Jura Krakowsko Czestochowska Z Legenda Wsrod Orlich Gniazd b Jkc2

7/31/2019 Jura Krakowsko Czestochowska Z Legenda Wsrod Orlich Gniazd b Jkc2

1/20


2/20

163

WyynaOlkuska

du Getsemaskiego. Cao otaczamur z posgami w. Jadwigi, Bolesa-wa Wstydliwego, w. Kingi oraz Ko-lomana, ma Salomei. Znajdowa situ jeszcze posg Henryka Brodatego,

ktrego autorstwo przypisuje si Bar-tomiejowi Berecciemu twrcy ka-plicy Zygmuntowskiej przy katedrzena Wawelu, zosta jednak przeniesio-ny do wntrza kocioa.

Ciekawostk jest kamienna gurasonia, na ktrego grzbiecie umiesz-czono granitowy obelisk z 1686 r. Daw-niej bya to fontanna, z wod tryskaj-c z trby. W pobliu s rwnie domkimodlitwy w. Marii Magdaleny, Zani-cia NMP i w. Jana Chrzciciela. Poniejznajduje si pustelnia b. Salomei. Za-choway si otarzyk i kamienne ko,na ktrym podobno sypiaa b. Salomea.

Po przeciwnej stronie kocioa pozo-stay lady XIII-wiecznego grodziskazbudowanego przez Henryka Brodate-go w czasie, kiedy rywalizowa o tronkrakowski z Konradem Mazowieckim.Wiele wskazuje, e mg tu sta zamek,by moe wikszy od ojcowskiego.

Przy skrzyowaniu, z ktrego pro-

wadzi szlak w kierunku pustelni, stoiostaniec o charakterystycznym kszta-cie. Przypomina czowieka, nazwana gowic Skamieniaym Wdrowcem.

Kierujc si dalej w stron Ojcowa,ujrzymy nieduy kociek wybudo-wany nie na twardym gruncie, a nawodzie. To kaplica na wodzie w. J-zefa Rzemielnika (Robotnika). Wy-budowana w 1901 r. potwierdza starepowiedzenie: Polak potra. Rzeczy-

Na poznanie parku warto zarezer-wowa kilka dni. Pierwszym obiek-tem, ktry z pewnoci nie umknienaszej uwadze, jest zamek w Piesko-

wej Skale (zob. s. 174). Jadc w stron

Ojcowa, kilkaset metrw za zamkiem,mona dojrze chyba najbardziej znanjurajsk ska MaczugHerkulesa.Dalej, po prawej stronie drogi, pyniePrdnik, a na jego brzegach wznoszsi pikne ostace. Na rzece znajdujesi kilka zabytkowych mynw nie-ktre jeszcze czynne. Najpierw mija-my myn Natkaca (XIX w.), pniejKrzemienia (pocztek XX w., czyn-ny). Przejedajc obok Ska Wdo-wich i naprzeciw wwozu Pilny D,zobaczymy kolejny myn Wilka (po-cztek XX w.). Jest w bardzo dobrymstanie, ma rwnie oryginalne urz-

dzenia. Po lewej stronie, przy samejdrodze na Dugiej Skale, znajduj sikoci i pustelnia b. Salomei (zespfunkcjonuje pod nazw Grodzisko).Aby dosta si na gr, trzeba doje-cha do skrzyowania z drog na Ska-. Std prowadz na miejsce szlaki tu-rystyczne niebieski i czerwony.

Salomea, siostra Bolesawa Wstyd-liwego, przeniosa w to miejsce zakonklarysek. Koci wybudowano w la-tach 167791 w stylu barokowym.Otarz gwny wykonany z marmu-ru zosta przeniesiony z innego ko-cioa. Przed wityni znajduj siXVII-wieczny dom prebendarza orazkolumna z zegarem sonecznym i po-sgiem w. Klary. Przy zachodniej cia-nie kocioa znajduje si Grota Ogro-

Ojcows

kiPark

Naro

dowy


3/20

164

WyynaOlkuska

Kaplica na wodzie, rys. W. Kwiecie-Janikowski

wicie potra. Postawienie wityniw tak oryginalnym miejscu wie siz zarzdzeniem cara Mikoaja II, kt-re zabraniao budowania obiektw sa-kralnych na ziemi ojcowskiej. Nie

byo wolno budowa na ziemi, wybu-dowano wic na wodzie.

Kaplica prezentuje oryginalny stylszwajcarsko-ojcowski, na planie krzy-

a o wymiarach 5 11 m. Wewntrz strzy otarze. W szczycie otarza gw-nego znajduje si soce, pod nim gu-ry piciu witych. W otarzu powie-szono obraz namalowany w 1901 r.przez jedn z kuracjuszek. Przed-stawia Matk Bosk Wspomo-enia. Dach wieczy aurowawieyczka.

Kaplica na wodzie, msze w. nd. i wi-ta 8.00 i 10.30. Midzy naboestwami

kapliczk mona zwiedza.Ojcw

Ojcw

Niewielka turystyczna wie liczyzaledwie 200 staych mieszkacw.

Ojcw powsta w XIV w. jako osa-da wok zamku. Od poowy XIX w.do II wojny wiatowej peni funkcjuzdrowiska. Wwczas nastpi jegonajwikszy rozkwit i powstaa wik-szo stojcych do dzi zabudowa.

Zamek w Ojcowie wzniesiono

za panowania Kazimierza Wielkie-go. Przypuszcza si jednak, e wcze-niej sta tu drewniany grd ksi-cy. Pierwszym starost zamku byJan z Korzkwi, nastpnymi: PiotrSzafraniec rezydent zamku w Pie-skowej Skale, Jan Bonar i MikoajKoryciski. Rodzina Koryciskich

rzdzia Ojcowem przez kilka wie-


4/20

165

WyynaOlkuska

kw. Podczas potopu Szwedzi znisz-

czyli i ograbili warowni. Zostaa jed-nak odbudowana (wedug innej wersjipodczas potopu szwedzkiego zamek byuytkowany jako magazyn). Ostatnimstarost by Teol Zauski. W 1826 r.zamek opuszczono, zacz popadaw ruin, a w trzy lata pniej rzd ro-syjski sprzeda go Konstantemu Wo-

lickiemu. Nowy waciciel kaza roze-bra mury, pozostawiajc jedynie wiei bram wjazdow.

Kilkakrotnie podejmowano prbyodbudowy zamku, adna nie przynio-sa jednak efektu. W 1980 r. powoa-no nawet Komitet Odbudowy Zamkuw Ojcowie. Niestety rozpad si onw 1981 r., po mierci zaoyciela, prof.Kordasa. Dzisiaj po warowni pozostaatylko malownicza ruina. Zachoway si

resztki murw obronnych i budynkw

mieszkalnych, budynek bramy wjaz-dowej, omioboczna wiea oraz kutaw skale studnia, gboka na 20 m.

