poszedem dalej. Szedem powoli, minem

Majorstuen i po kilku moe godzinach dotarem do

miejskiego lasu dbowego.

Zboczyem z drogi i siadem, by spocz. Rozejrzaem

si za odpowiednim miejscem, nagarnem na mae

wzniesienie, gdzie byo stosunkowo sucho, troch wrzosw i

jaowcowych gazi, rozwinem pakunek i dobyem kodr.

Pooyem si zaraz, byem wyczerpany i udrczony dug

wczg. Ale dugo rzucaem si i wiem nie mogc

znale wygodnej pozycji. Przy tym bolao mnie troch

ucho, napuche od uderzenia biczem parobka, wiozcego

siano, i nie mogem na nim lee. Zdjem trzewiki i

nakrywszy je papierem, w ktry by zawinity pakunek,

pooyem je sobie pod gow.

Ogarna mnie senno i cisza. W grze tylko brzmiaa

wieczysta pie powietrza, dalekie, bezgone, nie milknce

nigdy granie. Nasuchiwaem dugo, a nieskoczone, jakby

chore drganie zaczo mi miesza myli. Bya to pewnie

symfonia toczcych si nade mn wiatw, piew przez nie

intonowany

Tak jest, do diaba! zawoaem ze miechem, by sobie

doda odwagi. To puszczyki nocne Kanaanu!

Wstaem, pooyem si znowu, wdziaem trzewiki,

aziem po ciemku, kadem si, walczyem ze strachem i

gniewem i zasnem w kocu o witaniu

Gdym otworzy oczy, dzie by jasny i miaem wraenie,

e ju niedaleko poudnie. Wdziaem trzewiki, zapakowaem

kodr i ruszyem w stron miasta. I tego dnia nie byo

soca, zmarzem jak pies, nie czuem ng, a do oczu

napyway zy, jakbym nie mg znie wiata dziennego.

Bya trzecia. Gd zaczyna mi na dobre dokucza,

czuem si saby i idc wymiotowaem raz po raz

ukradkiem. Skrciem w stron kuchni parowej,

przeczytaem jadospis i zaczem ostentacyjnie wzrusza

ramionami, jakby miso peklowane ze sonin nie byo dla

mnie odpowiednim poywieniem. Stamtd poszedem na

dworzec kolejowy.

Nagle dziwny zawrt ogarn m gow. Szedem dalej

nie zwracajc na to uwagi, ale pogarszao si, tak e

musiaem przysi na jakich schodach. Zasza we mnie

jaka dziwna odmiana, co usuwao si na bok czy

rozdzieraa si tkanina jaka firanka w mym mzgu.

Odetchnem kilka razy gboko i siedziaem wielce

zdumiony. Nie straciem przytomnoci, czuem wyranie

pulsowanie krwi w skaleczonym uchu, a gdy nadszed

znajomy, wstaem i pozdrowiem go.

C to za nowa udrka dodana do poprzednich? Moe

mcio si to, e spaem na wilgotnej ziemi? A moe brak

niadania wywoa ten skutek? W gruncie rzeczy taki tryb

ycia by nonsensem. Nie wiedziaem, na wite rany

Chrystusa, czy zasuyem na tego rodzaju przeladowania!

Przyszo mi nagle do gowy, e mgbym zosta drabem po

prostu i zastawi kodr. Dostawszy koron mgbym zje

trzy razy obiad i utrzyma si na powierzchni, zanim co

znajd. Hansowi Pauli nie trudno bdzie co wmwi.

Ruszyem do lichwiarza, ale zatrzymaem si u wnijcia,

potrzsnem gow i zawrciem.

Oddalajc si, za kadym krokiem czuem wiksz

rado z powodu zwycienia pokusy. Czuem si dumny ze

swej uczciwoci, z tego, i mam charakter, e jestem niby

biaa latarnia na mtnym morzu ludzkoci, po ktrym pywa

tyle rozbitych odzi. Jakebym mg zastawi cudz

wasno dla najedzenia si i napicia ku wasnej habie,

jakebym mg rzuci sobie w twarz miano zoczycy i

spuszcza oczy przed samym sob? Nigdy, przenigdy! Nie

miaem nawet na serio tego zamiaru, nawet nie przyszo mi

to waciwie do gowy. Trudno bra odpowiedzialno za

kady przelotny bysk myli, zwaszcza gdy tak bardzo boli

gowa i gdy jest si miertelnie zmczonym wczeniem

cudzej kodry.

