Kanül / Kateter Bakımı · 2019. 12. 5. · kateterlerinin katetere bağlı infeksiyon gelişimini önlemek amacıyla rutin olarak değiştirilmesi önerilmez b. Sadece ateş nedeniyle

Kanül / Kateter Bakımı

Uz. Hem. G. Serap Tatlıoğlu

Damar içi kateterler

• DİK’lar günümüz tıp pratiğinde yaygın kullanılmakta ve pek çok durumda kaçınılmaz olarak uygulanmaktadır.

• DİK’lar dört grupta incelenebilir:

• 1. PVK’lar, ( Periferik Venöz Kateterler )

• 2. SVK’lar, ( Santral venöz kateter )

• 3. Pulmoner arter kateteri,

• 4. Periferik arter kateteri.

Periferik Kateterler

• IV periferik kateterler genellikle aralıklı ya da sürekli sıvı ve ilaç infüzyonu amacıyla kullanılır

• Ucundaki iğnenin boy ve çapına göre çeşitli numaralarda IV kateterler bulunur

Periferik Kateterler

• Kataterler, hastanın venlerinin özelliklerine, uygulamanın amacına, süresine ve verilecek ilacın özelliklerine göre seçilir

• Periferik kateterlerden– Dokular için irritan olan vasopressör ve

elektrolitler

– Yüksek yoğunlukta infüzyon gerektiren sıvılar

– Enfeksiyon ve flebit riskini artırabilecek protein ve lipit içerikli solüsyonlar ( total parenteral nütrisyon(TPN) verilmemelidir

Perfüzyon Yöntemi İle İlaç Uygulama

• Konsantre ve yarılanma ömürleri kısa olan ilaçların, hastanın kilo/doz ayarlamasına göre verilecek ilaç miktarlarının belirlenerek perfüzörlerle sürekli uygulanmasıdır

Perfüzyon Yöntemi İle İlaç Uygulama

• Hastaya gerekli dozun doğru ve güvenli bir şekilde uygulanmasını sağlar

• Konsantre ilaçları uygularken hastaya gereksiz sıvı yüklenmesini önler

• Küçük dozların verilmesinde kolaylık sağlar

• Hastaya verilen doz her an hesaplanabilir

Santral Venöz Kateterler

• Kalbe direk açılan bir vene ( vena cava superior, vena cava inferior ) kateter yerleştirilmesi işlemidir

• Endikasyonları

• Santral venöz basınç (CVP) ölçümü yapılması gereken hastalar

• Uzun süreli IV ilaç gereksinimi

• Periferik damar yolu bulunamayan hastalar

• Periferik venler ve dokular için irriten olan potasyom, vasopresör gibi ilaçların uygulaması gereksinimi

Santral Venöz Kateterler

• Hızlı bir şekilde kan ve kan ürünleri verilmesi gereken durumlar

• Ototransfüzyon için kan alınacak hastalar

• Acil transvenöz pace-maker takılacak hastalar

• Pulmoner arter kateteri yerleştirilmesi gereken hastalar

• Total parenteral nutriyon (TPN) uygulanacak hastalar

Sağlık Çalışanlarının Eğitimi

• a. Sağlık çalışanları DİK’ların kullanım – Endikasyonlar,

– Takılması

– Bakımı ile ilgili kurallar

– İnfeksiyon kontrol önlemleri konusunda eğitilmelidir

• b. Kateter ilişkili kan dolaşım enfeksiyonlarının insidansını azaltabilmek için YBÜ’lerindeyeterli sayıda hemşire bulundurulmalıdır

El Hijyeni

• a. DİK giriş bölgesinin

– Palpasyonu öncesinde ve sonrasında,

– Kateter takılmasından,

– Pansuman değiştirilmesinden

– Kateterle ilgili her tür manipülasyondan önce ve sonra el hijyeni sağlanmalıdır.

El Hijyeni

• Bu amaçla antiseptik içeren sıvı sabun ve su veya alkollü el antiseptikleri kullanılmalıdır.

• Antiseptik solüsyon uygulanmasını takiben DİK giriş yeri palpe edilmemeli, palpeedilecekse mutlaka aseptik tekniğe uyulmalıdır

• b. Eldiven kullanımı el yıkama (el hijyeni) gerekliliğini ortadan kaldırmaz.

Kateter Takılması ve Bakımı Sırasında Aseptik Tekniğe Uyulması

• a. DİK takılması ve bakımı sırasında aseptik tekniğe uyulmalıdır

• b. Periferik DİK’ları takarken steril eldiven yerine temiz eldiven giyilebilir. Ancak bu durumda cildin antiseptik solüsyonla temizlenmesini takiben kateter giriş bölgesi kesinlikle tekrar palpeedilmemelidir.

• Arteryel veya santral kateterler takılırken steril eldiven giyilmelidir

• c. DİK’ların pansumanı değiştirilirken temiz veya steril eldiven giyilmelidir

Kateter Giriş Yerinin Bakımı

• Cilt antisepsisi; • DİK takılmasından önce ve pansuman değişimi

sırasında cildin uygun bir antiseptik solüsyonla temizlenmesi gerekir.