Zamek w Ojcowie, wstp patny; 14 IV30 X10.0016.45, bilet normalny 2,5 z, ulgowy 1,50 z.

W pobliu zamku w Ojcowie znaj-duje si park zamkowy zaoony

w 1885 r. Zajmuje powierzchni 11 ha.Kiedy w Ojcowie istniao uzdrowisko,do parku mona byo wej jedynie zaokazaniem karty uzdrowiskowej lubbiletu wstpu. W parku wyznaczonocieki spacerowe, zbudowano musz-l koncertow, wybudowano hotel PodKazimierzem i obiekt handlowy BazarWarszawski. Pod koniec XIX w. posze-rzono go o cz pnocn, gdzie zbu-dowano dom zdrojowy Goplana.

Ojcw

Legenda o Szczebrzycu i Witysawie

y razu pewnego na zamku w Ojcowie wojewoda krakowski Skarbomir. Jak to w tamtych cza-sach bywao, lata mijay mu na licznych wyprawach wojennych. Mimo redniego wieku wciw stanie bezennym pozostawa. Zdarzyo si kiedy, e jego siostra, pani na zamku w Ogro-

dziecu, ciko zachorowaa. Posaa wic po brata, by ostatni wol wyjawi. Prosia go, abyjej crk jedyn, Witysaw, do czasu, kiedy osignie wiek dojrzay, opiek otoczy. Miaa jesz-cze jedno yczenie. Witysawa kochaa si z wzajemnoci w modym rycerzu imieniem Szcze-brzyc, a wuj Skarbomir mia dopilnowa, by w drodze do ich szczcia przeszkd nie byo.

Wkrtce matka dziewczyny umara. Skarbomir wzi Witysaw do Ojcowa. Wuj nie pozo-sta obojtny na wdziki piknej siostrzenicy i obieca jej wszelkie bogactwa, jeli tylko jegoon zosta si zgodzi. Witysawa bez chwili wahania wyznaa wujowi, e jej serce ju daw-no do Szczebrzyca naley. Rozgniewao to Skarbomira. Nie znosi sprzeciwu, kaza wic wtr-ci dziewcz do lochu i posa po Szczebrzyca, ktrego te chcia uwizi, a potem na oczach

dziewczyny ycia pozbawi, dajc w ten sposb upust zoci. Lecz kiedy na dziedzicu przy-gotowano ju miejsce do egzekucji, nagle z hukiem zajecha orszak wraz z samym Bolesa-wem Krzywoustym. Ten, gdy dowiedzia si o niesprawiedliwoci, jakiej dopuci si wojewo-da, pozbawi go wszelkich godnoci, a w gniewie kaza mu oczy wyupi. Niedugo na zamkuw Ojcowie odbyo si huczne wesele Szczebrzyca i Witysawy. Jak to bywa w legendach, y-li dugo i szczliwie.


5/20

166

WyynaOlkuska

Muzeum Ojcowskiego Parku Naro-dowego im. Wadysawa Szafera gro-madzi eksponaty przyrodnicze, arche-

ologiczne i historyczne z terenu parku.Poza sta ekspozycj prezentuje wy-

stawy czasowe. W budynku wczeniejznajdowa si hotel Pod okietkiem.

Muzeum Ojcowskiego Parku Narodowego,tel.: 012 3892040; codz. 9.0015.45, bilet normalny2,5 z, ulgowy 1,5 z. W kasie muzeum mona kupipublikacje o parku.

Idc dalej wzdu Doliny Prdnika,mona dotrze do skay Jonaszwka.Nazywana jest rwnie Grubym Jan-kiem i wraz ze skakami Plawki two-rzy bram Doliny Sspwki. Ma 20 mwysokoci, na gr prowadz skalneschodki z porcz. Na szczycie monaspocz na aweczkach i podziwia wi-dok poudniowej czci Doliny Prdni-

ka oraz Ojcw wraz z ruinami zamku.Ronie tu rzadka rolina kserotermiczna ostnica Jana (trawa stepowa).

OoliceDolina Sspwki to druga co do

wielkoci dolina Ojcowskiego ParkuNarodowego. Jej zbocza porastaj la-

sy, wrd ktrych znajdziemy skakiz ciekawymi jaskiniami, m.in. schroni-sko Wylotne, w ktrym odkryto jednez najstarszych ladw bytnoci czowie-ka. Dnem doliny prowadzi ty szlak.Dolina jest znacznie rzadziej ni s-siednie odwiedzana przez turystw, co

nie oznacza, e nie zasuguje na uwa-g. Idc szlakiem w gr, z lewej stro-ny widzimy dochodzcy do niej w-wz Jamki. Znajduje si w nim wiele

jaski (Zbjecka, Zodziejska, Krakow-ska, Biaa, Pustelnia). To jednak terencile chroniony i obowizuje cakowi-ty zakaz wykraczania poza wyznaczony

szlak. W innym wwozie dochodzcym

do Doliny Sspwki wwozie Ko-ziarnia, w jaskini o tej samej nazwie

mieci siObserwatorium Sejsmolo-giczne Pastwowej Akademii Nauk.rdo Sspwki wypywa przy ko-ciele w miejscowoci Sspw lecejpoza granic Ojcowskiego Parku Na-rodowego.

Spod skay Jonaszwka wiedzie czar-ny szlak, ktry doprowadza do Groty

okietka. Trasa zostaa w 1972 r. wy-betonowana i jest nazywana drog naStyr. Przy ciece powyej willi PodBerem znajdowaa si plantacja brzo-zy ojcowskiej, jednak w ostatnich la-

tach wyginy jej ostatnie okazy. Szlakokra Gr Chemow, ktra jest naj-wyszym wzniesieniem w OjcowskimParku Narodowym (473 m n.p.m.). Najej pnocnych stokach rosn pasy re-liktowej jaworzyny grskiej z rzadkimgatunkiem paproci jzycznikiem zwy-czajnym w runie. Na Grze Chemo-

wej w 1863 r. biskup lubelski WalentyBaranowski ustawi metalowy krzy.W chwili obecnej szczyt porasta g-sty las, ale jeszcze kilkadziesit lat te-mu mona std byo podziwia wido-ki na okoliczne wsie, Krakw, a nawetBeskidy i Tatry.

Grota okietkajest rwnie nazy-wana Krlewsk. To najciekawsza i naj-pikniejsza ze znanych jaski Ojcow-skiego Parku Narodowego. Jej dugo

Ojcw


6/20

167

WyynaOlkuska

wynosi 320 m. Tworz j dwie komo-ry oraz kilka korytarzy. Ma elektrycz-ne owietlenie, a zwiedza j monatylko z przewodnikiem. Wedug legen-dy ukrywa si tu przez sze tygodni

krl polski Wadysaw okietek przedpocigiem krla czeskiego Wacawa II.ycie uratowa mu rzekomo pajk, kt-ry zasnu pajczyn otwr wejciowy,mylc w ten sposb pocig.

