Karakteristike i specifičnosti pionirske džentrifikacije: primer

beogradske Savamale

Ciljevi projektnog zadatka

• Opšti cilj: Utvrditi da li u Savamali dolazi do postepenog procesa pionirske džentrifikacije.

• Posebni ciljevi:1. Utvrditi da li je, i u kolikoj meri prisutno povećanje koncentracije „kreativne klase“ u Savamali, kao glavnog aktera pionirske džentrifikacije. 2. Utvrditi potencijalne uzroke privlačenja nove „kreativne klase“ u ovaj deo grada. 3. Utvrditi da li pridošla „kreativna klasa“ smatra da i sama doprinosi promeni prostora Savamale, ili je više pasivan konzument prostora koji neko drugi kreira.

Savamala

• Savamala je jedna od centralnih beogradskih četvrti koja se nalazi na desnoj obali reke Save

• Najbitnija karakteristika ove oblasti u prošlosti je bila njena lokacija, te je predstavljala raskršće puteva o čemu svedoče značajni saobraćajni objekti (Glavna železnička stanica, Autobuska stanica, Brankov most, Stari savski most itd.)

• Danas, ovaj prostor “oživljava” i oblikuje novu generaciju umetnika

• “U okviru ovog projekta budućnost Savamale neće oblikovati urbanisti, političari i investitori, već umetnici, arhitekte i aktivisti različitog profila, koji će godinu dana zajednički ulagati napore u revitalizaciju ove četvrti.” (Urban Incubator, http://www.goethe.de/ins/cs/bel/prj/uic/srindex.htm)

KC Grad

Savamala i projekti Gete instituta

MIXER House

Savamala

Hipoteze

1. U Savamali dolazi do postepenog procesa pionirske džentrifikacije.

2. Prisutno je povećanje koncentracije „kreativne klase“u Savamali, kao glavnog aktera pionirske džentrifikacije. Cilj – uzroci (šta ih privlači, od kada područje smatraju atraktivnim , da li tek nakon otvranaj mikser festivala, ili i ranije zbog samog “šmeka” lokacije – pretpostavka? )

3. Pridošla „kreativna klasa smatra“ da sama doprinosi promeni prostora Savamale, a ne da je pasivan konzument prostora koji neko drugi kreira.

Teorijski okvir 1• Džentrifikacija - proces porasta stanovništva centralnih gradskih područja, u

uzročnoj povezanosti sa strukturalnim karakteristikama postindustrijskog društva, posebno karakteristikama globalizacije, promenjenom ulogom države blagostanja, izmenama u životnom stilu različitih socijalnih grupa. (Petrović u Bogdanović Mimica, 2007)

• Pionirska džentrifikacija :

– vezuje se za period od kasnih pedesetih, sa intenziviranjem od sedamdesetih, a podrazumeva proces u kome obrazovana srednja klasa, posebno iz oblasti umetnosti, nastanjuje i renovira napuštene ili oronule zgrade. (Petrović, 2007)

– Profitabilna džentrifikacija: angažovanjem lokalnih zanatlija i umetnika u renoviranju doprineli su stvaranju specifičnne kulturne infrastrukture tog dela grada (ovo je produkt pionirske - nekako nije najjasnije napisano, trebalo bi da se nalazi u određenju prethodnog pojma, a od toga krenuti u određenju profitabilne), koja vremenom dobija na vrednosti i podstiče preduzetnike da preduzmu akciju ka novčanoj valorizaciji ovog prostora. ZAŠTO JE VAMA BITNA POFITABILNA, DA LI JE CILJ DA ISPITATE I STAV POTENCIJALNIH PIONIRSKIH AKTERA DŽ PREMA BUDUĆNOSTI PODRUČJA – AKO DA TREBALO BI DA JE PREPOZNATO U CILJU I HIPOTEZAMA

– Negativna pojava džentrifikovanja prostora: isključivanja izvornih aktivnosti lokalnog stanovništva i, uopšte, izopštavanje samog stanovništva.

Teorijski okvir 2• Floridina teorija (Florida, 2004):

– Prostor: mesto ekonomskih aktivnosti, težnja firmi da se grupišu zajedno.

