KGM Kavşak Seçimi

8/20/2019 KGM Kavşak Seçimi

1/15

KARAYOLU TASARIMI RAPORU

Ek 1

Kavşak Tipi Seçimi

ile ilgili olarak Önerilen Esaslar

Haziran 2000


2/15

SweRoad TRAFĠK GÜVENLĠĞĠ PROJESĠ Ankara Trafik Güvenliği DanıĢmanlık Hizmetleri

Karayolu Tasarımı Raporu 1/14 Haziran 2000Ek 1

İçindekiler Sayfa

1 Giriş 21.1 Amaç 2

1.2 Hemzemin kavĢakların sınıflandırılması 2

1.3 Ġçerik 2

2 Önerilen seçim modeli 32.1 Modele genel bakıĢ 3

2.2 Adım I - Hemzemin kavĢağın uygulanabilirliği 62.3 Adım II - KavĢak kategorisinin seçimi 7

2.4 Adım III – KavĢak tipinin seçimi 9

3 Örnek 12

Ek:

A. Seçim diyagramları ve trafik koĢulları


3/15



1 Giriş

1.1 Amaç

Bu raporun amacı:

kavĢak tipi seçimi için bir model tanımlamak, modelin Türkiye Ģartlarına uygun hale getirilmesi için öneriler teklif etmektir.

Nihai amaç, kavĢak tipi seçimi ile ilgili modelin yeni kapsamlı Türk tasarım esaslarınadahil edilmesi olmalıdır. Bununla birlikte, yeni tasarım esaslarının hazırlanması uzun birsüreçtir. Yeni esasların uygulamaya konması beklenirken, sunulan modelin TürkiyeĢartlarına uygun hale getirilmesi önerilir. Bu süreç, her adım için ön seçim kriterlerininoluĢturulması ve her bir kavĢak kategorisi (öncelikli ve kontrollü kavĢaklar) için bir dizi

standart kavĢak tiplerinin tesis edilmesi suretiyle yapılmalıdır.

1.2 Hemzemin kavşakların sınıflandırılması

Ana trafik yoluna ait trafik düzenlemelerine bağlı olarak hemzemin kavĢaklar iki anakavĢak kategorisi altında sınıflandırılabilir. Her bir kategori için çok sayıda farklı kavĢaktipleri söz konusudur.

Kavşak kategorisi Trafik düzenlemesi Kavşak tipleri

Ana yol Tali yol

Öncelikli kavşak Öncelik Durma veya yol vermekontrolü

Ayrı dönüş şeritlerine vetrafik adalarınınkullanımına bağlı olarakçeşitli tipler

Kontrollü kavşak Durma veya yol verme kontrolü Dönel kavşakSinyalize kavşak

Hemzenin kavşakların sınıflandırılması

1.3

İçerik

Genel olarak, kavĢak tipi seçimi inĢaat maliyetleri, kaza maliyetleri, çevre maliyetleri veseyir süresi maliyetlerinin göz önünde bulundurulduğu bir sosyo ekonomik bakıĢ açısındanyapılmalıdır.

Bununla birlikte, bazı durumlarda kavĢak tipi seçiminde diğer benzer kavĢaklarda eldeedilen deneyimler esas alınabilir. Dolayısıyla bütün olası kavĢak tiplerini göz önünde

bulundurarak sosyo ekonomik hesaplamalar yapmak her zaman gerekli değildir. Trafikgüvenliği boyutunun asıl kriter olması tavsiye edilir. ġu halde, gereksinimlerin karĢılanıp

karĢılanmaması hususunda ilk olarak güvenlik kontrol edilmelidir. Bundan sonra, diğeretkenlerin kabul edilebilir olup olmadıkları kontrol edilmelidir.


4/15



Bu raporda sunulanlar aĢağıdaki gibidir :

Hemzemin kavĢak tipi seçimi ile ilgili modele ait öneri

Ġsveç’teki seçim esaslarına dayanan örnekler

Modelin hazırlanması, gözden geçirilmesi ve Türkiye Ģartlarına uygun hale getirilmesiile ilgili devam etmekte olan çalıĢmaya yönelik tavsiyeler

2 Önerilen seçim modeli

2.1 Modele genel bakış

2.1.1 Genel tanım

Modelde farklı hemzemin kavĢaklarla ilgili aĢağıdaki varsayımlar esas alınmıĢtır:

Trafik hacimleri bir hemzemin kavĢak ile iĢletilemeyecek kadar yüksek olabileceği gibi belli bazı yollarda (örneğin ulusal otoyollar)hemzemin kavĢaklar kabul edilemeyebilir.