Do wntrza prowadzi otwarta u gryszczelina o dugoci 20 m z pewno-ci by to kiedy fragment korytarza,ktrego strop si zawali. Wewntrz podrewnianych schodkach schodzimy do

obszernego korytarza gwnego, kt-rym dochodzimy do Sali Rycerskiej.Nastpnie innymi schodkami wspina-my si do niewielkiej komory o nazwieKuchnia. Znajduje si ona blisko po-

wierzchni, o czym wiadcz widocz-ne na stropie korzenie drzew. Kolejneschodki prowadz do najwikszej sali Sypialni. Ma ona wymiary 20 30 m.Na dnie znajduj si gazy, ktre od-

pady od stropu. Na uwag zasugujolbrzymi sup naciekowy zwany Oremoraz oe okietka. Wedug legendy,wanie na nim spa krl podczas po-bytu w jaskini. Z Sypialni wracamy do

Sali Rycerskiej specjalnie wykutym dlausprawnienia ruchu turystycznego ko-rytarzem. Std korytarzem gwnymwychodzimy na powierzchni.

Jaskinia nie ma szczeglnie bogatejszaty naciekowej, a najciekawsze frag-menty znajduj si w niedostpnychdla zwiedzajcych partiach.

Grota okietka, tel. do kasy: 012 4190801; 14 IV30 IV9.0015.30, 1 V31 VIII 9.0018.30, 1 IX30 IX 9.0017.30,1 X28 X 9.0016.30; bilet normalny 7 z, ulgowy 4,5 z.

Z Groty okietka mona powdro-wa szlakiem niebieskim wzdu w-wozu Ciasne Skaki. To sucha doli-

na. W jej dnie wystpuje wiele progwi ley duo wapiennych gazw. Zbo-cza wwozu poronite s lasem gr-dowym i buczyn karpack. W okre-sie wiosennych roztopw i ulewnych

deszczy dnem pynie okresowy po-tok. Wwz bardzo stromo opada, na-ley wic zachowa ostrono. R-

nica poziomw wynosi 90 m. Na dolewychodzimy do Doliny Prdnika cha-rakterystyczn dla dolin jurajskich bra-m skaln. Ta jednak jest szczeglna,bo najbardziej znana. To Brama Kra-kowska. Wedug tradycji, tdy widszlak handlowy ze lska do Krako-wa i std nazwa. Bram tworz dwieogromne wapienne bryy o wysokocidochodzcej do 15 m. W pobliu wy-pywa rdeko Mioci. Pierwotnie

Ojcw

Legenda o rdeu Mioci

Wdrowao pewnego razu dolin Prdnikadwoje modych ludzi. Dzie by upalny, a eszli ju bardzo dugo, poczuli palce prag-nienie. Kiedy wic zobaczyli rdeko bijceprzy skale, bardzo si ucieszyli. Nabrali wo-dy i dugo pili. Nie wiadomo, czy stao si toza spraw orzewiajcego napoju, ale nag-le zapaali do siebie wielk mioci. Bya onatak silna, e w mioci doyli pnej staroci,doczekawszy si licznego potomstwa i wnu-czt. Na pamitk tego wydarzenia wodwypywajc spod Bramy Krakowskiej na-zwano rdekiem Mioci.


7/20

168

WyynaOlkuska

bio przy lewym larze bramy, jednakprzy okazji budowy drogi przez Doli-n Prdnika wod rurami przeprowa-dzono do miejsca jej wtrnego wypy-wu. Woda ze rdeka Mioci wpada

do maego zbiornika, ktrego dno wy-kute w skale ma ksztat serca.

Naprzeciw bamy wznosi si G-ra Koronna. Charakterystycznym ele-mentem masywu jest skaa Rkawi-ca, ktra wygldem przypomina do.Tu za ni kryje si otwr wejciowydo Jaskini Ciemnej.

Jaskinia Ciemna udostpniona tu-rystom (zwiedzanie odbywa si przywiecach) jest pozostaoci po ist-niejcym niegdy znacznie wikszymsystemie podziemnych korytarzy. Jejdugo wynosi 230 m. Odkryto tu jed-n z najstarszych siedzib czowieka na

ziemiach polskich (z ok. 120 r. p.n.e.).Zaraz za otworem wejciowym znaj-duje si olbrzymia sala. To najwikszakomora spord wszystkich znanych ja-ski jurajskich (dugo do 90 m, sze-roko ok. 20 m, wysoko ok. 10 m).Dno pokrywa 8-metrowe namulisko,caa przestrze jest wic w rzeczy-

wistoci prawie dwukrotnie wiksza.W rodkowej czci sali zwisaj ze stro-pu mniej wicej metrowe stalaktyty. Imdalej w gb, tym bardziej sala si zw-a i obnia, a na kocu strop podparty

jest skalnym larem. W tym miejscu ja-skinia zmienia kierunek o 90, przecho-dzc w obszerny korytarz.

Najstarsza wzmianka o jaskini po-chodzi z 1691 r., w 1783 r. sporzdzo-no jej dokadny opis. Dokona tegomiejscowy pleban na zlecenie pryma-sa Polski. W 1787 r. jaskini zwiedzi

Ojcw

Legenda o sale asawiec

Historia ta siga czasw, kiedy chopi paszczyzn odrabia musieli. Wsi Prdnik Korzkiewskiwada wtedy bardzo skpy dziedzic. Pozwoli on kilku chopom sia zboe na wysokiej ska-le pokrytej piaszczyst ziemi. W zamian za to rolnicy musieli oddawa swemu panu czwar-t cz plonw. Zdarzyo si jednego roku tak: pewnemu chopu zapowiadao si, e ziemiaurodzi pi garncy jczmienia. Ten za przyzna si panu tylko do czterech. Ale dziedzic nie uanikomu i poszed w pole na szczyt skay, by sprawdzi samemu, jakie s rokowania na plony.Przy tym by tak skpy, e w kady kos ziarna liczy. Jeden kos rs tu nad urwiskiem i gdypan siga po niego, zsun si w przepa i zabi na miejscu. Chopi nie zasmucili si mierciswego chytrego dziedzica. A ska, z ktrej pan zlecia, nazwali askawcem.

Legenda o salnej doni

W czasach, kiedy Tatarzy nkali ziemie pol-skie, jedna z ord zapucia si w DolinPrdnika, by upi, mordowa i bra w jasyr.

Biedni ludziska chowali si, gdzie mogli, polasach i jaskiniach. Najwicej ludzi ukryo siw Jaskini Ciemnej, gdy bya najwiksza. AleTatarzy nie dali za wygran, przetrzsajckady kawaek lasu i zagldajc do kadejjaskini i groty. Wtedy sam Bg, zmartwio-ny losem ludu, wasn doni zakry wejciedo jaskini, ratujc przed niechybn miercimieszkacw Doliny Prdnika. W miejscu

Boej rki pozostaa wielka kamienna donazywana po dzi dzie Rkawic.