Nie wtpiem, e znajdzie si jakie wyjcie, gdy

nadejdzie czas po temu. Prawda! Kupiec z

Groenlandsleru! Czy go napastowaem co godzina od dnia

przesania oferty? Czy dzwoniem do od rana do wieczora

i czy zostaem odprawiony z kwitkiem? Moe ten krok nie

by zgoa daremny, moe tym razem miaem szczcie?

Wszake szczcie chadza tak krtymi drogami. Poszedem

do Groenlandsleru.

Ostatnie wstrznienie mzgu osabio mnie troch,

kroczyem wic zwolna, rozmylajc, co mam powiedzie

kupcowi Moe to poczciwiec i w chwili dobrego humoru

da mi koron zaliczki na robot, bez proby z mej strony.

Takim ludziom zdarzaj si czasem dobre pomysy.

Wliznem si w bram, poliniem palce, natarem

troch spodnie na kolanach, by odnowi materia,

wetknem kodr w ciemny kt za pak, potem

przekroczyem ulic i wszedem do maego sklepiku.

Jaki czowiek klei torebki ze starych gazet.

Chciabym si widzie z panem Christi

powiedziaem.

Su panu odpar.

Powiedziaem nazwisko i nadmieniem, e omieliem si

przesa mu ofert, a nie wiem, jaki odniosa skutek.

Powtrzy kilka razy me nazwisko i zacz si mia.

Uwaaje pan! powiedzia dobywajc mj list z

kieszeni. Prosz spojrze i przekona si, co pan wyrabia z

liczbami. Na licie umieci pan dat roku 1848 zamia

si w gos.

Przyznaem si pokornie do bezmylnoci i roztargnienia.

Potrzeba mi rzek na to czowieka nie mylcego si

w liczbach. al mi bardzo, pismo ma pan wyrane i list mi

si rwnie podoba, mimo to jednak

Czekaem chwil. Nie mogo to by chyba ostatnie

sowo. Tymczasem kupiec zabra si z powrotem do

torebek.

Przyznaem si raz jeszcze, e jest to nader przykra

omyka, rzecz wprost nieznona, ktra si jednak nie

powtrzy. Nie sdz jednak, bym przez to mia si sta

niezdolny do prowadzenia ksig handlowych.

Zgodzi si na me zapatrywanie i nie twierdzi tak wcale,

doda jednak, e przykada tyle wagi do cisoci, i

zdecydowa si wzi kogo innego.

Miejsce jest tedy zajte?? spytaem.

Tak.

Ano, to trudno nie da si nic zrobi!

Nie. Przykro mi bardzo.

egnam pana! zawoaem.

Zawrzaem pomiennym, brutalnym gniewem, wziem

pakunek z sieni, zacisnem zby i pobiegem chodnikiem

rozbijajc spokojnych przechodniw i nie przepraszajc ich

za to. Jaki pan zatrzyma si i skarci do ostro me

postpowanie. Wwczas krzyknem mu jakie gupie

sowo, podsunem pi pod sam nos i odszedem

przepojony szaem, niemoliwym do opanowania. Zawoa

policjanta, a ja nabraem wielkiej ochoty dosta si w jego

rce. Zwolniem nawet kroku, by mu uatwi aresztowanie,

ale nie przyszed. Czy by jaki sens w tym utrcaniu

najgortszych pragnie czowieka? Po c napisaem dat

roku 1848? C mnie to, u licha, obchodzio? I z tego to

powodu musiaem wasa si godujc, tak e trzewia mi

si kurczyy jak robaki. W dodatku nie byo tego dnia

nadziei na jedzenie.

Im duej trwa taki stan, czuem coraz to wiksz

prni pod wzgldem fizycznym i duchowym i skonno

do coraz to mniej honorowych uczynkw. gaem jak

najty, pozbawiaem biednych ludzi czynszu za mieszkanie,

nawet walczyem z chtk zamachu na cudz kodr, a

wszystko to bez cienia skruchy czy wyrzutw sumienia. W

duszy mej rozsiady si czarne plamy zgnilizny, grzyby

jakie szkaradne.