• %2’lik klorheksidin içeren antiseptik solüsyonlar tercih edilmekle birlikte, bu amaçla tentürdiyot, iyodofor veya %70’lik alkol de kullanılabilir

• İki aylıktan küçük bebeklerde klorheksidin kullanımı tartışmalıdır

• Kateter takılmadan önce giriş yerine sürülen antiseptik solüsyon cilt üzerinde kalmalı ve hava ile temas ederek kuruması beklenmelidir.

Kateter Giriş Yeri Örtüleri

• Kateter giriş yerinin örtülmesi için steril gazlı bez veya steril, şeffaf, yarı geçirgen örtüler kullanılmalıdır .

• Kalıcı SVK'ların giriş yeri tamamen iyileştikten sonra kapatılmasına gerek yoktur.

• c. Hasta fazla terliyorsa veya kateter giriş yerinden kanama veya sızdırma varsa, gazlı bez örtüler, şeffaf yarı geçirgen örtülere tercih edilir.

• d. Kateter pansumanı nemlendiğinde, gevşediğinde (bütünlüğü bozulduğunda) veya gözle görülebilir kirlenme meydana geldiğinde mutlaka değiştirilmelidir.

Kateter Giriş Yeri Örtüleri

• Erişkin ve adölesan hastalarda özel durumlar da dikkate alınarak kateter pansumanı en az haftada bir kez değiştirilmelidir.

• f. Fungal infeksiyonları ve antimikrobiyal direnci artırıcı etkileri nedeniyle hemodiyaliz kateterleri dışında, katetergiriş yerine antibiyotik içeren krem uygulanması önerilmez

• g. Kateterlerin su ile temas etmemesi gerekir. Kateter, bağlantı cihazları ve kateter giriş yeri su geçirmez bir örtü ile kaplandıktan sonra hastanın duş almasına izin verilebilir

Damar İçi Kateterlerin Seçimi ve Değiştirilmesi

• Damar içi kateterlerin takılacağı bölge seçilirken hem enfeksiyon hem de mekanik komplikasyon gelişme riski dikkate alınmalı ve komplikasyon gelişme riskinin en düşük olduğu bölge tercih edilmelidir

• İhtiyaç ortadan kalkar kalmaz damar içi kateter çıkartılmalıdır.

• Sadece enfeksiyon insidansını azaltmak amacıyla santral venöz veya arteryel kateterler rutin olarak değiştirilmemelidir

Damar İçi Kateterlerin Seçimi ve Değiştirilmesi

• Erişkin hastalarda flebit gelişimini önlemek için periferikvenöz kateterlerin 72-96 saatte bir değiştirilmesi önerilir. Çocuk hastalarda ise komplikasyon gelişmedikçe periferikvenöz kateterlerin rutin olarak değiştirilmesine gerek yoktur. IV tedaviye devam edildiği süre boyunca kalabilir (enfeksiyon yoksa )

• Kateter giriş yerinde pürülan akıntı gözlendiğinde santral venöz kateter değiştirilmelidir

• Hasta hemodinamik olarak değişken ve kateterle ilişkili bakteriyemi şüphesi varsa santral venöz kateterideğiştirilmelidir

Damar İçi Kateterlerin Seçimi ve Değiştirilmesi:

• Aseptik tekniğe bağlı kalındığından emin olunmayan, acil takılması vb. durumlarda, 48 saatten geç olmamak kaydıyla mümkünse tüm kateterler değiştirilmelidir

• Enfeksiyon kaynağı olabilecek kateterin değiştirilme zamanı klinik bulgular ile değerlendirilmelidir. Kateterin enfeksiyon kaynağı olma olasılığı olmayan durumlarda bakteremik ve fungamik hastalarda kateter dışında başka enfeksiyon kaynağı varsa kateterlerin rutin olarak değiştirilmesi gerekli değildir

İnfüzyon setleri

• Katetere bağlı enfeksiyon kanıtlanmadığı veya bu yönde bir şüphe olmadığı sürece, infüzyon setlerinin ve bunlarla ilgili her türlü bağlantının 72 saatten daha kısa aralıklarla değiştirilmesi gerekli değildir

• Kan, kan ürünleri ve lipid emilsiyonlarının verilmesi için kullanıllan infüzyon setleri infüzyonun başlamasını takiben 24 saat içinde değiştirilmelidir.

