K3-AJ-09-001-PL-N październik 2009 Wiejskich UE · Przegląd Obszarów Wiejskich UE nr 1 w miarę jak w całej europie na obszarach wiejskich coraz więcej no- ... funkcjonuje dobrze,

Strona internetowa Europejskiej Sieci na rzecz Rozwoju Obszarw Wiejskich

http://enrd.ec.europa.eu

on-li

ne

Europejski Fundusz Rolny na rzecz Rozwoju Obszarw Wiejskich

nr 1PL

Komisja Europejska

Magazyn Europejskiej Sieci na rzecz Rozwoju Obszarw Wiejskich

padziernik 2009Przegld ObszarwWiejskich UE

K3-A

J-09-001-PL-N

Redaktor naczelny: John Lougheed, kierownik dziau Sie Europejska i Monitorowanie Polityki Rozwoju Obszarw Wiejskich w Dyrekcji Generalnej ds. Rolnictwa i Rozwoju Obszarw Wiejskich Komisji Europejskiej. Autorzy i osoby zaangaowane w powstanie publikacji: Tim Hudson, Carlo Andrea Pelagalio, Michel Petit, Clunie Keenleyside, Hans-Olof Stlgren, David Jepson, Bernd Schuh, Xavier Delmon, Michael Dower, Marili Parissaki, Jess Barreiro Hurl, Jean-Paul Pellissier, Wiktor Szmulewicz, Amanda Bryan, Samuel Houdemon, Omar Bessaoud i Philippe Perrier-Cornet. Zdjcia: Tim Hudson, Ccile Schalenbourg, Pierre Arragon, Lennart Jnsson, Agnieszka Morzyk, Hannele Piippo-Fair, Wojciech Petera, Leszek lipski, Amanda Bryan, Istvn Fehr, Koen de Rijk, Kate Eagar, Miro Demko, Rada Obszarw, Wiejskich Walii (Countryside Council for Wales), Leader + na wyspie Wight, Eugenija pralja, Pierre Fleurant, Marie Julie Filippini, Czesaw Drzazga, David Jepson, Nemus, Michael Dower, John Powell, Inmaculada Mora, IRD Duhallow, Yavuz Tekelioglu, Francis Lerin, Wsplnoty Europejskie, 19952009. EA, Kopenhaga, 2007

Tre publikacji Przegld Obszarw Wiejskich UE nie zawsze odzwierciedla pogldy instytucji Unii Europejskiej.

Przegld Obszarw Wiejskich UE publikowany jest w szeciu jzykach urzdowych (angielskim, niemieckim, francuskim, hiszpaskim, woskim i polskim).Rkopis zoono w sierpniu 2009 r.

Wsplnoty Europejskie, 2009Powielanie dozwolone pod warunkiem podania rda.

Dodatkowe informacje dotyczce Unii Europejskiej mona znale pod adresem: http://europa.eu

Printed in Luxembourg

Wydrukowano na papierze z recyklingu, wyrnionym odznak ekologiczn UE dla papieru graficznego (http://ec.europa.eu/ecolabel)

Zapraszamy do zaprenumerowania publikacji Europejskiej Sieci na rzecz Rozwoju Obszarw Wiejskich (ESROW) pod nastpujcym adresem:

http://enrd.ec.europa.euMona take zamwi jeden bezpatny wydrukowany egzemplarz na stronie ksigarni UE:

http://bookshop.europa.eu

Uwagi

3

Przegld Obszarw Wiejskich UE nr 1

Spis treciCo w trawie piszczy

Sowo wStpne komiSarz mariann FiScher Boel . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 4

Informacje o ESROW europejSka Sie na rzecz rozwoju oBSzarw wiejSkich nowa era w polityce rozwoju oBSzarw wiejSkich ue . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 6

Rozwj obszarw wiejskich zintegrowany rozwj oBSzarw wiejSkich wprowadzenie czterech oSi polityki rozwoju oBSzarw wiejSkich . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 12

o 1 poprawa konkurencyjnoci Sektora rolnego i lenego w ue . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 16

o 2 poprawa rodowiSka naturalnego i terenw wiejSkich ue . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 22

o 3 poprawa jakoci ycia na oBSzarach wiejSkich i wSpieranie zrnicowania goSpodarczego . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 28

o 4 wczenie podejcia leader do innych oSi . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 34

programowanie eFrrow wyniki Syntezy oceny ex ante prow . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 40

Mieszkacy wsiBudowanie potencjau polSkiego Sektora rolnictwa . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 45

rodzaje wSplnego podejcia do realizacji dziaa FinanSowanych z eFrrow w Szkocji . . . . . . . 48

ochrona kultury wiejSkiej we FrancuSkim regionie owernia . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 52

Obszary wiejskie w centrum uwagi ocena Funkcjonowania wSplnej polityki rolnej w kontekcie wyzwa dotyczcych rozwoju oBSzarw wiejSkich . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 56

Kwestie dotyczce obszarw wiejskichrozSzerzenie ue nowa mapa oBSzarw wiejSkich europy . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 62

produkcja rolna cakowicie luB czciowo na waSne potrzeBy priorytet polityki rozwoju oBSzarw wiejSkich ue . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 64

Badania nad obszarami wiejskimi Badania naukowe nad oBSzarami wiejSkimi niezBdny element w polityce rozwoju oBSzarw wiejSkich ue . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 70

Podsumowanie informacji na temat obszarw wiejskichSSiedzi ue ycie na oBSzarach wiejSkich w krajach kandydujcych . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 78

SSiedzi ue rozwj oBSzarw wiejSkich w krajach kandydujcych . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 82

... ponad 230 mld euro zostanie zainwestowanych w projekty oraz

inicjatywy z dziedziny rozwoju obszarw wiejskich unii europejskiej

(ue) w latach 20072013 i e rodki te zostan wykorzystane w ramach

ogem 94 rnych programw rozwoju obszarw wiejskich (prow),

ktre s realizowane obecnie na obszarach wiejskich europy.

okoo 90,8 mld euro ze rodkw na rozwj obszarw wiejskich prze-

znaczono na europejski Fundusz rolny na rzecz rozwoju obszarw

wiejskich (eFrrow), za kolejne 70,1 mld euro pochodzi bdzie

od krajowych organw ds. rozwoju obszarw wiejskich. przewiduje

si, e beneficjenci projektw przeka kolejne 64,8 mld euro z wa-

snych rodkw prywatnych do oglnego budetu rozwoju obszarw

wiejskich ue. dodatkowa suma 4,6 mld euro zostanie udostpniona

do wykorzystania w rozwoju obszarw wiejskich w wyniku reform

pierwszego filara i oceny funkcjonowania reformy wsplnej polityki

rolnej (wpr). europejski plan naprawy gospodarczej doda kolejne

1,02 mld euro, zwikszajc ogln kwot przeznaczon na europejski

Fundusz rolny na rzecz rozwoju obszarw wiejskich do wysokoci

96,4 mld euro na okres 20072013.

te zobowizania finansowe stanowi cznie znaczn sum. od-

zwierciedla to zasadnicz rol, jak peni polityka rozwoju obszarw

wiejskich ue we wspieraniu dugotrwaego dobrobytu obszarw wiej-

skich we wszystkich 27 pastwach czonkowskich.

nasza unijna polityka rozwoju obszarw wiejskich oparta jest na sta-

rannie przygotowanym podejciu strategicznym, ktre czy dziaania

lokalne w spoecznociach wiejskich z wanymi celami priorytetowy-

mi na szczeblu krajowym i na szczeblu ue. istotna cz planowania

polegaa na zaprogramowaniu 94 prow, tak by zagwarantowa,

e zapewni one zintegrowany pakiet rodkw wsparcia dla zain-

teresowanych stron, ktre dziaaj na obszarach wiejskich na rzecz

zatrudnienia, wzrostu, ochrony rodowiska naturalnego i wczenia

spoecznego.

eFrrow jest gwnym narzdziem realizacji naszej polityki rozwoju

obszarw wiejskich, a wynikajce z niego korzyci praktyczne ju za-

czynaj by odczuwalne. dziaania finansowane ze rodkw eFrrow

to: zwikszenie konkurencyjnoci systemw gospodarowania w rol-

nictwie i lenictwie, wspieranie praktyk gospodarki lenej i rolnej,

ktre pomagaj chroni i wzbogaca rodowisko i krajobraz wiejski,

podnoszenie jakoci ycia i zwikszanie szans mieszkacw wsi na

zrnicowanie dziaalnoci gospodarczej. pastwa czonkowskie

zajmuj si obecnie take rozszerzaniem stosowania podejcia typu

leader w ramach gwnego nurtu swojej polityki rozwoju obszarw

wiejskich, w polityce gospodarczej, spoecznej i ochrony rodowiska,

bdcej jej czci.

Co w trawie piszczy Czy wiecie, e...

t

. hu

dSo

n

5


w miar jak w caej europie na obszarach wiejskich coraz wicej no-

wych projektw bdzie otrzymywa wsparcie z eFFrow, korzyci te

bd rosn. wszystkie te projekty bd odgrywa coraz waniejsz

rol w radzeniu sobie z najwaniejszymi wyzwaniami okrelonymi pod-

czas niedawnej oceny funkcjonowania reformy wsplnej polityki rolnej,

przeprowadzonej przez komisj europejsk. agodzenie wpywu zmia-

ny klimatu, ochrona rnorodnoci biologicznej, poprawa gospodarki

wodnej i wykorzystanie energii odnawialnej to wyzwania, z ktrymi ju

teraz trzeba si zmierzy w powany sposb, gdy w przeciwnym razie

w nie tak odlegej przyszoci bdziemy zmuszeni podj je z jeszcze

wiksz powag.

na szczcie pastwa czonkowskie stworzyy solidny pakiet progra-

mw rozwoju obszarw wiejskich, ktry jest w stanie sprosta wie-

lu rnym wyzwaniom zwizanym z rozwojem obszarw wiejskich

europy. tym samym pastwa te wspieraj zrwnowaony rozwj

i wzrost gospodarczy na tych obszarach.

informowanie o rozwoju sytuacji na obszarach wiejskich

Bd nadal dokada stara, abymy przekazywali sobie informacje

o naszych wsplnych dokonaniach na tych obszarach, jako e strony

zainteresowane obszarami wiejskimi maj prawo wiedzie, co dzie-

je si z 230 mld euro i jakie rezultaty przynosz programy rozwoju

obszarw wiejskich. maj take prawo wiedzie, co mona zdziaa

w ramach eFrrow. w zwizku z tym jestem wiadoma, jak wane jest

dzielenie si dowiadczeniami, ktre wynosimy z realizacji poszcze-

glnych prow.

komunikacja stanowi rdze naszej polityki rozwoju obszarw wiej-

skich. Strategiczne mylenie komisji w tej dziedzinie zaowocowa-

o ustanowieniem europejskiej Sieci na rzecz rozwoju obszarw

wiejskich (eSrow). Sie zostaa uruchomiona w padzierniku 2008 r.

i ma suy generowaniu dobrych pomysw i wymianie dowiadcze

midzy zainteresowanymi stronami na obszarach wiejskich.

uzgodniono ambitny program prac sieci eSrow, czcy doradza-

nie na szczeblu politycznym podmiotom uczestniczcym w roz-

woju obszarw wiejskich w kwestiach oglnounijnych z udzielaniem

ukierunkowanego wsparcia na szczeblu krajowym, regionalnym

i lokalnym kademu pastwu czonkowskiemu. przykada si take

szczegln wag do tego, by mierzy i ocenia powodzenie dziaa na

rzecz rozwoju obszarw wiejskich, poniewa trzeba dowiedzie si, co

funkcjonuje dobrze, a co naley zmieni, aby mie pewno, e da si

osign maksymaln warto, jak mona uzyska z 230 mld euro.

niniejsza, nowa publikacja dotyczca rozwoju obszarw wiejskich

przegld obszarw wiejskich ue, odgrywa wan rol w przekazy-

waniu informacji na temat korzyci, ktre przynosz obecnie dziaania

eFrrow. magazyn ten to wyjtkowa szansa, by przedstawi dobre

pomysy i przekaza dowiadczenia w rozwoju obszarw wiejskich

z caej unii i spoza jej terytorium.