8/20

169

WyynaOlkuska

krl Stanisaw August Poniatowski. Napocztku XX w. zainstalowano w niejowietlenie elektryczne, lecz zostaozniszczone w czasie I wojny wiatowej.W 1924 r. jaskini uznano za zabytek.

Jaskinia Ciemna, po. IVkoniec X 10.0017.00, bi-let normalny 6 z, ulgowy 3,5 z. Uwaga, kasa biletowa,tel.: 012 3801011, jest tylko od pnocnej strony; idcz przeciwnej, szlakiem zielonym od Baru Okienko, naj-pierw dochodzi si do jaskini, a dopiero przy zejciu mijakas biletow, co uniemoliwia wejcie do jaskini lepiejwybra wariant spaceru z pnocy na poudnie.

Z Jaskini Ciemnej prowadzi zie-

lony szlak na Gr Okopy. Po dro-dze, przy skale Wapiennik, znajdujesi doskonay punkt widokowy. Roz-tacza si std panorama poudniowejczci Doliny Prdnika oraz podkra-kowskich wsi. Podobny widok mo-na podziwia z Gry Okopy. Poniejpunktu widokowego znajduje si, wi-doczny z daleka, imponujcej wielko-ci otwr wejciowy do Jaskini Oko-py Wielkiej Dolnej (6 m szerokoci

i 15 m wysokoci!), ktra nie jest udo-stpniona zwiedzajcym. Na wzgrzuOkopy znajdowa si wczesnorednio-wieczny grd obronny. Istnia praw-dopodobnie do XIV w. i mia zwizek

z przebywaniem w Dolinie PrdnikaWadysawa okietka.

Zupenie na poudniu parku narodo-wego, w miejscowoci Prdnik Korz-kiewski, stoi koci Zmartwych-wstacw wybudowany w latach80. XX w. Powsta u podna skay a-skawiec. Kompleks, cho nie stanowi

zabytku, ma szczeglny urok i dlategowarto do niego zajrze. Mieszcz sitam: dom rekolekcyjny ksiy Zmar-twychwstacw oraz kaplica Zstpie-nia Chrystusa Pana do Otchani.

Niemal naprzeciw skay askawiecwznosi si inna skaa o fantastycznychksztatach Skaa Pilarzowa. Wspo-minamy o Pilarzowej, poniewa wi-e si z ni interesujce podanie (zob.ramka).

Ojcw

Legenda o Pilarzowej Sale

Mieszka sobie w Dolinie Prdnika waciciel tartaku, ktry by czarnoksinikiem. Posiada moctak wielk, e nawet diaby bay si go i byy na kade jego skinienie. Ludzie nieraz widzieli, jakw swoim tartaku diaby do najgorszej roboty zmusza. Pewnego razu dowiedzia si od miesz-

kacw czycy, e diabe Boruta wykrada im piskorze. Czarnoksinik za kar skaza Borutna mier. Rozkaza mniej znacznym szatankom przepiowa skazanego na p.

Lecz nadszed wreszcie taki czas, kiedy tracz z Doliny Prdnika sw moc utraci. W zemciediaby zaprowadziy go do samego Lucyera. Ten rozwaajc zo, ktre przez wiele lat czarno-ksinik wyrzdza diabom, skaza go na mier przez powiartowanie wzdu i wszerz. Na-tychmiast przystpiono do wykonania wyroku. Diaby wziy dwie piy i przyoyy do tracza,aby zacz piowa. Lecz nagle spostrzegy, e zoone s na krzy, czynic w ten sposb znaknajgorszy ze wszystkich dla kadego diaba. W popochu rozbiegy si diaby na wszystkie stro-ny. Za eks-czarnoksinik podobno wyjecha w wiat i ju go nikt wicej nie widzia. Z czasemludzie zaczli nazywa ska, pod ktr wydarzya si ta historia, Pilarzow.


9/20


10/20

171

WyynaOlkuska

skiej instancji odwoawczej prawa nie-mieckiego. Starostowie krakowscy tutajwanie witali cesarza Karola IV jad-

cego na lub z Elbiet (wnuczk Kazi-mierza Wielkiego). Zamono miesz-czan w tamtym okresie przewyszaanawet stan posiadania mieszkacwgrodu krlewskiego.

Budowa w XV i XVI stuleciu sztol-ni odwadniajcych pozwolia na wy-dobywanie niedostpnych do tej po-

ry srebrononych rud oowiu. Bya toogromna inwestycja, ktr nadzoro-wa sam krl Zygmunt August. Wybu-dowanie 1 km takiego chodnika rw-nao si wartoci 15 kamienic w rynkumiasta. Wykuto cznie ponad 30 kmpodziemnych korytarzy. Wok Olku-sza powstay huty do wytapiania sre-bra, a w miecie jedyna w tym cza-sie mennica krlewska bijca monetywysokiej jakoci.

Klski ywioowe, napady rabun-kowe na kopalnie, czste zalania pod-ziemnych korytarzy przez wody rzeki

Baby oraz najazd szwedzki dopro-wadziy w XVII w. do upadku eko-nomicznego miasta. W zatapianychregularnie kopalniach zaprzestano wy-dobywania kruszcu. Sztolnie urucho-miono ponownie na pocztku XIX w.z inicjatywy Stanisawa Staszica.

Olkuszanie wsawili si udziaem

w powstaniu listopadowym i stycz-niowym. Podczas I wojny wiatowejutworzono oddzia strzelcw olku-skich z modziecw, ktrzy na ochot-nika zacignli si do Legionw. Powybuchu II wojny wiatowej Niemcywczyli miasto do III Rzeszy. 31 lip-ca 1940 r. (zwanego Krwaw ro-d) onierze hitlerowscy rozstrzelali20 Polakw, a setki olkuszan torturo-wali. W czerwcu i lipcu 1942 r. prawie

O

lkusz

kltwa w. Jana kantego

W czasie, kiedy Olkusz syn z wydobywanych spod ziemi bogactw w postaci srebra i oowiu,proboszczem miejscowej parafi by w. Jan Kanty. Doskonale si wtedy ludziom powodzio.Grnicy osigali wielkie dochody. Z tego dobrobytu mieszkacy Olkusza powoli zaczli zapo-

mina o przykazaniach Boych, prowadzc ycie pene przepychu i rozpusty. Co rusz urzdza-no wystawne bankiety suto zakrapiane alkoholem, nie zwaajc nawet na obowizujce posty.w. Jan Kanty bardzo cierpia z powodu upadku moralnego swoich parafan i modli si ar-liwie, by Bg zesa na nich opamitanie. Lecz nic na lepsze si nie zmieniao, a nawet jeszczegorzej dzia si zaczo. Ludzie przestali przychodzi do spowiedzi, a i w kociele coraz mniejwiernych si pojawiao. Nie pomagay proby ani groby proboszcza. Nawet wizja piekielne-go ognia i wiecznego potpienia nie przemawiay do wyobrani grzesznikw.