A na tronie niebieskim siedzia Bg i przyglda si

bacznie procesowi mej zatraty, ktry szed waciw kolej,

nieustannie, regularnie, bez usterek co do czasu i regu

sztuki. Na dnie za piekie sapay z niecierpliwoci diaby

wcieke, e tak dugo nie popeniam jakiego grzechu

miertelnego, czego strasznego, za co by mnie

sprawiedliwo boska musiaa niechybnie strci w

bezde

Przyspieszyem kroku, zaczem biec jak szalony,

zwrciem si nagle w lewo i wpadem zy i wzburzony w

jasn, zdobn sie. Nie przystanem ani na moment, ale

objem wiadomoci natychmiast cay wygld sieni a do

drobiazgw u drzwi, dekoracji i deseniu podogi. Wbiegem

na schody i zadzwoniem silnie na pierwszym pitrze.

Czemu zatrzymaem si wanie na pierwszym pitrze?

Czemu chwyciem dzwonek najdalszy od schodw?

Ukazaa si moda dama w szarej sukni z czarnym

obramieniem. Spojrzaa na mnie ze zdumieniem, potem za

potrzsna gow i rzeka:

Nie, dzi nie mamy nic! po czym zabraa si do

zamykania.

Czemu wpadem wanie na to stworzenie boskie?

Wzia mnie po prostu za ebraka. W jednej chwili wrci

mi chd i spokj. Zdjem kapelusz i skoniwszy si z

czci, powiedziaem udajc, e nie dosyszaem tego, co

mwia.

Bardzo pani przepraszam za zbyt gwatowne

dzwonienie, ale nie znaem dzwonka. Mieszka tutaj podobno

chory jegomo, ktry zamieci w dziennikach ogoszenie,

e potrzebuje kogo do woenia go w wzku.

Suchaa mych bezczelnych kamstw i zdawaa si mie

wtpliwoci co do mej osoby.

Nie powiedziaa w kocu tu nie mieszka aden

chory

Nie? Starszy pan, dwie godziny jazdy dziennie, po

czterdzieci rw za godzin?

Nie.

Powtrnie tedy przepraszam! rzekem. Moe go

znajd na parterze. Chciaem poleci pewnego czowieka,

ktrego znam i ktrym si interesuj. Nazywam si Wedel-

Jarlsberg

Zoyem ukon i cofnem si, a moda dama, oblana

rumiecem, staa jak skamieniaa patrzc za mn, gdym

zstpowa po schodach.

Wrci mi spokj i wyjanio si w gowie. Sowa modej

damy byy mi niby zimny tusz. Do tego wic ju doszo, e

kady spojrzawszy na mnie myla: oto ebrak, ktremu

wynosz jedzenie poza drzwi.

W Mollenstraede zatrzymaem si przed jak gospod

wdychajc zapach smaonego misa. Pooyem ju do na

klamce i chciaem wej, ale namyliem si jeszcze w czas i

odszedem. Dotarszy do Stortorwu nie znalazem wolnego

miejsca na spoczynek, wszystkie awki byy zajte,

obszedem daremnie wkoo koci, a przy tym mruczaem

do siebie: Oczywicie oczywicie oczywicie!

Ruszyem dalej, zboczyem do studni na rogu bazaru,

napiem si wody i powdrowaem wolno dalej,

przystawajc przed wystawami i badajc uwanie kady

mijajcy mnie pojazd. W gowie czuem gorco, dziwn

jasno, w pulsach za ttnienie. Wypita woda zaszkodzia

mi, tak e musiaem wymiotowa tu i wdzie na ulicy. W

ten sposb dostaem si na cmentarz Zbawiciela. Siadem,

oparem okcie o kolana, zoyem gow na doniach i

uczuem w tej pozycji ulg, nie gryzo mnie ju teraz w

piersiach.

Tu obok mnie lea wycignity na wielkiej pycie

granitowej kamieniarz i wykuwa napis. Mia niebieskie

okulary i przypomina mi ywo pewnego znajomego,

pracujcego w banku, spotykanego dawniej w kawiarni

Oplandske.