magazyn zawiera ciekawy zbir pomocnych artykuw i aktualnych

analiz, a jego celem jest przekazanie kademu, kto jest zaangaowany

w rozwj obszarw wiejskich, czego ciekawego. najlepsi eksperci

w swoich dziedzinach przedstawiaj i wyjaniaj aktualne zagadnie-

nia polityczne, za seria ilustrowanych artykuw szczegowo poka-

zuje postpy w realizacji dziaa rozwoju obszarw wiejskich.

w innych, ukazujcych si cyklicznie czciach przedstawione bd

wnioski wycignite z niedawno przeprowadzonych projektw

badawczych w dziedzinie obszarw wiejskich oraz przegld zagad-

nie midzynarodowych, ktre maj wpyw na obszary wiejskie

w europie. Szczegln przyjemno sprawio mi opublikowanie

wywiadw z mieszkacami obszarw wiejskich, bo wiem, jak wiele

sama si dowiedziaam, kiedy suchaam, jak inni ludzie opowiadali

o swoich dowiadczeniach zwizanych ze wspomaganiem rozwoju

obszarw wiejskich i dbaniem o to, aby wie moga y.

chciaabym wic wyrazi uznanie dla pierwszego numeru przegldu

obszarw wiejskich ue i mam nadziej, e dla czytelnikw bdzie on

tak samo przydatny jak dla mnie jako cenne rdo informacji i wiedzy.

ukazanie si pierwszego numeru stanowi dobr okazj do pogbia-

nia wiedzy na temat moliwoci, ktre s dostpne w ramach eFrrow.

jego publikacja zbiega si rwnie z niektrymi istotnymi wynikami

oceny funkcjonowania reformy wsplnej polityki rolnej.

z zainteresowaniem czekam na kolejny numer magazynu, w ktrym,

jak sdz, rwnie znajd si rnorodne wane tematy i ktry po-

moe czytelnikom interesujcym si rozwojem obszarw wiejskich

w europie w zdobyciu aktualnych i istotnych informacji.

Mariann Fischer Boel

Komisarz ds. rolnictwa i rozwoju obszarw wiejskich

Co w trawie piszczy Czy wiecie, e...

w

Sp

lno

ty e

uro

pejS

kie

, 199

520

09

Europejska Sie na rzecz Rozwoju Obszarw Wiejskich nowa era w polityce rozwoju obszarw wiejskich UE

Informacje o ESROW

t. h

ud

Son

7


europejska Sie na rzecz rozwoju obszarw wiejskich (eSrow) zostaa utworzona w padzierniku 2008 r. jej uruchomienie otworzyo now er w unij-

nej polityce rozwoju obszarw wiejskich.

europejska Sie na rzecz rozwoju obszarw

wiejskich czerpie z wieloletniej historii pozy-

tywnych dowiadcze, by uatwi funkcjo-

nowanie zintegrowanego systemu korzyci

gospodarczych, spoecznych i rodowisko-

wych skierowanych do wszystkich obszarw

wiejskich w ue.

nowe skoordynowane podejcie europejskiej

Sieci na rzecz rozwoju obszarw wiejskich do

rozwoju wsi odzwierciedla kierunki unijnej po-

lityki okrelone w strategicznych wytycznych

wsplnoty dotyczcych polityki rozwoju ob-

szarw wiejskich (2006/144/we). dziaalno

sieci opisana jest bardziej szczegowo w art.

67 rozporzdzenia rady (we) nr 1698/2005

w sprawie wsparcia rozwoju obszarw wiej-

skich przez europejski Fundusz rolny na

rzecz rozwoju obszarw wiejskich (eFrrow).

opisane dziaania definiuj rol sieci jako plat-

formy wymiany najlepszych praktyk i wiedzy

fachowej, ktr mog prowadzi zaintere-

sowane strony w dziedzinie ksztatowania

polityki, wdraania dziaa na rzecz rozwoju

obszarw wiejskich i zarzdzania nimi.

wiele dziaa europejskiej Sieci na rzecz

rozwoju obszarw wiejskich wywodzi

si z metodologii stosowanych skutecznie

w poprzednich okresach realizacji programu

leader, w szczeglnoci za z dziaa w za-

kresie tworzenia sieci kontaktw. podejcie

to okazao si zarwno produktywne, jak

i popularne na obszarach wiejskich w caej

ue, a nowa europejska Sie na rzecz rozwoju

obszarw wiejskich bdzie w przyszoci ko-

rzysta z tych osigni.

zakres prac nowej europejskiej Sieci na rzecz

rozwoju obszarw wiejskich jest znacznie

szerszy ni poprzednich systemw tworzenia

sieci kontaktw w ramach programu leader.

obejmuje ona wsparciem realizacj caej

unijnej polityki rozwoju wsi. oczekiwania

zwizane z sieci s zatem olbrzymie, gdy

cztery osie polityki rozwoju obszarw wiej-

skich stwarzaj wiksz ni dotychczas po-

trzeb wymiany dowiadcze, informacji

i tworzenia powiza pomidzy zaintereso-

wanymi stronami na obszarach wiejskich. co

wicej, rozszerzona ue obejmuje nie tylko

wicej obszarw wiejskich ni kiedykolwiek,

ale s one rwnie bardziej zrnicowane.

Skuteczne tworzenie sieci kontaktw nigdy

przedtem nie byo tak istotne jak teraz.

zachowanie adekwatnoci

dziaania europejskiej Sieci na rzecz rozwoju

obszarw wiejskich nadzorowane s przez

komitet koordynujcy. komitet, ktremu

przewodniczy komisja europejska, od-

powiada za dopilnowanie, aby dziaania

europejskiej Sieci na rzecz rozwoju obszarw

Komisja Europejska wprowadzia nowe ramy dla usug wsparcia obszarw wiejskich.

Ta innowacyjna sie obejmuje wszystkie aspekty ycia na obszarach wiejskich

w 27 pastwach czonkowskich i ju zacza udowadnia swoj warto, pomagajc

w zwikszeniu skutecznoci unijnej polityki rozwoju obszarw wiejskich.

wiejskich pozostay adekwatne do zmieniaj-

cych si potrzeb zainteresowanych stron na

obszarach wiejskich. czonkami komitetu s

m.in. przedstawiciele krajowych sieci obsza-

rw wiejskich, organw pastw czonkow-

skich oraz innych organizacji dziaajcych

w dziedzinie rozwoju wsi w unii europejskiej.

utworzono rwnie specjalny podkomitet

ds. osi leader.

komitet koordynujcy europejskiej Sieci na

rzecz rozwoju obszarw wiejskich jest silnie

zwizany z europejsk Sieci oceny rozwoju

obszarw wiejskich. pomaga to wzmocni

powizania pomidzy wdraaniem a ocen

unijnej polityki rozwoju obszarw wiejskich.

europejska Sie oceny rozwoju obszarw

wiejskich odgrywa istotn rol we wspieraniu

osb odpowiedzialnych za ocen i zarzdza-

nie eFrrow w ich zadaniach ewaluacyjnych.

warto europejskiej Sieci na rzecz rozwoju obszarw wiejskichosiganie wartoci dodanej stanowi dla sie-

ci priorytet. dlatego te jej codzienne funk-

cjonowanie obejmuje szerok gam dziaa

dostosowanych w taki sposb, by speniay

indywidualne wymogi rnych obszarw

wiejskich i zainteresowanych stron. przykady

dziaa europejskiej Sieci na rzecz rozwoju

obszarw wiejskich tworzcych warto doda-

n to np. organizacja rnych eksperckich grup

roboczych, ktre badaj wsplne problemy


obszarw wiejskich w celu znalezienia wspl-

nych rozwiza rozwojowych, a take tworze-

nie synergii z innymi funduszami europejskimi

dostpnymi na obszarach wiejskich.

dziaania takie wynikaj z biecych potrzeb

okrelonych jako istotne przez organizacje

szczebla unijnego i krajowego. obejmuj

one zarwno organizacje administracji

publicznej, jak i inne podmioty zwizane

z obszarami wiejskimi, ktre s zaintereso-

wane realizacj dziaa i polityki rozwoju

wsi. prace koncentruj si na osiganiu wy-

nikw, ktrych nie daoby si uzyska, jeli

poszczeglne pastwa czonkowskie dziaa-

yby osobno, a rezultaty te stanowi realn

warto dodan europejskiej Sieci na rzecz

rozwoju obszarw wiejskich.

punkt kontaktowy europejskiej Sieci na rzecz rozwoju obszarw wiejskich

cele przywiecajce sieci odzwierciedlaj

skal wyzwa, przed jakimi stoi. dlatego

te w europejskiej Sieci na rzecz rozwoju

obszarw wiejskich pracuje dowiadczony

zesp specjalistw ds. rozwoju wsi wspie-

rajcych j w realizacji jej misji. eksperci ci

dostarczaj sieci wysoce wykwalifikowanych

pracownikw, ktrzy wdraaj szerok gam

kluczowych usug i narzdzi komunikacyj-

nych. zesp pracuje pod nazw punktu

kontaktowego europejskiej Sieci na rzecz

rozwoju obszarw wiejskich.

zadania punktu kontaktowego stworzone-

go przez wykonawc zewntrznego i nad-

zorowanego przez komitet koordynujcy


wiejskich obejmuj wiele usug na rzecz

rozwoju obszarw wiejskich, w tym wspiera-

nie krajowych sieci obszarw wiejskich oraz

popularyzowanie dobrych praktyk.

dostarczanie informacji to najwaniejsze

zadanie punktu kontaktowego, dlatego

te wykorzystuje si szerokie spektrum

narzdzi komunikacji w celu oywienia

wymiany dowiadcze i idei pomidzy ob-

szarami wiejskimi caej europy. narzdzia te,

poza niniejsz publikacj, obejmuj regularnie

Zadania Punktu Kontaktowego Europejskiej Sieci na rzecz Rozwoju Obszarw Wiejskich obejmuj:

koordynacj z krajowymi sieciami obszarw wiejskich,

zapewnienie bazy danych dobrych praktyk w dziedzinie unijnych dziaa na rzecz

rozwoju obszarw wiejskich,

wspieranie prac tematycznych dotyczcych odpowiednich kwestii politycznych,

prowadzenie analizy rnych wskanikw monitoringu rozwoju obszarw

wiejskich,

wspieranie midzynarodowej wsppracy pomidzy lokalnymi grupami dziaania

(lgd),

zapewnianie obsugi sekretariatu dla wszystkich struktur i grup tematycznych

europejskiej Sieci na rzecz rozwoju obszarw wiejskich,

reprezentowanie europejskiej Sieci na rzecz rozwoju obszarw wiejskich na impre-

zach zwizanych z rozwojem obszarw wiejskich,

promowanie dziaa europejskiej Sieci na rzecz rozwoju obszarw wiejskich

i eFrrow w caej ue-27.

wydawany biuletyn, warsztaty, seminaria

i konferencje, usugi wiadczone za pored-

nictwem internetu, tematyczne dokumenty

robocze zawierajce informacje praktyczne

i wytyczne oraz wiedz na temat kwestii istot-

nych dla stron zainteresowanych eFrrow, ko-

nieczn w debacie politycznej.

punkt kontaktowy wsppracuje cile z cen-

trum informacyjnym europejskiej Sieci oceny

rozwoju obszarw wiejskich. jak dotd re-

zultaty prac centrum obejmoway szczeg-

owe oszacowanie potrzeb w zakresie oceny

w poszczeglnych pastwach czonkowskich.