Pewnego dnia w. Jan Kanty w wielkim alu i uniesieniu zagrzmia z ambony. Zapowiedziawszystkim, e rzuca kltw na cae miasto, a w szczeglnoci na olkuskie kopalnie jako rdo

wszystkiego za, znajduj si one bowiem gboko w ziemi, wic blisko pieka (a moe nawetkto ju si dokopa do wiecznej otchani i std kopoty?). Nie wiadomo, czy to kltwa w. Ja-na Kantego spowodowaa, ale niedugo grnictwo w Olkuszu zaczo upada. Zoa nagle siwyczerpay, a do kopalni coraz obfciej napywaa woda.


11/20

172

WyynaOlkuska

wszystkich olkuskich ydw wywie-ziono i zamordowano w obozach kon-centracyjnych.

Najstarsi mieszkacy opowiada-j, e w styczniu 1945 r., gdy oddzia-

y radzieckie wyzwalay miasto, jedenz czogw wjecha na rynek i... znik-n. Dosownie zapad si pod ziemi.A stao si tak dlatego, e zgodniez tradycj grnictwa mieszkacy mieliwe krwi drenie w ziemi. I wydry-li... ogromne, cignce si pod rynkiemkilometrowe podziemne korytarze. Ka-mienne sklepienie nie wytrzymao ci-aru sowieckiego tanku...

Od 1999 r. miasto jest siedzib po-wiatu w granicach wojewdztwa ma-opolskiego.

Miejsca,

tre warto zobaczyWarto zajrze na Stary Rynek. Ota-czaj go schludne kamieniczki pocho-dzce w wikszoci z XIX w., ale zbu-dowane na fundamentach znaczniestarszych budynkw (np. pod gmachemdawnego starostwa, Rynek 4, znajdujsi piwnice dawnej mennicy krlew-

skiej z przeomu XVI i XVII w.).Przy ulicy Basztowej znajduje si

baszta odtworzona dziki TowarzystwuPrzyjaci Ziemi Olkuskiej. Pomys zro-dzi si w latach 70. XX w. Zanim zostazrealizowany, upyno jednak kilka lat.Gwn przeszkod okaza si brak bu-dulca. Dawne fortykacje Olkusza zbu-dowano ze zlepieca parczewskiego,zwanego arnowcem. Obecnie kamie-nioom w Parczach jest ju nieczynny.

Pozyskiwano wic sukcesywnie mate-ria do budowy z rozbirek. Potem ko-lejnym kopotem okaza si brak odpo-wiedniego fachowca od XIV-wiecznegobudownictwa. Inicjatorzy jednak poko-

nali przeszkody i dzi moemy podzi-wia baszt, ktra z zachowan czcioryginalnego muru wyglda jak pozo-stao po fortykacji dawnego Olku-sza. Wewntrz mieci si kawiarnia,w ktrej mona zobaczy oryginal-ne XIV-wieczne fragmenty muru orazekspozycj archeologiczn na cianach(fragmenty XIV-wiecznej ceramiki i ka-i ozdobnych).

Wzniesiona w stylu gotyckim Bazy-lika Mniejsza w. Andrzeja Aposto-a powstaa na przeomie XIII i XIV w.Naprzeciw wejcia znajduje si oko-o 40-metrowa dzwonnica z pocztku

XX w. zbudowana z arnowca. We-wntrz zobaczy mona XVII-wiecz-ne organy, cieszce suchaczy orygi-nalnym brzmieniem. Tu pod nimiznajduje si drewniane epitaum po-wicone kilkuletniemu synkowi Hum-mla (twrcy organw), ktry zgin,spadajc z rusztowania. Po wypadku

organmistrz porzuci niedokoczonprac i uciek z Olkusza. Rozwciecze-ni gwarkowie, ktrzy zdyli ju zapa-ci za wykonanie dziea, domagali sinatychmiastowego powrotu mistrza domiasta. W spraw odnalezienia Hum-mla wczy si nawet panujcy ww-czas Zygmunt III Waza. Niestety, za-amany mierci dziecka Jan Hummelsam rzuci si z rusztowania, a budo-w organw dokoczy jego ucze,

O

lkusz


12/20

173

WyynaOlkuska

Jerzy Nitrowski. Na organach, dzikioryginalnym XVII-wiecznym mecha-nizmom, mona wykonywa brzmi-c jak przed wiekami muzyk renesan-sow i wczesnobarokow. Od kilku latw kociele organizowane s Dni Mu-zyki Organowej.

W centralnym miejscu pnocnej

nawy znajduje si najstarszy zabytek,XV-wieczny poliptyk (wieloskrzyd-owy otarz gotycki skadajcy si zerodkowej szafy i kilku ruchomychskrzyde bocznych). Na poszczegl-nych kwaterach jest 16 obrazw zescenami maryjnymi i z ycia Jezu-sa Chrystusa. W rodku umieszczo-no rzeb Madonny z Dziecitkiemz 1480 r. W jednej z kolumn przed o-tarzem znajduje si pnorenesansowa

(XVII w.) ambona z rzebami witychi obnaonymi piersiami kariatyd. Cie-kawy zabytek stanowi odlana z olku-skiego oowiu chrzcielnica w kszta-cie romaskiego kielicha (XVI w.).Uwag zwracaj take wspaniae a-wy z wysokimi oparciami pochodzcez 1594 r. Na wschodniej cianie prez-

biterium znajduje si 9-metrowy otarzz 1. po. XVII w. z obrazem Ukrzyo-wanie. Nad otarzem widniej wize-runki grnikw oraz herby KrlestwaPolskiego i Olkusza.

Bazylika Mniejsza w. Andrzeja Apostoa,ul. Szpitalna 1, tel.: 032 6431520, http://www.bazyli-ka.pl. Zwiedzanie po wczeniejszym uzgodnieniu.

Informacje pratyczneW centrum Olkusza samochd warto pozostawi na

duym, bezpatnym parkingu przy skrzyowaniu drg

O

lkuszBazylika Mniejsza w. Andrzeja Apostoa, rys. A. Fidziska


13/20

174

WyynaOlkuska

Krakw Bytom, Zawiercie Trzebina, na tyach hoteluVictoria. Do rynku i zabytkw dojdziemy w 5 min.

NoclegiSchronisko modzieowe Jura, ul. Legionw Pol-

skich 3, tel.: 032 6430393; Hotel Olkusz, ul. Kazimie-rza Wielkiego 61, tel.: 032 6433613.

