ANKARA ÜNiVERSiTESi iLAHiYAT FAKÜLTESi iSLAM İLİMLERİ ENSTİTÜSÜ YA YINLARI - SAYI : 3

iSLAM iLiMLERi ENSTiTÜSÜ DERGiSi

III

Müdür

Prof. Dr. Neşet ÇAGATAY

ENSTiTü YÖNETİM KURULU

Müdür

Prof. Dr. Neşet ÇAGATAY

Genel Sekreter

Prof. Dr. İbrahim Agah ÇUBUKÇU

Üyeler

Prof Dr. Mehmet TAPLAMACIOGLU

Prof. Dr. Hüseyin ATAY

Doç. Dr. Mehmet HATİBOGI.U

ANKARA ÜNİVERSİTESİ BA.SIMEVİ. ANKARA- 1977

YAYıNLANMIŞ TÜRK DİN MUSİKİSİ SÖZLÜ ANıTLARININ

EZGİLEYİCİLERİ

Doç. Dr. Gültekin ORANSAY

Türk din musikisirun günümüze değin yayınlanmış anıtları1 çoğun

ezgileyicisi (musannifi Jbestegarı) belirtilmeden yada yanlış bir ezgileyi­ci gösterilerek yayınlanmıştır. Sözgelimi Gürer YE'deki 90 parçadan ancak 27'sinin (başka bir söyleyişle yüzde 30'unun) ezgileyicisi bildiril­miş, geri kalan 63'ii (yüzde 70'i) "bestekarı meçhul" kaydıyla yada bu-

ı) Bu anıtlann basıldığı başlıca yayınlarla bunların yazmuzdaki kısaltıları şöyledir (Ro­maişi sayılar cilt /defter sırasayısını, Arapişi sa yılarsa baskı sıra sayısını gösterir).

Belviraulı Mıisiki Rehberi-Dini Mıisiki - Genel Bilgiler, Besteler. Hazırlayan: Dr. Ali Kemal Belviraalı.Konya: Nedve Yayınları ı975

Büyükaksoy ı İlalıiyyat-ı Ken'an. İstanbul: Matbaa-i Balıriye, ı34ı

Büyükaksoy 2 İlalıiyat-ı Ken'an. Hazırlayan Yusuf Ömürlü.Neşreden: F.Sinan tnuant.

İstanbul ı974 Etik ı Y.İslam Enstitüleri ve İmam-Hatip Oh.-ullannda Nota Eğitimi ve Dini

l\Iüzik. KB.zım Etik. Konya ı96B Etik 2 İmam-Hatip Ok-ullarında Nota ve Dini Müzik Eğitimi. 2.baskı. Kazım

Etik. Konya: İslam Kitabevi 1970

Ezgi I-V Nazari ve Anıeli Türk Musikisi. Yazan Dr.Suphi Ezgi. İstanbul: İstanbul

Konservatuvarı neşriyatmdan (I: ı933, II: ı935, III: ts, IV: ı953, V: ı953)

Etik Nİ Notalariyle İlalıiler. Fasikül: I. Çıkaranlar Arif Etik, Kazım Etik. Konya ı960

Ezgi TNSD Türk l\Iusikisi Klasiklerinden Temcit-Na't-Salat-Durak. Doktor Suphi

Ezgi tarafından notaya alınmıştır. İstanbul: İstanbul Konservatuarı neş·

riyatmdan ı945. Gölpınarlı ABN A.hdülbaki Gölpmarh: Alevi-Bektaşi Nefesleri. İstanbul: Remzi Kitabevi

Gürer YE

IstKDin

Heper mA

ı963 .

Mütefekkir, Mutassavıf, Halk Şairi Aşık Yunus Enıre'nin Bestelenmiş Şiirleri. Derleyen: Selalıattiıı Gürer. İstanbul ı961

İstanbul Konservatuvarı N eşriyatı Türk l\fusikisi Klasiklerinden I: l\Ievlut Tevşilıleri (1931), II ve III: Hicri senenin her ayında okunma ya

malısus İialıiler (1933), IV ve V: Bektaşi Nefesleri (1933)

l\Ievlevi Ayinleri. Hazırlayan Sadettin Heper. Konya: Konya Turizm Derneği yayını ı97 4

150 GÜLTEKİN ORANSAY

nu bile söylemeksizin ezgileyicisi beliı·tilmeden sunulmuştur. Buna kar­şılık Dr.Supbi Ezgi'nin "Nazari ve Arneli Türk lVIusikisi" başlıklı beş cilt­lik kitabında makam, usul, tür ve ezgileyicilere örnek olmak üzere ver­diği Türk din musikisi sözlü anıtlarının sayısı 51'dir. Bunlardan 32'sinin (yüzde 63) doğru ezgileyicisi bildirilmiş, 10'u yanlış bir ezgileyiciyc ma­ledilıniş, geri kalan 9'uııuıı ezgileyicisi bildirilmeıniştir.

Hiç de iç açıcı olmayan bu durumun en önemli nedeni Türk din mu­sikisi anıtlan için en azından 1) ezgileyici, 2) czgibaşı, 3) makam, 4) tür, 5) sözbaşı, 6) tartım ve uyak olmak üzere değişik açılardan güvenilir katalogların yapılmaınış ve yayınlanmaınış bulunmasıdır2• Bu konuya ilk el atan Sadettin Nüzhet Erguıı (1901-1946) gerçi "Türk lVIusikisi Antolojisi" başbklı büyük çaplı incelemesinin bugünedek yayııılanabilen3

iki cildinde din musikisi anıtlarıınızın sözlerini verirken bunları ezgileyi­cilere göre sıralaınış, böylece bir çeşit ezgileyici katalogu oluşturmuş\ ayrıca 2.cildin sonunda birer tür5, uyak6 ve makam katoloğu' vermiş bu­luıımaktaysa da eksil\: oluşları8, gerekli düzenin gerçekleştirilemeıniş bu­lunması9 ve en az bunlar kadar önemli olmak üzere Erguıı'un gerekli

Köprülü 2

lllusMc

Oransay AU

TavK 1

TrcınR

Türk Edebiyatında İlk Mutasavvıflar.Prof.Dr.Fuad Köprülü. İldnci

basım. Ankara: Diyanet İşleri Başkanlı!;rı Yayınlan 1966 l\fusiki Mecmuası (İstanbul, 1948'denberi) Ali Ufki ve Türk Din 1viusikisi. Gültekin Oransay ( doçentlik tezi) Ankara 1972 Günümüzde Okunan Kaside İlahiler ve Na't-ı Şerifler. Hattat Hii:fız Yu­

suf Tavaslı. (!.baskı) (2.baskısı İstanbul 1975)

Ramazan. Tercüman'ın Ramazan ilavesi. (1971 ekim ve kasım ayların· da 9 sayı)

Yiğitbaş DDli1 M.Sadık Yiğitbaş: Dil, Din ve Musiki. İstanbul: yazarın yayııu, 1968 Yiğitbaş l\1nsT l\Iusil;:i ile Tedavi. Dt.1vi.Sadık Yiğitbaş. İstanbul: yazarın yayım, 1972 ,·2) Musiki ile ilgili herhangi bir alanda yapılacal< kataloglar için krş. "Türkiye-Yerel Mu-

siki Anıtlannın Kataloglanması" Doç.Dr.Gültekin Oransay (I. Uluslararası Türk Falklor Semi­neri Bildirile:ı;i, Ankara 1974, 184.-19l.yüzler)

3) Ergun'un hazırladığı taslaklan olguulaştınp yaynilama işini bir ara üzerine almış olan Rıfkı Melıll Meriç'in (1901-1965) de ömrü yetmeyince kitabın geleceği merak konusu olmuştu.

Ağııstos 197::ı'te Rayazıt Genel Kütüphanesi yetkililerinden öğrendiğime göre taslaklar şimdi Er­

gun'un oğlunda bulunmaktaynıış Ye yakında yayınlanması için çalışılınaktaymış. 4) Ergun 1.20-22, 56--115, 171-395, ve II.:ıl3-62~, 676--711.

5) Ergun II.719-723 "Na'tlar ve duraklar" ile 1!.724--72& "Mevlcvi ayiulerini gösteren filırist"

6) Ergun 1!.726--747 "Şiir ve şairleri gösteren filırist"

7) Ergun !!.748-786 "Beste ve Bestekarlan gösteren filırist"

8) Sözgelimi tür kataloğıuıda na't, durak ve me·devi ayini dışmda kalan 20 kadar tür da­ha gösterilmek gerekirdi.

9) Sözgelimi uyak katalogu ne tartıma göre ayrilnıış, ne de tam bir abcce sırasma so1cul­muş, sadece sözbaşlarının kitaptaki geliş sırasına göre kaba harf kümeleri halinde dizilıniştir.

TÜRK DİN li!USİKİSİ SÖZLÜ ANITLARI 151

musiki bilgilerinden yoksun bulunuşu nedenleriyle yazarı hile kitabında yanlışlara düşmekten alık.oyamarmştır. Sözgelimi "Ey Hudil'dan lutj u ilısiln istiyen'~ nikriz ilahisini I.235'te Derviş Ali Şiriigaııl'ye, I.28l'deyse Kudumi Derviş Ali'ye, "E/ıl-i derdin derdine derman ilcen tekrar-ı H,u" ilahisini I.380'de uzzal olarak Bursalı Sad.ık'a, II.518'de humayun10 ola­rak Musahih Sadık Ağa'ya, "Sen seni bilmekdir ancak pir e ülfetden gaı·az" ilahisini I.93'te aşİran olarak Hafız Post'a, I.l75'te hüseyni aşii:an11 ola­rak Buhurcuoğlu Mustafa Itri'ye verir12•

Sadettin Nüzhet Ergun'da sadece yöntemin iyi seçilemem.iş ve ge­reği gibi uygulanamamış olmasından doğan bu gibi kusurlar, Türk mu­sikisi aıııtlarının kataloğlanması konusuna el atmış ikinci kişi olan Yıl­maz Öztuna'da gerçekleıi kişisel görüşleıine göre değiştirme ve gizleme eğiliminden dolayı "palayla hile kazınamıyacak" boyutlara ulaşmıştır. 1949-1954 yıllarında Musiki Mecmuası içinde yaprak-yaprak yayınlan­mış bulunan "Türk lVIusikisi Lfıgati" (kısaltısı Öztuna TML) ile bunun genişletilmişi olan ve lVIilli Eğitim Bakanlığı'nca İsmail Baha Süreisan'­ın olumlu raporuna güvenilerek hastırılan "Türk ll;Izısikisi Ansiklopedi­si" (I.cilt 1969, II.cildin l.kısmı 1974; kısaltısı Öztuna TMA.) her satırın­da olmasa hile her sütununda bir kaç örneği bulunan tipik yanlışlarla doludur. Başlıcalarından konumuzu ilgilendirenler:

a) Ayııı eser iki ayn eser gibi gösterilir, değişik ezgileyicilere male­dilir, durumun anlaşılamaması için de bilgilerin bir kısmı eksik verilir. Sözgelimi "Mejfitilıii'l-Huda oldu hilfilin yil Resfilullah" ilahisi Öztuna TMA I.9'da usulu gösterilmeden rehavi makamında olarak Buhurcuoğ­lu Abdulkerim' e, I.288 de rast makamında 13 ve sofyan usulunda tevşih olarak Bulıurcuoğlu Mustafa'ya, "Çünkü bildin mü'minin kalbinde Bey­tıı'l-Lfih var" rast ilahisini I.198'de düyek usuluyla ve sözhaşıııı bildire­rek Piyanist Es'ad Efendi'ye, I.99'da sofyan usuluyla14 Ebuİshakoğlu

10) Uzzal ile lıumayun birbiriyle ve hicaz makarmyla sık kanştırılan makamlardır. (Ek ÖZTUNA Tl\Lı\. 1.262)

ll) Aşiran kelimesi, lıüseyni aşiran makamının (ve perdesinin) kısaltil:mışıdır. (Bk.Kazrm Uz-Gültelcin Oransay: l\Iusiki IstılaJıııtı (Aııkara 1964). 10)