Stanowi ono podstaw planowania dziaa

oraz prac nad popraw metodologii oceny

programw rozwoju obszarw wiejskich

(prow).

dopenieniem wsppracy prowadzonej przez

punkt kontaktowy z ekspertami ds. oceny

oraz innymi specjalistami w dziedzinie rozwo-

ju obszarw wiejskich jest wsparcie udziela-

ne krajowym sieciom obszarw wiejskich.

wyznaczony personel punktu kontaktowego

odpowiada za utrzymanie regularnych bezpo-

rednich kontaktw i prowadzenie konsultacji

t

. hu

dSo

n

9


z krajowymi sieciami obszarw wiejskich, aby

dostosowa dziaania europejskiej Sieci na

rzecz rozwoju obszarw wiejskich do po-

trzeb pastw czonkowskich.

wczesne wsparcie dla krajowych sieci ob-

szarw wiejskich uznano za jeden z priory-

tetw, w zwizku z czym midzy listopadem

2008 r. a wrzeniem 2009 r. zorganizowano

pierwsze sze oficjalnych spotka tych

grup. Spotkania te daj rnym krajom mo-

liwo przedstawienia zebranych dotd do-

wiadcze, okrelenia kluczowych obszarw

budowania potencjau, na ktrych punkty

kontaktowe powinny skoncentrowa swe

prace, jak rwnie szans nawizania uy-

tecznych relacji pomidzy przedstawicielami

wszystkich pastw czonkowskich.

program prac

Spotkania krajowych sieci obszarw wiej-

skich stanowi element programu prac

punktu kontaktowego, aktualizowanego co

roku w lipcu. dziaania zgodne z programem

prac uzgadniane s z wyprzedzeniem przez

komisj europejsk i komitet koordynujcy

Dostosowanie programw rozwoju obszarw wiejskich do szczeglnych warunkw i potrzeb terytorialnych w jaki sposb polityka rozwoju obszarw wiejskich moe moliwie najskuteczniej rozwizy-wa problemy terytorialne i przyczynia si do zrwnowaonego rozwoju unij-nych obszarw wiejskich;

Rolnictwo i szerzej pojmowana gospodarka wiejska czyli identyfikacja i analiza po-wiza i synergii pomidzy rolnictwem a szeroko pojt gospodark obszarw wiejskich. zmierza take do identyfika-cji strategii realizowania polityki, ktre w peni uwzgldniaj potencja tych powiza.

Dobra publiczne i interwencje publiczne czyli przyczynianie si, poprzez odpowiedni analiz i upowszechnianie wynikw, do dopilnowania, aby inter-wencje w dziedzinie rozwoju obszarw wiejskich sprzyjay dostarczaniu dbr pu-blicznych z korzyci dla spoeczestwa.

tematy te ulega bd zmianom i naley

spodziewa si, e z rnych rde w tym

od zainteresowanych stron w pastwach

czonkowskich oraz, w pniejszym czasie,

ze rdokresowych ocen prow wyoni


wiejskich, w tym rwnie podkomitet ds.

osi leader. punktowi kontaktowemu wy-

znaczono na kilka nadchodzcych miesicy

wiele rnych zada, w tym wspieranie te-

matycznych grup roboczych.

zagadnienia podejmowane przez tematycz-

ne grupy robocze zostay bardzo starannie

wybrane, aby umoliwi wspln i wielosek-

torow analiz. nie ograniczaj si bowiem

do pojedynczych osi unijnej polityki rozwo-

ju obszarw wiejskich, ale zostay wiadomie

zaprojektowane, tak by umoliwi bardziej

horyzontalne spojrzenie. zakres prac jest wy-

starczajco szeroki, by obj zarwno wkad

krajowych sieci obszarw wiejskich, jak i do-

wiadczenia lokalnych grup dziaania.

Starannie wybrani eksperci z caej ue-27

prowadz badania i analizy, aby przed-

stawi potrzebne informacje czonkom

tematycznych grup roboczych a za ich po-

rednictwem rwnie komitetowi koordynu-

jcemu europejskiej Sieci na rzecz rozwoju

obszarw wiejskich. pocztkowo bada si

trzy gwne obszary tematyczne:

10


si nowe zagadnienia. ustalenia tematycz-

nych grup roboczych komunikowane bd

za porednictwem dokumentw robo-

czych, by moe publikacji oraz seminariw

tematycznych.

poza wspieraniem tematycznych prac euro-

p ejskiej Sieci na rzecz rozwoju obszarw

wiejskich, punkt kontaktowy zaangaowany

jest we wspieranie rnych innych dziaa

informacyjnych skierowanych do stron zain-

teresowanych rozwojem obszarw wiejskich

w ue. pierwsze seminarium europejskiej Sieci

na rzecz rozwoju obszarw wiejskich odbyo

si w Brukseli w dniach 3031 marca 2009 r.

pod hasem Budowanie potencjau krajo-

wych sieci obszarw wiejskich. uczestnicy

badali wyzwania stawiane przed krajowymi

sieciami obszarw wiejskich, by mc efek-

tywnie wspiera realizacj unijnej polityki

rozwoju obszarw wiejskich. Seminarium

okazao si rwnie uyteczn platform do

dyskusji midzy organizacjami a instytucja-

mi zarzdzajcymi oraz do tworzenia sieci

kontaktw na szczeblu unijnym, krajowym,

i regionalnym.

kolejne seminarium planowane jest przez

europejsk Sie na rzecz rozwoju obszarw

wiejskich na wiosn 2010 r. aby okreli

moliwoci dla rolnictwa niskotowarowego.

temat ten pozostaje szczeglnie aktualny

w krajach rdziemnomorskich i w nowych

pastwach czonkowskich, a delegaci ana-

lizowa bd rol, jak systemy rolnictwa

niskotowarowego odgrywaj w gospodarce

obszarw wiejskich, jak rwnie rozwaa

zagadnienia czce si z korzyciami dla

spoeczestwa, czsto wicymi si z tym

niezwykle istotnym sektorem gospodarki.

t

. hu

dSo

n

11


europejska Sie na rzecz rozwoju obszarw wiejskich w internecie

informacje na temat seminariw organizo-

wanych przez punkt kontaktowy, jak rw-

nie pozostaych dziaa, uzyska mona za

porednictwem strony internetowej euro-

pejskiej Sieci na rzecz rozwoju obszarw

wiejskich. Strona ta umieszczona jest w por-

talu komisji europejskiej europa i zawiera

bogaty zestaw narzdzi do wykorzystania

na potrzeby rozwoju obszarw wiejskich.

narzdzia te s wielojzyczne i mog by za-

stosowane do wielu celw.

Narzdzia dostpne na stronie internetowej Europejskiej Sieci na rzecz Rozwoju Obszarw Wiejskich to m.in.:

kalendarz z informacjami na temat aktualnoci i wydarze zwizanych z punktem kontaktowym

informacje na temat zainteresowanych stron zwizanych z dziedzin rozwoju obszarw wiejskich (who is who kto jest kim)

regularnie aktualizowana baza odpowiedzi na najczciej zadawane pytania

bazy danych dobrych praktyk z funkcj wyszukiwania

narzdzia przydatne przy wsppracy ponadnarodowej oraz funkcje zwizane z wytycznymi

informacje na temat pastw czonkowskich

publikacje europejskiej Sieci na rzecz rozwoju obszarw wiejskich

baza danych lokalnych grup dziaania

dostp do zbioru dokumentw elektronicznej sieci tematycznej

baza danych o dokumentach administracyjnych eFrrow

oficjalne dokumenty komisji europejskiej

zarchiwizowane materiay o programie leader

baza danych adresw e-mail.

http://enrd.ec.europa.eu

Strona internetowa zawiera take zbir

przydatnych narzdzi do wyszukiwania,

zaprojektowanych pod ktem szerokiej

gamy tematw bdcych przedmiotem za-

interesowania rozwoju obszarw wiejskich.

Sukcesywnie rozbudowywane s funkcje

interaktywne. obejmowa bd moliwo

wyszukania: dobrych i najlepszych prak-

tyk w rnych osiach rozwoju obszarw

wiejskich (w nastpstwie identyfikacji tych

praktyk w sposb systemowy na poziomie

pastw czonkowskich), dziaa projekto-

wych i programowych realizowanych w r-

nych pastwach czonkowskich, postpw

w odniesieniu do gwnych wskanikw

monitorowania i realizacji przekazanych

przez komisj, partnerw ponadnarodo-

wych do wsppracy oraz specjalistycznych

informacji branowych.

kierunki rozwoju na przyszo

Strona internetowa i inne usugi europejskiej

Sieci na rzecz rozwoju obszarw wiejskich s

regularnie monitorowane, a wyniki oceniane

w celu dopilnowania, aby dziaania punktu

kontaktowego pozostay celowe, odpowied-

nio ukierunkowane i skuteczne. ta trwajca

obecnie ewolucja strategicznych narzdzi


wiejskich w zakresie komunikacji i budowa-

nia potencjau bdzie odzwierciedla dyna-

miczny charakter unijnej polityki rozwoju

obszarw wiejskich, w miar jak bdzie ona

odpowiada na wyzwania i moliwoci poja-

wiajce si w nadchodzcych latach.

pooono solidne podwaliny pod przysz

atwiejsz wymian pomidzy rnymi pod-

miotami na obszarach wiejskich, a wikszo

funkcji europejskiej Sieci na rzecz rozwoju

obszarw wiejskich ju jest dostpna. nowe

usugi wsparcia zostan przygotowane przez

punkt kontaktowy w ramach przyszych pro-

gramw prac, a niniejsza cz magazynu

przegld obszarw wiejskich ue bdzie kontynuowana, by dalej prezentowa naj-

nowsze zmiany w tych usugach, w miar ich

udostpniania.

Polityka rozwoju obszarw wiejskich UE na lata 20072013 zostaa

oparta na ramach strategicznych, ktre cz cztery zasadnicze cele

priorytetowe znane pod nazw osi. Kada z osi ma wasny zestaw

podpriorytetw rodkw ktre z kolei wspieraj konkretne

rodzaje dziaa na rzecz rozwoju obszarw wiejskich w pastwach

czonkowskich.

Zintegrowany rozwj obszarw wiejskich wprowadzenie czterech osi polityki rozwoju obszarw wiejskich

Rozwj obszarw wiejskich

t. h

ud

Son

13


w cigu ostatnich kilku lat nastpia zdecydowana poprawa skutecz-noci dziaa na rzecz rozwoju obszarw wiejskich dziki zastosowaniu sko-

ordynowanego procesu, ktry suy nadal

dostosowywaniu elementw polityki rozwoju

obszarw wiejskich do gwnych cech obsza-

rw wiejskich w europie. obecnie stosowany

proces opiera si na rozporzdzeniu (we)

nr 1698/2005, bdcym urzdow podstaw

unijnego wsparcia rozwoju obszarw wiej-

skich przez europejski Fundusz rolny na rzecz

rozwoju obszarw wiejskich (eFrrow).

przyjcie tego rozporzdzenia dao pocz-

tek nowemu podejciu do programowania

polityki rozwoju obszarw wiejskich ue.

zastosowano podejcie etapowe, ktre-

go wstpny etap planowania obejmowa

przygotowanie strategicznych wytycznych

wsplnoty na szczeblu ue. wyej wspo-

mniane wytyczne stanowiy zbir oglnych

priorytetw polityki rozwoju obszarw wiej-

skich ue oraz uwzgldniay tematy podej-

mowane w trakcie obrad rady europejskiej

w gteborgu i lizbonie, na ktrych porusza-

no takie istotne kwestie, jak trwao rodowi-

ska naturalnego i wzrost gospodarczy.

przygotowanie strategicznych wytycznych

wsplnoty stworzyo to makropolityczne

uatwiajce pastwom czonkowskim opraco-

wanie krajowych planw strategicznych. ten

drugi etap planowania polityki angaowa

organy krajowe, ktrych zadaniem byo prze-

prowadzenie analizy sytuacji na obszarach

wiejskich oraz okrelenie odpowiednich prio-

rytetw na rzecz ich rozwoju, jednoczenie

wspierajcych cele zawarte w strategicznych

wytycznych wsplnoty.

krajowe plany strategiczne wykorzystano

nastpnie jako ramy odniesienia dla pastw

czonkowskich w celu przygotowania szcze-

gowych programw rozwoju obszarw

wiejskich (prow). programy te stanowi

gwny mechanizm dziaania polityki rozwoju

obszarw wiejskich ue w krajach ue-27 oraz

s ukierunkowane na konkretne priorytety

krajowe lub regionalne.