OoliceGrodzisko Stary Olkusz, okoo

2 km od Olkusza w kierunku zachod-nim, przy trasie nr 94, to niewielkiewzniesienie. Prawdopodobnie miecisi tu Stary Olkusz. Historycy poda-j kilka powodw przeniesienia osadyw inne miejsce: wyczerpanie z ga-leny w tym rejonie, zniszczenie osa-

dy przez Tatarw albo spalenie groduw czasie walk polsko-czeskich na po-

cztku XIV w. Podczas bada archeolo-gicznych potwierdzono lady wielkiegopoaru na terenie grodziska. W XIV w.

wybudowano w Starym Olkuszu muro-wany gotycki koci, przy ktrym po-wsta cmentarz. W XVIII w. ze witynipozostay ju tylko szcztki. Obecnie naterenie pierwotnej osady mona ujrzefragmenty murw i krypt oraz dobrzezachowane way i fos. U podna gro-dziska zachowa si jeszcze lad dawne-

go traktu z Krakowa do Wrocawia.W okolicach Starego Olkusza znaj-

duj si pozostaoci po Sztolni Poni-kowskiej i resztki kopalni Jzef.

Pacztowice

Wie ley na pnoc od Krzeszowic,tu przy rezerwacie Dolina Racawki.Najciekawszym zabytkiem jest goty-cki modrzewiowy koci Nawiedze-

nia NMP typu zaskrzyniowego po-chodzcy z lat 151820. Wewntrz,w otarzu gwnym z 1604 r., znajdujesi syncy z ask obraz Matki Boskiejz Dziecitkiem z XV w., zwany Obra-

zem Matki Boskiej Pacztowskiej.adne s take otarze boczne w. Annyi w. Jzefa (pocztek XVIII w.). Ko-cielne organy pochodz z 1701 r. Nie-zwykle cenna jest brzowa chrzcielni-ca z 1533 r. oraz krucyks z pocztkuXVI w., jeden z najstarszych w Polsce.

W Pacztowicach znajduje si na-lece do najwikszych w tej czciEuropy pole golfowe. Przy polu w za-bytkowych zabudowaniach mieci sikompleks wypoczynkowy zoonyz hotelu, restauracji i baru. S te stad-nina koni, strzelnica, narciarskie trasy

biegowe oraz sztucznie nanieany,

owietlony stok narciarski.Dojazd

Najszybciej prywatnymi busami z Krzeszowic.

NoclegiKwatery prywatne: Sylwia i Jan Kucharscy, Pa-

cztowice 171, tel.: 012 2829002; Halina Kaczmarczyk,Pacztowice 302, tel.: 012 2820755; Bernadeta Piekar-czyk, Pacztowice 11, tel.: 012 2829139.

Pieskowa Skaa

Pieskowa Skaa ley przy pnoc-nej granicy Ojcowskiego Parku Na-rodowego. Po raz pierwszy wzmian-kowano j w 1315 r. w dokumenciewydanym przez Wadysawa okietka.W XIV w. Kazimierz Wielki wybudo-wa tu zamek. Skada si on z czcigrnej i dolnej. Zamek grny si nie

Pacztowice|Pieskowa

Skaa


14/20

175

WyynaOlkuska

zachowa, zajmowa ska o sympa-tycznej nazwie Dorotka. W 1377 r. Lu-dwik Wgierski przekaza PieskowSka Piotrowi Szafracowi jako od-szkodowanie za rany doznane podczas

bjki z pewnym Wgrem. Potomkowietego ostatniego Piotr i Krzysztof Sza-franiec wykorzystujc znakomite po-oenie warowni, napadali na kupcwprzejedajcych dolin. Za ten czynw 1484 r. Krzysztof Szafraniec zostacity na Wawelu.

Kiedy wacicielami Pieskowej Ska-y byli Szafracowie, zamek poddanogruntownej przebudowie. W latach154280 nadano mu charakter rene-sansowej rezydencji. Po mierci ostat-niego z rodu Szafracw Jdrzeja,zamek kilkakrotnie zmienia waci-cieli, a w 1640 r. przeszed w rce

Mikoaja Zebrzydowskiego. Za jegorzdw Pieskow Ska rozbudowa-no. Powstay fortykacje bastionowei kaplica w. Michaa. Jak wiele in-nych warowni jurajskich, zamek ulegnaporowi Szwedw i zosta zniszczo-ny. Odbudowany w 1768 r., odzyskadawn wietno. Wwczas by ju sie-

dzib rodu Wielkopolskich. W 1853 r.zawalia si najstarsza cz zamku naskale Dorotka.

W czasie powstania styczniowe-

go w Pieskowej Skale obozoway od-dziay Mariana Langiewicza. Wtedyartyleria rosyjska uszkodzia i podpa-lila warowni. W XIX w. zamek za-cz popada w ruin. W 1903 r. zostakupiony przez Towarzystwo Akcyj-ne Pieskowa Skaa, utworzone przez

Pies

kowa

Ska

a

Legenda o powstaniurodu Szafracw

Dziao si to dawno temu, kiedy Polsk rz-dzi krl Bolesaw miay. Znany by wwczas

rd Toporczykw w wielu wojnach wsawio-ny, topr w herbie noszcy. Pewien zacny ry-cerz z tego rodu mia trzech synw: Sdzi-woja, Nawoja i egot. Dwaj starsi w wiatwyruszyli, by saw rycersk zdobywai wrogw kraju odpiera. Najmodszy, e-gota, pozosta w domu przy ojcu, majc muostatnie lata umila. Lecz kiedy zacz dora-sta, zapragn i on wojenki zay, ojczy-

nie miej z pomoc spieszy. Ojciec, widzczapa modzieca, sprawi mu byszczczbroj, da tarcz z herbem, t sam, z kt-r sam kiedy wojowa, pobogosawi i pu-ci w wiat. Pojecha wic egota na starymkoniu suy krlowi tym, czym kady ry-cerz suy najlepiej umie. Walczy w krajui za granic, a jego odwaga i mstwo zna-ne byy w caym krlestwie.

Kiedy po latach tuaczki zapragn wrciw rodzinne strony, ojciec ju nie y, star-si bracia podzielili za majtek midzy sie-bie. Nie byo im w smak oddawa cokolwiekmodszemu bratu, wic udali, e go nie po-znaj. Nawet tarcza z herbem rodowym ichnie przekonaa. Uda si wic rycerz do krlasprawiedliwoci szuka. Ojciec narodu, zna-jc zasugi rycerza, uzna jego racj i nakaza

niedobrym braciom cz majtku wypaci.Kiedy egota dosta, co chcia, honorem siunis i teraz to on wypar si braci. Zerwaz tarczy topr znak rodu i przyprawi nahem, jako pamitk po ojcu, a od tej poryza swj znak przyj starego konia, jedynegowiadka spotkanej niesprawiedliwoci. Krluzna nowy herb i od tej chwili egot Za-przecem zwano przez to, e najpierw braciajego, a potem on braci si zapar. W XIII w.nazwisko Zaprzeniec zmieniono na Szara-niec. Wkrtce stao si znane w caej Polscei now chwa si okryo.