12) Birkaç başka örnek: "Ey aşık-ı dil-dade" (Ergun 1.395 ve II.529) "l\lilk-i baltadan gel­

ınişem" (Ergun 1.72-73, 182-183, 297), "Düşelden derdine yokdur karilı-ını" (Ergun I.287 ve 293), "Eden ralı-ı malıabbetde tekapıl" (Ergun 1.86 ve 322), "1\fürg-i dil pervaz ıırnb uçmak di­

ler" (Ergun !.195-196 ve 228), "İbn-i va1.-tiı:n ben" (Ergun I.187 ve 215), "Garik-i halır-ı isyan u hatiiyım" (Ergun 1.82 ve 208)

13) Rast ve rclıavi yalnız gidişte (seyirde) ayrılan iki makamdır. (Krş.Kazım Uz-Gültelcin Oransay: Musiki Istılalıatı (Aııkara 1964).58)

14) Düyek ve sofyan eşboylu (bugün her iki.si de çoğun 4 /4'lük) iki usul olup ilahilerde bi­rinin öteki yerine kullanıldığı çok görüliir. (Kr~. Belviranlı 73, 76, 78, vb)

152 GÜLTEKİN ORANSAY

Esad Efendi'ye verilmiştir. Hatta Drağmanzakiri Ahmed'in "Bu şeb hurşıd-i evreng-i risalet geldi dünyaya" rast sofyan tevşüı:ini iki ayrı eser gibi sunuşu (1.23) bu tipin doruğunu oluşturur: "Zamanımıza bir Rast Sofyan İlaht ( Ruşent'nin) ile haşmetli bir Rast Sofyan Tevşfh'i (Bu ş eb lıurşfd-i evreng-i risalet geldi dünyaya, Rej'f) kalmıştır." Sözün önce Rı1-şeni'ye, sonra Ref'i'ye ait gösterilmesi ise Ezgi III.78'de Ömer Rfışeni adına yayınlanmış, Eı·gun I.344'te düzeltilmiş olmasına dayamr.

b) Din musikisi ezgileri günümüze gelebildiği halde birçok ezgileyi­ci için "Niiatlar, ilahiler bestelemiş, hiçbiri zdmanımıza gelmemiştir." (1.254), "Niit, tevşilı, bilhassa ilfilıi gibi dini, Beste gibi dindışı sözlii eser­ler bestelemişse de hiçbiri zamanımıza gelmemiştir." (IL20) denir. Sun­duğumuz katalogda görüleceği gibi Hafız Kumral, Yuva Ahmed, Kenzi Hasan, Tosunoğlu .AJ:ıdullah, Edirneli Salihoğlu ve başkaları bu yolda nitelenıniştir.

c) Yaşamları hakkında dişe dokunur bilgi bulunınıyan ezgileyici­ler, elimizde ezgileri bulunduğu halde ansiklopediye alınmanuşlardır: Karaoğlan Mustafa, Kırımlı Molla Mehmed, Muhammediyeci Mustafa, Hüseyin Baba, Eyuphatibi Ahmed, Çullıa Ahmed, Abdullah Dede, Üm­mü Kenan, Çayırlı Hakkı, Turşucuoğlu Mehmed, Meydancıkimamı Ha­san, Kenan Büyükaksoy, Necib Dede, Tahir Karagöz, Zeki Altın, v.b. bu tutumun kurbanlarındandır. Buna karşı ezgi düzdüğünü gösterir en küçük bir ipucundan yoksun olduğumuz Hasan Baba I.254'te bir ezgile­yici gibi sunulur: "Hasan Dede-Baba (-1757 ). Bektaşi bestekfirı. Zama­nımıza yalnız bir Sabfi Nefes'i kalmıştır (Eşrefoğlu al haberi, Eşrefoğlu'­nun) ki, Bektaşi 1\!Iusikisi'nin (b.bk.) nfidir bestekfirı belli parçalarından biridir." Oysa IstKDin IV.157'de belirtildiği gibi "Hasan Dede Hicri ll inci asırda Anadolu'da yaşamış bir halk şairidir . .. . nefesini Bektaşilik aleyhinde bulunan (Eşref oğlu Abdullah Rumi) ye reddiye olarak yazmış­tır." veErgun II.409'da anılan "J.Vlısır'daki Kasrülayn tekkesi şeyhi Ha­san Baba"nın (ölm.ll70 /1757) da nefes ezgilediğini gösterir bir kayıt bulunmamaktadır.

ç) Ezgileyicilerin kişilikleri üzerine daha önce yayınlannuş bilgiler rasgele değiştirileı-ek ortaya yepyeni kişilikler çıkarılır. XIX.yüzyıl ez­gileyicilerinden Petraki'nin sözümona XVII.yüzyılda yaşamış bir Tir­yaki olması gihi15 "Zülfün içre vechini cfinfi" ırak durağının ezgileyicisi Edirneli Salihoğlu Öztuna TJ.\IIA II.22'de Kazasker Mehmed Emin Efen-

15) Bk.Dr.Gültekin Oransay: Teğmen Kije ve Tiryaki Hasan Paşa (Musiki Mecmuası ]6. yıl 193.sayı (mart 1964).36 ve Dr.Gültekin Oransay: Tiryaki-Petraki (l'viusiki Mecmuası 16:yıl

199.sayı (eylül 1964).214

'rÜRK nİN limsİKisİ sÖzLÜ ANıTtARi 153

di olup çıkar. Çünkü Müstakimoğlu Sadeddin'ce "Edirnevı Sali.lızade, kuzzatdan" (Süleymaniye Kitaplığı Esad Efendi Kitaplan 3397 sonun­daki çizelge), IstKDin II.51'de "Salih Zade Efendi, Edirne'de Gülşenı dergalıının zakirbaşısıdır." diye tammlanan ezgileyiciyi Dr.Suphi Ezgi (IV.ll3) Topkapılı Salihoğlu Mehmed Emin Efendi sanımş ve "Kazas­ker Melımed Emin Efendi" (ölın.1191/1777) olarak sunmuş, Yılınaz Öz­tuna artık Salihoğlu olup olmadığına hakmaksızın bir başka Mehmed Emin'i daha uygun görerek ll96/1782'de ölen Kazasker Mehmed Emin Efendi'yi ırak durağın ezgileyicisi sayımştır16 •

d) Çeşitli araştırmacılarm hicri takvime göre verdiği tahınini tarilı­ler küsurlu ıniladi tarihlere çevrilerek hambaşka bir görünüş kazanır. Sözgeliınİ Ezgi I.170'de Vardakosta Ahmed için "takriben 1140 lıicri ile 1209 tarihleri arasında yaşamıştır" diyince Öztuna TMA I.17'de doğum tarihi "1728 ?" olur, Ergun II.422' de Şikarioğlu Ahmed için "1160-1170 { M.17 4 7-17 56) yıllan arasında dünyaya geldiğini kabul etmek icab et­mektedir!' düşüncesini ileri sürünce Öztuna TMA 21'de ortalamasım alıp doğum tarihini "1752 ?" olarak verir, Şeydil Dede'nin "1214 senesi evalıiri" (Ergun I.169) ölınesi Öztuna TMA. I.10'da "mart 1800" hiçimin­de kesinlik kazanır.

Kısaca söylemek gerekirse, Öztuna TML ve Öztuna TMA' da göste­rilıniş olan özen17 ve kültür eksikliğiyle18 bunlara bağlı olarak büyük öl­çülere varan eksik hildirmeler19, yorum ve tahminlerdeki isahetsizlikleı.zo ezgileyici katalogu olarak kullamlmalanm sakıncalı kılmaktadır.

Aşağıda sunduğumuz katalog, yukardanberi sayageldiğiıniz bütün kusurlardan kaçınmaya çalışınakla birlikte, bütün ezgilerin yayınlan­dıklan yeri de gösteren ilk ezgileyici katalogudur ve Türk din musikisi

16) Başka örnekler: KırımlıMolla Mehmed ile Usküdarlı Molla l'rfelımed'in birbirine karış­tınlması, musikici Hacı Faik ile lıekinı Hacı Faik'in karı~tınlma;ı, vb.

17) Kaynaklan özenle değerlendirmediği için öneınli bilgileri atlamıştır. Sözgelinıi Ezgi V.326'da verilmiş ölüm tariliini (1178/1765) adadığı için Kalhurcuoğlu'nun ölümünü "1720?" olarak, Ergun II.659'daki 1333/1914 tariliini atladığıiçin Balatşeyhi Kemal'ın ölümünü "1920?" olarak verir. (ÖZTUNA TMA II.20 ve !.336)

18) Coğrafya bilmeden tarili yazmaya kalkmanın sakıncası konusunda en çarpıcı örnek Sivrihisar'la Seferihisar'ı iki ayrı yer sanıp Hüdayi 1t-Ialıınud'un doğum yeriyle ilgili söylentileri ikiden üçe çıkarmasıdır.

19) Bu kataloğumuzda yaym yerleri gösterilıniş toplam 391 ezgiden ÖZTUNA TMA.'nm yayınlanan birbuçuk cildinde sırası gelmiş 42 ezgileyicinin 155 ezgisi (demek şimdiden yüzde 39,6'sı) bildirilmemiştir. .

20) Sözgelinıi Hasanefendioğlu'nun ölümünü 1750 yöresi yerine 1690, 1830 yöresi doğmuş olınası gereken Eyuplu Hüseyin'in ölümünü 1740 olarak talımin eder.

154 GÜLTEKİN OR.A.NSAY

sözlü anıtlannın hepsini içine alan bi:r sözbaşı katalogunun21 taranınası

yoluyla hazırlanınıştır. Ezgileyiciler elden geldiğince doğıını tarilılerine göre sıralanmış, madde başlarında kod adları, madde içinde geleneksel ad ve sanlan ile kişilikleri konusunda bilgi verilmiş, yayı..nlanınış ezgileri sayılınıştır. Ancak katalogun bir dergide ayrılabilecek sınırı taşmaması düşüncesiyle yaşamları konusundaki bilgiler birkaç cümlede özetlenıneye çalışılmış, tartışmalı olmadıkları sürece bu bilgiler için kaynak gösteri!-· memiş, ezgilerin tür, makam ve usulları "Türk Din Musikisi Tür, Ma­kam ve Usullarının Kodlannıası" başlıldı yazımda22 açıkladığım dizgeye göre kodlada bildirilmiş, ezgilerin birçok kez yayııılanınış olması duru­munda bunların yalnız ilki verilmiştir.

1: Sultan Veled (1226-1312)

Mutasav-vıf ve şair. MevHina Celaleddin Rumi'nin oğlu olarak Konya'da doğdu, babasının kurduğu mevlevilik tarikatını örgüt· ledi ve törenlerini (sema) düzenledi. (Törenin başında semazen­lerin semahanede üç kez dolanmalarına bu -,yüzden "Sultan Veled Devri" yada "Devr-i V eledi" denirdi.) Rebah çaldığı ve ezgiler düzdüğü bilinmekteyse de onun ezgilenmesi olarak günümüze ge­len birer peşrev ve sazsemaisi ile aşağıdaki ilahinin gerçekten onun eseri olup olmadığı kesinlikle saptanamamaktadır.

İo sgoo: dvr "Şem'-i ruhuna cismimi pervane düşürdüm" (söz: kendinin) IstKDin VII.370-37l.