Systemy monitorowania i oceny zostay usta-

nowione jako integralna cz podejcia

opartego na programowaniu polityki strate-

gicznej, a ich celem jest ledzenie wynikw

prow. wyej wspomniane systemy ledzenia

opieraj si na wsplnych ramach monito-

rowania i oceny, ktre obejmuj okrelone

wskaniki nakadu, produktu, rezultatu i od-

dziaywania. Spjn struktur wsplnych ram

monitorowania i oceny wprowadzono, aby

wspomc obsug spjnych procedur moni-

torowania i oceny we wszystkich prow.

takie etapowe i strategiczne podejcie do

programowania polityki rozwoju obszarw

wiejskich zapewnia spjno na wszystkich

poziomach, poczwszy od ustalonych na

wysokim szczeblu unijnych celw rozwoju,

a skoczywszy na lokalnych dziaaniach na

rzecz obszarw wiejskich. te pierwsze zaktu-

alizowano ostatnio, uwzgldniajc nowe wy-

zwania, wynikajce z oceny funkcjonowania

wsplnej polityki rolnej.

wyzwania i moliwoci

nowe wyzwania stojce przed polityk roz-

woju obszarw wiejskich ue dotycz gwnie

problemw zwizanych z przeciwdziaaniem

zmianie klimatu, ochron rnorodnoci

biologicznej, zarzdzaniem jakoci wody,

optymalizacj odnawialnych rde energii

oraz restrukturyzacj sektora mleczarskie-

go. ostatnio dodatkowy nacisk strategiczny

pooono rwnie na zabezpieczenie sze-

rokopasmowego dostpu do internetu dla

wszystkich obszarw wiejskich w caej ue.

pozostae zasadnicze wyzwania stojce przed

polityk rozwoju obszarw wiejskich obejmu-

j: ochron zanikajcych zawodw, w szcze-

glnoci w sektorze rolnym; zmniejszenie

dysproporcji w dochodach w stosunku do

obszarw miejskich; zapewnienie zrnico-

wania dziaalnoci oraz utrzymanie lokalnych

usug na sabo zaludnionych obszarach.

poza tym nowe pastwa czonkowskie

z europy wschodniej musz jeszcze stawi

czoo szczeglnym wyzwaniom w zakresie

modernizacji. w tych pastwach rozwj ob-

szarw wiejskich trzeba osign w zupe-

nie innym rolniczym kontekcie, w ktrym

gospodarstwa rodzinne s norm, a pra-

cownicy gospodarstw maj ograniczone

moliwoci znalezienia zatrudnienia poza

sektorem rolnym.

na szczcie istnieje wiele moliwoci re-

agowania na wyej wymienione wyzwa-

nia, a eFrrow jest bardzo elastycznym

narzdziem, ktre mog wykorzystywa

strony zainteresowane rozwojem obsza-

rw wiejskich we wszystkich 27 pastwach

czonkowskich.

osie eFrrow

eFrrow wspfinansuje operacje pastw

czonkowskich zwizane z prow, a do otrzy-

mania wspfinansowania kwalifikuje si

prawie 40 rnych rodkw rozwoju obsza-

rw wiejskich. zastosowanie tego wsplne-

go zestawu rodkw wspiera koordynacj

wszystkich prow. wsplny zestaw rodkw

wspomaga rwnie elastyczno, poniewa

kady prow ma obejmowa rodki rozwoju,

ktre pasuj do konkretnych warunkw kra-

jowych lub regionalnych.

rodki prow zorganizowane s wok ce-

lw priorytetowych, czyli tzw. osi. S trzy

osie tematyczne oraz jedna horyzontalna o

metodologiczna. nazwy trzech gwnych osi

tematycznych wskazuj rodzaje wspieranych

przez nie dziaa na rzecz rozwoju obszarw

wiejskich. S to:

o 1 poprawa konkurencyjnoci sektora

rolnego i lenego w ue,

o 2 poprawa rodowiska naturalnego

i terenw wiejskich ue,

o 3 poprawa jakoci ycia na obsza-

rach wiejskich i wspieranie rnicowania

dziaalnoci gospodarczej.

te trzy osie tematyczne uzupenia czwarta

o metodologiczna ktra koncentruje si

na podejciu leader i zachca do dziaa

partnerskich podejmowanych za porednic-

twem lokalnych grup dziaania (lgd), ktre

realizuj zintegrowane strategie rozwoju

obszarw wiejskich. relacje pomidzy tymi

osiami a ogln polityk rozwoju obszarw

wiejskich przedstawiono na rysunku 1 na na-

stpnej stronie.

14


rola rozwoju obszarw wiejskich

eFrrow wspfinansuje wszystkie osie polity-

ki rozwoju obszarw wiejskich ue. wszystkie

cztery osie maj do odegrania szczegln rol

w rozwoju obszarw wiejskich w ramach kra-

jowych i regionalnych prow.

aby zapewni zrwnowaon strategi, dla

kadej osi ustalono minimalny poziom finan-

sowania. ustalono, e na o 1 ma przypa

nie mniej ni 10% cakowitego planowanego

finansowania prow. na o 2 naley przezna-

czy w budetach co najmniej 25% cako-

witego planowanego finansowania prow.

poziom finansowania osi 3 odpowiada mi-

nimalnemu poziomowi rodkw przydzielo-

nych na o 1, czyli 10%. dziaania w ramach

programu leader miay cznie otrzyma

minimum 5% planowanego finansowania

kadego prow.

powysze wymogi przedstawiono w wytycz-

nych komisji europejskiej skierowanych do

pastw czonkowskich. rysunek 2 ilustruje,

w jaki sposb owe wartoci podstawowe

przeoono na rzeczywist cakowit kwot

rodkw przydzielonych z eFrrow dla kadej

osi w krajach ue-27.

dalsze analizy budetw i dziaa na rzecz roz-

woju obszarw wiejskich dla kadej osi przed-

stawiono w artykuach tematycznych, ktre

zawarto na nastpnych stronach. w ramach

wprowadzenia do tych artykuw tabela obok

zawiera krtkie podsumowanie gwnych

priorytetw i zagadnie ujtych w kadej osi

Polityka rozwoju obszarw

wiejskich na lata 20072013

EFRROWWsplny zestaw zasad dotyczcych programowania,

nansowania, monitorowania i kontroli

O 1

Konkurencyjno gospodarstw

rolnych + konkurencyjno

lasw

O 3

Zrnicowanie dziaalnoci

gospodarczej + jako ycia

O 2

rodowisko + gospodarowanie

gruntami

O LEADER (o 4)

Rysunek 1: cztery osie polityki rozwoju obszarw wiejskich ue

Rysunek 2: cakowite rodki ue przydzielone z eFrrow na kad z osi

O 4 Leader6%

O 3 Poprawa jakoci ycia na obszarach wiejskich

oraz popieranie rnicowania dziaalnoci gospodarczej

13%

O 2 Poprawa rodowiska naturalnego

i terenw wiejskich UE44%

O 1 Poprawa konkurencyjnoci sektora

rolnego i lenego w UE34%

Pomoc techniczna i wsparcie w postaci patnoci bezporednich

dla Rumunii i Bugarii3%

wSplnoty europejSkie, 19952009

polityki rozwoju obszarw wiejskich. tabela

ta wyszczeglnia najwaniejsze cele dla po-

szczeglnych osi i zwraca uwag na typowe

rodzaje dziaalnoci, ktre bd finansowane

w ramach rodkw kadej osi. wskazuje rw-

nie kluczowe zagadnienia zwizane z r-

nymi rolami, jakie osie odgrywaj w polityce

rozwoju obszarw wiejskich ue.

15


O 1 O 2 O 3 O 4

cele

priorytetowe

Silne i dynamiczne sektory rolne i lene w ue

zmodernizowane i innowacyjne acuchy produkcji i sprzeday towarw rolnych i lenych

gwne sektory ukierunkowane na inwestycje w kapita rzeczowy i ludzki

procesy aktywnego transferu wiedzy

promocja zrwnowaonych ekologicznie metod uytkowania gruntw

agodzenie przyczyn zmiany klimatu oraz przystosowywanie si do jej skutkw

ochrona zasobw naturalnych, takich jak woda i gleba, oraz krajobrazu rolniczego i lasw

ochrona i rozwijanie systemw rolnych o wysokiej wartoci przyrodniczej

tworzenie nowych moliwoci w zakresie zatrudnienia

poprawa standardw i jakoci ycia na obszarach wiejskich

dostpno rwnych szans dla znajdujcych si w niekorzystnej sytuacji czonkw spoecznoci wiejskich

zwikszenie dostpu do odpowiednich usug na wsi

znaczne lokalne moliwoci w zakresie rozwoju obszarw wiejskich i sprawowania rzdw

aktywne, pewne siebie i kompetentne spoecznoci wiejskie

powszechne i przejrzyste dziaania na rzecz rozwoju podejmowane przez lgd

mobilizacja endogenicznego potencjau rozwoju obszarw wiejskich

najwaniejsze

cele

poprawa konkurencyjnoci sektora rolnego i lenego w ue

uatwianie restrukturyzacji, rozwoju i innowacji

poprawa rodowiska naturalnego i terenw wiejskich w ue

wsparcie dla gospodarowania gruntami wraliwymi z punktu widzenia ochrony rodowiska

poprawa jakoci ycia na obszarach wiejskich

zachcanie do rnicowania nierolniczej dziaalnoci gospodarczej na obszarach wiejskich

wczenie podejcia leader do gwnego nurtu programowania rozwoju obszarw wiejskich

rozszerzenie zakresu interwencji podejmowanych przez lgd

kwalifikujce

si rodzaje

dziaalnoci

inwestycje w kapita rzeczowy i ludzki

rozwijanie umiejtnoci zasobw ludzkich

poprawa jakoci rolnych i lenych procesw produkcji i produktw

zrwnowaone metody uytkowania gruntw na obszarach rolnych i lenych

zalesianie

inwestycje nieprodukcyjne

gospodarowanie gruntami charakteryzujcymi si naturalnymi utrudnieniami

rnicowanie gospodarki wiejskiej

poprawa usug dla mieszkacw obszarw wiejskich

rozwijanie umiejtnoci, budowanie potencjau oraz mobilizacja spoecznoci

wdraanie lokalnych strategii rozwoju

projekty wsppracy pomidzy lgd

zarzdzanie lgd oraz ich rozwj

powizane

zagadnienia

gwne czynniki sukcesu to: przedsibiorczo, zdolnoci kierownicze i kultura innowacyjnoci

produkty rolne i lene powinny by coraz lepszej jakoci, coraz zdrowsze i ekologiczne

zmiana klimatu, energia od-nawialna, gospodarka wodna, rnorodno biologiczna oraz systemy rolne o wysokiej wartoci przyrodniczej stop-niowo zyskuj coraz wiksze znaczenie w dziaaniach na rzecz rozwoju obszarw wiejskich ue

innowacje w tych dziedzinach oferuj wiele moliwoci

znaczenie nierolniczej dziaalnoci gospodarczej w zrnicowanej gospodarce wiejskiej bdzie stale wzrasta

tendencje demograficzne oraz inne czynniki spoeczne maj silny wpyw na ywotno obszarw wiejskich w przyszoci

metody rozwoju o charakterze integracyjnym i kolektywnym umoliwiaj osignicie dugotrwaych wynikw

nowe rodzaje podejcia wymagaj czasu i starannoci

wsppraca pozwala osign znaczn warto dodan dla obszarw wiejskich

wSplnoty europejSkie, 19952009

Poprawa konkurencyjnoci sektora rolnego i lenego w UERolnictwo i lenictwo pozostaj gwnymi elementami europejskiej

gospodarki wiejskiej, a o 1 polityki rozwoju obszarw wiejskich UE

oferuje wiele nowych moliwoci wspomagania tych wanych sekto-

rw wiejskich we wprowadzaniu innowacji, zwikszaniu konkuren-

cyjnoci i przeprowadzaniu modernizacji.