Naleao odrzuci wstydliwo i zwrci si do niego

mwic otwarcie, e le mi si powodzi i nie mog zarobi

na ycie. Mogem mu zreszt da abonament do golarza

C u licha Gdzie moja ksieczka sze kartek

wartoci blisko jednej korony? Zaczem jej szuka

nerwowo, zdjty strachem, oblany potem, i w kocu

znalazem na dnie bocznej kieszeni wraz z czystym

papierem bezcelowo zagryzmolonym. Przeliczyem je

naprzd i wstecz kilka razy. Nie byy mi potrzebne, wszake

mogem wpa na pomys zapuszczenia brody, a

uratowaaby mnie biaa pkoronwka z kongsberskiego

srebra! Bank zamykano o szstej, mogem tedy owego

znajomego schwyta okoo sidmej lub smej pod

kawiarni.

Radowaem si t myl przez dusz chwil. Czas

mija, wiatr szeleci w koronach kasztanw, dzie mia si

ku schykowi. Czy nie wstyd zblia si z szeciu jeno

kartkami golarza do modzieca pracujcego w banku?

Pewnie mia w kieszeni dwie grube ksieczki

abonamentowe o kartkach nierwnie czystszych i

pikniejszych ni moje. Przeszukaem kieszenie chcc mu

jeszcze co da, ale byy puste. Ach, prawda, wszake

posiadaem krawat niepotrzebny zupenie, gdy nie majc

kamizelki i tak musiaem zapina surdut a po brod.

Zdjem tedy krawat, a by on wielki, tak e zakrywa p

piersi. Oczyciem go starannie i wraz z ksieczk

abonamentow zapakowaem w czysty papier. Potem

opuciwszy cmentarz ruszyem pod kawiarni.

Na ratuszu bya ju sidma. Chodziem pod kawiarni

wzdu zielonej kraty i bystro lustrowaem wchodzcych i

wychodzcych. Na koniec okoo smej zobaczyem

poszukiwanego. Elegancki i wywieony kroczy ulic

kierujc si ku drzwiom kawiarni. Serce zatrzepotao mi w

piersiach niby ptak, ruszyem naprzeciw i zagadnem bez

pozdrowienia:

P koronki, jeli aska, drogi przyjacielu! Oto masz

pan tu co w zamian! Zrobiem bezczeln min i

wetknem mu w rk pakiecik.

Nie mam nic! powiedzia. Dalibg, nie mam!

rozwar w mych oczach portmonetk i przewrci j.

Wczoraj wieczorem puciem si troch i wypukaem si do

cna. Niech mi pan wierzy, nie mam ani grosza!

O tak, drogi panie wierz w zupenoci! zawoaem

pewny, e nie miaby potrzeby kama z powodu takiej

bagatelki. Wydao mi si te, e szukajc po kieszeniach

mia jakby przysonione zami oczy. Cofnem si wic i

rzekem: Przepraszam bardzo, chwilowo znalazem si w

potrzebie!

Odszedem ju do daleko, gdy mnie zawoa chcc

odda pakiecik.

Niech go pan zatrzyma! rzekem. To podarek!

Drobiazgi to jeno wszystko niemal, co posiadam jeszcze

na tej ziemi! Wzruszyy mnie wasne sowa, tak

beznadziejnie brzmice w zapadajcym mroku, i zaczem

paka.

Wia chodny wiatr, chmury pdziy po niebie, wraz z

nadcigajc noc stawao si coraz zimniej. Szedem

paczc nieustannie, wzruszony do gbi wasnym losem, i

powtarzaem okrzyk, ktry mi na nowo wyciska zy z oczu,

tak e nie wiedziaem, czy ustan.

O, Boe Boe jake le ze mn Jake strasznie

le!

Mina zwolna, leniwie godzina. Przez jaki czas

wasaem si po Torostraede, siadaem na schodach, gdy

kto nadchodzi kryem si do sieni, stawaem bezmylnie

przed wystawami patrzc na ludzi, snujcych si z towarami

i pienidzmi, wreszcie znalazem zaciszny kcik poza

stosem desek, pomidzy kocioem a bazarem.

Nie mogem i do lasu, choby si nie wiedzie co stao,

nie miaem si na przebycie tej nieskoczenie dugiej drogi,

postanowiem tutaj spdzi jako tako noc. Gdybym zanadto

zmarz, mogem bez adnych ceregieli pospacerowa

wokoo kocioa. Rozparem si i zaczem drzema.