2: Hüdayi Mahmud (1543-1628)

Celveti tarikatının kurucusu ünlü mutasav-vıf. Sivrihisar (Seferi­hisar 23

) yada Koçhisar'da doğdu, öğrenimini bitirip bi:r süre naib olarak dolaştı, Bursa'ya geldiğinde Şeyh Üftade'ye bağlanıp (1577) üç yılda gerçeğe ulaşt1, Ü sküdar'a gönderilerek burada celveti tekkesine şeyh oldu, 1038/1628 yılında öldü. Şiirlerine başkala­

rınca yüzlerce ezgi bağdandığı gibi kendi ezgilernelerinden birkaçı da tekkclerde söylenegeldi. (Tam adı: Aziz Mahmud Hüdayi; klsaca: Şeyh Mahmud, Ergun I.30: Hüdayi Aziz Mahmud, Ezgi

21) Bu kataloğun bir ikiti llalıi.yat Fakültesi'ndeki Tiirk Din Musikisi kiirsüsünde istiyen· lerin yararlanmasına sunulmuştur. "Tiirk Din J\Iusikisi Türleri" ders kitabında tiirler katalo­guyla birli1:1:e yayınlanması öngörülmüştiir.

22) Ankara Üniversitesi ilahiyat Fakültesi Dergisi, Cilt XXI (Ankara 1976). 151-183.

23) Bugün Seferihisar dendiğinde akla İzmir'in güneybatısındaki, Sivrihisar dendi­

ğinde de Ankara'nın güneybatısındaki kasaba akla gelmeh.-teyse de eski yazarlar her iki kasaba için her iki adı 1.-ull~lardı (K!.ş. Kamusu'l-Alam, Ş. Sami, 4. cild 2582-2583. sfl.)

TÜRK DİN 1\lUSİKİSİ SÖZLÜ ANITLARI 155

·n.9: Üsküdarlı Mahmud, Ezgi IV.7: Üsküdarlı Zakir Mahmud, Mahmud Çelebi).

Dk şhoo: dkf "Aşk-ı yare duş olaldan" bk.50: Tosyalı İzzet

Tş acmo: evs "Kudı1ınun rahmet-İ zevk u safiidır, ya Reslilallah" bk.3: H Hız KumraL

Tş çgoo: dyk "Kudı1ınun rahmet-İ zevk u safadır, ya Resı1lallah" {söz: kendinin) IstKDin 1.2-3.

İo nvoo: sfy "Açıldı çün bezın-i Elest fdev-r eyledi peyınanesi" {söz: kendinin) Ezgi II.9-l0.

3: Rafız Kumral {ölm.l62l)

Zakiı· ve din musikisi ezgileyicisi. Istanblıl'da doğarak Aziz Mah­mud Hüdayi'den yetişti ve onun Ü sküdar'daki celveti tekkesin­de zakirbaşılık yaptı. {Asıl adı: Mehıned).

Tş acmo: evs "Kudı1mun rahmet-İ zevk u safadır, ya Resı1lallalı" {söz: Aziz Mahmud Hüdayi) IstKDin II.84 (Müstakiınzade Hafız Post'a, Öztuna TMA I.270'de Hüdayi'ye verir).

Tş pgoo: dyk "N'ola tacım gibi başıında getürsem daim" (soz: Silitan I.Alımed) Oransay AU.

Tş sgoo: asın "Doğdu Kabe'de Ahmed" {Söz:?) Oransay AU.

4: Zakiri Hasan (ölın.l623)

Zakiı· ve cami hatibi. Foça'da 1550 yöresi doğarak genç yaşta Is­tanbul'a geldi, üıılü mutasav-vıf Nureddinoğlu'na bağlanıp ınusi­kiye çalıştı, tekkesine zakirbaşı oldu ve 1032/1623 yılmda öldü. Öğrencilerinden Beykozlu Dru'nin (ölm.1070 /1659) Nevhatu'l­uşşak başlıklı mesnevisinde Zakiri Hasan için "Terib.rih içre tesbi­hat anındır JUsilide cünıle te'üfat anındır JMinare üzre temcidat anındır /Sema' içre ilalıiyyat anın dır" yolu ab artmalı övgüsüne dayanan Dr.Suplıi Ezgi ağızdan ağıza gelen bilgilere göre Buhur­cuoğlu'nun ezgileri olan salatları da Zakiri Hasan'ın eserleri ola­rak kahili etti, fakat bu görüş Ergun {1.28) ile onu izliyenlerce kabili edilmedi.

SI byoo: "Ya mevla Allahfleyse'l-idü" bk.l3: Buhurcuoğlu Mus­.tafa

SI hyoo: "La ilahe illa'l-Lah, vahdehu la şerlke ve la nazire leh" Ezgi III.64-65 (cenaze salatı)

156 GÜLTEKİN ORANSAY

Tc ıroo: '.'Ya Hazret-i Mevla fmevle'l-mevali" (söz:? Sümbül Efen­di) Ezgi III.67-70.

SI dlkh: "Es-salatu ve's-selamu aleyke, ya Seyyidina, ya Resfrlul­lah" Ezgi III.63-64.

SI sgoo: "Allahümme salli ala Sey-yidina" bk.13: Buhurcuoğlu Mustafa.

Nt ıroo: "Allahümme salll ala seyyidi'l-vera" Ezgi III.54-56.

Ms nhfo: "Rivayetde gelür bir gün ResUlallah olub dilşad" (söz: Yazıcıoğlu Mehmed) Ezgi II.60-62.

Şğ pgoo: evf "Şefiu'l-halki fi'l-mahşer (son iki dörtlük: Muham­med Es'ad Erbill) Belviranlı 128.

İo gliz: smo "Ya ilahi, sana ma'lfım hayr u şerr a'malina (söz: ken­dinin) Oransay AU.

İo rsoo:sfy "Fazlın ile ya Rabbina, kaldır kıvamızdan kesel" (söz: kendinin) Oransay AU.

5: Ynva Ahmed (XVII.yüzyıl)

Adına XVIII.yüzyıl söz dergilerinde (sözgelimi Millet Kitaplığı Ali Emir! manzum 637) ve Müstakimoğlu Sadeddin'in "Sahib-i beste olaıılar" başlıklı çizelgesinde rastlanan, fakat kişiliği konu­sunda hiçbir bilgi bulunnııyan sanatçı. Ali Ufki'nin Mecmua-ı Saz u Söz'ünde tesbilıine rastlandığw.a göre XVII.yüzyıl ortasm­dan önce yaşamış olmalıdır ve Ergun I.290'da XVIII.yüzyıl bağ­darlan arasmda gösterilmesi yanılmadır.

Ts ırst:dvr "Fevzna bi'l-leyli'l-vatari" (söz.?) Oransay AU.

6: Ali Ufki ( ?1610-1672)

Leh asıllı dilmaç ve musiki meraklısı. Albert Bobovski olarak doğdu, Lelıistan'da yüksek öğreninıini gördükten sonra Tatariara tutsak düşüp Osmaıılılara satıldı, lımada müslüman olarak yetişti, Osmaıılı saraymda 18 yıl santur çaldı, ÇITağ edildikten sonra Di­van-ı Humaylin tercümanı olarak bir süre görev aldı. İçkiye aşırı düşkünlüğünden dolayı işinden çıkarıldıktan sonra öldü. Çağdaş Avrupa'ca da "Ali Beğ" olarak bilinir, "Ufki" malılasıyla şiirler yazardı.

Th rsoo:ysm "La ilahe illa'l-lah" (kelime-i tevhld) Oransay AU.

TÜRK DİN. i\1USİKİSİ SÖZLÜ. ANITLARI 157

İo hyoo:dyk "Bahr-ı umman dürriyem" {söz: kendinin) Oransay AU.

İo evoo:smo "Kamu işim hata, estağfirullah" {söz: kendinin) Oransay AU.

İo acmo:rkn "Ya İlahl, senden uddet" (söz: kendinin) Oransay AU.

İo rsoo:evs "Ya Rabbi, zatun sırrıdır fbu gülleri handan eden" {söz: kendinin) Oransay AU.

7: Aşçıbaşı 1\Iustafa (ölın.1684)

Mevlev:i dervişi. Edirne mevlev:i tekkesinde çile tamamlayıp dede ve tekkenin aşçıbaşısı oldu, 1095 f1684'te orada öldü. "Kfıçekf Köçek Mustafa" olarak da anılırdı.

mA byoo: "Ş aha zi-kerem her meni derviş niger" IstKDin VII. 313-321.

8: Kenzi Hasan (ölm.1715)

Sümbüli şeyhi, musiki meraklısı ve şair. Alanya'da (Alaiye; Sa­filyi tezkiresine göre) ya da Ayaş'ta (Salim tezkiresine göre) do­ğarak Istanbul'da yetişti. Sümbüli şeyhi Alaeddln Efendi'ye bağ­landı, Manisa'daki halveti-sümbüli tekkesine şeyh atandı ve ora· da haylı yaşlı (Safayi'ye göre yüzü geçkin) olarak 1715'te {Safayi'· ye göre 1126, Salim'e göre 1127) öldü. Kenz! malılasıyla yazdığı şiirleri kendisinden başka ŞJ:rügaııl (ölm.1714), Buhurcuoğlu Ab­dulkerlın (ölın.1778), Muradpaşamüezziııi Hüseyin (XVIII.yüz­yıl) ve sonraki sanatçılar ezgiledi. "Edvar" başlığıyla bir kurarn kitapçığı da yazdı. (Osman Ergin kitaplan arasındaki bir söz der­gisinde "Maııisalı Hasan" olarak anılır).

İo rhoo:dyk "Ben dost ile dost olmuşam, kimseler dost olmaz ba­na" {söz: Aşık Yunus) Gürer YE 45.

9: Ali Şirügani (ölın.1714)

Türk din musikisinin en büyük ezgileyicilerinden biri. 1630 yöresi · Istanbul'da doğup yetişti, gülşeııl tarikatına bağlanarak 1107 f

1695 yılında ölen Şeyh Sinan Efendi'nin yerine Şehremini'ndeki gülşeni tekkesine şeyh olup, musiki alanındaki ününü duyup ge· leıılere, bu arada Bursalı Salih Çelebi'ye (ölm.1077 /1666) ders

158 GÜLTEKİN ORANSAY

verdi ve 1126 /1714 y:ılında ölerek tekkesine gömüldü. Tekke ön­celeri kurucusunun adıyla Hulvi tekkesi olarak bilinirken sonra­dan Şirügani tekkesi olarak arulmaya başladı. ( Önceleıi Derviş Ali, Derviş Ali Şirügani, Derviş Ali Sinani olarak bilinirken ol­gunluk çağında Ali Dede, Şeyh Ali Sinani Halveti, hatta salt Dede (Derviş Ali el-meşhfu De de) olarak anılmaya başladı. Ölümünden sonra çoğun Dede olaı-ak, 19.yüzyılda Hamamcıoğlu İsmail'e de salt Dede denmesi :üzerine Eski Dede, Atık Dede, Dede-i Atile olarak aruldı).

Dk maro :dkf "Derman arardım kendime, derdim bana derman imiş" (söz: Niyazi Mısrl) Ezgi 11.59-60.

Dk uşoo:dkf "Zat-ı Hakk'da mahrem-i irfan olan anlar bizi" (söz: Niyazi Mısrl) Ezgi TNSD 53-54.

Dk nhfo:dkf "Benem Mansm-ı aşk" bk.47: Hamamcıoğlu.

Tş dgoo:evs "Ya İlalıi, asitanın hastaya daru'ş-şifa" (söz: Fenayi) 1stKDin 1.5.

Tş rhoo:evs "Bu gülşende hezar-ı bi-nevayım, ya Resfılillah"

(söz: Süleyman Nahifi) 1stKDin 1.28--29.

Dk maro:dkf "N'oldu ağlarsın gönül, bir bi-bedel yarin mi var?" (söz: Üftade) Ezgi TNSD 64.

Dk acmo:dkf "Tende canım, canda cananımdır" bk.lO: Hafız Post

Dk nhfo:dkf "Halk içre bir ayineyim, heı·kes bakar, bir an görür" (söz: Mısrl Niyazi) Ezgi TNSD 52-53 (belki 13: Buhurcuoğlu Mustafa'nındır).