Rozwj obszarw wiejskich O 1

t

. hu

dSo

n

0%

10%

20%

30%

40%

50%

60%

0

1 000 000 000

2 000 000 000

3 000 000 000

4 000 000 000

5 000 000 000

6 000 000 000

AT BE BG CY CZ DE DK EE ES FI

FR GR HU IE IT LT LU LV MT NL PL PT RO SE SI

SK UK

13,8%

48,1%

36,9%

43,2%

22,4%

27,5%

19,8%

36,5%

44,3%

11,1%

37,3%

43,1% 44

,6%

10,3%

37,0% 4

0,0%

28,4%

46,8%

33,5%

29,9%

40,7%

45,6%

39,6%

15,2%

33,3%

31,5%

11,9%

o 1 % cakowitego wkadu EFRROW

17


rolnictwo i lenictwo nadal odgrywaj wan rol w ksztatowaniu obszarw wiejskich ue poprzez ich bezporedni i poredni wpyw na acuch produkcji to-

warw, usugi lub dziaalno gospodarcz.

ponadto wikszo maych i rednich przed-

sibiorstw, a take mikroprzedsibiorstw

w przemyle rolno-spoywczym i leniczym

jest zlokalizowana na obszarach wiejskich,

a popyt na lokalne usugi generowany przez

te przedsibiorstwa wyranie sprzyja zacho-

waniu i rozwojowi dziaalnoci rolniczej i le-

nej. zarwno rolnictwo, jak i lenictwo maj

rwnie znaczny wpyw na uytkowanie

gruntw rolnych oraz stanowi gwne r-

do dbr publicznych w zakresie rodowiska

naturalnego.

europejski Fundusz rolny na rzecz rozwoju

obszarw wiejskich (eFrrow) daje ogrom-

ne moliwoci europejskim gospodarkom

wiejskim ze wszystkimi ich cechami, a w ra-

mach osi 1 polityki rozwoju obszarw wiej-

skich okrelono szczeglne przepisy majce

na celu wykorzystanie eFrrow do wsparcia

dziaa z zakresu konkurencyjnoci sektora

rolnego i lenego.

koncepcja polityczna leca u podstaw osi 1

uznaje zasadnicz rol, jak odgrywa moder-

nizacja tego sektora w rozwoju gospodarki

wiejskiej jako caoci we wszystkich krajach

ue-27. wsparcie modernizacji gospodarstw

rolnych jest czsto stosowane z myl o ra-

cjonalizacji wykorzystania zasobw, np. za-

stpieniu starych systemw nawadniajcych

skuteczniejszym sprztem. pastwa czon-

kowskie maj rne potrzeby, jednak mona

osign wsplne korzyci dziki rozsdne-

mu ukierunkowaniu inwestycji w wielofunk-

cyjnych systemach rolnych i lenych w ue.

rodki przydzielone w ramach osi 1

wag, jak pastwa czonkowskie przywizu-

j do modernizacji sektora rolnego i lenego,

odzwierciedlaj stosunkowo wysokie kwo-

ty przydzielone w eFrrow na rodki osi 1.

w sumie okoo 35% wszystkich rodkw

eFrrow jest przekazywanych za porednic-

twem osi 1 (w tym dziaania leader z osi 4

przyczyniajce si do realizacji tego celu).

rysunek 1 poniej przedstawia rozkad finan-

sowania w ramach osi 1 w rnych pastwach

czonkowskich.

dane zamieszczone na rys. 1 wskazuj na

rnice w rozkadzie rodkw przydzielonych

w ramach osi 1, co z kolei pokazuje mocne

strony rnych gospodarek wiejskich i zna-

czenie pozostaych dziaa na rzecz rozwoju

obszarw wiejskich.

Rysunek 1: cakowity wkad eFrrow przydzielony na o 1 przez pastwo czonkowskie (warto bezwzgldna i udzia w wydatkach)

rodki na rzecz rozwoju

w ramach osi 1 dostpny jest przydatny ko-

szyk rodkw na rzecz rozwoju. rodki te

obejmuj kilka tradycyjnych instrumentw

polityki strukturalnej w zakresie rolnictwa,

takich jak: inwestycje w gospodarstwa rolne

i lene, rozwj kapitau ludzkiego poprzez

programy pomocowe na rzecz wczeniejszej

emerytury, pomoc dla modych rolnikw

rozpoczynajcych dziaalno, usugi z za-

kresu szkolenia zawodowego i doradztwa

rolniczego. ponadto dostpne s rwnie

bardziej innowacyjne rodki, ktrych celem

jest zwikszanie wartoci w acuchu rol-

no-spoywczym lub wspieranie innowacji,

rozpowszechnianie nowych technologii,

przedsibiorczo oraz promowanie produk-

tw wysokiej jakoci.

preferencje pastw czonkowskich co do

tych rnych rodkw rozwoju przedsta-

wiono na rys. 2, ktry ukazuje modernizacj

gospodarstw, zwikszanie wartoci dodanej

produktw rolnych i lenych oraz ulepszanie

i rozwijanie infrastruktury jako trzy istotne

narzdzia osi 1 w caej ue.

18


analiza przydziaw finansowych na te rod-

ki osi 1 na poziomie indywidualnych pastw

czonkowskich pokazuje due rnice w prio-

rytetach krajowych. na przykad irlandia

oraz w mniejszym stopniu Finlandia wy-

korzystuj fundusze z eFrrow na popraw

sytuacji demograficznej na obszarach wiej-

skich poprzez zapewnienie wanych zacht

dla modych rolnikw i uwalnianie potencjau

dziki programom wczeniejszych emerytur.

Szczeglnie aktywna na polu podejmowania

dziaalnoci przez modych rolnikw jest rw-

nie Francja, jednak tutaj narzdzie dotycz-

ce wczeniejszych emerytur nie jest na og

stosowane.

programy rozwoju obszarw wiejskich (prow)

w niemczech, niderlandach i luksemburgu

zwykle kad nacisk na modernizacj gospo-

darstw i infrastruktury w ramach osi 1. to po-

dejcie jest rwnie promowane w europie

poudniowej oraz w wielu nowych pastwach

czonkowskich, w ktrych rodki reorganiza-

cji i modernizacji odnoszce si do kapitau

rzeczowego s czone ze rodkami wspiera-

jcymi produkcj o wyszej wartoci dodanej.

Szczegln uwag zwrcono na mae i red-

nie gospodarstwa w europie wschodniej, aby

zapewni rolnikom moliwoci sprostania

normom ue w zakresie konkurencyjnoci,

rodowiska i bezpieczestwa ywnoci.

7

3.2 Allocation of funds to the axesAs regards the distribution of funding between the fouraxes, Member States have made dierent choices inresponse to the specic situations and needs identied intheir analyses.

For axis 1, 14 Member States have committed an above-average (i.e. over 34%) level of EAFRD resources. It is

notable that these include eight 'new' Member States. TheMember States allocating the highest percentage to axis 1are Belgium (48,1%), Latvia (46,8%) and Portugal (45,5%).Conversely, the Member States with the smallestpercentage of resources in axis 1 (i.e. below 30%) areIreland (10,3%), Finland (11,1%) and the United Kingdom(11,9%).

5 After deduction of the contribution to CNDPs (see footnote 4) the percentage of EAFRD funding for axis 1 in Bulgaria is 39,1% and in Romania 42,2%.

0

1 000 000 000

2 000 000 000

3 000 000 000

4 000 000 000

5 000 000 000

6 000 000 000

0%

10%

20%

30%

40%

50%

60%

Axis 1 % Total EAFRD Contributions

Figure a.2: Total EAFRD contributions

allocated to axis 1 by measure(share of total expenditure)

121 Modernizacja gospodarstw rolnych

123 Zwikszanie wartoci dodanej produktw rolnych i lenych

125 Infrastruktura zwizana z rozwojem i dostosowaniem rolnictwa i lenictwa

112 Podejmowanie dziaalnoci przez modych rolnikw

113 Wczeniejsza emerytura

111 Ksztacenie zawodowe i dziaania informacyjne

141 Rolnictwo niskotowarowe

126 Przywracanie potencjau produkcji rolnej

114 Korzystanie z usug doradczych

122 Podwyszanie wartoci gospodarczej lasw

124 Wsppraca na rzecz rozwoju nowych produktw

142 Grupy producentw

132 Uczestnictwo rolnikw w systemach jakoci ywnoci

133 Dziaania informacyjne i promocyjne

115 Tworzenie usug z zakresu zarzdzania, pomocy i doradztwa

143 Patnoci bezporednie (Bugaria i Rumunia)

131 Spenianie norm opartych na prawodawstwie wsplnotowym

Figure a.1: Total EAFRD contributionsallocated to axis 1 by country(absolute value and share of total expenditure)5

Rysunek 2: rodki osi 1 w ramach eFrrow

w wielu prow uwzgldnia si zasadnicz rol, jak odgrywa kapita ludzki i wiedza w maksymalizacji zrwnowaonych korzyci uzys kiwanych z systemw rol-niczych i lenych ue za porednictwem osi 1. dostrzega si, e wsparcie innowacji na obszarach wiejskich oferuje mnstwo moliwoci wzmocnienia potencjau przedsibiorczego lub jego budowy.

te tradycyjne instrumenty wsparcia rozwoju

gospodarstw rolnych odgrywaj dominuj-

c rol w wikszoci prow, jednak niektre

pastwa czonkowskie, takie jak zjednoczone

krlestwo i dania, priorytetowo traktuj kapi-

ta ludzki, kadc wikszy nacisk na szkolenia,

dziaania informacyjne i zwikszanie ekono-

micznej wartoci dodanej.

w

Sp

lno

ty e

uro

pejS

kie

, 199

520

09

wspieranie ambicji modych rolnikw we Francji

Francja dostrzega wan rol, jak odgrywaj mode pokolenia w roz-

woju terenw wiejskich, i dlatego w swoim prow przeznaczya prawie

30% wszystkich rodkw w ramach osi 1 na wsparcie modych rolni-

kw. Stanowi to prawie 10% cakowitej kwoty przydzielonej eFrrow

dla Francji. udostpnia si pakiet pomocowy, ktry czy rozwija-

nie umiejtnoci z dotacj na rozpoczcie dziaalnoci i na koszty jej

rozwinicia.

nacisk na kapita ludzki na obszarach wiejskich we Francji ukierun-

kowano w taki sposb, aby zaspokoi rnorodne potrzeby modych

rolnikw. kursy doskonalenia umiejtnoci s elastyczne i umoliwiaj

studentom kontynuowanie studiw rolniczych duej ni przedtem.

jest to istotne, poniewa zwiksza szanse modych rolnikw na zdoby-

cie minimalnego poziomu wyksztacenia wymaganego do korzystania

z pakietw dostpnych w ramach eFrrow. poziom ten obecnie pod-

niesiono konieczne jest uzyskanie licencjatu na kierunku rolniczym.

inne rodzaje pomocy ukierunkowane na wiedz s oferowane za po-

rednictwem szeciomiesicznych kursw pocztkowych, ktre obej-

muj pomoc mentora oraz wyposaaj nowych rolnikw w praktyczny

zestaw umiejtnoci technicznych, rodowiskowych i biznesowych.

kursy te obejmuj szkolenia w dziedzinach dotyczcych wasnych

zainteresowa rolnikw, ale rwnie dotycz innych tematw, ktre

maj na celu poszerzenie horyzontw i zwikszenie ambicji modych

rolnikw.

realizowana w ramach eFrrow francuska polityka na rzecz podejmo-

wania dziaalnoci przez modych rolnikw doprowadzi do stworzenia

lepiej wykwalifikowanej i bardziej wiadomej oraz kreatywnej i konku-

rencyjnej siy roboczej na obszarach wiejskich. gwne zagadnienia

w ramach tej polityki obejmuj mechanizmy zwikszajce wykorzy-

stanie programw, tak aby dotrze do okoo 30% modych rolnikw,

ktrzy podejmuj dziaalno gospodarcz na obszarach wiejskich bez

korzystania z finansowanych przez eFrrow szkole z zakresu budowa-

nia potencjau.