Öncelikli kavĢaklar belli trafik hacimleri ve hız limitlerinde güvenli olup yeterlikapasiteyi sağlayabilmektedir.

Eğer bir öncelikli kavĢak güvenlik ve kapasite bakımından yeterli değilse, ana yoltrafiğinin de kontrol edilmesi gerekir. Bu durum belli bazı yollarda kabuledilemeyebilir.

Bulunulan yere, trafik Ģartlarına, hız limitlerine bağlı olarak, farklı tiplerde önceliklikavĢaklar veya kontrollü kavĢaklar seçilmelidir.


5/15



Önerilen seçim modeli aĢağıdaki Ģekilde gösterildiği Ģekilde üç adıma ayrılmıĢtır.

Kavşak seçim modeli

Temelde Ġsveç’te iki Ģeritli yollar üzerinde bulunan kavĢaklardan elde edilen deneyimleredayalı olarak, seçim modeli seçim kriterleri ile belirginleĢtirilmiĢ tavsiye edilenprosedürü göstermektedir. Türkiye'ye uygun olabilmesi için seçim modelinin

Türkiye’deki kavĢak tiplerinin yanı sıra Türkiye’ye ait kaza ve kapasite verileri üzerinekurulu seçim kriterleri ile tamamlanması gerekir.

2.1.2 Seçim kriteri

Her adımla ilgili olarak aĢağıdakilerin baz alındığı çeĢitli seçim kriterleri bulunmaktadır:

yol sınıflandırması ile konum ve trafik koĢullarına iliĢkin yol ve trafik koşulları

güvenlik, hız ve kapasite/gecikme ile ilgili standart gereklilikler

farklı kavĢak tiplerinin güvenlik ve kapasite performanslarına ait deneyimler

Hemzeminkavşağınuygulana-bilirli i

Kavşakkategorisi-nin seçimi

Kavşaktipininseçimi


6/15



Her adımla ilgili seçim kriteri aĢağıdaki tabloda gösterilmiĢtir.

Adım Seçim K riteri

I. Hemzemin kavşağın uygulanabilirliği Yol sınıflandırmasıKapasite

II. Kavşak kategorisinin seçimi

II a. Öncelikli kavĢağın uygulanabilirliği GüvenlikKapasite

II b. Kontrollü kavĢağın kabul edilebilirliği Yol sınıflandırması ve konum

III. kavşak tipinin seçimi

III a. Öncelikli kavĢak tipi Güvenlik

III b. Kontrollü kavĢak tipiGüvenlikPlanlama koĢullarıGecikmeler

Ekonomik etüd

Seçim kriteri

2.1.3 Gerekli veriler

Yol ve trafik koşullarıYol sınıflandırması ve konum

Hemzemin kavĢakların ve/veya trafik kontrol tedbirlerinin (dur ya da yol ver kontrolü)kabul edilebilirliği yol fonksiyonu ile iliĢkili olmalıdır. Bazı önemli yollarda, hemzeminkavĢakların veya trafik kontrol önlemleri kabul edilemeyebilir.

Hemzemin kavĢakların ve/veya trafik kontrol tedbirlerinin kabul edilebilirliği ayrıca yolunĢehir dıĢında, banliyöde ya da Ģehir içinde bulunması ile ilgili olmalıdır.

Trafik koĢullarıTrafik verileri daha çok ana ve tali yollar üzerindeki günlük trafik hacimleri (YOGT)olarak gerekli olmaktadır. Detaylı kapasite kontrolü ve tasarım için, saatlik trafik ile dönüĢ

yapan trafik akımları hakkında da trafik verilerine ihtiyaç duyulmaktadır.Planlanan kavĢağın beklenen hizmet ömrü boyunca meydana gelecek trafik büyümesi gözönünde bulundurulmalıdır. Projenin tipine bağlı olarak hizmet ömrü değiĢiklikgöstermektedir. ġehir alanları içindeki küçük projelerde hizmet ömrü kırsal alanlardaki

büyük projelerdekinden daha kısa olmalıdır. Türkiye'deki devlet yolları için resmi projeömrü 20 senedir.