Haas uliczny przycicha zwolna, zamykano sklepy, kroki

przechodniw rozbrzmieway coraz rzadziej, a wiata w

oknach gasy, jedno po drugim

Otwarem oczy i spostrzegem jak posta przed sob.

Poyskujce guziki wiadczyy, e by to policjant, twarzy

jednak nie widziaem.

Dobry wieczr! powiedzia.

Dobry wieczr odparem przeraony. Czekaem

trwonie. Policjant sta chwil bez ruchu.

Gdzie pan mieszka? spyta.

Z nawyku, nie mylc wcale, podaem adres poddasza,

ktre musiaem opuci.

Czym uczyni co zego? spytaem drc na caym

ciele.

O, nie! rzek policjant. Sdz tylko, e powinien pan i do domu. Za chodno jest, by tutaj spa.

Tak, to prawda, zmarzem porzdnie.

Poegnaem go i skierowaem si bezwiednie do starego

mieszkania. Idc ostronie, mogem si do niego wlizn

niepostrzeenie. Byo wszystkiego osiem schodw, a tylko

dwa ostatnie trzeszczay pod nogami.

Pod bram zdjem trzewiki i udaem si na gr.

Panowaa zupena cisza. Na wysokoci pierwszego pitra

posyszaem wolny tykot zegara i urywany pacz dziecka,

poza tym nic. Znalazem drzwi, podniosem je nieco w

zawiasach, otwarem jak zawsze bez klucza, wszedem i

przycignem po cichu drzwi za sob.

Wszystko zastaem po dawnemu. Firanki byy odsunite i

ko puste. Zdoaem dostrzec na stole papier. Bya to

zapewne moja wasna kartka do gospodyni, ktra tu nie

wesza od czasu mej wyprowadzki. Dotknem biaej

paszczyzny i ze zdumieniem znalazem list. Przyjrzaem mu

si, ile byo mona przy oknie, i znalazem wypisane

kolawo wasne nazwisko. Aha, pomylaem, to odpowied,

zakaz uywania pokoju na wypadek, gdybym wrci.

Powoli wyszedem na ulic niosc w jednej rce trzewiki,

w drugiej list, a pod pach pakunek. Zaciskajc zby, gdy

stopie trzasn, zeliznem si ze schodw i stanem w

bramie.

Wdziaem trzewiki z wolna sznurujc rzemienie i

odpoczem chwil po skoczeniu tej operacji, gapic si

przed siebie i trzymajc list w rku.

Potem wstaem i ruszyem przed siebie.

Dostrzegszy w ulicy blade wiato latarni podszedem,

oparem pakunek o sup i bardzo powoli otwarem kopert.

Nagle zalaa mnie fala wiata i usyszaem bezmylny

okrzyk radoci. List by od redaktora. Przyj mj felieton,

posa go zaraz do drukarni poczyniwszy kilka drobnych

zmian poprawiwszy tu i wdzie bd pisowni rzecz

napisana z talentem jutro si ukae honorarium dziesi

koron!

miaem si i pakaem, skakaem po ulicy, stawaem,

biem si po kolanach, klem bez adnego powodu,

wznoszc gow w niebo, a czas mija.

Do biaego rana rozbijaem si po miecie upojony

radoci i powtarzaem w kko:

Rzecz napisana z talentem a wic mae

arcydzieko bysk geniuszu dziesi koron!

Rozdzia 2

W kilka tygodni potem znalazem si wieczorem na ulicy.

Wrciem z jednego z cmentarzy, gdzie usiowaem

napisa artyku do dziennika. Na robocie tej zeszo mi do

dziesitej, ciemnio si cakiem i zamknito bram. Byem

bardzo godny. Owych dziesi koron nie stao mi na dugo i

od trzech niemal dni i nocy nie miaem nic w ustach.

Czuem osabienie, byem znuony pisaniem, a w kieszeni

prcz zamanego scyzoryka i pczka kluczy nie miaem nic,

ani ra.