İnfüzyon setleri

• Eğer solüsyon sadece dekstroz ve aminoasit içeriyorsa infüzyon setlerinin 72 saatten kısa aralıklarla değiştirilmesi gerekli değildir

• Propofol infüzyonları vermek için kullanılan setler, kullanıma bağlı olarak ve üreticilerin tavsiyelerine göre her 6 veya 12 saatte bir değiştirilmelidir

İğnesiz damar içi sistemler

• İğnesiz bölümlerin değiştirilme sıklığı en az infüzyonsetlerinin değiştirilme sıklığı ile aynı olmalıdır

• Kapaklar 72 saatten daha sık olmayan aralıklarla veya üreticilerin tavsiyelerine göre değiştirilmelidir

• Kaçakları ve kapalı sistemin bütünlüğünün bozulmasını önlemek için sistemin tüm parçalarının birbirine uyumlu olmasına dikkat edilmelidir

• Giriş portunu uygun bir antiseptikle temizleyerek ve porta sadece steril araçlarla girerek kontaminasyon riski en aza indirilmelidir

Parenteral Sıvılar

- Lipit içeren solüsyonların infüzyonları 24 saatlik süreç içerisinde tamamlanmalıdır

- Sadece lipit içeren emilsüyonların infüzyonları 12 saat içeriside tamamlanmalı, volüm daha fazla zamanı gerektiriyorsa, infüzyon mutlaka 24 saat içerisinde tamamlanmalıdır

- Kan ve diğer ürünlerin infüzyonu 4 saat içerisinde tamamlanladır

İntravenöz Enjeksiyon Portları

Sistemi girmeden önce enfeksiyon portlarının %70 alkol veya iyodofor ile temizlenmelidir

Kullanılmadığı sürece tüm musluk sistemlerinin kapakları kapalı tutulmalıdır

İntravenöz Karışımların Hazırlanması ve Kalite Kontrolü

- Bütün parenteral solüsyonlar eczanede, laminer hava akımı altında, aseptik teknik kullanılarak hazırlanmalıdır

- Görünür bir bulanıklık, sızıntı, çatlak veya partiküller varsa veya kullanım tarihi geçmişse hiçbir parenteral sıvı kullanılmamalıdır

- Parenteral katkılar ve ilaçlar için mümkünse tek doz flakonlar kullanılmalıdır

- Tek kullanımlık flakonlardan kalan içerik daha sonra kullanılmak üzere birbirine eklenerek saklanmamalıdır.

Eğer multidoz flakonlar kullanılırsa

- Üretici firma tarafından önerilmişse, çok kullanımlık flakonlar açıldıktan sonra soğukta saklanmalıdır

- Çok kullanımlık flakonlar kullanılmadan önce flakonlarıngiriş diyagramı %70 alkol ile temizlenmelidir

- Her çok kullanımlık flakona giriş için steril bir araç kullanılmalı ve giriş öncesi diyafragmasına dokunmaktan kaçınılmalıdır

- Sterilliğinden emin olunamıyorsa çok kullanımlık flakonlaratılmalıdır

Yetişkin ve Pediyatrik Hastalarda Santral Venöz Kateterler( Hemodiyaliz ve Pulmoner Arter Kateterleri Dahil )

Genel İlkeler

a. Hasta bakımı için gerekli olan en az sayıda port veya lümene sahip SVK'ların kullanılması tercih edilmelidir.

b. Antimikrobiyal veya antiseptik kaplı SVK'ların rutin olarak kullanımı önerilmez. KBKDİ'lerin önlenmesi için gerekli olan tüm önlemler alınmasına (kateter takılmasından ve bakımından sorunlu personelin eğitimi, kateter takılırken maksimum steril bariyer önlemlerine uyulması ve %2'lik klorheksidinglukonat ile cilt antisepsisi sağlanması) rağmen infeksiyonhızı beklenen düzeyin altına indirilememişse kateterin beş günden uzun süre kalması beklenen erişkin hastalarda antibiyotik veya antiseptik kaplı SVK'lar kullanılabilir


c. Antibiyotik veya antiseptik kaplı kateterlerin çocuk hastalarda kullanımı ile ilgili herhangi bir öneride bulunmak mümkün değildir

d. Kateter takmayı yeni öğrenen kişilerin, bu konuda eğitimli ve yetkin kişilerin gözetiminde kateter takması önerilir

e. Uzun süreli ve aralıklı damar erişimine ihtiyaç duyulan hastalarda kalıcı kateterler tercih edilmelidir. Sık veya sürekli damar erişimine gereksinim gösteren hastalarda ise periferik yoldan takılan santral kateter veya tünelli SVK'ların tercih edilmesi önerilir


f. Geçici bir hemodiyaliz kateterinin üç haftadan uzun süreyle kullanılması bekleniyorsa manşetli kateterler tercih edilmelidir

g. Diyaliz için kalıcı erişim yolu olarak SVK yerine fistül veya grefttercih edilmelidir

h. Hemodiyaliz kateterleri, acil durumlar dışında kan alma veya hemodiyaliz dışı işlemler için kullanılmamalıdır

ı. Kateter takıldıktan sonra ve her hemodiyaliz seansının sonunda hemodiyaliz kateterinin çıkış yerine povidon iyot içeren antiseptik krem sürülmesi önerilir. Ancak bu öneriyi yerine getirebilmek için kateter materyalinin antiseptik krem ile etkileşim göstermediğinden emin olunması (üretici firma önerilerinin alınması) gereklidir


Kateter Takılma Yerinin Seçimi

Kateterin takılma yeri belirlenirken hem infeksiyon gelişme riski hem de mekanik komplikasyon riski (pnömotoraks, subklavyen arter zedelenmesi, subklavyen ven laserasyonu, subklavyen ven stenozu, hemotoraks, tromboz, hava embolisi, kateterin yerinden oynaması gibi) dikkate alınmalıdır