Dk sabo:dkf "Cemiilin nfuuna nisbet, cihan şemsi değil, zerre" (söz: Sıvaslı Şemsi) Ezgi TNSD 59-60.

Dk btno:dkf "İki kaşın arasında çekdi hatt-ı istiva (söz: Mısrl Niyazi) Ezgi TNSD 33-34.

Tş uşoo:evs "Bu can teşne visal-i hazretine" (söz: Recai) 1stKDin 1.12-13.

İ o nzoo :d yk "Derdmendim, mücrinıim, derınana geldim, ya Re­sUl" (söz: İsa Mahvi) 1stKDin II.67.

İo evoo:evs "Devran odur kim, devrini devr-i felek bilmez ola" (söz: Mısri Niyazi) Ezgi 11.113.

TÜllK DİN MU SİKİSİ SÖZLÜ ANITLARI 159

İo huoo:evs "Nice bir hesliyesin sen bu kadd u kameti" (söz: Der­viş Yunus) TrcmR 1971 f6.sayı (8 kasım).2.

10: Hafız Post (ölm. 1694)

Türk sanat musikisinin büyük ustalarından biri. Istanbul'da hel­ki 1630 yöresi d~ğdu. Gençliğinde İmamoğlu Mehmed Çelebi ola­rak bilinirken ya vücudunun çok kıllı olmasından, yada nereye gitse yanında bir de oturacak post götürdüğü için "Hilfız Post" samyla amlmaya başlamıştır. Kasımpaşalı Osman'dan musiki, Tophaneli Mahmud Efendi'den güzelyazı öğrendi. Divan hocalığında ve kağıt eminliğiııde bulunduktan sonra 1105 /1694 yılında öldü.

Dk acmo:dkf "Tende camın, canda canamındır "Allah Hfr" di-yen" (söz Niyazi) Ezgiiii.60-61 (Şirügani'nin gösterir).

İo nvoo:sfy "V akt-ı seherde façıla perde" (söz: Himmet) Tav K 1.119.

ll: Sepetçioğlu Mehmed (ölm.1694)

Zakirve hattat. Istanbul'da doğup Suyolcuoğlu Mustafa Efendi'-. den güzel yazı öğrendi, tekkclerde zakirlik yaptı, 1105 /1694'te Istanbul'da öldü.

Dk acmo:dkf "Çün bahar erüh şecerler sehz u revnak-gir olur" (söz: Gaffui Mahmud) Ezgi TNSD 29-30.

12: Akhabaimamı Mehmed (ölm.1703)

Cami iınamı ve hattat. Istanbul'un Aklıaha semtinde mahalle iınamı Hafı.z Mustafa Efendi'nin oğlu olarak doğdu. Kaıılıcalı

Mustafa'dan sülüs ve nesih yazıyı çalışarak, ayrıca musiki öğre­nerek yetişti, babasının ölümü üzerine onun yerine Seyyid Ahid Çelebi mescidine mahalle iınamı atandı, ayrıca yakındaki okulda öğretmenlik, camilerde Muhammediye okuyuculuğu yaptı. Cel­veti tarikatına eğilim göstererek Bursa'da Üftadeoğlu Şeyh İb­rahim Sadık Efendi (ölm.1089 /1678) ile görüştü, Sultan III.Ah­med'in tahta çıkışınadek (1115 /1703). yaşadı. Zaifi malılasıyla az sayıda şiir de yazmıştı.

Dk ıroo:dkf "Sürüh dergahına ruy-ı siyahım" (söz: Gaffui Mah­mud Efendi) Ezgi TNSD 43.

Dk sgoo :dkf "Ben bende buldum çün Hakk'ı" hk Mudurnulu Meh­med.

160 GÜLTEKİN.ORANSAY

13: Buhurcuoğlu Mustafa (ölm.1712)

Geleneksel Türk sanat musi.kisinin en büyük ustalarından biri sayılan sanatçı. Istanbul'un Mevlanakapısı semtinde Y aylak ma­hallesinde 1640 yöresi doğdu. Siyahl Ahmed'den (ölm.1099J1697) güzelyazı öğrendi, gününün geçerli bilgilerini edinerek yetişti,

özellikle "Itri" malılasıyla yazdığı şiirlerinde ve musiki alanında üstün başan göstererek ileri gelenlerin, bu arada Kınm Ranı I. Selim Giray'ın (hanlığı 1671-1704 arasında dört kez) ve padişah IV.Mehmed'in beğenisini kazandı, ilgi ve saygı gördü. Sarayda sanatını dinlettiği gibi dilekçesi üzerine Esirciler kethudalığına atandı, rahat yaşadı ve 1123/1712 yılında Istanbul'da öldü.

mA sgoo: "Ey aşık-ı ruy-i tü hezaran aşık" IstKDin VII.331-342. Tr sgoo: "Allahu ekber, Allahu ekber" Ezgi III.66 (R.Yekta'ya

göre Buhurcuoğlu'nun, S.Ezgi'ye göre Zakiri Hasan'ın).

SI byoo: "Ya Mevla Allah fleyse'l-idü li men lebise'l-cedidH Ezgi III.65 (R.Yekta'ya göre Buhurcuoğlu'nun, S.Ezgi'ye göre Zakiri Hasan'ın).

SI Sgoo: "Allahümme salli ala seyyidina" Ezgi II.5 (R.Yekta'ya göre Buhurcuoğlu'nun, Dr.S.Ezgi'ye göre Zakiri Hasan'ın)

"Salat-ı ü mmiyye".

Nt rsoo: "Ya Habiballah resUl-i halik-i yekta tuyi" (söz: Mevlana Celaleddin Rumi) IstKDin VI.258-26l.

Dk nhfo:dkf "Halk içre bir ayineyim" bk.9: Şirügaııi.

Tş rhoo:sfy "Mefatihu'l-Huda oldu hilalin, ya ResuJ.allah" bk.34: Buhurcuoğlu .Abdulkerim.

TŞ nhfo:dyk "Sayesi düşmez yere bir böyle nalıl-ı Ti'ir'sun" (söz: kendisinin) MusMc 304.sayı (şubat 1975). 14-15.

İo rsoo:sfy "Çün doğup tutdu cihan yüzünü hüsniin güneşi" (söz: Ömer Ruşeni) IstKDin III.99.

14: Tosunoğlu Abdullah (ölm.1715)

Müezzin ve hanende. Sesinin güzelliğiyle tanındı ve Sultan III. Ahmed'e (1703-1730) müezzin ve hanende oldu, 1127/1715 yılın· da öldü. 200'ü aşkın olduğu söylenen ezgilerinden günümüze 5 dindışı parçayla bir tek ilahi gelebildL

· İ o hyoo :sfy· "Milk-i · bakadan gelmiş em Jfani ellianı :n' eylerem ?" (söz: Derviş Yunus) Gürer YE 94.

T.ÜRK DİN !11USİKİSİ SÖZLÜ ANITLARI 161

.15: Karaoğlan Mustafa (ölm.1716)

Zakir ve müezzin. Eski adlı kasahanın yakınlarındaki Kamça köyünde doğarak Bursa'ya geldi, illucami muvakkıt ve müezzini Karakız'dan yetişti ve 1080 /1669'da onun yerine geçti. Bir yan­dan da Mısri Niyazi'ye bağlanarak onun tekkesinde zakirhaşılık, hatta şeyhinin Limni'de sürgün bulunduğu zaman şeyh vekilliği yaptı, 1129 J1716'da öldü.

İo uşoo:sfy "Bu göıılüm şehrini seyraiı. ederken" (söz: Kemter AJi Efendi) IstKDin V.220.

16: Nayi Osman (ölm.1730)

Mevlevi şeyiri ve Türk din musikisinin en büyük ustalarından biri. Istanbul'un Vefa semtinde Süleymaniye Daru'ş-Şifası başlıade­rnesi Hacı İbrahim'in oğlu olarak 1650 yöresi doğdu, çeşitli bilgi­ler ve ustalıklar öğrenerek yetişti, bu arada Nefesoğlu İsmail Efen­di'den (ölm.1090 /1679) sülüs ve nesih yazılar çalıştırıldı. 1083 J 1672'denheri Galata mevlevi tekkesi şeyiri bulunan Ahmed Gav­si Dede'nin beğenisini kazanarak ondan yararlandı, bir süre son­ra da damadı ve tekkenin neyzenbaşısı oldu. Gavsi Dede'nin 1109 J 1698'de ölümü üzerine yerine şeyh atandı ve mesnevi okutınaya başladı, otuziki yıl şeyhlik ettikten sonra 1142 /1730 yılında öldü. Şiirlerinde "nayi" malılasını kullanmış, ayrıca Raht-ı Ta'hirat-ı Musiki başlıklı farsça bir musiki kuramı kitabı yazmıştı.

l\'li sgoo: "Nehdeü hi's-salati ve's-selam" (tevşilıler: Mevlana ile Nasuhi'nin, asıl miraciye sözleri Nayi Osman'ın) Ezgi III. 102-143.

mA rsoo: "İn hane ki peyveste derlin çeng ü çeganest" IstKDin VII.351-363.

mA uşoo: "Ateş nezened der dil-i ma illa HU." IstKDin VIII.381-392.

mA çgoo: "Ateş nezened der dil-i ma illa Hu" IstKDin VIII.401-410.

mA hcoo: "Ya men liva-i aşkıke la-zal ali ya" IstKDin VIII.421-427 (yalnız l.selanııyla 2.selamın başlangıcı).

17: Kırımlı Molla Mehıned (ölın.helki 1725)

Din bilgini ve musiki meraklısı. Belki de V al de kethüdası Mehmed Paşa'ya imam ve sonra müderris olan, zilhicce 1137 /ağustos 1725

162 GÜ~TEKİN ORANSaY

ölen Kmmlı Yusufoğlu Kösec Mehmed Efendi'dir. Atpazan şeyhi Şumnulu Osman Fazli'nin (ölm.ll02 /1690) sözleri üzerine ilahi ezgiledi. (Müstakimoğlu Sadeddin'in "Sahib-i beste olanlar" baş­lıklı kütüğünde Kmmi Molla Mehmet ile Kassamoğlu müderris Üsküdarlı Mehmed iki ayn kişi olarak gösterildiği halde Öztuna · TMA II.21'de ikisi birbirine kanştırılmış, çargah tevşih Üsküdarlı Mehmed'innıiş gibi gösterilmiştir)

Tş çgoo:evs "Ey cemalin pertev-P-ndaz-ı semavat-ı ula" (söz: Os­man Fazli) IstKDin 1.4.

18: Neyzen Mfisa (ölm.1728)

Mevlevi neyzen ve şair. Tasavvuf yolunda hece ve aruzla şiirler yazdığı gibi hece vezniyle halk ozanlan yolunda da şiirler yazmış, sözgelimi 1127 J1715 Osmanlı-Vened.ik savaşını destan hiçiminde dile getirmiştir. Ölümü 1140 /1728'dedir. (Ergun !.148: Neyzen Derviş Musa, !.120: Neyzen Musa Dede)

T.ş dgoo:evs "Bir ismi Mustafa, bir ismi Ahmed" (söz: kendinin) IstKDin I.9.

19: Burnaz Hasan (ölm.1729)

Hanende ve tamburi. Musikici bir babanın oğlu olarak Istanbul'­un Fındıkh semtinde doğdu, babasından ilk musiki derslerini aldı. Sesinin güzelliğiyle tanınarak Enderun'a alındı, Sultan IlLAh­med gününde (1703-1730) haşhanendeliğe yükseldi ve 1127 J1715'te az bir maaşla çerağ edildi, 1141 J1729'da öldü. Şiirlerinde "Hulus Hasan" yada "Hulusi" malılasım kullanırdı. Ayrıca ya hunıu hiçimiyle dikkat çektiği için, yada enfiye kullandığı için Bırmaz ve . Enfi samyla anılırdı.