Po zamkniciu bramy powinienem by uda si do domu,

do opuszczonej pracowni blacharskiej, gdzie mi pozwolono

przebywa, ale czuem tak odraz do pustki i ciemnoci

mej stancyjki, e ruszyem na olep przed siebie, minem

ratusz i dotarem a do portu, gdzie siadem na awce przy

gwnym dojedzie kolejowym.

W tej chwili nie trapio mnie nic, odczuwaem spokj i

patrzyem na pikny port widniejcy w zmroku. Dawnym

obyczajem chciaem zabawi si odczytaniem napisanego

ju ustpu, ktry wyda si memu udrczonemu mzgowi

najlepsz z napisanych kiedykolwiek rzeczy. Dobyem

rkopis i trzymajc go tu przed oczyma przebiegaem

kartk za kartk. Znuony daem wreszcie pokj, schowaem

papiery i zapatrzyem si na morze, cielce si cicho,

granatowe, podobne do perowej masy. Obok mnie

przelatyway bezgone ptaki. Nieco dalej patrolowa

policjant, poza nim nie byo nikogo, a w porcie panowao

milczenie.

Przeliczyem ponownie swe mienie. Posiadaem zamany

scyzoryk, pczek kluczy, ale ani jednego ra. Nagle

dobyem z kieszeni papiery, prawie mechanicznym ruchem,

nerwowym, bezwiednym wyszukaem czyst, nie zapisan

kartk licho wie, skd si wzi ten pomys zrobiem

ma tulejk, zamknem starannie, tak e si wydawaa

pena, i rzuciem na bruk. Wiatr potoczy j dalej i wreszcie

lega spokojnie.

Gd ar mi kiszki, ja za patrzyem na tulejk pen zda

si srebrnych monet i wmawiaem w siebie, e tak jest w

istocie. Doprowadziem do tego, i siedzc wyprostowany

staraem si odgadn kwot. Jeli zgadn, mylaem

bdzie moja. Wyobraziem sobie, e na dnie le mae

monety dziesiciorowe, na wierzchu za grube, rowkowane

po brzegach korony. Caa tulejka pienidzy! Patrzyem

wybauszajc oczy i podmawiaem si sam, by i i skra

j.

Nagle policjant zakaszla, ja za o dziwo, uczyniem to

samo. Wstaem i zakaszlaem trzy razy, tak by usysza. Gdy

si zbliy, niezawodnie chwyci co prdzej tulejk.

Radowaem si naprzd z figla, zacieraem rce i klem pod

nosem siarczycie. adn pewnie zrobi min ten dra.

Nieche go diabli porw na samo dno pieka po tym figlu!

Gd upoi mnie, zataczaem si po prostu.

W par minut pniej nadszed policjant stukajc

podkwkami po bruku i rozgldajc si wokoo. Ruchy mia

powolne, bowiem caa noc bya przed nim. Zobaczy tulejk

dopiero stanwszy nad ni. Stan i patrzy, wydaa mu si

Cenna moe zawieraa ma sumk? Podnis Hm

lekka bardzo lekka Moe zawieraa kosztowne piro

czy ozdob do kapelusza? Otwar j ostronie wielkimi

rkami i zajrza do rodka, ja za miaem si bijc si po

kolanach, miaem jak szalony. Ale z garda nie doby si

ani jeden dwik, miech mj by cichy, hektyczny i

przypomina spazm kania

Zadudnio znowu po bruku, policjant zwrci si ku

placowi Kolejowemu, ja za siedziaem z oczyma penymi

ez i dyszaem ciko, porwany gorczk wesooci.

Zaczem gono mwi, opowiadaem sobie sam o tulejce,

naladowaem ruchy biednego policjanta, patrzyem we

wasn prn do i powtarzaem po kilka razy, jak to

kaszla odrzucajc tulejk! Do tych sw dodawaem inne,

opatrywaem je podniecajcymi epitetami, przekrcaem

zdania i zaostrzaem ich znaczenie. Zakaszla: khe khe

khe miaem si.