Erişkin hastalarda infeksiyon gelişme riskini azaltmak için tünelsiz SVK'larınjuguler veya femoral ven yerine subklavyen vene takılması önerilir

Kateter ihtiyacı olduğunda venöz stenoz gelişimini önlemek için hemodiyaliz ve ferezis amacıyla juguler veya femoral kateterin subklavyenkatetere tercih edilmesi önerilir


Kateter Takılması Sırasında Maksimum Steril Bariyer Önlemlerine Uyulması

a. SVK (periferik yolla yerleştirilen santral kateterler dahil) takılırken veya kılavuz kateter üzerinden kateter değiştirilirken bone, maske, steril önlük, steril eldiven ve büyük steril örtüden oluşan maksimum bariyer önlemlerine uyulmalı ve aseptik teknik kullanılmalıdır

b. Pulmoner arter kateterini korumak için kateter yerleştirilirken steril bir kılıf kullanılmalıdır

Kateter Değişimi

a. SVK, periferik yolla yerleştirilen santral kateter, hemodiyaliz kateteri veya pulmoner arter kateterlerinin katetere bağlı infeksiyon gelişimini önlemek amacıyla rutin olarak değiştirilmesi önerilmez

b. Sadece ateş nedeniyle SVK veya periferik yolla yerleştirilen santral kateterlerin çıkarılması gerekli değildir. Başka bir infeksiyon odağının varlığında veya ateşin infeksiyon dışı bir nedene bağlı olmasından şüphelenildiğinde, kateteriçıkarmanın uygun olup olmayacağına hastanın klinik durumu dikkate alınarak karar verilmelidir

Kateter Değişimi

c. Kılavuz tel üzerinden kateter değişimi;

Tünelli olmayan kateterlerde infeksiyon gelişmesini önlemek için rutin olarak kılavuz kateter üzerinden kateter değişimi önerilmez

Herhangi bir infeksiyon bulgusu yoksa iyi çalışmayan tünelli olmayan kateterlerin kılavuz tel üzerinden değiştirilmesi önerilir

Kılavuz tel üzerinden kateter değişimi yapılırken yeni kateterin takılması işlemine başlamadan önce steril eldivenlerin çıkarılması ve yeni bir çift steril eldiven giyilmesi önerilir

Kateter ve Kateter Giriş Yerinin Bakımı

• a. Genel önlemler;

• Çok lümenli bir kateter kullanılıyorsa lümenlerden biri sadece parenteral beslenme için ayrılmalıdır.

• b. Antibiyotikli yıkama solüsyonları;

• KBKDİ gelişmesini önlemek için rutin olarak antibiyotikli yıkama solüsyonlarının kullanılması önerilmez. Antibiyotikli yıkama solüsyonları sadece özel bazı durumlarda profilaksiamacıyla kullanılabilir (aseptik tekniğe en üst düzeyde uyum gösterilmesine rağmen, çok sayıda KBKDİ geçirme öyküsü olan kalıcı kateterli veya portlu hastalar gibi)


• c. Kateter giriş yeri örtüsü;

• Kateter pansumanı ıslandığı, bütünlüğü bozulduğu, kirlendiği veya giriş bölgesinin inspeksiyonu gerekli olduğu zaman değiştirilmelidir

• Kısa süreli kateterlerde kateter pansumanı gazlı bez kullanılmışsa iki günde bir, şeffaf örtü kullanılmışsa en az yedi günde bir değiştirilmelidir. Ancak çocuk hastalarda kateterin yerinden çıkma riski yüksekse pansuman daha uzun aralıklarla değiştirilebilir

• Kateter giriş yeri iyileşene kadar, kalıcı kateter üzerindeki pansumanın bir haftadan daha sık aralıkla değiştirilmesine gerek yoktur


• d. Yedi günlükten küçük veya gestasyon yaşı 26 haftadan küçük olan yenidoğanlarda kateter giriş yerine klorheksidin emdirilmiş sünger uygulanmamalıdır

• e. Dikişsiz sabitleme sistemlerinin kullanımı konusunda öneride bulunmak mümkün değildir

• f. Kateter giriş yeri bakımının kullanılan kateter materyali ile uyumlu olmasına özen gösterilmelidir

• g. Tüm pulmoner arter kateterleri için steril kılıf kullanılmalıdır

Periferik kateterler (PVK)

• One million global periferik venöz kateter çalışması 2014-2015

• Avustralya da Griffith Üniversitesi tarafından organize edilen ve dünya çapında PVK’larla ilgili gerçekleştirilen en kapsamlı tek günlük nokta prevalans çalışması

• Dünya çapında 50 ülkeden 410 hastane katıldı

• >70 000 hasta tarandı ve 42 000 PVK verisi toplandı

• Veriler analiz ediliyor. Ülkeler kendi verilerini kullanabiliyor

• Türkiye katılan hastane sayısı açısından 5. sırada


• Ülkemizde 10 ilde 33 hastanede nokta prevalans çalışması yapıldı.