19


wsparcie innowacji na obszarach wiejskich

wszystkie podmioty dziaajce w sektorach rolnych i lenych ue, nie-

zalenie od kraju czy prowadzonej dziaalnoci, staj w obliczu coraz

bardziej dynamicznych warunkw prowadzenia dziaalnoci gospo-

darczej, ktre ulegaj cigym zmianom pod wpywem midzynaro-

dowej konkurencji, postpu technologicznego oraz zmieniajcych

si spoecznych wzorcw zachowa. Bezruch na tak dynamicznie

zmieniajcym si rynku oznacza faktycznie cofanie si. w dzisiejszych

czasach aden producent nie moe sobie pozwoli na ignorowanie

istotnej potrzeby wprowadzania innowacji.

innowacyjno jest obecnie podstawowym narzdziem w zapewnia-

niu dugotrwaej ywotnoci obszarw wiejskich w europie i, podczas

gdy w niektrych pastwach czonkowskich praktyki innowacyjne s

coraz powszechniej stosowane na obszarach wiejskich, inne obszary

s nadal zapnione. eFrrow udostpnia organom krajowym zasoby

osi 1 majce na celu zmniejszenie tych istotnych rnic w wynikach

osiganych w rozwoju obszarw wiejskich.

tendencje modernizacyjne mog wiza si z innowacjami i lepsz

efektywnoci przedsibiorstw rolnych i lenych. wiadczone na

obszarach wiejskich usugi w zakresie zwikszania wiedzy rwnie

stanowi wane narzdzie na rzecz rozwoju, a okazay si one najbar-

dziej skuteczne, gdy byy dostosowane do specyficznych uwarunko-

wa regionalnych. wymaga to przyjcia zintegrowanego podejcia,

w ktrym inwestycje w kapita rzeczowy i bd w parze z aktyw-

nym promowaniem rozwoju zasobw ludzkich.

o 1 udostpnia takie rodki, aby pomc w stymulowaniu i wspieraniu

innowacyjnych, kreatywnych i alternatywnych sposobw mylenia

wrd rolnikw i lenikw w ue. zmiana nastawienia z tradycyjnego,

a czasami nawet ograniczonego, na bardziej otwarte, nastawione na

wiele rynkw i elastyczne podejcie stanowi wyzwanie na niektrych

obszarach. niemniej jednak osignicie sukcesu na tym polu dopro-

wadzi do znaczcych i trwaych wynikw, co uzasadnia odpowiednie

ustalenie priorytetw w pastwach czonkowskich.

istnieje wiele programw rozwoju obszarw wiejskich, ktre mog

uatwi wprowadzanie praktyk innowacyjnych na obszarach wiej-

skich. poniej opisano kilka z nich.

p

. arr

ag

on

wsppraca ekologiczna we woszech

woska polityka rozwoju obszarw wiejskich kadzie nacisk na dziaa-

nia innowacyjne, ktre wykorzystuj znaczne zrnicowanie rolnicze

kraju oraz wyjtkowo produktw regionalnych i lokalnych. rolnictwo

ekologiczne odgrywa istotn rol w tej polityce, gdy wochy to naj-

wikszy w europie producent wyrobw ekologicznych certyfiko-

wany obszar upraw wynosi w tym kraju ponad 1 mln ha. znajduje

to odzwierciedlenie w krajowych prow opartych na regionach

i np. prow obejmujcy dolin aosty, apuli, Sycyli i Bazylikat po-

daje, e rolnictwo ekologiczne obejmuje 16% wszystkich uytkw rol-

nych w niektrych regionach.

powysza zaleta wica si ze skal rolnictwa ekologicznego we

woszech musi zosta waciwie poczona ze wspprac ze strona-

mi zainteresowanymi rolnictwem ekologicznym. dziaania takie s

promowane na rne sposoby. na przykad, biorc pod uwag szcze-

glnie moliwoci dostpne w ramach osi 1, grupy producentw ekolo-

gicznych mog korzysta z narzdzi oferowanych przez eFrrow, ktre

obejmuj: innowacyjne inwestycje oparte na zwikszaniu wartoci

dodanej podstawowej produkcji rolnej, zachty do zachowania zgod-

noci z normami wsplnotowymi, pomoc na rozpoczcie dziaalnoci

w zakresie zarzdzania dziaalnoci oficjalnie uznanych grup produ-

centw, szkolenie zawodowe, usugi z zakresu doradztwa rolniczego

oraz upowszechnianie wiedzy naukowej i praktyk innowacyjnych.

wsparcie w ramach eFrrow jest ukierunkowane na mae i rednie

przedsibiorstwa oraz mikroprzedsibiorstwa, a celem pomocy udzie-

lanej w ramach osi 1 jest wspomaganie rolnikw prowadzcych tak

dziaalno w poprawianiu jakoci systemw produkcji ekologicznej

i produktw. zachca si rwnie do wprowadzania innowacyjnego

podejcia, ktre moe przyj rne formy. na przykad wsparcie w ra-

mach osi 1 mona wykorzysta do pomagania rolnikom w przyjmo-

waniu nowego podejcia do prowadzenia dziaalnoci gospodarczej,

np. poprzez uczestnictwo w systemach jakoci ywnoci. kampanie

informacyjne i reklamowe rwnie stanowi cz zorganizowanych

dziaa marketingowych na rzecz produktw ekologicznych lub ob-

jtych ochron nazw pochodzenia, w ramach ktrych mona finan-

sowa akcje promocyjne szerokiej gamy produktw rolnych, w tym

innowacyjnych.

wszystkie programy rolnictwa ekologicznego udostpnione w ramach

osi 1 maj na celu uzupenienie rodkw osi 2, ktre pomagaj popra-

wi warunki dla tego rodzaju rolnictwa.

gospodarka lena w rumunii

rumuskie lenictwo i przemys drzewny tradycyjnie maj bardzo

due znaczenia dla gospodarki wiejskiej tego kraju, przyczyniajc si

w znaczny sposb do zatrudnienia i eksportu. pod tym wzgldem (oraz

majc na uwadze znaczenie niedrzewnych produktw lenych, takich

jak grzyby, jagody, roliny lecznicze itp.) rumuskie lenictwo oferuje

wiele moliwoci zrwnowaonego rozwoju obszarw wiejskich.

Sektor ten jest jednak dotknity gboko zakorzenionymi problemami,

takimi jak oglny brak dobrze wyposaonych zakadw pozyskiwania

i wstpnej obrbki drewna oraz zakadw wytwarzania produktw

o wartoci dodanej; lena sie drogowa jest sabo rozwinita, przez co

ponad 2 mln ha pozostaje praktycznie poza zasigiem technicznym

i gospodarczym; rozdrobnienie wasnoci prowadzi do niskiej wydaj-

noci; lenicy nadal s zbyt sabo poinformowani o wielofunkcyjnoci

wspczesnych lasw lub nie posiadaj odpowiedniego przeszkolenia

w tym zakresie; pomimo ostatnich dziaa rzdowych istotne s rw-

nie problemy zwizane z nielegalnym wyrbem lasw.

rumuska polityka lena wspiera dziaania majce na celu sprostanie

tym wyzwaniom. gwne inicjatywy obejmuj prywatyzacj lasw

publicznych oraz utworzenie prywatnych nadlenictw jako nowych

struktur zarzdzania. innym gwnym celem politycznym jest zwik-

szenie powierzchni terenw lenych do szacowanego poziomu opty-

malnego, wynoszcego od 32% do 35% obszaru kraju.

20


p

. arr

ag

on

promocja produktw wysokiej jakoci na malcie

poniewa zasoby naturalne na malcie s ograniczone i kruche, kraj

ten przyj strategi rozwoju obszarw wiejskich, ktra aktywnie

wspiera innowacje zwizane z jakoci produktw. polegajc na tra-

dycyjnych systemach produkcji, ktre s zarwno czci lokalnego

dziedzictwa, jak i potencjalnym rdem rozwoju gospodarczego,

wspierane w prow podejcie opierajce si na jakoci ma na celu

zagwarantowanie solidnej struktury acucha towarowego w sekto-

rze rolnym. podejcie to dy rwnie do wspierania innowacji i po-

prawy konkurencyjnoci poprzez rnicowanie i rozwj produktw

niszowych, takich jak te pochodzce ze rde ekologicznych.

oprcz oczekiwa zwizanych ze rodowiskiem podejcie to

ma rwnie na celu utrzymanie entuzjazmu maltaczykw dla

produktw krajowych oraz waciwe ukierunkowanie premii

dostpnych za zaopatrywanie na wyspach przedsibiorstw

zwizanych z turystyk.

produkty tradycyjne, takie jak ser gbejna, suszone na socu pomido-

ry, oliwa z oliwek, wino, mid, suszone figi i inne produkty wysokiej

jakoci nie przestaj przyczynia si do ochrony kulinarnego dziedzic-

twa, ktre bardzo wysoko ceni konsumenci. rodki dostpne w ra-

mach osi 1 pomog maltaskim przedsibiorstwom rolnym ulepszy

podejcie do obsugi klienta poprzez udostpnienie nowoczesnych

i innowacyjnych zastosowa dla tradycyjnych metod hodowli zwie-

rzt i technik ogrodniczych zwizanych z tymi produktami.

w zwizku z powyszym na rozwj wysokiej jakoci produktw

rolnych przydzielono okoo 12% cakowitego budetu osi 1. w tym

obszarze priorytetowo traktuje si rodki zwizane z kapitaem rze-

czowym i innowacjami. inne rodki wspierajce organizacje produ-

centw oraz wspprac take kwalifikuj si do wspfinansowania

ze rodkw eFrrow projektw, ktre wspieraj rozwj wysokiej jako-

ci produktw rolnych z krajowego sektora rolnego i lenego.

w zwizku z powysz reorganizacj kilka rodkw dostpnych

w ramach osi 1 rumuskiego prow promuje silne przedsibiorstwa

zwizane z lenictwem prowadzone zgodnie z wymogami ochrony

rodowiska i sprzyjajce wczeniu spoecznemu. na przykad rodek

122 koncentruje si na poprawie struktury lasw oraz odnowie lasw

niskoprodukcyjnych i zdegradowanych. rodek 125 wspiera szerszy

dostp do lasw, dziaania w zakresie ochrony przeciwpowodziowej

oraz gospodarki wodnej. rodek 123 jest powicony mikroprzedsi-

biorstwom i ukierunkowuje pomoc na restrukturyzacj i modernizacj

procesw przetwarzania i wprowadzania do obrotu produktw le-

nych (drzewnych i niedrzewnych). oprcz tych trzech podstawowych

rodkw sektor leny moe rwnie odnie korzyci ze rodkw 111

i 142, ktre dotycz szkolenia zawodowego, dziaa informacyjnych,

rozpowszechniania wiedzy oraz tworzenia grup producentw.

zauwaono, e innowacyjne i zintegrowane podejcie czce dziaa-

nia dostpne w ramach wszystkich tych rodkw oferuje szczeglnie

due korzyci w zakresie rozwoju obszarw wiejskich pynce z zaso-

bw lenych rumunii.

21


F

. ler

in

w

Sp

lno

ty e

uro

pejS

kie,

199

520

09

Poprawa rodowiska naturalnego i terenw wiejskich UEUderzajco pikny krajobraz wiejski Europy ksztatoway wieki

dziaalnoci czowieka. Pastwa czonkowskie s zobowizane

do utrzymywania wysokiej jakoci rodowiska naturalnego wsi,

a o 2 Europejskiego Funduszu Rolnego na rzecz Rozwoju Obszarw

Wiejskich zapewnia znaczne wsparcie dla zrwnowaonego

zarzdzania naturalnymi zasobami obszarw wiejskich Europy.

Rozwj obszarw wiejskichO 2

t

. hu

dSo

n

23


podstaw wszystkich dziaa wspiera-nych w ramach osi 2 europejskiego Funduszu rolnego na rzecz rozwoju obszarw wiejskich (eFrrow) stanowi cele

rodowiskowe. ten zasadniczy czynnik nap-

dzajcy dziaania w ramach osi 2 jest okrelo-

ny w strategicznych wytycznych wsplnoty,

ktre jasno wskazuj na wyrany zwizek

pomidzy osi 2 a poniszymi priorytetami

politycznymi ue:

odwrcenie tendencji spadkowej rno-

rodnoci biologicznej europy do 2010 r.;

ochrona i rozwijanie systemw rolnych

i lenych o wysokiej wartoci przyrodniczej

oraz tradycyjnych krajobrazw rolniczych;

wspieranie zarzdzania sieci obszarw

chronionych natura 2000;

zrwnowaone zarzdzanie wodami po-

wierzchniowymi i gruntowymi poprzez

ramow dyrektyw wodn;

przeciwdziaanie zmianie klimatu.

znaczenie osi 2 podkrelaj dwa wymogi ue,

zgodnie z ktrymi w kadym programie roz-

woju obszarw wiejskich naley przydzieli

na o 2 przynajmniej 25% wkadu eFrrow

(przeznaczonego na wszystkie cztery osie

i pomoc techniczn), a rodki rolno-ro-

dowiskowe finansowane przez eFrrow

musz by dostpne na caym terytorium,

stosownie do konkretnych potrzeb pastw

czonkowskich.

ogem na o 2 przeznaczono 44% cakowite-

go budetu eFrrow w ue-27, ale na poziomie

krajowym odsetek ten waha si od prawie

80% w niektrych pastwach czonkowskich

do 25%, tj. ustanowionego minimum, w in-

nych, jak przedstawiono na rys. 1.