7/15



Standart gerekliliklerGüvenlikGüvenliğin birincil seçim ölçütü olması tavsiye edilir. Bu yüzden, kavĢakların temelgüvenlik gereklilikleri (örneğin her yıl için beklenen kaza ya da yaralanma sayısı olarak

tanımlanan) tesis edilmelidir .

HızGerek güvenlik düzeyi gerekse farklı kavĢak tiplerinin kapasitesi ana yol üzerindeki hızsınırlarına bağlıdır. Dolayısıyla, ana yol üzerindeki hız sınırının kararlaĢtırılması gerekir.Hızla ilgili Ģartlarda yol sınıflandırması ve konumu esas alınabilir.

Kapasite

Güvenliğe ek olarak, kapasite (ya da gecikmeler) önemli bir seçim kriteridir. Söz geliĢikavĢaklara ait hizmet seviyesi (HCM'ye göre) ya da yük faktörü (fiili trafik hacmi /maksimum trafik hacmi) olarak tanımlanan kapasite gerekliliklerinin tesis edilmesi gerekir.

2.2 Adım I - Hemzemin kavşakların uygulanabilirliği

Bir hemzemin kavĢağın uygulanabilir olup olmadığı saptamak için iki kontrol yapılmasıgereklidir:

Bu yol üzerinde hemzemin kavĢak kabul edilebilir mi? Hemzemin kavĢağın kapasitesi yeterli midir?

Yol sınıflandırmasıHemzemin kavĢaklar genelde otoyollar ve dört Ģeritli bölünmüĢ yollar dıĢındaki tümyollarda kabul edilebilirler. Bununla birlikte, bazı önemli yollar arasındaki kavĢaklarda,amaç hemzemin kavĢaklardan kaçınılması olabilir. Fonksiyonel yol sınıflandırmasınadayalı olarak, hemzemin kavĢakların kabul edilebilirliğini gösteren bir tablo hazırlanabilir.Bu tür bir tablo örneğine aĢağıda yer verilmiĢtir.

Kesişen/bağlanan yol

Ana YolDevlet yolu

tip IDevlet yolu

tip IIİl yolları Köy, belediye ve

orman yolları

Devlet yolu, tip I Evet/Hayır

1)

Evet/Hayır

1)

Evet Evet

Devlet yolu, tip II Evet Evet Evet

İl yolu Evet Evet

1) Çok düşük trafik hacmine sahip yollarda, hemzemin kavşak kabul edilebilir

Hemzemin kavşakların kabul edilebilirlik tablosuna örnek

Kapasitenin değerlendirilmesi Bir hemzemin kavĢağın makul gecikme ile hizmet verebileceği trafik hacimleri birçok

faktöre bağlıdır. Bu yüzden, bir hemzemin kavĢağın yeterli olup olmadığına iliĢkin ilk


8/15



kontrol nis peten kaba bir tahmin olacaktır. Bu tahmin, ana ve tali yollar üzerindeki trafikhacimlerinin dikkate alındığı bir Ģema kullanılarak yapılabilir.

AĢağıdaki Ģekil Ġngiltere'den elde edilen deneyimler esas alınarak hazırlanmıĢ böyle birtablo örneğini göstermektedir. (ġehiriçi Alanlarındaki Yollar ve Trafik, 1987)

Secondary road, v/d

15 000

10 000

5 000

10 000 20 000 30 000 40 000Primary road, v/d

At-grade

intersectionpossible

Grade separatedinterchange

needed

Bir hemzemin kavşağın kapasitesinin kontrol edilmesine ilişkin örnek diyagram

2.3 Adım II – Kavşak kategorisinin seçimi

KavĢak kategorisinin seçimi iki adımda yapılabilir:

Güvenlik ve kapasite açısından öncelikli kavĢak yeterli mi? Eğer değilse, kontrollü kavĢak kabul edilebilir mi?