• Çalışmada 3663 PVK verisi toplandı

– PVK ile ilişkili komplikasyon 573 hasta (%15)


• BulgularKomplikasyon Sayı

Elle muayenede ağrı/hassasiyet 260

> 1 cm’den büyük kızarıklık 79

> 1 cm’den büyük şişlik 46

Pürülans 4

>1 cm’den büyük dokularda endürasyon/sertlik 17

Palpalbe ven 68

Damar boyunca çizgi/kırmızı hat 37

İnfiltrasyon 11

PVK etrafında morarma/kurumuş kan 49

PVK’da sızıntı akıntı 28

Kapama örtüsü altında kaşıntı/döküntü 13

PVK’nın kısmi / Tam ayrılması 13

Kapama örtüsü altında kabarıklık / tahriş 4


• Flebit Skoruna Göre Değerlendirme

IV kateter yeri Sağlıklı 0 %84.4

Aşağıdakilerden biri:Hafif ağrı, hafif kızarıklık 1 %7.7 %49.4

Aşağıdakilerden ikisiAğrı, eritem, şişlik 2 %1.4 %9.1

Aşağıdakilerden hepsiKanül boyunca ağrı, eritem, sertlik 3 %0.2 %1.4

Aşağıdakilerden hepsi yoğunKanül boyunca ağrı, eritem, sertlik ve palpable ven 4 %0.3 %1.9

Aşağıdakilerden hepsi yoğunKanül boyunca ağrı, eritem, sertlik ve palpable ven, ateş 5 0 0


• PVK ile ilişkili Komplikasyonlar Farkındalık çalışması

• Çalışma süresince en az 72 saat süreyle bir PVK takılması öngörülen yetişkin (>18 yaş üstü) yatan hastalar

• Katater takılacağı bölgede infeksiyon ve cilt hasarı olan hastalar çalışmaya dahil edilmemiş

• Kapama örtüsü altına ilaç sürülmesi gereken hastalar çalışmaya alınmamış


• 507 hastadan veri toplanmış

• 290 hastada komplikasyon gelişmiş (%57,2)


• BulgularKomplikasyon Sayı

Elle muayenede ağrı/hassasiyet 65

> 1 cm’den büyük kızarıklık 110

> 1 cm’den büyük şişlik 63

Pürülans 4

Kateter tıkanması 59

Palpalbe ven 6

Lokal enfeksiyon 1

İnfiltrasyon 48

PVK etrafında morarma/kurumuş kan 10

PVK’da sızıntı akıntı 43

İnfüzyon setinde kan 21

PVK’nın kısmi / Tam ayrılması 22

Kapama örtüsü altında kabarıklık / tahriş 7


• Flebit Skoruna Göre Değerlendirme

IV kateter yeri Sağlıklı 0 42.8

Aşağıdakilerden biri:Hafif ağrı, hafif kızarıklık 1 %23.6 %41.4

Aşağıdakilerden ikisiAğrı, eritem, şişlik 2 %11.4 %20

Aşağıdakilerden hepsiKanül boyunca ağrı, eritem, sertlik 3 %4.3 %7.6

Aşağıdakilerden hepsi yoğunKanül boyunca ağrı, eritem, sertlik ve palpable ven 4 %0.7 %1.3

Aşağıdakilerden hepsi yoğunKanül boyunca ağrı, eritem, sertlik ve palpable ven, ateş 5 % %


• PVK uygulamaları sırasında gözlenen uygulama hataları

• Hastaya PVK takma öncesi ve sonrası el hijyenine uyumun yetersiz olması

• PVK takılma sırasında eldiven giyilmemesi

• PVK yoluyla total parenteral nutrüsyon uygulanması

• Abtekübital fossa veya bilek gibi fleksiyon bölgelerinin sık kullanılması


• Cilt temizliği için alkollü steril olmayan pamuk kullanılması ve takiben tekrar palpasyon yapılması

• Girişim yerinde kıl temizliği yapılmaması

• İğnesiz konnektörlerin nadiren kullanılması

• Kapama örtülerinin özensiz bir şekilde uygulanması ve değişim sırasında cilt temizliğinin yapılmaması

• PVK girişim yerinin her şiftte gözleminin yapılmaması


• Ulusal Damar Erişimi Yönetimi Rehberi 2018

• II Periferik Venöz kateter Yönetimi• A. Periferik Venöz Kateter Endikasyonları, Seçimi Ve Yerleştirilmesi• Hastanın hastaneye transferi öncesi dönemde i.v. tedavi gereksinimi • Hastanın hastaneye transferi öncesi dönemde güvenliğinin

sağlanması ve hastaya İ.V. yolla ilaç uygulanması • İ.V. sıvı tedavisinde maliyetin sınırlı olduğu durumlar• Periferik kateterler, periferik tedaviye uygun ilaçların ve

solüsyonların (<900 mOsm/L, vezikan veya irritan olmayan) 6 günden daha kısa süreli uygulandığı tedavilerde uygun kabul edilir. 6 günü geçen tedavilerde orta hat kateterlerine veya periferikyerleşimli santral kateterlere geçiş yapılmalıdır .