Wysilaem si na przerne warianty i wesoo moja

ustaa dopiero po dugim czasie. Potem zapadem w miy

bezwad senny, ktremu nie stawiaem oporu. Ciemno

zgstniaa, lekki wiatr wzburzy perlist to morza. Okrty o

masztach rysujcych si na niebie przybray wygld

czarnych potworw, stroszcych sier i czyhajcych na

mnie. Nie bolao mnie nic, gd przycich, zamiast tego

uczuem mi pustk, nie doznawaem wrae, rad, e mnie

nikt nie widzi. Pooyem si na awce, w tej pozycji

delektujc si najlepiej poczuciem osamotnienia. Umysu

nie przysaniaa mi adna chmurka, adna dolegliwo,

adna chtka ni podanie. Leaem z otwartymi oczyma nie

czujc samego siebie, daleki wszystkiemu i szczliwy.

Nie przeszkadza mi aden ton. agodna ciem skrya

wiat przed mymi oczyma i pogrzebaa w penym ukojeniu.

W uszach szumiaa mi tylko monotonnie cisza. Czuem, e

gdy spynie gboka noc, potwory owe wess mnie w siebie

i ponios morzem do dalekich krajw, gdzie nie ma ludzi.

Zawioz mnie do zamku ksiniczki Ylajali, gdzie mnie

otoczy wspaniao, jakiej nikt jeszcze dotd nie zna. Ona

bdzie siedziaa w byszczcej sali, gdzie wszystko bdzie z

ametystw, na tronie pokrytym tymi rami, poda mi,

gdy wejd, do i powita jako rycerza przybywajcego do jej

pastwa. Gdy uklkn, wyzna, i szukaa mnie od lat

dwudziestu, przyzywajc do siebie kadej nocy

ksiycowej, paczc, gdym by smutny, i podszeptujc mi

sny cudowne, gdym zasypia Ujmie m do i powiedzie

krugankami penymi wiwatujcych ludzi, przez liczne

ogrody, gdzie bdzie igra i mia si trzysta piknych

dziewczt, i doprowadzi do innej sali, gdzie wszystko bdzie

zrobione z poyskujcego szmaragdu. Soce zalewa

kruganki rozbrzmiewajce chralnym piewem, fala woni

pynie ku mnie, trzymam jej do w swojej doni, czuj

rozkosz czaru w krwi, otaczam j ramieniem, a ona szepcze:

Nie tu, chodmy dalej. Docieramy do czerwonej sali,

gdzie wszystko jest rubinem i upojeniem, w ktrym ton.

Czuj jej rami na szyi, jej oddech na mojej twarzy szepcze:

Witaj mi ukochany cauj mnie jeszcze jeszcze

Widz z mej awki gwiazdy przed oczyma, a myli pdz

kdy w huraganie wiatoci.

Zapadem w sen, z ktrego zbudzi mnie nagle policjant.

Siedziaem przywoany niemiosiernie do ycia i ndzy.

Zdziwiem si zrazu gupkowato, e oto siedz pod goym

niebem, potem jednak ogarn mnie smutek i al, i jeszcze

yj. Deszcz spad podczas mego snu, przemokem na

wskro i czuem ostry chd w czonkach. Ciemno tak si

zwikszya, e z trudnoci mogem dostrzec stojcego

przede mn policjanta.

Taaak! powiedzia. Wstae pan

Podniosem si niezwocznie, bybym rwnie usucha,

gdyby mi si kaza pooy. Byem przygnbiony, bezsilny,

a w dodatku odczuem zaraz gd.

Nieche pan zaczeka, gupcze jeden! zawoa za

mn policjant. Zostawi pan kapelusz Taaak teraz

moe pan i

Wydao mi si zaraz, em czego zapomnia

wyjkaem pprzytomnie dzikuj dobranoc!

Ruszyem chwiejnie w drog.

Ach, gdyby cho odrobinka chleba! Taki cudny, may

ytni bocheneczek, ktry mona pogryza idc ulic. Gd

mnie drczy, pragnem mierci. Szedem dumajc nad

takim chlebem, ktry by mona wanie teraz je.

Roztkliwiem si i zapakaem. Moja ndza nie miaa koca.

Nagle stanem, tupnem w bruk i zaklem. Jake to mnie

nazwa? Gupcem? Poka ja temu draniowi, co znaczy

nazwa kogo gupcem! Zawrciem biegiem pienic si ze

zoci. Po chwili potknem si i upadem, ale nie zwaajc

na to wstaem i popdziem dalej. Dotarszy do placu

dojazdowego zesabem do tego stopnia, e nie mogem

zawlec si do portu. Wrd drogi min take gniew.