2.3.1 Adım II a- Öncelikli kavşağın uygulanabilirliği

Güvenliğin değerlendirilmesi KavĢaklar için güvenlik gerekliliği arzulanan bir seviye ile belli bir maksimum/minimumseviyenin karĢılanmak zorunda olduğu aralık olarak tanımlanabilir. Beklenen kaza sayısıarzulanan seviyeyi aĢmadığı takdirde, bir öncelikli kavĢağın seçilmesi gerekir. Bu sayı

belli bir seviyeyi aĢtığı takdirde, bir kontrollü kavĢağın seçilmesi gerekir. Tanımlanan

seviyeler arasında bir kontrollü kavĢağın göz önünde bulundurulması gerekir.

Seçim, ana ve tali yollardaki trafik hacimleri ile güvenlik seviyeleri arasındaki iliĢkiyigösteren diyagramlar kullanılarak yapılabilir. AĢağıda, Ġsveç'teki kaza istatistiklerine dayalıolarak, ana yol üzerinde 70 km/s hız sınırının olduğu 3 ayaklı bir kavĢağa (T-kavĢağa) aitdiyagram gösterilmektedir.

Tali yol, araç/gün

Ana yol, araç/gün

Katlı kavşak gerekli

Hemzemin kavşak

mümkün


9/15



Secondary road, v/d

4 000

3 000

2 000

1 000

0

5 000 10 000 15 000Primary road, v/d

Select PriorityIntersection

Consider Control

Intersection

Select ControlIntersection

1 accident/year

0.5 accident/year

Öncelikli kavşakların güvenlik değerlendirmesi ile ilgili örnek diyagram(T-kavşak, 70 km/s)

Kapasitenin değerlendirilmesiGüvenlik nedenlerinden ötürü bir öncelikli kavĢağın göz önünde bulundurulması ya daseçilmesi gerekli olduğu takdirde, kapasitenin kontrol edilmesi gerekir . Bu kontrolgüvenlikte izlenen yol ile aynı Ģekilde yapılabilir. Kapasite gerekliliği (hizmet seviyesi yada yük faktörü olarak tanımlanan) karĢılanması zorunlu olan bir istenen seviye ile belli birmaksimum/minimum seviye olarak tanımlanabilir.

Seçim, ana ve tali yollardaki trafik hacimleri ile kapasite seviyeleri arasındaki iliĢkiyigösteren diyagramlar kullanılarak yapılabilir. AĢağıda, ana yol üzerinde 70 km/s hızsınırının olduğu 3 ayaklı bir kavĢağa (T- kavĢağı) ait diyagram gösterilmiĢtir.

Secondary road, v/d5 000

4 000

3 000

2 000

1 000

0

5 000 10 000 15 000Primary road, v/d


Consider Control

Intersection

Select ControlIntersection

L>0.5

L>0.7

Öncelikli kavşakların güvenlik değerlendirmesi ile ilgili örnek diyagram

(T-kavşak, 70 km/s) L = yük faktörü (fiili trafik hacmi/maksimum kapasite)

Kontrollükavşak seçin

Kontrollü kavşakdüşünün

Öncelikli kavşakse in


Ana yol, araç/gün

Kontrollü kavşakseçin


Önceliklikavşak seçin


Ana yol, araç/gün


10/15



2.3.2 Adım II b - Kontrollü kavşağın kabul edilebilirliği

Yol sınıflandırması ve konumTrafik kontrol tedbir leri (yerel hız limiti ile dur veya yol ver kontrolü) ana yollar üzerindekabul edilemeyebilir. AĢağıdaki tablo yol sınıflandırması ve konuma bağlı olarak standardyol gerekliliklerini göstermektedir.

Yol sınıfı

KonumDevlet

yolu tip IDevlet

yolu tip IIİl yolu

tip I ve II

Şehirdışı Hayır Evet/Hayır Evet

Banliyö Evet/Hayır Evet Evet

Şehiriçi Evet Evet Evet

Farklı yol sınıflarında trafik kontrol önlemlerinin kabul edilebilirliğine ilişkin örnek

2.4 Adım III – Kavşak tipinin seçimi

Adım II’de yapılan öncelikli veya kontrollü kavĢak seçimine bağlı olarak, kavĢak tipininseçimi aĢağıda belirtilen iki yoldan biri ile yapılabilir:

Öncelikli kavĢak tipinin seçimi – Adım II a

Kontrollü kavĢak tipinin seçimi – Adım II b

2.4.1 Adım II a – Öncelikli kavşak tipinin seçimi

Öncelikli kavşak tipleri Önerilen öncelikli kavĢak tipleri aĢağıdaki Ģekillerde gösterilmiĢtir:

Öncelikli kavşak Tip I Öncelikli kavşak Tip II

Güvenliğin değerlendirilmesi Güvenli bir kavĢak genellikle aynı zamanda yeterli kapasite sağladığından, önceliklikavĢağın seçiminde sadece güvenlik performası esas alınır. Seçim daha önceki adımlardakullanılan türden diyagram kullanılarak yapılabilir.