• Periferik kateterler santral venöz uygulama endikasyonu olmayan, kateter boyu ve çapına uygun venlere sahip tüm hastalarda tercih edilmelidir

• Kronik böbrek hastalarında glomerüler filtrasyon hızı <44 mL / min/1.73 m2, böbrek fonksiyonları 3B ve üstü kategoride olduğu durumlarda hemodiyaliz, fistül veya greftler için periferik ve santral damarların korunması amacıyla el üzeri veya üst ekstremite distalindenperiferik kateter uygulaması tercih edilir

• 3 aydan daha kısa süreyle uygulanacak döngüsel ve episodik kemoterapi (vezikan olmayan) uygulamalarında endikedir


• Kateter Yeri Seçimi

• Sefalik ven, metakarpal, bazilik venler ve medianantebrakiyal venlerinfüzyon için en uygun olan venlerdir. Yenidoğan ve bebeklerde ise alt ve üst ekstremiteler ile kafa derisi kullanılabilir


• Elin dorsalindeki yüzeyeldamarlar başarı ile kullanılabilir ancak ağrılı olabilir


• Venöz giriş üst ekstremitelerin distal bölgelerinden başlatılmalıdır. Bu uygulama bir önceki giriş alanının proksimalinde kalan alanların kullanılmasına olanak sağlar

• Herhangi bir kol kateter yerleşimi için kullanılabilir ancak hasta konforu açısından öncelikli olarak hastanın dominant olmayan tarafından başlanmalıdır

• Aksiller nod diseksiyonu geçirmiş hastanın işaretlenmiş kolundan kateter uygulaması gerçekleştirilmemelidir


• Yanık hastalarında erken dönemde bakteriyel kontaminasyon riskini artırdığından kateterin yaranın uzağında bir bölgeye yerleştirilmesi gerekir

• Eğer hastanın başka bir damarı uygunsa antekübital damarlar kullanılmamalıdır. Kolun bükülmesi sıvı akışının durmasına ve zamanla kateterin yerinden çıkmasına neden olabilir. Ayrıca daha sonra gerekirse periferik yerleşimli santral kateter uygulaması için antekübital bölge kullanılabilir. Kullanmak gerektiğinde eklemin sabitlenmesi gerekir. Ancak acil durumlarda (ör. Travma, masif kanama, vb) daha büyük ven gereksinimi olduğunda kullanılabilir.

• Ayak damarları periferik dolaşım durgunluğundan, emboli ve trombofilebit gibi komplikasyonlar yönünden risk taşıdığından dolayı diğer damarlar uygun olduğu sürece tercih edilmemelidir


• Acil durumlarda veya 4 günden kısa süreli tedavilerde eksternal juguler veya ayak venleri kullanılabilir.– a. Boyunda eksternal juguler ven seçilir. Kateter takmak

için hasta trandelenburg pozisyonunda olmalıdır.

– b. Alt ekstremitede, medial malleol seviyesindeki safen venve ayak sırtındaki dorsal metatarsal venler seçilir.

• 1Ameliyat bölgesindeki damarlar kullanılmamalıdır. Yakın dönem mastektomi ameliyatı olan kola veya diyaliz için şant veya fistül uygulanmış kola girişimde bulunulmamalıdır


• Ven inflamasyonunu gösteriyor olabileceğinden palpasyonlaağrılı olan alanların kullanımından kaçınılmalıdır

• Skleroze olan, filebit veya tromboz gelişen venler palpeedilmemelidir

• Kateter takmakta zorlanılan ve/veya başarısız olunan durumlarda hem yetişkin hem de pediatrik hastalarda ultrasonografi kullanılabilir

• Bebeklerde ve küçük çocuklarda ek olarak saçlı derideki (skalp) venler ve ayak venleri de gerektiğinde kullanılabilir. Konjenital kalp defekti olan çocuklarda sağ koldaki venlerinkullanımından kaçınılmalıdır

• Sık kan alınan hastalarda münkün olduğunca farklı venlerkullanılmalıdır (rotasyonel)


• Kateterin Takılması İşlemi• Hastanın kimliği kontrol edilir, yapılacak işlem hakkında hastaya bilgi

verilir ve uygulama için sözel olarak hastadan izin alınır • Eğer gerekli ise uygulamadan 1-2 dk önce lokal anestezik enjeksiyon

ya da 15-60 dk önce lokal anestezik krem uygulanır • Periferik venöz kateter giriş yerini palpe etmeden önce ve palpe

ettikten sonra antimikrobiyal sabun ve su ile yıkanır ya da alkol bazlı hızlı el antiseptiği ile ovulur

• Uygun veni kolaylıkla belirleyebilmek, girişimi kolaylaştırabilmek ve hasta konforunu sağlamak amacıyla hastaya supine ya da fowlerpozisyon verilir. Ekstremitenin altına bir yastık yerleştirilir