Dk çgoo:dkf "Seray-ı limaallalıi gönüldür" (söz:Sezayi) Ezgi TNSD 47.

20: NasUlıimüridi İbrahim (ölm.1732)

Halvetl şeyhi Üsküdarlı NasUlıi'ye (ölm.ll30/1717) bağlanarak onun birçok şiirini ezgilenıiş ve 1145 /1732'de öldüğünde Doğan­cılar'daki NasUlıi tekkesinin sinliğine gömülmüş sanatçı. Der­gilerde yalmz İbrahim Ağa olarak amlır.

İo sgoo:dhd "Derd.inıin derınarn sensin, ya Muhammed Mustafa" (söz: Nasulıi) IstKDin III.102.

TÜRK DİN l\IUSİKİSİ SÖZLÜ ANITLARI 163

21: Muha:mnıediyeci 1\-Iustafa (XVIII.yüzyıl)

Muhammediye okuyucusu. Koruklu şcyhi Sümbüli Mehıned Falı­ri (ölm.ll48f1735) ve Y avaşça Mehmed ·Ağa tekkesi şey hi Meh­med Nazmi'nin (ölm.ll12fl700) yanısıra Yunus ve Hüdayi'nin şiirlerilli ezgiledi. (Müstakimoğlu Sadedilin'in dergisinde "Mu­hammediyeci Sarı Mustafa", çeşitli söz dergilerinde "Muhamme­diyeci Mustafa" olarak gösterilir)

Tş ıroo:dvh "Mahbüb-ı Huda, zat-ı şeref-har-ı Muhammed" (söz: Mehmed Nazmi) IstKDin I.34.

22: Muradpaşanıüezzini Büseyin (XVIII.yüzyıl) .

Kenzi Hasan (ölm.1112/1 700) ile Nahlfi'nin (ölm.ll5lfl738) sözleri üzerine ilahileri olan sanatçı.

Dk dgoo:dkf "Gahigah kendüme gelürem" (söz: Eşrefoğlu Rfuni) Ezgi TNSD 38.

23: Niznam Yusuf (XVIII.yüzyıl)

Na't okuyucu. Aslında köleydi. Musiki öğrendi ve güzel sesli ol­duğundan Sultan Selim Canıisi'ne na't okuyucusu atandı. Sultan II.Mustafa (1695-1 703) ile III.Alımed'in (1703-1730) gününü gördü, aralarında Yahya Nazim (ölm.ll39/1726) ve Sultan III. A.hmed de bulunan birçok şairin sözlerini ezgiledi .. Arif Ahdulha­ki'nin sözleri üzerine ezgilediği Mi'raciy-ye günümüze gelemedi. (Ergun !.125: Niznam Yusuf Çelebi, H.S.Arel'in Ehuishakoğlu'­nun Atrahu-'1-Asar yayınında (Musiki Mecmuası 24.sayı (1.2.1950) .19) ise Hafız Tiz-Nam Yusuf Çelebi)

Nt rsoo:dkf "Aftab-ı slıhh-i ma evha habili-i Kiliriya" (söz: Yahya Nazim) Ezgi II.56-57.

Dk evoo:dkf "Taht-gah etdi .vücudum şelıı·ini sultan-ı aşk" (söz: Gaffui Mahmud Efendi) Ezgi TNSD 38-39.

Tş rhoo:sfy "Merhaba, ey şu'le-i ayiııe-i sırr-ı Huda" (söz: Nak­şi) IstKDin II.92-93.

İo hzmo:mhın "Düşeli aşkın bu canım eline" (söz: Eşrefoğlu Rfrmi) MusMc 304.sayı (şubat 1975).16.

24: Abdulgani (XVIIT. yüzyıl başı)

Sultan III.Ahıned gününde (1ll5-ll43/1 703-1730) Eyyub Sul­tan Camii haşmüezzini idi. Sesi ve okuyuşu güzel ve etkili olduğu

164 GÜLTEKİN ORA.NS.A.Y

için padişah her cuma namazı için Eyyuh Sultan'a gidernıiş. Nail Turnan'ın ileri sürdüğüne göre mahfelsürmesi ile iç ezanın bağdan bu .Abdulgani'dir. Dr.Suplıi Ezgi de bu görüşe katılmıştır (Ezgi III.75). Adının yazılışlan: Şeyh Abdiligani Gilişeni (Ezgi III.72), Şeyh .Abdulgani-i Gilişeni (Ezgi III.75), Gilişeni Şeylıi Abdiligani Efendi (Öztuna TM .. !\. I.5)

Mf sabo:syf "Allahümme ente's-seH!m ve nıinke's-selam ve ileyke yeudü's-seHim" Ezgi III.72-74.

25: Drağmanzakiri (ölm.1748)

Ramazan adlı birinin oğlu olarak Ü sküdar'da doğdu. Drağman Tekkesi'nin şeylıi ünlü mutasavvıf İsa Mahv! (ölm.II27 /1715) kızkardeşiyle evlenince bu düşünürden yararlandı, onun yoluna katılarak halveti oldu. Ardından büyük musikici Ali Şirügani'den tasavvuf ve musiki konulannda çok yararlandı. Çorlulu Ali Paşa Camii'nin cuma vaızlığıyla Drağman Tekkesi'nin başmüezzinliği­ni yaptıktan başka .Abdulmecid-i Sıvasi Tekkesi şeyhinin çocuk oluşu dolayısıyla ona vekillik de etti, bu tekkenin bir odasında oturdu ve burada ll61 f1748'de öldü. Adının yazılışlan: Şeyh Ah­med Vefki (Ergun I.l58), Dıraman zakiri Ahmed (Ergun I.l58), Dırağınan Zakiri (Öztuna TMA I.23) Dragman zakiri Ahmed Efen­di (Ezgi III.78, V.323)

Tş rsoo:sfy "Bu şeb hurşid-ı e-v-reng-i risruet geldi dünyaye"24 IsıK­

Din 1.26-27.

lo evoo:evs "Cemalin aleme mihr-i münevver, ya ResUllillah" (söz: Sahv!) IstKDin III.18.

26: Hasanefendioğlu (ölm.belki 1 749)

Hanende. ilmiye sınıfının ileri geleıılerinden Hasan Efendi'nin oğlu olarak Kadıköy'de doğdu ve babasıyla uzun süre burada bir­likte oturduğu için gene burada oturmakta olan eski hanendebaşı Gevrekoğlu Mustafa Ağa'dan, aynca sonra daha başka musikici­lerden ders aldı. (Ebuishakoğlu'nun Etrabu'l-asar'ında verdiği

bu bilgiler Mehmed Süreyya'nın Sicill-i Osmani'sinde rastlanarı.

24) Öztuna 1·23'te "Zam!lillllllZa bir rast Sofyan İlahi (Ruşeni'nin) lie haşmetli bir Rast Sofyan Tevşih'i (Bn şeb hnrşid-i evreng-i risalet geldi dünyaya, Refi) kal:ın:ışt:ır."

demekteyse de herikisi aynı eserdir. Dr. Ezgi tevşihi önce yanlışlıkla sözleri Ömer Rn­şeni'nin olarak yaymlamış (III .. 78), fakat Ergnn 1.344'te yanlışlığı düzeltmiştir.

TÜRK DİN MUSİKİSİ SÖZLÜ ANITLARI 165

şu bilgilerle çelişınernekte olduğuna göre Ebuishakoğlu'nun 1718-ı 730 arasında kaleme aldığı durumu sanatçının gençliği için, Meh­med Süreyya'nınkileri de sonrası için kabul etmek olasıdır: "Os­man Efendi. İmam-ı evv'el Hasan Efendi'nin mahdumudur. Mü­derris, Selanik monlası oldu. 1162'de (1749) mazulen fevt oldu. Ayrılıkçeşmesi'nde medfundur." Nitekini Ebuishakoğlu'nun "Ha­sanefendizade Ahi" olarak verdiği adı Müstakinıoğlu Sadeddln'in "Sahibi beste olanlar" başlıklı Çizelgesinde (Süleymaniye Esad Efendi 3397) "İmam Hasanefendizade Osman Efendi" hiçİnıİn­de geçer. Gevrekoğlu IV.Mehmed'in (ı648-ı687) haşhanendesi olduğuna ve Hasanefendioğlu'na ders verdiği sırada "sahık" bu­lunduğuna göre bu dersler ı 700 yöresine düşebilir, Hasanefendi· oğlu ı680 yöresi doğmuş ve 70 yaşlarında ölmüş olabilir. Mahur durağın sözünü yazan Üsküdarlı Mehmed Nasi'ıhl de zaten 1130/ ı717'de ölmüştür.)

Dk maro:dkf "Eyliyen uşşakı şeyda daima" (söz: Üsküdarlı Na­suhi) Ezgi IV.28-29.

27: Edirneli Salihoğlu (XVIII. yüzyıl)

Kadı. Edirne'deki Sezayi gülşeni tekkesinin zakirbaşılığını yaptı. Bilinen her iki parçası da tekkeye adını veren Hasan Sezayi Efen­di'nin (ölm.115ı Jı738) şiirleri üzerinedir. (IstKDin II.5ı: Salih­zade Efendi, Ergun 1.325: Salihzade; Ezgi IV.113'te Topkapılı Salihoğlu Mehmed Emin Efendi (ölm.119ı jı 777) olduğunu san· ınış, Öztuna TMA II.22 yaniışı düzeltmek iddiasıyla bunu Kazas­ker Mehmed Emin Efendi'ye (1140 Jı728-1196 Jı782) çevirmiştir.)

Ms nşbo:dyk "Ey şehid-i Kerbela'ya ağlıyan" (söz: Hasan Sezayi) IstKDin II.50-51.

Dk ıroo:dkf "Zülfiiri. içre vechini cana, çü pinhan eyledin" (söz: Hasan Sezayi) Ezgi TNSD 4ı-42.

28: Ehuishakoğlu Esad (ı685-ı753)

Din bilgini ve musiki meraklısı. Şeyhulislam Ebu İshak Kara İs­mail Efendi'nin oğlu olarak Istanbul'da doğdu, babasından ve ileri gelen bilginlerden ders alarak yetişti, çeşitli müderrislik, ka­dılık ve kazaskerlik görevlerinden sonra 17 48-ı 7 49 yıllarında bir yıl yirmiiki gün şeyhülislamlık yaptı, dört yıl sonra 1166 /1753 ağustosu öldü. Gününün ileri gelen musikicilerini kısaca tamtan Atrabu'l-Asar fi Tezkiret-i Urefa-yi Edvar'ı sadeleştirilerek önce

.166 GÜLTEKiN O~~NSAY

1311 /1893'de Mekteh, sonra kasım 1948-şuhat 1950 arası Musiki Mecmuası'nın 8.-24.sayılarında yayınlandı.

İo rsoo:dyk "Çünkü bildin mü'minin kalbinde Beytu'l-Lah var" Ezgi III.80 ile Öztuna TMA I.199'da Ehuishakoğlu Esad'ın gösterilirse de Piyanist Esad'ındır.

29: 1\fudurnulu 1\'Iehmed (ölm.1757)

Tekke şeyiri ve hattat. Halveti tarikatına eğilim göstererek ünlü Ü sküdarlı Nasuhi'ye bağlandı, onun oğlu Şeyh Ali'den hilafet al­dı. Ü sküdar'daki Nalça-cı tekkesinin şeyhi Melımed Efendi'nin 1155 f1742'de ölmesi üzerine yerine atandı. Bir ara yurdu Mudur­nu'ya gittiğinde hastalandı ve orada yetmiş yaşlarında 1170/1757 yılında öldü. "Tulı1i" olarak amldığına göre bu malılasla şiirler yazmış olduğu akla gelebilir.

Dk sgoo:dkf "Ben bende buldum çün Hakk'ı" (söz: Yunus) Ezgi TNSD 56-57 (Akhahaimamı Mehmed'in sayar)

30: Çaylakoğlu Mustafa {ölm.1757).