Szeroki wybr rodkw rodowiskowych

Szeroki zakres rodkw w ramach osi 2 oraz

elastyczno pozwalajca pastwom czon-

kowskim na wykorzystanie nawet 80% do-

finansowania przydzielonego im z eFrrow

na te rodki daje pastwom czonkowskim

i regionom swobod w zajmowaniu si

priorytetami lokalnymi. ze wzgldu na

W ramach osi 2 istnieje 13 rnych rodzajw rodkw rozwoju obszarw wiejskich, ktre kwalifikuj si do wsparcia EFRROW, w tym:

patnoci rolno-rodowiskowe i leno-rodowiskowe na zarzdzanie ekosystemami i krajobrazami oraz na ochron zasobw natu-

ralnych. te roczne patnoci na hektar realizowane s na podstawie od picio- do siedmioletnich umw

patnoci o charakterze rekompensaty dla obszarw natura 2000 z tytuu prawnych ogranicze uytkowania gruntw rolnych

i lasw. patnoci dokonuje si corocznie na hektar; mog one take by przyznawane gruntom rolnym, na ktre ma wpyw ramowa

dyrektywa wodna ue

inwestycje nieprodukcyjne majce na celu wsparcie innych systemw zarzdzania rodowiskowego

patnoci o charakterze rekompensaty przyznawane na hektar z tytuu utrudnie w dziaalnoci rolniczej na obszarach grskich i na

pozostaych obszarach. S one zwane take patnociami dla obszarw o niekorzystnych warunkach gospodarowania (onw)

inwestycje rolno-lene majce na celu czenie uprawy drzew z nieintensywn upraw roln i hodowl zwierzt gospodarskich

pomoc na zalesianie gruntw rolnych lub innych obszarw otwartych, tam gdzie przyniesie to korzyci rodowisku

ochrona lasw w celu zapobiegania poarom oraz odtwarzania lasw zniszczonych przez poary lub klski ywioowe

patnoci z tytuu dobrostanu zwierzt na podstawie od picio- do siedmioletnich umw w celu przyjcia norm wykraczajcych

poza obowizkowe wymogi.

o 2 % cakowitego wkadu EFRROW

Rysunek 1: cakowity wkad eFrrow przeznaczony na o 2 przez pastwo czonkowskie (warto bezwzgldna i udzia wydatkw)

rnorodny charakter zagadnie rodowis-

kowych na obszarze caej ue jest to wana

i cenna moliwo.

najwikszym wyzwaniem bdzie dopil-

nowanie, aby regiony, ktrych problemy

ekologiczne s najbardziej palce, a udzia

w rnorodnoci biologicznej europy naj-

wikszy, odpowiednio uwzgldniay te

priorytety przy wybieraniu rodkw oraz

przydzielaniu zasobw finansowych w ra-

mach swoich programw rozwoju obszarw

wiejskich.

24


niektre rodki w ramach osi 2, np. wspar-

cie obszarw o niekorzystnych warunkach

gospodarowania (onw), ktre zainicjowa-

no w 1975 r., wywodz si z wczeniejszych

dziaa politycznych. pozostae priorytety

osi 2, np. szczeglny nacisk na pomoc dla

rolnictwa o wysokiej wartoci przyrodniczej

oraz tradycyjnych krajobrazw rolniczych, s

stosunkowo nowe.

regionalne rnice w stosowaniu rodkw

rozwoju obszarw wiejskich w ramach osi 2

mog by znaczne. przedstawia to rys. 2 po-

niej, w ktrym zwraca si uwag na rne

kombinacje wsparcia w programach rozwo-

ju obszarw wiejskich, stosowane w dzia-

aniach ochrony rodowiska w Finlandii,

na wgrzech, w portugalii kontynentalnej,

nawarze (hiszpania) i anglii (zjednoczone

krlestwo).

rolnictwo o wysokiej wartoci przyrodniczej

pojcie rolnictwa o wysokiej wartoci przy-

rodniczej okrela te rodzaje dziaalnoci rolni-

czej i rodzaje gruntw rolnych, co do ktrych

mona oczekiwa, e sprzyjaj wysokiemu

poziomowi rnorodnoci biologicznej oraz

chronionym gatunkom i siedliskom. zwykle

najwyszy poziom rnorodnoci gatunkw

wie si z siedliskami pnaturalnymi, na

ktrych prowadzona jest dziaalno rolnicza

o niskiej intensywnoci. istnieje kilka rodzajw

gruntw rolnych o wysokiej wartoci przyrod-

niczej, ale na og maj one trzy podstawowe

cechy wsplne: rolnictwo o niskiej intensyw-

noci, duy udzia rolinnoci pnaturalnej

oraz du rnorodno pokrycia terenu.

Szacuje si, e ponad 30% gruntw rolnych

w ue-27 moe zalicza si do jednego z tych

rodzajw gruntw rolnych o wysokiej war-

toci przyrodniczej. ponisza mapa przed-

stawia moliwe rozmieszczenie gruntw

rolnych o wysokiej wartoci przyrodniczej

na poziomie ue.

Rodzaje gruntw rolnych o wysokiej wartoci przyrodniczej

Grunty rolne o duym udziale ro-linnoci pnaturalnej czsto na terenach peryferyjnych z systemami chowu, w ktrych owce, bydo opaso-we, konie i kozy wypasane s na nie-pielgnowanych lub pnaturalnych uytkach zielonych, torfowiskach, wrzosowiskach, rdziemnomorskich zarolach przy bardzo niewielkim za-gszczeniu (np. 510 ha na krow).

Mozaiki gruntw rolnych o niskiej intensywnoci niewielkie ssiadu-jce ze sob powierzchnie upraw, k i gruntw ugorowanych, na ktrych nawozy lub chemikalia s stosowa-ne w niskim stopniu, przedzielone terenami zalesionymi, zarolami, drzewami, ywopotami i maymi ciekami wodnymi.

Grunty rolne, na ktrych wyst-puj rzadkie i chronione roliny oraz zwierzta lub populacje o znaczeniu europejskim lub wia-towym ktre mona napotka w wielu rnych sytuacjach, np. zimujce dzikie ptactwo wystpu-jce na intensywnie uprawianych, podmokych uytkach zielonych w niderlandach.

ten podzia zobowiza w ramach osi 2

w piciu obszarach ue ukazuje uderzajce

rnice pod wzgldem wyboru i stosowania

rodkw. rnice te odzwierciedlaj sytuacj

regionaln i priorytety programw rozwoju

obszarw wiejskich, a take wskazuj na

zrnicowany sposb udzielania wsparcia

dla rodkw rolno-rodowiskowych, dziaa

leno-rodowiskowych, inwestycji niepro-

dukcyjnych, obszarw natura 2000 oraz

dla rolnikw na obszarach z naturalnymi

utrudnieniami.

Rysunek 2: Stosunek cakowitych wydatkw publicznych w ramach osi 2 przeznaczonych na dany rodek w piciu regionach ue

Rysunek 3: prawdopodobiestwo wystpowania gruntw rolnych o wysokiej wartoci przyrodniczej na szczeblu ue

ea, kopenhaga, 2007. www.eea.europa.eu

0%

10%

20%

30%

40%

50%

60%

70%

80%

90%

100%

Finland Hungary Portugal Navarra England

Member State/region

Pe

rce

nta

ge

of

tota

l pu

blic

exp

en

ditu

re a

lloca

ted

to

Axi

s 2

Restoring forestry potential

Payments to farmers in areaswith handicaps, other thanmountain areasNon-productive investments(forests)

Non-productive investments(agriculture)

Natural handicap payments tofarmers in mountain areas

Natura 2000 payments and WFDpayments

Natura 2000 (forests)

Forest environment payments

First establishment ofagroforestry systems

First afforestation of non-agricultural land

First afforestation of agriculturalland

Animal welfare payments

Agri-environment payments

Przywrcenie potencjau lenego

Patnoci z tytuu naturalnych utrudnie dla rolnikw na obszarach innych ni obszary grskie

Inwestycje nieprodukcyjne (lasy)

Inwestycje nieprodukcyjne (rolnictwo)

Patnoci z tytuu naturalnych utrudnie dla rolnikw na obszarach grskich

Patnoci dla obszarw Natura 2000 i patnoci zwizane z ramow dyrektyw wodn

Obszary Natura 2000 (lasy)

Patnoci leno-rodowiskowe

Pierwsze zakadanie systemw rolno-lenych

Pierwsze zalesienie gruntw nierolnych

Pierwsze zalesienie gruntw rolnych

Patnoci z tytuu dobrostanu zwierzt

Patnoci rolno-rodowiskowe

Pastwo czonkowskie/region Finlandia Wgry Portugalia Nawarra Zjednoczone Krlestwo

Wstpna mapa rozmieszczenia gruntw rolnych o wysokiej wartoci przyrodniczej w Europie Zachodniej i rodkowej

natura 2000

priorytetowe obszary ochrony motyli wane ostoje ptakw

grunty rolne o wysokiej wartoci przyrodniczej w % (dane szacunkowe na podstawie mapy pokrycia ziemi Corine)

0

125

2550

5 75

75100

dane pochodzce z niezalenych bada

ochrona derkaczyw republice czeskiej

derkacze spdzaj miesice zimowe w afryce, a wiosn przylatuj

na pnoc, aby budowa gniazda w wysokiej trawie spokojnych k

europy i rosji. te zagroone na caym wiecie ptaki s pochliwe

i rzadko widywane, ale samce wydaj charakterystyczny terkoczcy

odgos, przypominajcy acisk nazw tych ptakw (Crex crex).

populacja derkaczy w europie zachodniej zmalaa, gdy uytki zielone

zaczto pielgnowa do celw rolnictwa, a kosy zastpiono kosiarka-

mi. koszenie trawy na kiszonk na pocztku sezonu niszczy gniazda,

a pniej pisklta mog zgubi si, gdy prbuj uciec przed mecha-

nicznymi kosiarkami, kryjc si w wysokiej trawie na rodku pola.

kadej wiosny ponad 1500 samcw derkaczy i ich partnerek szu-

ka miejsc lgowych w republice czeskiej. czeski rzd wsplnie

z ekspertami z dziedziny ornitologii opracowa specjalny rodek

rolno-rodowiskowy w ramach osi 2. eFrrow wspfinansuje roczne

dopaty dostpne w zwizku z uytkowaniem obszarw odpowied-

nich dla derkaczy jako obszary lgowe gwnie uytkw zielonych,

ktre mona kosi.

uytki zielone musz by uprawiane bez stosowania nawozw

sztucznych i naturalnych oraz koszone pniej w sezonie, przy czym

kosi naley od rodka na zewntrz lub z jednej strony na drug, aby

umoliwi piskltom ucieczk. koszenie nie moe by wykonywane

przez grup kosiarek, a skoszon traw naley usun z pola.

wynikiem powinno by zapewnienie bezpiecznych obszarw lgo-

wych i pomoc w dugofalowej poprawie stanu ochrony tego rzadkie-

go i cennego europejskiego gatunku.