– Kreativna klasa: - kontekst – da li se u BG formira kreativna klasa, koja su joj obeležja, da li segmenti kreativne klase koji su nosioci pionisrke džentrifikacije imaju dovoljno kapitala za ovaj proces -

• Zaposleni u poslovima čija je funkcija da „kreiraju značajne nove forme“

• Superkreativno jezgro: naučnici i inženjeri, univerzitetski profesori, pesnici i pisci, umetnici, zabavljači, glumci i arhitekte, kao i „misaoni lideri“ modernog društva: urednici, kulturne figure, istraživači, analitičari, i drugi kreator javnog mnjenja.

• Postsocijalistički grad (Petrović, 2009): konkretnije – da li postsoc grad ima više potencijalnih prostora za džentrifikaciju, šta ih karakteriše: zapuštenost ali ne i dominatno siromašno stanovništvo (veća socijalna hetergenost, i dominantno privatni vlasnički status – nakon privatizacije)

karakteristike socijalističkog sistema bitno odredile način organizacije prostora i upotrebe ključnih prostornih resursa, te stepen efikasnostii njihove iskorišćenosti sa ekološkog, socijalnog i ekonomskog aspekta

– niz negativnih efekata nekontrolisanog iskorišćavanja gradskog prostora: na globalnom nivou, sprečavaju postscocijalstički grad da se konkurentno upusti u trku sa postmodernim kapitalističkim metropolama, stavljajući ga tako u poluperiferni položaj

Metodologija• Intervju na osnovu upitnika- “naučni razgovor (ili intervju)

svako prikupljanje podataka putem govornog opštenja, s ciljem da se dobijena obaveštenja upotrebe u naučne svrhe” (Milić, 1996)

• Prednosti ovog metodološkog postupka:

– Izvorna obaveštenja se stvaraju radi specifičnih potreba i ciljeva

– Pruža uvid u celinu proučavane pojave, a ne samo u pojedine delove

– Sagledavanje i subjektinog doživljaja ispitanika

• Podaci za potrebe istraživanja su prikupljani tokom maja i juna 2014. godine

Dimenzije i indikatori

• Pionirska džentrifikacija – osmisliti indikatore1. Istorija naseljavanja (odakle, kako.....)2.Prostorni resursi i aktivnosti (osmisliti indikatore)3.Stavovi prema prostoru i aktivnostima (koji)• Kreativna klasa – osmisliti indikatore1.Socio-ekonomski status (indikatori)2.Vrednosti - stavovi(koje, koji su bitne/i za njihovu

identifikaciju kao socijalne grupe i u prostoru?)

Uzorak

• Nameran i nereprezentativan (ne može doneti pouzdane zaključke za celokupnu populaciju, ali je adekvatan za obim i potrebe našeg rada)

• Odabir ispitanika: grudva uzorkovanje- prvih nekoliko ispitanika se bira po sopstvenoj želji (biraju se oni za koje se smatra da će biti najprikladniji za istraživanje), a zatim ti ispitanici preporučuju druge ispitanike za koje smatraju da će dati plodonosne odgovore (Fajgelj, 2005)

Literatura• Bogdanović, Marija i Mimica, Aljoša. 2007. Sociološki rečnik. Beograd:

ZINS

• Lees Zukin. Sharon. Gentrification: Culture and Capital in the Urban Core. Annual Review of Sociology. Vol. 13. pp. 129-147

• Loretta, Slater Tom. Wyly, Elvin. 2013.Gentrification.Routledge, US

• Milić, Vojin. 1996. Sociološki metod. Beograd: Zavod za udžbenike i nastavna sredstva

• Milić, Vojin. 1965. Sociološki metod. Beograd: Nolit

• Petrović, Mina. 2009. Transformacija gradova: ka depolitizaciji urbanog pitanja. Beograd: Institut za sociološka istraživanja Filozofskog fakulteta

• Fajgelj, Stanislav. 2005. Metode istraživanja ponašanja. Centar za primenjenu psihologiju, Beograd

• Florida, Richard. Cities and the Creative Class .2004. Carnegie Mellon University, US http://www.creativeclass.com/rfcgdb/articles/4%20Cities%20and%20the%20Creative%20Class.pdf (pristupljeno 24.04.2014)