Stanem dyszc ciko. Czy nie byo obojtne, co

powiedzia taki sobie prosty policjant? No tak ale nie

sposb znie wszystko obojtnie! To prawda,

przerwaem sobie tylko trzeba zway, e nie sta go

na nic innego! Uznaem to usprawiedliwienie za

wystarczajce i powtrzyem sobie, e wida ni sta go na

nic innego. Zawrciem ku miastu.

Miy Boe! pomylaem ze zoci. Do czeg to

moesz doj? Co to ci przyszo na myl lata po nocy

wrd deszczu! Gd ar mnie straszliwy, tak e nie miaem

chwili spokoju. Przeykaem raz po raz lin, by si nasyci,

i troch zelao. Niedostateczne odywianie w cigu kilku

tygodni odebrao mi siy. Marzyem o piciokoronwce,

ktra by pozwolia mi przetrwa ten okres niedostatku, tak

by si wzmocni, zanim nadejdzie drugi. Najgorzej byo z

plecami, kucia w piersiach mogem si pozby na chwil

przy pomocy kaszlu lub skulenia si, ale na plecy i ramiona

nie byo rady.

Dlaczeg, u licha, nie czynio si wokoo mnie janiej?

Wszake miaem takie samo prawo do ycia jak

antykwariusz Pascha i ekspedytor okrtowy Hennechen.

Wszake miaem barki jak olbrzym i par silnych rk do

pracy, tak e nawet staraem si o rbanie drzewa w

Mollenstraede celem zarobienia na ycie. Staraem si o

mnstwo zaj, suchaem mnstwa wykadw, pisywaem

artykuy i po caych dniach i nocach uczyem si jak

szalony. yem przy tym jak skpiec, chlebem i mlekiem w

chwilach dostatku, Chlebem, gdym mia mao, a

godowaem, gdym nie mia nic. Wszake nie mieszkaem

we wspaniaych apartamentach o mnstwie komnat, ale na

poddaszu warsztatu blacharskiego, z ktrego zeszej zimy

wszyscy uciekli, bo nieg pada do wntrza. Nie mogem si

zorientowa w tym wszystkim.

Dumaem o tych sprawach po drodze, bez ladu

zoliwoci, zawici lub goryczy.

Stanem pod skadem farb i usiowaem odczyta napisy

na szczelnie zamknitych puszkach. Ale byo zbyt ciemno.

Rozgniewany na siebie za ten nowy, niemdry koncept,

zapukaem kilka razy w szyb i poszedem dalej. Po chwili

ujrzaem w ulicy policjanta, przyspieszyem kroku,

zbliyem si do i powiedziaem bez adnego powodu:

Jest dziesita.

Nie, jest druga! odpar zdumiony.

Jest dziesita dziesita! zawoaem wcieky,

zacisnem pici i przystpiwszy blisko powtrzyem:

Niech pan sobie zapamita, e jest dziesita

dziesita!

Sta namylajc si przez chwil, patrzy na mnie

osupiay, potem za rzek z cicha:

W kadym razie, sdz, czas, by pan wrci do domu.

Czy odprowadzi pana?

Dobro ta rozbroia mnie, uczuem zy w oczach i

odparem pospiesznie:

Nie, dzikuj panu. Za dugo wida byem w kawiarni.

Dzikuj stokrotnie!

Przyoy do do hemu, gdym odchodzi. Dobro jego

oszoomia mnie i zapakaem z alu, e nie posiadam piciu

koron, by mu je da. Przystanem patrzc, jak idzie swoj

drog, uderzyem si w czoo i pakaem coraz to mocniej w

miar, jak si oddala. Wypominaem sobie moje ubstwo,

przezywaem si najrozmaiciej, wymylaem dziwaczne a

ubliajce wyzwiska i obsypywaem si nimi. Trwao to a

do samego domu, a gdym stan pod nim, spostrzegem, e

zgubiem klucze.

Oczywicie rzekem do siebie z gorycz

dlaczeg bym nie mia zgubi kluczy? Mieszkam w domu

mieszczcym na parterze stajni, a na pitrze warsztat

blacharski. Bram zamykaj na noc i nikt a nikt nie moe mi

otworzy.