• Kateter giriş bölgesi seçilir


• Uygulama sırasında hastanın yatağına ve üzerine kontaminasyonu engellemek amacıyla belirlenen girişim bölgesinin altına koruyucu tedavi örtüsü yerleştirilir

• Seçilen ekstremiteye ven giriş bölgesinin yaklaşık 10 cm üzerinden arteriyal dolaşımı bozmayacak ve kolay açılabilecek şekilde doğrudan deri üzerine bağlamaktan kaçınarak disposable turnike uygulanır

• Girişim için seçilen ven hafifçe palpe edilerek kateterizasyon için uygunluğu değerlendirilir. Cilt antisepsisi yapıldıktan sonra girişim yeri palpeedilmemelidir


• Belirlenen ve palpe edilen bölge eğer gözle görülecek kadar kirli ise öncelikle antiseptik içerikli sabun ve su ile cilt temizliği yapılır. Ardından kurum politikasına göre ve uygun bir antiseptikli solüsyon (>%0.5’lik klorheksidin glukonat, %10’luk povidon iyot ya da %70’lik alkol kullanılmalıdır) ile yukarıdan aşağıya doğru hafifçe bastırarak tek bir harekette silinerek cilt antisepsisi

• Uygun büyüklükte non-steril disposable eldiven uygun şekilde giyilir. Aseptik teknik doğrultusunda non-steril eldiven giyildikten sonra “No-Touch (Dokunma)” ilkesi göz önünde tutularak eldiven giyildikten sonra girişim yapılacak olan ve antiseptik uygulanmış bölgeye dokunulmamalıdır


• Periferik venöz kateterin son kullanma tarihi kontrol edilir. Kateterin ucundaki koruma kılıfı çıkartılır ve kateterin içinde yer alan introducer ve iğne ucu kontrol edilir

• Baskın olmayan el ile uygulama yapılacak ekstremiteninaltından baş ve işaret parmak ile tutularak deri gerdirilir. Aktif olan diğer el ile kateterin keskin ucu yukarı bakacak şekilde kateter işaret ve orta parmaklar arasında tutulur

• Vene giriş iki yöntemle yapılır – I. Yöntem: Kateterin keskin ucu yukarıda olacak şekilde giriş

noktasından cilt yüzeyine 5-10olik açı ile vene girişim yapılır.– II. Yöntem: Girişim yapılması düşünülen noktanın yaklaşık 1 cm

altından cilt yüzeyine 30-45o’lik açıyla girip daha sonra açı 15oye düşürülür.


• Vene girildiğini kontrol etmek için kateterin arkasına kan gelip gelmediği kontrol edilir. Eğer kan geliyorsa giriş açısı daha da düşürülerek kateter ven içerisinde 2 mm ilerletilir ve sonra introducer geri çekilerek kateter ven içine yerleştirilir

• Eğer vene girilemediyse ya da katetere kan gelmiyorsa kateter çıkartılarak yeni bir kateter ile işlemler tekrar edilir. Eğer iki kez üst üste girişim başarısız olduysa deneyimli başka biri tarafından hasta dinlendirildikten sonra yeniden denenmelidir

• Turnike çözülür ve venöz kan dolaşımını azaltmak ve kanın kateterden dışarıya akmasını engellemek için kateterin venegirdiği noktadan birkaç mm uzağına parmakla bası uygulanır


• Kateterin introducer kısmı çıkartılarak KDA kutusuna atılır • Kateter kurum politikasına uygun şekilde tespit edici steril şeffaf

örtü ya da tespit bandı ile uygun şekilde tespit edilir. Tespit üzerine takılış tarihi, saati ve takan kişinin ad-soyad parafı yazılır ya da bu bilgilerin yazılı olduğu etiket yapıştırılır

• Katetere uygun aparat (üç yollu musluk, ven valfi, iğnesiz konnektör, vb) eklenerek serum fizyolojik solüsyonu ile yıkama yapılır ve kapatılır.

• İşlem sonrası atıklar uygun atık kutularına atılır, eldivenler çıkartılarak ve el hijyeni sağlanır

• İşlem kurum politikasına uygun şekilde kayıt edilir. Hasta komplikasyonlar yönünden kateterin takılı kaldığı süre boyunca gözlem altında tutulur

Üriner Sistem Kateterleri

1- Kateter Takmaya Karar Verilmesi?

- Kateter takılması zorunlumu?- Kateter komplikasyonları nedeniyle alternatif

yöntemlerin değerlendirilmesi.- Kateter takılması,bakımı ve çıkartılması ile

ilgili işlemler kayıt altına alınmalıdır.

Sadece endikasyon varsa kateter takılmalıdır

2. Uygulayıcı

- Sadece doğru teknik ve aseptik yöntemleri bilen ve bakımını yapabilen kişi uygulamalıdır.

- Uygulayıcı doğru teknikler ve komplikasyonlar için periyodik olarak eğitilmelidir.

Uygulama yapan kişi kateter takma tekniği ve bakımı konusunda eğitimli olmalıdır

3- El Yıkama

- Kateter ile ilgili her türlü işlem öncesi ve sonrası eller yıkanmalıdır.