25


wpyw na rozmieszczenie gruntw rolnych

o wysokiej wartoci przyrodniczej w caej

ue wywiera strukturalny rozwj sektora

rolnictwa, w tym jego intensyfikacja, utra-

ta drobnych charakterystycznych cech

krajobrazu i zmiana sposobu uytkowania

gruntw ornych. moe to powodowa utra-

t rnorodnoci biologicznej, co zagraa

wielu systemom rolnym o wysokiej wartoci

przyrodniczej, poniewa zmiany techniczne

i gospodarcze mog wywrze silny wpyw,

wskutek ktrego rolnicy zaprzestan trady-

cyjnych praktyk rolniczych.

w strategicznych wytycznych ue dostrze-

ono ten problem, nadajc wysoki priorytet

wykorzystywaniu rodkw w ramach osi 2

na systemy rolne i lene o wysokiej wartoci

przyrodniczej oraz na tradycyjne krajobrazy

rolnicze. osignicie tego celu osi 2 bdzie za-

leao od kilku czynnikw, takich jak: wystar-

czajcy wysiek woony w zidentyfikowanie

terenw o wysokiej wartoci przyrodniczej,

programy, ktre s odpowiednio ukierunko-

wane na systemy rolne o wysokiej wartoci

przyrodniczej i zwizan z nimi rnorodno

biologiczn, dostateczne zapotrzebowanie ze

strony zainteresowanych rolnikw, wystarcza-

jce rodki finansowe zarwno na patnoci

dla rolnikw, jak i na specjalistyczny personel

agencji realizujcych i wspierajcych dziaa-

nia, oraz stosowanie spjnych metodologii

monitorowania i oceny.

nacisk na monitorowanie i ocen

wsplne ramy monitorowania i oceny polity-

ki rozwoju obszarw wiejskich ue zawieraj

trzy wskaniki dotyczce wysokiej wartoci

przyrodniczej, z czego jeden ocenia wpyw

caego programu (nie tylko osi 2) na zasoby

o wysokiej wartoci przyrodniczej w pa-

stwach czonkowskich.

monitorowanie i ocena tych wskanikw we

wsplnych ramach monitorowania i oceny

pozwala osobom odpowiedzialnym za zarz-

dzanie programami rozwoju obszarw wiej-

skich uzyska niezbdne informacje i ledzi

zmiany w zasigu i stanie gruntw rolnych

i lasw o wysokiej wartoci przyrodniczej.

proces ten jest jednak zoony i wymaga po-

siadania wiarygodnych informacji wyjcio-

wych na temat zasigu i stanu istniejcych

zasobw o wysokiej wartoci przyrodniczej,

w odniesieniu do ktrych mona nastpnie

zmierzy wpyw eFrrow.

cige monitorowanie i ocena s niezbdne do

okrelenia tendencji w praktykach rolniczych

i lenych oraz w zwizanej z nimi rnorod-

noci biologicznej. z tego wzgldu do 2013 r.

konieczne bd znaczne inwestycje, jeli chce-

my oceni skuteczno finansowania w ramach

osi 2 w utrzymywaniu i rozwijaniu zasobw

o wysokiej wartoci przyrodniczej w ue.

wynikiem prac przeprowadzonych przez

europejsk sie oceny rozwoju obszarw

wiejskich by zmieniony dokument z wytycz-

nymi dla pastw czonkowskich w sprawie

Stosowania wskanika wpywu wysokiej

wartoci przyrodniczej. wytyczne te opraco-

wano, aby pomc osobom odpowiedzialnym

za zarzdzanie programami rozwoju obsza-

rw wiejskich i za ocen w wypracowywaniu

waciwych metodologii stosowania wska-

nikw wysokiej wartoci przyrodniczej we

wsplnych ramach monitorowania i oceny.

zmienione wytyczne dostpne s w internecie

pod adresem: http://ec.europa.eu/agriculture/

rurdev/eval/hnv/guidance_en.pdf

patrzc w przyszo

podkrelanie znaczenia rolnictwa i lenictwa

o wysokiej wartoci przyrodniczej powinno

sta si dla pastw czonkowskich, a take

rolnikw prowadzcych tak dziaalno,

bodcem do dostrzeenia i wspierania te-

go niezastpionego rda rnorodnoci

biologicznej.

ponisze studia przypadku przedstawiaj nie-

ktre programy w ramach osi 2, ktre opraco-

wano specjalnie w celu wspierania aktywnego

zarzdzania rodowiskowego gruntami rolny-

mi i lasami o wysokiej wartoci przyrodniczej.

m

. dem

ko

http://ec.europa.eu/agriculture/rurdev/eval/hnv/guidance_en.pdfhttp://ec.europa.eu/agriculture/rurdev/eval/hnv/guidance_en.pdf

priorytetowe traktowanie pomocy dla systemw rolnictwa o wysokiej wartoci przyrodniczej w Bugarii

Bugaria jest bardzo bogata pod wzgldem rnorodnoci biologicz-

nej uytkw rolnych i wraz z ssiadujc rumuni ma najwiksz

powierzchni cig uytkw rolnych o wysokiej wartoci przyrodni-

czej w ue. wiele tych terenw jest obecnie zagroonych porzuceniem

lub intensyfikacj dziaalnoci rolniczej.

Bugarski program rozwoju obszarw wiejskich nadaje wysoki prio-

rytet rolnictwu o wysokiej wartoci przyrodniczej w ramach osi 2.

dostpne s konkretne pakiety rolno-rodowiskowe na przywracanie

i utrzymanie wysokiej wartoci przyrodniczej uytkw zielonych pod-

danych niewystarczajcemu lub nadmiernemu wypasaniu. wsparcie to

promuje tradycyjne metody koszenia i ustala okrelon obsad zwie-

rzt gospodarskich, aby chroni i utrzymywa uytki rolne o wysokiej

wartoci przyrodniczej i zwizane z nimi gatunki poprzez kontynuacj

lub ponowne wprowadzanie tradycyjnych praktyk gospodarowania.

wprowadzono take tymczasowy pakiet majcy na celu ochron sie-

dlisk i populacji ptakw na obszarach o wysokiej wartoci przyrodni-

czej. Bdzie on obowizywa do chwili wejcia w ycie rwnowanych,

podstawowych wymogw w zakresie zarzdzania w obszarach specjal-

nej ochrony wyznaczonych na mocy dyrektywy ptasiej.

przykadem tego typu pomocy w ramach osi 2 jest pilotaowy pro-

gram rolno-rodowiskowy, ktry wprowadzono w parku narodowym

pirin i w centralnym Bakaskim parku narodowym. ma on na celu

zintegrowana interwencja terytorialna w portugalii

w portugalii gwny program rolno-rodowiskowy promuje ekolo-

giczne i zintegrowane rolnictwo oraz wspiera rzadkie rasy zwierzt

gospodarskich i odmiany rolin uprawnych. Bardziej szczegowe

rodki w zakresie rnorodnoci biologicznej s ograniczone do

omiu programw strefowych ukierunkowanych na sie natura

2000 i region duoro. w rodkach tych stosowane jest innowacyjne

podejcie opisywane jako zintegrowana interwencja terytorialna.

czy ono bardzo szczegowe rodki rolno- i leno-rodowiskowe

z inwestycjami nieprodukcyjnymi.

zintegrowana interwencja terytorialna w montesinho-nogueira

oferuje w ramach osi 2 patnoci z tytuu prac, w tym na: utrzyma-

nie uytkw zielonych o wysokiej wartoci przyrodniczej i lasw

nadrzecznych (dla dobra populacji wydry, bociana czarnego i si-

werniaka); nienawadnian upraw zb na zmian z odogowaniem

(dla dobra botniaka kowego, botniaka zboowego i skowronka);

ochron starych gajw kasztana jadalnego (siedlisk kuny i pleszki

zwyczajnej) oraz ochron lub odnow lokalnych terenw zalesionych

i krzeww rosncych na duych wysokociach.

patnoci w ramach tej interwencji wypacane s za porednictwem

lokalnych struktur wsparcia finansowanych z osi 3. jest nadzieja, e

lepsze zarzdzanie wysok wartoci przyrodnicz doprowadzi do

powstania nowych moliwoci sprzeday lokalnych towarw i usug

oraz ich promowania poprzez lokaln grup dziaania programu

leader w ramach osi 4.

26


n

emu

S

wspieranie tradycyjnego pasterstwa grskiego

na obszarach zagroonych porzucaniem gruntw.

program zachca rolnikw do stosowania trady-

cyjnych modeli sezonowego wypasania, w ktrych

w letnie miesice pasterze opiekuj si tradycyjnymi

lokalnymi rasami na wysokogrskich pastwiskach.

program ten promuje take uywanie psw paster-

skich rasy karakachan do ochrony wypasanych zwie-

rzt przed wilkami lub niedwiedziami.

wsplne pastwiska o wysokiej wartoci przyrodniczej w walii (zjednoczone krlestwo)

zajmujcy 800 ha wsplny teren cefn Bryn w poudniowej walii by

wykorzystywany przez wsplnoty lokalne przez tysice lat, a obecnie

stanowi obszar sieci natura 2000, ceniony za rnorodno biolo-

giczn wrzosowisk i otwarty krajobraz, a take za budowle po miesz-

kacach z epoki neolitu i brzu. jest piciu wacicieli gruntw i okoo

100 zarejestrowanych uytkownikw wsplnego terenu, chocia tyl-

ko 16 prowadzi na tym terenie aktywny wypas, gwnie owiec.

wprowadzenie wsplnego terenu do programu rolno-rodowi-

skowego jest zoonym zadaniem, ale w maju 2008 r. uytkownicy

wsplnych terenw cefn Bryn zawarli now, picioletni umow

rolno-rodowiskow. patnoci roczne sigajce rednio 62 funtw

(ok. 72 euro) na hektar s dostpne dla rolnikw na zwikszenie pozio-

mu wypasu byda wiosn i latem. maj one na celu wyplenienie orlicy

oraz wypas na rolinnoci twardej, ktra zdominowaa podmoke

wrzosowiska.

zim liczba owiec bdzie ograniczana, aby zapobiec nadmiernemu

wypasaniu w siedliskach pnaturalnych, a do wyplenienia orlicy

i krzeww w celu odtworzenia siedlisk i powstrzymania rozprze-

strzeniania si gatunkw inwazyjnych bd stosowane inwestycje

nieprodukcyjne.

wspomniany teren wsplny niedawno objto programem wizyt na

miejscu prowadzonym przez midzynarodowe stowarzyszenie ba-

da terenw wsplnych, a cefn Bryn suy za wzr dla innych umw

dotyczcych terenw wsplnych o wysokiej wartoci przyrodniczej

w walii.

27


k

. de

rijk

c

ou

ntr

ySid

e c

ou

nc

il F

or

wa

leS

Rozwj obszarw wiejskichO 3

Poprawa jakoci ycia na obszarach wiejskich i wspieranie zrnicowania gospodarczego

t

. hu

dSo

n

29


jako ycia jest okrelana na podstawie wielu rnych elementw spoecznych, gospodarczych, rodowiskowych i kul-turalnych, ktre s ze sob powizane i maj

znaczcy wpyw na demografi obszarw

wiejskich. na przykad niska jako ycia

czsto prowadzi do migracji z tych rejonw

i moe przyspieszy spadek populacji, nato-

miast wysoka jako ycia na og sprzyja in-

westycjom wewntrznym, rozwojowi usug

oraz atrakcyjnemu, zdrowemu rodowisku.

zgodnie z jedn z podstawowych zasad osi 3

europejskiego Funduszu rolnego na rzecz

rozwoju obszarw wiejskich (eFrrow)

dugotrway dobrobyt obszarw wiejskich

ue zaley w duym stopniu od wysokiej ja-

koci ycia. zasada ta uwzgldnia rol, jak

odgrywaj usugi opacalne dla wsi oraz mie-

szane gospodarki lokalne we wspieraniu sil-

nych spoecznoci wiejskich. odzwierciedla

zmian pod wzgldem miejsc pracy na wsi

odejcie od gwnego nurtu rolnictwa i le-

nictwa w stron alternatywnych przedsi-

wzi oraz ma na celu, przy odpowiednio

szerokim zakresie, uwzgldnienie bardzo

wielu potrzeb rozwojowych mieszkacw

obszarw wiejskich ue.

Jako ycia ma ogromny wpyw na dugoterminow rentowno

obszarw wiejskich UE. W zwizku z tym w ramach osi 3

udostpniono fundusze, aby poprawi standard ycia na obszarach

wiejskich poprzez wzmocnienie lokalnej dziaalnoci gospodarczej,

zwikszenie dostpu do podstawowych usug oraz wspieranie

dziedzictwa kulturowego wsi.

potrzeby te obejmuj fundusze na zrnico-

wanie gospodarstw rolnych oraz korzyci dla

innych przedsibiorstw wiejskich, jak rwnie

pomoc finansow na popraw infrastruktury

wiejskiej, tworzenie lokalnych programw

rewitalizacji oraz na systemy wiadczce

najwaniejsze usugi socjalne. w wielu przy-

padkach operacje w ramach osi 3 s take

koordynowane przez lokalne grupy dziaa-

nia, ktre w realizacji strategii rnicowania

gospodarki wiejskiej i poprawy jakoci ycia

w obrbie ich wasnych dziaa wieloosio-

wych korzystaj z programu leader.

przydzia rodkw w ramach osi 3

Documents

K3-AJ-09-001-PL-N październik 2009 Wiejskich UE · Przegląd Obszarów Wiejskich UE nr 1 w miarę jak w całej europie na obszarach wiejskich coraz więcej no- ... funkcjonuje dobrze,