Halveti tekkesi şeyiri ve büyük ilahi ezgileyicisi. Cağaloğlu'ndaki Halveti tekkesinin şeyiri Çalak (yada Çaylak) Ahmed Çelebi'nin oğlu olarak Istanbul'da doğdu, babasının 1123 f17ll'de ölümü üzerine tekkenin şeyhliğine geçti, 1171 saferi /1757 kasımı ölerek tekkede babasının yanına gömüldü. Şirügani'den sonra en çok ila-hi ezgiliyen ve ilahileri bütün tarikatiara yayılan bir ustaydı.

Dk rsoo:dkf "Ben sanırdım alem içre hiç hana yar kalmadı" (söz: Mısri Niyazi) Ezgi TNSD 55-56.

Tş rsoo:evs "Alemler m1ra gark oldu /Muhammed doğduğu gece (söz: Derviş Yunus) IstKDin I.24-25.

Tş hcoo:evs "Tende canım, canda cananım. Muhammed Mustafa" (söz: Abdussamed Efendi) IstKDin I.16-17.

İo byoo:evs "Edelim cevlan, kılalım seyran" (söz: Yunus) Köp­rülü 2.383.

Dk şhoo:dkf "Aşina-yı aşk olandan ah u zar eksik değil" {söz: Mısri Niyazi) Ezgi TNSD 63.

İo hyoo:smo "Sensin bize bizden yakın" (söz: Yunus) Gürer YE 72.

~ÜRK DİN 1\IUSİKİSİ· SÖZLÜ ANITLARI 167

31: Kalburcuoğlu Mehmed (ölm.1765)

Celveti zakiri. Bursa'da yetişti ve İsmail Hakki celveti tekkesinin şeyhine damad olduğu gibi bu tekkede zakirlik de yaptı.1178 /-1765 yılında ölünce tekken:in sinliğine gömüldü. (Şeyh Ruşen der­gisinde (Ü sküdar Selim Ağa Kitaplığı Hüdayi kitapları 1804) "Kalburcuzade Hacı Mehıiıed Emin, Damad-ı seccade-nişin-i der­gah-ı İsmail Hakki", M üstakimoğlu Sadeddin'in "Sahib-i beste olanlar" çizelgesinde "Kalburcuzade Zakir Brusevi" dendiği hal­de IstKDin I.22 ve Ezgi III.76 ile 340'da hernedense üç kez "Nal­buri zade" olarak veriı·.)

Dk humy:dkf "Düşdü cana akıhet sevda-yı aşk" (söz: Bursalı

İsmail Hakki) Ezgi TNSD 43-44.

Tş rsoo:evs "Merhaba ey mevlid-i peygamberi" (söz: Bursalı İs­mail Hakki) IstKDin !.22-23.

32: Na'lioğlu İbrahim (ölm.1766)

Eyup Sultan türbedarı iken 1180 /1766'da öldü.

Dk byoo:dkf "Biilhül-i şfuideyiın, gülden nasibim var benim" (söz: Derviş Osman) Ezgi II.58-59.

33: Hacı Ramazan (XVIII. yüzyıl)

Bursalı sanatçı. lVIüstakimoğlu Süleyman'ın düzenlediği söz der­gisinde anıldığına göre XVIII.yüzyılda yada daha önce yaşamış olmalıdır.

İo maro:dyk "Ayırma beni senden, Yaradan" (söz: Aşık Yunus) Gürer YE 40.

34: Buhurcuoğlu Ahdulkerim (ölm.1778)

Sümbüli şeyhi ve zakir.1700 yöresi doğdu ve Koca Mustafa Paşa tekkesinin ünlü şeyhi Nureddin Efendi'ye bağlandı, sonra bu tek­keye zakirbaşı, 1181 J1767'de Eyub'daki Şah Sultan tekkesine şeyh oldu, sekseni geçkin yaşta 1192 /1778 yılında öldü. Kemter malılasıyla ilahiler de yazmıştı.

İo rsoo:evs "Hakk'dan gayrı sevgili kiilli yalandır, yalan" (söz: Derviş Yunus) Gürer YE 18.

Tş rhoo:sfy "Mefatihu'l-Huda oldu hilalin, ya Resfılillah" (söz: Hasan Kenzi) IstKDin !.30-31 (Ergun I.376 yanlışlıkla 13: B:uhurcuoğlu Mustafa'nın gösterir).

ı68 GÜLTEKİN Oa~NSAY

35: Kuşçuoğlu Halil (ölm..ı780)

Aslında belki de Şirügani'nin olan bir durağından ve 1194 ;ı 780 yılında öldüğünden başka hakkında hiçbirşey bilmediğimiz sa­natçı. (Şirügaırl'nin Istanbul-Şehremini'ndeki tekkesine 1185/ ı nı 'de şeyh olan torun u uşşakl Halil Efendi'nin (ölm.ll96jı 782); yada Müstakinıoğlu dergisinde (Süleymaniye Esad Efendi 3309) ezgileyiciler listesinde Kuşçuoğlu'nun ölüm tarihi verildiği halde sözler bölümünde bir de Zakir Halil'in "İşimiz suhh u mesa cürm ü hata" ilahisi verildiğine göre bu Zakir Halil'in Kuşçuoğluyla bir olabileceği akla gelmektedir. Ergun !.250: Kuşçuzade, Ezgi IV.115: Derviş Halil, Derviş Halil Kuşçuzade).

Dk sgoo:dkf "Ey gönül, gel, Hakk'a giden rahı bul" (söz: Mısri Niyazi) Ezgi TNSD 57-58.

36: Tah'i Mustafa (ölm.ı786)

Şair, hattat ve musikici. Sultan III. Osman'ın müezzinliğini, ll 71/ ı 750'den haşlıyarak Yeni Saray kapıcılar kitaheti yaptı. Din mu­sikisi eseri günümüze gelmemiştir. Fakat "Gül yüzlülerin şevkine gel m1ş edelim mey" sözleriyle başlıyan hayati yürüksemaisi Ali ffivi Kurucu'nun "Ey aşık-ı didar, ulu Yezdan'a gönül ver" söz­leriyle ilahi hiçİnıine sokulmak istenmiştir. (hk.Belviraıılı ı46)

Kassamahdepzade ve Müezzin Mustafa olarak da bilinir.

37: Bursalı Sadık (ölm.l789 yöresi)

Mevlevi mulıihhi. Istanbul'da doğduğu halde uzun süre Bursa'da oturduğu için "Bursalı" olarak, ayrıca körlüğünden dolayı "A'ma Sadık" yada "A'ma Mehmed Sadık Ef(mdi" olarak hilinirdi. 1195/ ı 78l'd.en sonra, hatta Sultan III.Sellm'in gününe yetiştiği doğ­ruysa ı203jı 789'da yada az sonra öldüğü sanılmaktadır.

mA htno: "Akhele's-sakl aleyna hamilen kase'l~müdam" IstKDin XIV.700-710.

38: Vardakosta Ahıned (ölm.ı794)

Hanende ve padişah musahihi. _1\_masya'nm bir ilçesinde doğarak Istanbul'da yetişti. Sultan III.Sellm'ce heğenilerek musahihliği­ne atandı, dolayısıyla Musahih Ahmed Ağa olarak tanmdı. Mev­levlliğe bağlanarak Yenikapı ve Galata tekkelerine gidip-geldi, özellikle Şeyh Galih'le dostluk kurdu ve onun şiirlerini ezgiledi,

TÜ!tK DİN MUSİKİSİ SÖZLÜ ANITLARI 169

aynca saha makamındaki yitik bulunan üç ayin yaptı, 1209 /1 794' yılında öldüğünde Galata tekkesinde türbenin bitişiğine gömüldü, (Şeyh Galib'in tarihinde "Musahib Seyyid Ahmed")

mA hcoo "Men şehbaz-ı kudsem, ez la-mekan reslde" IstKDin IX.454-462.

mA nhdo "DUş-i her dergah~ı izzet kus-ı sultani zedem" IstKDin IX.471-479.

39: Şeyda Dede (ölm.1800)

Mevlevi dervişi ve kudümzen. 1730 yöresi Istanbul'da bir halveti dervişinin oğlu olarak doğdu, genç yaşta kör oldu, musiki öğre­nerek ney çaldı. Galata tekkesi şeylıi Selim Dede'den mevlevi sik­kesi giydi, Yenikapı tekkesinde kudümzenbaşılık yaptı ve 1214 J 1800 yılında yetmişini geçkin olarak ölünce Ü sküdar mevlevi tek­kesi türbesine gömüldü. Asıl adı Abdurrahlm olmakla birlikte "Şeyda Dede" yada "Hafız Şeyda" olarak anılırdı.

mA ıroo (1785) "Mahest neınldanem hurşid~i rubat yane" IstKDin IX.436-445.

40: Sıdtan ID.Seliın (1761-1808)

Yirmisekizinci Osmanlı padişahı ve doksanikinci islam halifesi. Sultan llLMustafa'nın Mihrişah Sultan'dan doğma oğlu olarak 27 cumadelula 1175/24 aralık 1761 günü doğup amcası I.Abdul­hamid'in ölümü üzerine ll receb 1203 /7 nisan 1789 günü 27 ya­şında tahta çıktı, 18 yıl sonra 21 rebiülevvel 1222 /29 mayıs 1807 günü tahttan indirilip 4 cumadelahire 1223 /28 temmuz 1808 günü 46 yaşmda öldürüldü. İlhaınl mablasıyla şiir yazdığı gibi özellikle musikiye büyük eğilim gösterdi, kendisi ney çaldığı gibi gününün kalburüstü sanatçılarını çevresine topladı.

mA szda "Dilberi ve bidili esrar-ı mast" IstKDin X.488-507 .. Nt şvkt "Girandır çeşm-i dilde halı-ı gaflet, ya Resftlillah" (söz:

Yahya Nazim Efendi) Ezgi TNSD · 23-24.

41: Ali Nutki (1762.,...1804)

Mevle-vi şeylıi ve musiki meraklısı. Yenikapı mevlevi tekkesi şey­hi EbuBekir Dede'nin üç oğlundan en büyüğü olarak 5 mubar· rem 1176/27 temmuz 1762 günü doğdu, özellikle Sahlh Ahmed Dede'den yararlanarak yetişti.· Babasının ölümü üzerine 1189 J

170 GÜLTEKİN ORANSAY

1775 yılında, henüz on üç yaşındayken Yenikapı Mevlevi tekkesi­ne şeyh atandı ve bu görevi 1219 cemaziyelevveli /1804 temmuzu ölünceyedek 29 yıl sürdürdü. (Sururi'nin tarihinde: Seyyid Ali Dede, İhtifalci Ziya'nın "Yenikapı Mevlevihanesi"nde: Ali Nut­ki Efendi, Hamamcıoğlu İsmail'in bir kaydında: Es-seyyid Şeyh Ali Efendi, Rauf Yekta'nın Esatiz-i Elhan'ında: Şeyh Ali Nutki

· Dede).

mA şvkt (1804) "Ey hasret-i hUhan-ı cihan ru.y-ı hoşest" IstKDin XIII.637-648.