Ellerinizi yıkayın

4- Kateter Takılması

- Aseptik teknikler ve steril malzeme kullanılarak takılmalıdır.

- Uygun bir antiseptik solüsyon ile periüretral temizlik yapılmalıdır.

- Steril eldiven giyilmeli, kateterin kontaminasyonunuönlemek amacıyla steril örtü kullanılmalı, tek kullanımlık paketlerdeki jeller kullanılarak kayganlaştırma sağlanmalıdır.

- Drenajı sağlayabilecek en az travma riski oluşturan uygun çaplı kateter kullanılmalıdır.

- Balonlu kateter ise 8-10 ml steril sıvı ile balon şişirilmelidir.- Çekilme oynamalara karşı kateter uygun şekilde

sabitlenmelidir.

Kateter aseptik teknik ile steril malzeme kullanılarak takılmalı ve uygun şekilde sabitlenmelidir

5- Kapalı Drenaj

- Steril, sürekli kapalı drenaj sistemleri kullanılmalıdır.

- Gerekmedikçe kateter ve drenaj sistemi birbirinden ayrılmamalıdır.

- Kateter ve drenaj sistemi ayrıldıysa bağlantı yeri dezenfekte edilerek yeni bir drenaj sistemi takılmalıdır.

- İdrar torbaları sağlam olmalı, alt kısmında idrar boşaltılması için musluk olmalı, idrar ölçümüne uygun olmalıdır.

Kapalı drenaj sistemi bozulmamalıdır

6- İdrar Akımı

- Drenaj sisteminin bükülerek idrar akışını engellemesi önlenmelidir.

- İdrarın geriye kaçışı önlenmelidir.

- İdrar torbası ve toplayıcı sistemin tamamı mesane düzeyinin altında olmalıdır.

- Torba yere değmemeli, askı ile yatağa sabitlenmelidir.,İdrarın rahat akışının sağlanması için torba düzenli aralıklarla boşaltılmalı, boşaltma işleminden önce eller yıkanmalı ve steril olmayan tek kullanımlık eldiven giyilmelidir. Her bir torba için işlem tekrarlanmalıdır. Boşaltma musluğu kontamine toplama kabı ile temas etmemelidir. İdrarın boşaltıldığı kap dezenfekte edilmelidir.

Kesintisiz idrar akımı sağlanmalıdır

7- Yıkama

- Kateterde tıkanma olduğunda yıkama yapılmalıdır.

- Drenaj sistemi ayrılmadan önce bağlantı yeri dezenfekte edilmelidir.

- Aseptik tekniğe uygun şekilde steril malzeme kullanılarak ve büyük hacimlerle irrigasyonyapılmalıdır.

- İrrigasyon için antimikrobiyal bileşiklerin kullanımı yararsız bulunmuştur.

- İrrigasyondan kaçınılmalıdır

Tıkanma olmadıkça yıkama yapılmamalıdır

8- Örnek Alınması

- Bakteriyolojik örnek için torba sonda bağlantı yerinin distali klemplenerek bir süre idrar birikmesi için beklenmeli ve distal uç dezenfektan solüsyonla silinip kuruması beklendikten sonra idrar enjektörle aspire edilir.

- Rutin bakteriyolojik incelemeler gereksizdir. Ancak enfeksiyon şüphesinde alınmalıdır.

Örnek almak için kapalı drenaj sisteminin bütünlüğü bozulmamalıdır

9- Kateter Bakımı

- Kabul edilen endikasyonlarda üriner kateter kullanımı, takılması, izlemi için yazılı rehberler olmalı

- Kateterle temastan önce ve sonra eller yıkanmalıdır

- İdrarla temas riski varsa eldiven kullanılmalıdır.,Meatusta kir birikimi varsa kontaminasyonu önlemek için su ve sabunla günde bir iki kez temizlenmelidir. Ancak antiseptiklerle silmenin enfeksiyonu önlemede faydası yoktur

- Yatan hastada kateter bacak üzerinden geçirilerek sabitlenmelidir

- Hasta banyo yapabilir. Ancak öncesince torba boşaltılmalı ve bağlantıların kapalı olduğu kontrol edilmelidir

- Hastanın transferi sırasında torba boşaltılmış ve bağlantılar kapalı olmalıdır

- İdrar torbaları hasarlanmadıkça, sızıntı olmadığı, dibinde tortu bulunmadığı veya kateterden ayrılıp temizliği bozulmadıkça değiştirilmemelidir

- Enfeksiyon gelişmedikçe yada başka bir neden bulunmadığı sürece rutin kateter değişimi yapılmamalıdır.

10- Kateter Değişimi ve Çıkarılması

- Tıkanıklık durumunda kateter değiştirilir.

- Sabit aralıklarla değişim uygun değildir; Hastaya göre karar verilmelidir.

- Mümkün olan en kısa zamanda kateter çıkartılmalıdır.

Documents

Kanül / Kateter Bakımı · 2019. 12. 5. · kateterlerinin katetere bağlı infeksiyon gelişimini önlemek amacıyla rutin olarak değiştirilmesi önerilmez b. Sadece ateş nedeniyle