15/20

176

WyynaOlkuska

Adolfa Dygasiskiego, i przekszta-cony w luksusowy pensjonat. W czasieII wojny wiatowej dziaa tu sieroci-niec dla dzieci z Kresw Wschodnich.Po wojnie rozpoczto prace konserwa-

torskie, ktre trway do 1970 r.Obecnie w zamku mieci si muze-

um Oddzia Pastwowych ZbiorwSztuki na Wawelu oraz przechowy-wane s zbiory biblioteki Sapiehw, naktre skada si 28 tys. tomw. Mo-na take usi w kawiarni Zamkowejw pnocnym bastionie. Na zamkunakrcono wiele scen z niezapomnia-nych serialiJanosikoraz Stawka wik-

sza ni ycie.

Pieskowa Skaa, tel.: 012 3896057, http://www.pieskowaskala.pl; wt.czw. 9.0015.00, pt. 9.0012.00(tylko jedno pitro), sb. i nd. 9.0017.00, pn. i dni po-witeczne zamkn.; dziedziniec zewntrzny monazwiedza 8.0020.00; wejcie na punkt widokowy na

bastionie w godzinach otwarcia restauracji 9.0018.00(wejcie przez restauracj). Wstp do muzeum pat-ny, udostpnione s dwa pitra zamku, bilet normalny10 z, ulgowy 7 z, rodzinny 32 z.

Nieopodal zamku znajduj si trzy parkingi, na kt-rych mona pozostawi samochd (6,5 z).

NoclegiKwatery prywatne: Teodozja i Mirosaw Glanow-

scy, ul. Podzamcze 2, tel.: 012 3896212.

GastronomiaWernyhora, Pieskowa Skaa 9, tel.: 0501 713263;

kawiarnia Willa Chopin, Pieskowa Skaa 6, tel.: 0123896120.

Poki

Niewielka miejscowo, okoo 6 kmna pnocny wschd od Trzebini, kryjewiele atrakcji. Wiadomo z XIII-wiecz-nych dokumentw, e Poki istniay ju

w tym czasie. Jan Dugosz wspominaw kronikach o istnieniu w XIV w. po-ckiej parai. Obecny koci Naro-dzenia NMP jest licznie odwiedzanyprzez pielgrzymw z racji cudownegowizerunku Matki Boskiej. Neogotyckabudowla powstaa na miejscu wcze-niejszej wityni w latach 194951.

W oczy rzuca si oryginalna sylwetkawiey, ktra wydaje si nie pasowado reszty gmachu ma nawizywastylistyk do wczeniejszych, goty-ckich kociow. Cao otacza mur,ktrego fragmenty pochodz z XVIXIX w. Cudowny obraz Matki Bo-skiej z Dziecitkiem pochodzi praw-

dopodobnie z XV w. (cho w 1440 r.by ju uwaany za stary). Dzieo nie-znanego autora wykonano techniktemperow na lipowej desce oklejonejptnem. Wewntrz warto te zwrciuwag na klasycystyczn chrzcielni-c, posek Chrystusa oraz kamien-n kropielnic.

W Pokach zachoway si rwnie ru-inydworu pochodzcego z XIX w. Za-budowaniom nadano cechy eklektycz-

Poki

Poi ruszcami stay

Wedug niektrych badaczy wanie w Po-kach byy prowadzone najwczeniejsze w Pol-sce prace wydobywcze. Kopalnie rud oowiu

i cynku (galmanu) w tych okolicach byy zna-ne ju w XVI w. Dziaay te kopalnie rud ela-za oraz huta. Zachowany budynek starej hu-ty (obecnie opuszczony) zosta na pocztkuXX w. wykupiony przez mieszkacw i przero-biony na mieszkania. W jego piwnicach widajeszcze pozostaoci piecw hutniczych.


16/20

177

WyynaOlkuska

ne. Pitrowa budowla ma oryginalniezakomponowany fronton, ktry tworzyciana krtszego boku z balkonem nadwejciem wspartym na supach.

Pustynia Bdowska

Obejmuje obszar okoo 32 km2 mi-dzy Kluczami, Chechem a Bdowem(89 km dugoci, 34 km szeroko-ci). Swj pierwotny wygld PustyniaBdowska zyskaa w wyniku inten-sywnej dziaalnoci czowieka. Maso-we wycinki drzew na tym terenie mia-

y miejsce w XIII w., kiedy rozwijaosiw tych okolicach grnictwo srebrai hutnictwo, wymuszajc tym samymzapotrzebowanie na drewno. Ogoo-cona z lasu ziemia szybko odsonianagromadzone polodowcowe, lune

piaski, dajc pocztek procesom przy-rodniczym charakterystycznym dla

prawdziwych pustyni.Pustynia dzieli si na dwie cz-

ci: pnocn mniejsz, i poudnio-w. Granic stanowi Biaa Przemsza,okresowo wysychajca. Obecnie po-acie piasku mona spotka ju tylko

w niewielkiej czci Pustyni Bdow-skiej od strony Klucz i wpobliu miej-scowoci Checho, gdzie odsonitych,piaszczystych terenw jest nieco wi-cej. Tutaj karczowaniem pustyni zaj-mowao si wojsko, ktre pnocnymterenem Pustyni Bdowskiej admini-struje do dzisiaj. Wykarczowany terensuy niegdy jako poligon. Dzi odby-waj si tu jedynie skoki spadochrono-we, co moe stanowi swoist atrakcj

Pus

tyn

iaBdo

wska

Ja powstaaPustynia Bdowsa

Wszem i wobec wiadomo byo, e Pan Twar-dowski dla ziemskiej rozkoszy i bogactw

wszelakich pakt z diabem, wasn krwipisany, zawar. I w dokumencie owym imTwardowski sw dusz odda w zamian zaposugi diabelskie. Jednym z ycze czarno-ksinika byo, aby czart wszelkie bogactwaziemskie zebra i koo Olkusza zoy. Mocepiekielne sprawnie z zadaniem si uporay,przysypay piaskiem owe skarby, aby przedludzk chciwoci je osoni. Niestety, nie-

ortunne spotkanie mistrza Twardowskie-go z czartami w karczmie Rzym nakazaomu rycho na Ksiyc umyka, aby duszsw nieszczsn ratowa. Tote bogactwawszystkie odogiem pozostawione zostay.

Okoliczni mieszkacy sposobem jakim do-wiedzieli si o majtku pod ziemi ukrytym,poczli kopalnie zakada i drogocenny kru-szec spod ziemi wydobywa. Oj, nie spodo-bao si to panu podziemia. Tym bardziej,e im gbiej kopali, tym bliej bram piekiel-nych si znajdowali. A to grozio narusze-niem cian i nieopatrznym wypuszczeniemdusz grzesznych, ktre kar za swe niecneycie w ogniu piekielnym odbyway.