42: Nasır Alıdulbaki (1765-1821)

Mevlevi şeyhi, neyzenbaşı ve musiki kuramcısı. Yenikapı mevlevi tekkesi şeyhi EbuBekir Dede'nin üç oğhından ortaneası olarak 1179/1765 yılında doğdu. Milasmüftüsüoğlu Halil Efendi'yle ken­di babasından iyi bir öğrenim gördü, özellikle musikide ilerledi ve tekleenin neyzenbaşılığını yaptı. Ağabeyi Ali Nutki Dede'nin ölü· mü üzerine cemaziyelevvel 1219/ağustos 1804 tarihinde Yenikapı mevlevi tekkesinin şeyhliğine atandı, bu görevi onaltı buçuk yıl yürüttükten sonra 20 cemaziyelevvel 1236/24 şubat 1821 cuma gecesi öldü. Sultan III.Selim'in beğenisini kazanmış, harflada ezgi yazmayı öğreten bir "Tahririyye" ile makam ve usullan öğ­reten "Tedkik ü Tahkik" yazmış, ayrıca Efiakl'nin Menakıhu'l­Arifin'ini "Terceme-i Eflaki" başlığıyla Türkçe'ye aktarıp Sultan III.Selim'e sunmuştu. (MezartaŞında: Baki Dede, İzzet Molla'nın tarihinde: Şeyh Baki, Safiiyi'nin tarihinde: Şeyh Ahdulbaki, bu­gün çoğun Nasır Ahdulbaki Dede).

mA acınh "An kes ki türa dared ez 1ş-i çe kim dared" IstKDin X.-517-530.

43: Şikarioğlu Alımed (ölm.1831)

Tekke şeyhi ve zakir. Belki 1750 yöresi doğarak KocaMustafa­Paşa tekkesi şeyhi Mehmed Haşim Efendi'İıin (ölm.ll99/1784) halifesi oldu, bu tekkede zakirhaşılık ederken Mollacıkoğlu İshak Efendi'nin oğlu Mehmed Ataullah Efendi'nin Medine kadısı olıria­sı üzerine 1206/1791'de onunla birlikte Medine'ye giderek bir yıl kadar kaldı, Istanhul'a dönüşünde "Der heyan-ı ahval-ı Medine" başlıklı bir kitap yazdı. KocaMustafaPaşa süınhüli tekkesindeki zakirhaşılık görevini bir yandan sürdürürken, bir yandan kendisi

TÜRK DİN 1\IUSİKİSİ SÖZLÜ ANITLARI 171

de Hacı Evhad tekkesine şeyh oldu ve 16 muharrem 1247/27 ha­ziran 1831 günü öldü.

Dk byoo:dkf "Nice bir uyursun, uyanmaz mısın?" (söz: Yunus) Ezgi TNSD 32-33.

İo rsoo:dyk "Estağfirullahe'l-azinı mürayinin işlerine'' (söz: Ni­zamoğlu Seyyid Seyfullah) IstKDin III.108.

İo sgoo:dyk "Dervişlik baştadır, tacda değildir" (söz: Yunus) Gü­rer YE 13.

Tş ıroo:dyk "Ya Hablbillah, resUl-i halik-i yekta tuyi (söz: Mev­lana Celaleddin Rumi) IstKDin I.40.

44: Künhl Ahdurrahim (1769-1831)

:M:evlevi şey bi ve kudümzenbaşı. Yenikapı mevlevi tekkesi şey bi EbuBekir Dede'nin üç oğlundan küçüğü olarak 1183/1769 yı­lında doğdu, genç yaşta iyi bir öğreninı gördü ve musiki öğrendi, tekkede kudümzenbaşılık yaptı. Ağabeyi Nasır Abdulbaki'den sonra 1236 f1820'de şeyh olan oğlu Receb Hüsnü Dede'nin Ölümü üzerine 1245 /mart 1830'da Yenikapı tekkesine şeyh oldu, iki yılı dolduramadan 1247/1831 yılında öldü. Şiirlerinde Künhl malıla­sını kullandı. (Ergun II.420: Abdürralıim Künhl Dede, II.421: Künhl Abdürrahim).

mA hcoo (1791) "Men aşık-ı an husnem aşkesti münacatem" IsıK­Din XI.542-554.

45: Dulıaııl Şerif (XIX.yüzyıl)

Ergun II.403'te XIX.yiizyılın na't, durak ve ilahi ezgileyicileri sayılırken III.Selim'den sonra ikinci ad olarak geçtiği halde II. 546-552'de "Bursalı Duhani Şerif" başlığıyla 18 eserinin sözleri verilınekle yetinilıniş, yaşamından söz edilmemiştir.

İo rsoo:sfy "Nedir derdin senin, bu matemin ne?" (söz: Şakir) IstKDin II.53.

46: Abdurrahman Nesih (ölın.1842)

Celveti şeylıi. Üsküdar'daki Hüdayi tekkesinin iki kuşaktır şeyh­liğini yapan bir aileden doğdu, babası Mehmed Şahabeddin Efen­di .yerine.1234 f1818'de tekkeye şeyh olarak 1258 fl842'de öldü .

. Seyyid malılasıyla yazdığı şiirleri bir divançede topladığı gibi eel-

172 GÜLTEKİN OiL~NSAY

vetilik üzerine bir de kitapçık bıraktı. (Gürer. YE 30 c: Hazret-i Hüdai Şeyhi Seyyid Efendi).

İo hyoo:dyk "Gönül hayran oluhdur aşk elinden" (söz: Gülşeni­oğlu Hayali) Gürer YE 30 c-d.

47: Hamamcıoğlu İsmail (1778-1846)

. "Dede Efendi" olarak am1an büyük musiki ustası. Istanhul'a yerleştikten sonra hamamcılık yapan Süleyman Ağa'nın oğlu ola­rak Şehzadehaşı'nda 10 zilhicce 1191 /9 ocak 1778 günü doğdu. 1212/1797 yilinda Yenikapı mevlevi tekkesine soyunup ertesi yıl "dede" sanını aldı. Bu sırada Sultan llLSelim'in dikkatini çeke­rek musahihliğe getirildi. Daha sonra II.Mahmud'dan da ilgi ve saygı gördü. 68 yaşındayken hacca giderek kolcradan lO zilhicce 1262/29 kasım 1846 günü Mina'da öldü, Mekke'de topı-ağa verildi. 1. mA saho (1824) "Biş nevidaz nale-i hang-ı rebah" IstKDin

XI.565-576.

2. mA nvoo (1824) "Ey tecelli-gah-ı canem ru.y-ı tu" IstKDin XI.591-600. --'

3. mA htno (1832) "Ey kıhle-yi ikbal-i cihan haki deret" IstKDin XI.583-587.

4. mA sahh (1833) "Ateş nezened der dil-i ma illa hu" IstKDin XII.610-614.

5. mA hzmo: (1834) "Mahest neınidanem hurşid-i ruhat yane" IstKDin XII.620-63l.

6. mA frhf (1839) "Biş-nev ez ney, çün hikayet mikUlied" !stK­Din XIII.657-667.

İo • mhyo:dyk "Toprakda yatacak teni ftenim var deyüh n'ey· lersin ?" (söz: Yunus) Tav K 1.122.

İo şhoo:evs "Yürük değirmenler gibi dönerler" (söz: Derviş Yunus) Gürer 1:-:E 57.

Dk ;zdo:dkf "Ayağı tozunu sürme çekelden gözüme canım" (söz: Mısr! Niyazi) Ezgi TNSD 61.

Dk nhfo:dkf "Beneın Mansm-ı aşk, hoş dare geldim" (söz: Sümhül Sinan) Ezgi TNSD 51-52 (Şrrügani'niıı gösterir).

Tş hzmo:dyk "Bağrımdaki biten başlar/Muhammed'in aşkın­dandır" (söz: Nizarnoğlu Seyyid Seyfullah) IstKDin 1.43.

TÜRK DİN MUSİKİSİ SÖZLÜ .A.NITL.A.RI 173

İo szko:dyk "Ben bilmez idim, gizli-ayan hep· sen imişsin" (söz:Nev'i) MusMc 27.yıl, 305 {mart 1975). 18.

48: Nakşi Dede {ölm.1854)

Mevlevi şeyhive kudümzenbaşı. Edirne'de doğup yetişti ve Geli­bolu ile Afyon üzerinden Konya'ya geldi, burada Hemdem Çelebi'­y~ Arapça ve Farsça okuttu, 1240 J1824'te Mısır'a giderek Kalıire mevlevi tekkesinde kudümzenbaşı oldu, Fikri Dede'nin ölümü üzerine 1254/1838 yılında bu tekkeye şeyh atandı, onaltı yil şeyh­lik ettikten sonra 1270/1854 yılında öldü. (Fatin tezkeresinde Şeyh Nakşi Efendi, Mehmed Süreyya'nın Sicill-i Osmaııi'sinde

(IV.577): Nakşi Dede, Ergun II.424: Mustafa Nakşi Dede).

mA arbş "Ey ResUl-ı hazret-i Hakk vey habilı-i kibriya" IstKDin XIV.685-694.

49: Dellaloğlu İsmail {1797-1869)

Müezzin ve hanende. Saray dellallarından Mustafa Ağa'nın oğlu olarak Sarıgüzel'de doğdu, çocuk yaşta hafız oldu ve sesinin gü­zelliğiyle ilgi çekti, Hamamcıoğlu İsmail'in öğrencisi oldu ve onun aracılığıyla 1816'da sarayın fasıl t~kımına hanende olarak alındı. Henüz İsmail Ağa olarak anılmaktayken Sultan II.Mahmud'uıı saray müezzinliğine atamasıyla İsmail Çavuş diye anılır oldu. 1262/1846 yılında ustası Hamamcıoğlu ve arkadaşı Mutafoğlu ile birlikte hacca gitti, orada ustasını yitirip Istanbul'daki görevine döndü. 1862'de Çilingiroğlu Ahmed Efendi'nin ölümü üzerine mü­ezzinbaşılığa atandı ve İsmail Efendi olarak anılmaya başladı. Bu görevi yedi yıl sürdürmüşken 1286J1869'da öldü.

İo acma:dyk "A Sultanım, sen var iken/ya ben kime yalvarayım ?" (söz: Yunus) Ezgi III.83.

50: Tosyalı İzzet (1801-1876)

Din bilgini, hattat ve neyzen.1216/1801 yılında Tosya'da doğdu ve babası Mustafa Ağa'nın ölmesi üzerine çocuk yaşta Istanbul'a getirildi, burada Kömürcüoğlu Hafız Efendi'den musiki öğrendi, Bahçekapı'daki Hidayet Camisi'nde na't okuyuşuyla padişah

II.Mahmud'un ilgisini çekti, özellikle yetiştirilerek 1236J1820'de Enderuıı'a neyzen ve hanende olarak alındı, Vasif Efendi'den sülüs ve nesih, Yesarioğlu Mustafa İzzet Efendi'den tfılik çalıştı.

174 GÜLTEKİN ORANSAY

Sultan Abdulm.ecid zamanmda padişaha başimam {1845-1853), daha sonra iki kez Rumeli kazaskeri oldu ve 1294/1876 yılında öldü. {Çoğun: Kazasker Mustafa İzzet Efendi).

Dk nvoo:dkf "Varımı hen dosta verdim, hanmanım kalmadı" (söz:Dukakinoğlu Ahmed) Ezgi TNSD 31-32.

İo humy:evs "Rum'da, Acem'de aşık olduğum" (söz: Yunus) Gü-rer YE 46. ·

Dk şhoo:dkf "Aşk-ı yare dUş olaldan yarimi gördiim ayan" (söz: Emir Osman Haşinıi) Ezgi TNSD 62 (Ü sküdar! Mahmud Hüdayi'niıı sayar).

51: Beğlikçioğlu Aşki (ölm.1880 yöresi)

Varlıklı musiki meraklısı. Beğlikçi Hacı Salih Ağa'nın oğlu olarak Istanbul'da doğdu. Babasından yiiklüce mal-mülk kaldığı için para kazanmak amacıyla çalışmak zorunda kalmadan yaşadı,

zamanını edebiyat ve musiki öğrenerek geçiı·di. Musiki alanmda özellikle Zeka! Dede'den yararlandı ve onun en değerli. öğrenci­lerinden biri oldu. Kırk yaşlarıııdayken 1295-1300/1878-1882 yöresi Lillehurgaz'da öldü. (tam adı: Beğlikçi zade Ali Aşki Beğ). İo hcoo:sfy "Ya vasi'a'l-mağfiret /halime senden meded (söz: Er-

zurunılu İbrahim Hakkı) IstKDin III.109.