11/15



Secondary road, v/d

1 200

800

400

0

5 000 10 000Primary road, v/d

Select type I

Select type II

Öncelikli kavşak tipinin seçimine ilişkin örnek

2.4.2 Adım III b – Kontrollü kavşak tipinin seçimi

Kontrollü kavşak tipleri Önerilen kontrollü kavĢak tipleri aĢağıdaki Ģekilde gösterilmiĢtir:

Dönel kavşak Sinyalize kavşak

Güvenliğin değerlendirilmesi

Son zamanlarda yapılan incelemelerde dönel kavĢakların sinyalize kavĢaklardan dahagüvenli olduğu tespit edilmiĢtir. Ayrıca dönel kavĢaklar, sinyalize kavĢaklardan farklıolarak, normalde kontrollü bir kavĢağın kabul edilebilir olduğu yol ve yerlerdekullanılabilir. Güvenlik sebeplerinden ötürü, aĢağıdaki durumlar söz konusu olmadığısürece, dönel kavĢak seçilmelidir:

planlama Ģartlarının trafik ıĢıklı kavĢakların seçimini zorunlu kıldığı haller,

trafik ıĢıklı kavĢağın kullanılmasının sosyo ekonomik bakımdan daha avantajlı olduğuhaller.


Ana yol, araç/gün

Tip II seçin

Tip I seçin


12/15



Planlama koşullarının değerlendirilmesiSöz geliĢi mevcut alan ya da birleĢen yolların güzergahına bağlı olarak dönel kavĢağınkullanılması mümkün olmayabilir. Bunun kontrolü standart boyutları olan bir kavĢağın önvaziyet planı incelenerek yapılabilir.

KavĢak koordine edilen sinyalizasyon Ģebekesinin bir parçası olması ya da sinyalizekavĢakların yaygın olduğu bir yerde bulunması halinde, sinyalize edilmiĢ bir kavĢağınseçimi göz önünde bulundurulmalıdır.

Sinyalize kavĢaklar genel olarak bütün yol sınıfları ve yol konumları için kabul edilebilirözellikte değildir. AĢağıdaki tabloda sinyalize kavĢakların kabul edilebilirliğine iliĢkin birörnek verilmiĢtir.

Yol sınıfı

KonumDevlet yolu tip I Devlet yolu tip II İl yolu

tip I ve II

Şehirdışı - - - - - - - - -

Banliyö - - - Kabul edilebilir Kabul edilebilir

Şehiriçi Kabul edilebilir Kabul edilebilir Kabul edilebilir

Farklı yol sınıfı ve konumlarında sinyalize kavşakların kabul edilebilirliğine ilişkin örnek

Gecikmelerin değerlendirilmesiAna yol üzerinde yüksek hacimli trafiğin söz konusu olduğu durumlarda, sinyalizekavĢaklardaki gecikmeler dönel kavĢaklardakinden daha kısa sürelidir. Netice itibariyle,sinyalize kavĢağın toplam sosyo ekonomik maliyeti daha düĢük olabilir. AĢağıdaki Ģekil,sinyalize kavĢakların hangi trafik hacimleri için ekonomik açıdan göz önünde

bulundurulması gerektiğini göstermektedir.

Secondary road, v/d

15 000

10 000

5 000

10 000 20 000 30 000 40 000Primary road, v/d

Select

roundabout

Interchangeneeded

Consider signal

Priority intersection

Ne zaman dönel kavşağın seçilmesi ve ne zaman sinyalize kavşağın

gözönünde bulundurulması gerektiğine ilişkin örnek diyagram


Ana yol, araç/gün

Katlı kavşakgerekli

Dönelkavşakseçiniz

Trafik ışıklı kavşakdüşünün Öncelikli kav ak


13/15



Ekonomik etüdEğer planlama koĢulları ya da trafik hacimleri sebebiyle sinyalize kavĢak göz önünde

bulunduruluyor ise, sosyo ekonomik analiz yapılması gerekir. Bu analize yol inĢaat ve bakım maliyetleri, kaza maliyetleri, seyahat süresi maliyetleri, araç iĢletme maliyetleri ile

çevre giderlerinin dahil edilmesi gerekir.