Zabra wic czart wr ogromny i nad Batykz nim pody. Tam po brzegi piaskiem go

zapeni, aby nim kopalnie olkuskie zasypa.Gdy nad Kluczami przelatywa, zawadzi wo-rem o wie kocieln, cay piach po okolicyrozsypa i Pustyni Bdowsk utworzy.

Czart niezdara nowy, chytry plan wymyli.Icie szataski. eby cel osign, bab wy-korzysta postanowi. Utworzy rzek, ktrnazwa Bab, i skierowa jej bieg na kopalnie.Woda zalaa podziemia i sztolnie przestayprzynosi bogactwa.I tak oto narodzio si przysowie: Gdzie dia-be nie moe...


17/20

178

WyynaOlkuska

dla obserwatorw. W 1999r. pustyniabya miejscem midzynarodowych ma-newrw wojsk NATO.

Panoram pustyni mona podziwiaz dwch punktw widokowych: Czu-

batka w Kluczach (382 n.p.m.) i Da-brwka w Chechle (355 m n.p.m.).

Szczeglnie interesujcy jest unika-towy krajobraz pustyni i lady prze-szoci w postaci bunkrw z czaswII wojny wiatowej. Pustyni zwie-dzi mona korzystajc z przyrodniczejcieki dydaktycznej, ktra rozpoczy-na si na ulicy Rudnickiej wKluczachi biegnie przez teren pustyni do rozle-wiska Biaej Przemszy. Mionicy jaz-dy konnej skorzystaj na pewno z Tran-sjurajskiego Szlaku Turystyki Konnej,a cyklici z oznakowanych szlakw ro-werowych.

OolicePustynia Starczynowska to niemal

cakiem zaronity obszar pooony napoudnie od Pustyni Bdowskiej, kil-ka kilometrw na poudniowy wschdod Bukowna. Wyranie wida jednakpiaszczyste podoe. Cay teren jest

na tyle niewielki, e mona go obejw kilka godzin.

amek w Rabsztynie

Zamek znajduje si mniej wicej2 km na pnoc od Olkusza.

Sowo Rabsztyn wywodzi si z j-zyka niemieckiego i oznacza KruczSka. Prawdopodobnie XIV-wiecz-n twierdz wzniesiono na miejscu

wczeniejszych umocnie. Waci-cieli zamku byo wielu. Pocztkowozarzdza nim Spytko z Melsztyna,ktrego husyckie sympatie doprowa-dziy do mierci (XV w.). Pniej na-

stali Tczyscy, ktrzy w odwecie zamier Andrzeja Tczyskiego, za-dganego noem przez jednego z pat-nerzy, uwizili w podziemnych kaza-matach znamienitego mieszczaninakrakowskiego, Marcina Bez. T-czyscy wkrtce przemianowali sina Rabsztyskich, a twierdz wzmoc-nili i rozbudowali. Kolejni posiadaczerabsztyskiego zamku rd Bonerw(XVI w.) panowali tu przez trzy po-kolenia. Wedug tradycji, w gociniebywali u nich duchowi przywdcypolskich innowiercw (Jan aski i Je-rzy Izrael), ktrych dyskusje dotyczyy

moliwoci poczenia si i przeciwsta-wienia si agresji polskich katolikw.W XVI w. zamek sta si celem ata-kw ksicia Maksymiliana Habsburga.Zaoga fortykacji pod dowdztwemkozaka Gustawa Houbka obroniatwierdz. Na pocztku XVII w. nowywaciciel starosta Zygmunt Mysz-

kowski rozbudowa zamek. Wzbo-gaci go o renesansowe detale archi-tektoniczne, zbudowa rwnie zamekdolny nieobronn siedzib magnackw stylu pnego renesansu ktry miatrzy skrzyda mieszkalne zamykajcedziedziniec z trzech stron. Od zacho-du znajdowa si pierwotny dziedzinieczamku grnego, a od pnocy wjazd.W 1657 r. oba zamki spalili najed-cy szwedzcy. By to koniec dobrych

Zamekw

Rabsztynie


18/20

179

WyynaOlkuska

czasw rezydencji. Kolejni wacicie-le wybudowali u stp Kruczej Skaydwr starociski i folwark, w ktrymzamieszkali. Na pocztku XIX w. za-

mek zosta zupenie opuszczony.Podczas powstania styczniowego

skubano tynki zamkowe, aby pozy-ska saletr niezbdn do produkcjiprochu dla powstacw. Na pocztkuXX w. zapaleni poszukiwacze skarbwwysadzili w powietrze stojc jeszczewtedy cylindryczn wie, a w wyni-

ku cigych rekonstrukcji dawny dwo-rek cakowicie rozebrano. Pamitk ponim s zaledwie do spore piwnicei kilka zabudowa dawnego folwarku.Na prawo od fragmentw dworku do-strzec mona szcztki bunkra z II woj-ny wiatowej.

W centrum wioski nieopodal zajaz-

du stoi drewniany dom z gankiem obecnie restauracja. Kiedy znajdowasi tam punkt celny.

DojazdAutobusami ZKGKM z Olkusza.

NoclegiPensjonat Zamek, Rabsztyn 22a, tel.: 032

6433581.

Sspw

W miejscowoci, lecej 20 km napnoc od Krakowa, przy zachodniejczci Ojcowskiego Parku Narodowe-go, znajduj si rda Sspwki (po-

wyej szkoy) oraz dwie jaskinie: PodKocioem Wschodnia i Pod Ko-cioem Zachodnia. Obie jaskinie ma-j poziomy przebieg i s dosy krt-kie (ok. 40 m dugoci). Na szczyciewzgrza ponad jaskiniami stoi kociparaalny w. Katarzyny z 1760 r.W jego wntrzu wisi obraz Matki Bo-skiej nienej. Obok kocioa znajdu-je si drewniana dzwonnica zwieczo-na baniastym hemem.

S

sp

w

Ruiny zamku w Rabsztynie, rys. A. Fidziska


19/20

32

2

Ochronaprzy

rody

Oprac.M.

Biakowska,

A.

Fidziska


20/20

Mieszkaniec jaski nietoperz.

Jaskinia Maurycego (s. 85).

fot.TomaszGbu

PodziemnaJura

Podziemny krajobraz stalaktyty.

wiato w tunelu...

Podziemne rozstaje w Jaskini Ostrnickiej (s. 79).

fot.TomaszGbu

Wyprawa do wntrza Ziemi.

fot.TomaszGbu

fot.TomaszGbu

damC

zarnota

ogusawC

zerwiski

Documents

Jura Krakowsko Czestochowska Z Legenda Wsrod Orlich Gniazd b Jkc2