3 Örnek

Diğer ön koĢullar (standart gereklilikler, kavĢak tipleri ile güvenlik ve kapasite performansları)için Ġsveç’teki Ģartlar esas alınmıĢ iken, aĢağıdaki örnek Türkiye içinönerilen yol sınıflandırmasına dayandırılmıĢtır.

Yol ve trafik verileri

Ana yol : Devlet yolu, tip IITali yol: Ġl yolu, tip II Ayak sayısı: 3Location: ġehirdıĢıTrafik hacimleri : Ana yol 5 000 araç/gün

Tali yol 1 000 araç/gün

Standart gerekliliklerGüvenlik gerekliliği : Yılda 0.5 adet beklenen kazaHız sınırı : 70 km/sKapasite gerekliliği : Yük faktörü < 0.5

Adım I - Hemzemin kavşakların uygulanabilirliğiYol sınıflandırması

Kavşak/kesişen yol

Ana yolDevlet yolu

tip IDevlet yolu

tip IIİl yolu

tip I ve IIKöy, belde ve orman

yolları

Devlet yolu, tip I Hayır Evet / hayır Evet Evet

Devlet yolu, tip II Evet Evet Evet

İl yolu, tip I ve IIEvet Evet

Bu kavĢak için hemzemin kavĢak kabul edilebilir.


14/15



Kapasitenin değerlendirilmesi

Secondary road, v/d

15 000

10 000

5 000

10 000 20 000 30 000 40 000Primary road, v/d

At-gradeintersection

possible

Grade separatedinterchange

needed

Hemzemin kavĢağın kapasitesi oldukça yeterlidir.

Adım II a - Öncelikli kavşağın uygulanabilirliğiGüvenliğin değerlendirilmesi

Secondary road, v/d

4 000

3 000

2 000

1 000

0

5 000 10 000 15 000Primary road, v/d

Select Priority

Intersection

Consider Control

Intersection

Select Contr ol

Intersection

1 accident/year

0.5 accident/year

Bir yılda beklenen kaza sayısı 0.5’tir.Öncelikli kavĢak güvenlik gerekliliğini karĢılamaktadır.

Kapasitenin değerlendirilmesi

Secondary road, v/d

5 000

4 000

3 000

2 000

1 000

0

5 000 10 000 15 000Primary road, v/d


Consider ControlIntersection

Select Control

Intersection

L>0.5

L>0.7

Tali yol, ara /gün

Ana yol, ara /gün

Katlı kavşak gerekli

Hemzemin

kavşak mümkün


Kontrollü kavşakseçin

Kontrollü kavşakdüşünün 1 kaza/yıl

0.5 kaza/yıl

Öncelikli kavşakseçin

Ana yol, araç/gün

Tali ol, ara / ün

Ana yol, araç/gün

Kontrollü kavşak seçin

Önceliklikavşak seçin



15/15



Yük faktörü 0.5’ten azdır.Öncelikli kavĢak kapasite gerekliliğini karĢılamaktadır.

Sonuç

Hem güvenlik hem de kapasite bakımından yeterli olduğundan, öncelikli kavşakseçilebilir.

Adım II b - Kontrollü kavşağın kabul edilebilirliğiÖncelikli kavĢak seçilmiĢ olduğundan, kontrollü kavĢağın kabul edilebilirliğininkontrolüne gerek yoktur.

Adım III a - Öncelikli kavşak tipinin seçimi

Güvenlik

Secondary road, v/d

1 200

800

400

0

5 000 10 000Primary road, v/d

Select type I

Select type II

Güvenlik nedenlerinden ötürü, ana yolda ayrı bir sola dönüĢ Ģeridi bulunan, önceliklikavĢak Tip II seçilmelidir.


Ana yol, araç/gün

Tip II seçiniz

Tip I seçiniz

Documents

KGM Kavşak Seçimi