İo humy:dhd "Ya Rahb, gadh u bl-kesim, senden meded" (söz: Hakki) TrcmR 1971 f8.sayı (15 kasım). 2.

S2: Derviş Tevfik (ölm.1887)

Musikici. Istanbul'da ·yetişti ve Çanılıcalı Nuri Baba'nın dervişi oldu, ayrıca Muzıka-yı Humayun'da görev aldı, 1305 /1887'de öl­dü. "Derviş Tevfik" imzasıyla yazdığı aşağıdaki nefesi kendisi ez· gileıniş olmalıdır.

Nf hyoo:dyk "Meded senden, meded sultanım All" (söz: kendinin) IstKDin IV.182.

53: Suyolcu Latif (ölm.1890 yöresi)

Hanende. Muzıka-yı Humuyun'da yetişti ve oi·ada aralarmda Ra­şidoğlu Hakkı (1866-'-1927), Kanun! Mehmed Beğ (1859-1925) ve Medelli Aziz (1842-1895) bulunan biiçok öğrenci yetiştirdi. (Rona 2.65 ve 3.89: Suyolcu Latif Ağa, bunun dışmda hep Latif Ağa).

TÜRK DİN li!USİKİSİ SÖZLÜ ANITLARI 175

İ o rsoo:evs "Doğdu ol şems-i hakikat hurc-ı vahdetten bu. şeh" (söz: ?) IstKDin III.104.

54: Hacı Faik (ölm.1891)

Hanende ve neyzen. Neyzen SaJ.im Beğ'in küçük kardeşi olarak Üsküdar'da doğdu, Dellaloğlu İsmail'den musiki öğrendi, kendisi de aralarında Hacı Kiraml (ölm.1909), Hafız Ahmed Nazif Efen· di (ölm.1931), Şeyh Said Özok (1854-1945), Şehzade Vahdeddln (sonraki VI.Mehmed), Hafız Hüseyin Tevfik Efendi (1849-İ906), Hamamcıoğlu Hacı Osman (ölm.1890 yöresi) gibi seçkinlere ders verdi. Mehmed Süreyya'ya (SO IV.4) göre 1308/1891 ortalarında, Neyzen Aziz Dede'ye göreyse ağaheyinin ölümünden (1312 /1894) az sonra öldü. (1890-1909 yıllan arasında Haseki Hastahanesinin haşhekimliğini yapan bir başka Hacı Faik Beğ ile kanştırarak "Haseki Hastanesi müdürlüğü gibi görevlerde bulundu" (Öztuna TMA 1.213) diyenler görülmektedir.)

Tş hzmo:dyk "Merhaba, ey Falır-ı alem, merhaba" (söz: Adile Sultan) IstKDin 1.45-46 ve II.90.

Tş evoo:evs "Mefhar-ı cümle cihansın, ey şefaat madeni" (söz: ?) IstKDin II.80.

Tş hzmo:evs "Menha-i ilm-i Hudasın, ya Muhammed Mustafa" (söz: İsmail Hakkı) IstKDin !.38-39.

Şğ saho:dyk "Cüd hi-lutfek, ya ilahi men lehuzadün kalil" (söz: EbUbekir Sıddik) IstKDin III.114.

55: Sarıgüzelli Behlfil (ölm.1895)

Musiki meraklısı. Ü sküdar'da Selinıiye yöresinde çatma yapılan tezgah sahiplerinden Rifat Efendi'nin oğlu olarak Sarıgüzel'de Hasan Halife Caınisi'nin avlusundaki evde doğdu, rüşdiyeyi bitir­dikten sonra memur oldu, Mahzen-i Evrak Kaleıni müıiıeyyizli­ğinedek ilerledi. Gençliğinde Yenikapı tekkesi şeyhi Osman Sela­haddin Dede~ye bağlanarak mevlevi olmuş, bu tekkede musiki öğrenıniş, kısa bir süre Hamamcıoğlu'ndan yararlanmıştı. Ama asıl öğretmeni Yenikapı tekkesinin neyzenlerinden Musa Dede oldu. Ayrıca Eyyublu Mehmed Beğ'den haylı yararlandı. Taksim­lerinin güzelliği, bildiği durakların çokluğuyla · tanındı. Ü sküdar'­da Nasühl ve Nalçacı tekkeleri:iıde de durak okurdu. Sahih Molla İncirköyü'ndeki yalısinin bahçesindeki ~öşkü Be~Ul Efendi'ye

176 GÜ~TEKİN.ÖRANSAY

ayırmıştı. Orada, ayrıca Hidiv İsmail Paşa'nın Emirgan'daki ya­lısmda fasıliara da katılan sanatçı 1313 f1895'te öldü.

Dk msto:dkf "Şifa-yı vasl-ı kadrin hicr ile birnar olandan sor" (söz: Fuzull) Ezgi TNSD 47-48.

56: Müezzinhaşı Rifat (1821-1896)

Çağının en büyük şarkı ezgileyicilerinden biri. 1236/1821 yılında ünlü Tamburi Keçi Arif Mehmed Ağa'nın oğlu olarak doğdu, sa­rayda iyi bir öğrenim görüp padişahm müezzinbaşı ve musahihi görevlerinde Muzıka-·yı Humayun'da miralaylığadek yükseldi, 1313 /1896 yılında öldü.

mA neve "Mader-i dü-cihan gayr-ı Huda" IstKDin XVII.81:l7-896.

mA frhk "Maraz-ı aşk-ı canan esrar-ı dil iyanest" La Revue Mu­sicale 2 (Paris 1902). 354-:356.

İo hcoo:dyk "Daver-i aşr-ı muharremdir Hüseyn-i Kerbela" (söz:?) IstKDin II.6l.

İo rsoo:dyk "Guhar-ı payına alınam ciham, ya Resftllliah" (söz:?) IstKDin III.100.

İo hyoo:dyk "Arş takı meskeniıidir, ya Hüseyn ihııi Ali" (söz:?) IstKDin II.55.

İo uşoo:evs "Müştak olup özlediğim/şehr-i ramazan merhaba!" (söz: Derviş Yunus) IstKDin III.123.

İo hyoo:dvr "Şah-ı iklim-i risalet doğduğu şebdir bu şeb" (söz:?) IstKDin II.78.

57: Yeniköylü Hasan (1823-1905)

Zakir. Istanhul.Boğaz'mın Rumeli yakasındaki Yeniköy'de 1238 f 1822 yılında doğdu. Emirgan rüşdiyesini bitirip memurluğa baş­ladı, ilerliyerek Ticaret Mahkemesi İcra memurluğuna yükseldi. Bir yandan da güzelyazı ve Tosyalı İzzet, Hamamcıoğlu İsmail, Külhanheği ~üseyin gihi ustalardan musiki öğrendi, Ahdulmec!d kızı Seniha Sultan'a 30 ramazan boyu müezzinlik ettiği gihi Süm­bül Efendi tekkesiyle birkaç başka tekkede zakirlik yaptı. 25 şa­ban 1323 /25 ekim 1905 günü öldü.

İo krcg:dyk "Yine yaz aylan geldi" (söz: Yunus) Gürer YE 58.

TÜRK DİN MUSİKİSİ SÖZLÜ ANITLARI 177

Dk humy:dkf "Düşdü cana akıhet sevda-yı aşk" bk Kalburcuoğ­

lu.

58: Zekiii Dede {1825-1897)

Mevlevi musikisinin en büyük ustalarından biri. Mahalle imamhğı yapan Hafız Süleyman Hikmet! Efendi'nin oğlu olarak Istanbul'­un Eyııb semtindeki CedidAliPaşa mahallesinde 1240 /1825 yı­lında doğdu. 1259 fl843'te hıfzı ve güzelyazı eğitimini bitirdi. Ön­ce Eyublu Mehmed Beğ'den, 1260 /1844'ten başhyarak bir yıl kadar Hamamcıoğlu İsmail Dede'den musiki öğrendi, 1261 /1845'­te Mısırlı Mustafa Fazıl Paşa'ya kapılanarak onunla Mısır'a gitti, paşasının 1274/1857 ramazam vezirlikle Istanhul'a gelişinedek

· orada kaldı. 1281 fl864'te YeniKapı tekkesinde sikke giyerek mevlevi oldu ve 1287 /1870'den başlıyarak 5 mevlevi ayini ezgi­ledi. 1302 fl884'te törenle dede oldu ve Bahariye tekkesine ku­dümzenbaşı atandı.Tekkelerde ve Darü'ş-Şafaka'da ayrıca yıl­

larca musiki öğretmenliği yaptıktan sonra 28 cemaziyelahir 1315 (1897) günü Istanbul'da öldü. Oğlu için Krş.aşağıda 87.

I. mA szdo (1870) "Ya sagirü's-sinn-i yar tabu'l-beden" IstKDin XVI.802-812.

2. mA myoo (1884) "Ey Yusuf-ı meh-ruyan, ey can u cemalet hoş" IstKDin XV.734-745.

3. mA ısoo (1885) "Ey çeng-i perdeha-yı Sıpahanem arzust" IsıK­Din XV.753-763.

4. mA szko (1885) "Ya saki el-müdamet-i heyya ale's-sala" !stK­Din XV.770-780.

5. m...\ sabz (1885) "Her çiz ki an hoşest nehyesti müdam" IstK­. Din XV.788-797.

İo szdo:dyk "Yüce sultfmını/derde dermanını" (söz: Yunus) Gü­rer YE 37.

İo szda:dyk "Barekallah dü cihanın sen•eri" (söz: Fevzi) Tercü­man-Ramazan 1971 /4.sayı (I kasını).3.

İo uşoo:dyk "Ey Huda'dan lutf u ilisan istiyen" (söz: Nefesoğlu Vali) IstKDin II.89.

io hcoo:dyk "Şftride vü şeyda kılan yarin cemalidir beni" (söz: Yunus) Güı·er YE 81.

·178 GÜLTEKİN:ORANSAY

io mhyo:sfy "Şliride vü şeyda kılan yarin cemalidir beni" (söz: Yunus) TavK 1.123.

Dk humy:dkf "Dilhanesi m.ir'at-ı Hakk" (söz: Nasuhi) Ezgi TNSD 44-45.

İo rsoo :dyk "Tevbe edelim zeıı!binıize tübtü illillah, ya Allah" (söz: Şeyh Kamil) IstKDin III.ll2.

Tş hcoo:evs "Ey Huda'nm sevgili mahbUbu, ey falır-i cihan" (söz: illvi) IstKDin !.18-19.

59: Hüseyin Baba

Nefes ezgileyicileri içinde adını bildiğimiz iki-üç bektaşiden biri. Adı saptanabildiğine göre XIX.yüzyılda yaşamış olması akla gel­mektedir.

Nf neve:ysm "Alem yüzüne saldı ziya Ali Muhammed" (söz: Ne­sim!) IstKDin V.222 .

. 60: E yuphatibi Ahmed (XIX. yüzyıl)

IstKDin III.144'e göre Eyı;ı.p hatibi Hafız Ahmed Efendi, vak­tiyle Sadeddin Nüzhet Ergun'un kitaplığında bulunan bir mec­muadaysa Eyub Hatibi Aşık Ahmed olarak anılan sanatçı.

İo mhys:evs "İşte geldi id-i edha" (söz: ?) IstKDin III.144.

61: Arah Salih (XIX.yüzyıl)

Zakir. İmrahor zakirbaşıhğmı yaptıktan başka bağdanmış mev-. lidi pileıılerden biri olarak tanınmıştı. (Ergun II.469, 480: Arab

Salih, Gürer YE 35: İmrahor Zakir başısı Arap Salih Ef; belki dev­riini zakiri ve Merkez Efendi türbedan Siyahi Şeyh Salih ( ölm.1317 f . 1899), kıyanıi zakirbaşısı Salih Efendi (ölm.1305 /1887), hüseyni ve uşşak makaııılarmda birer şarkısı bilinen Zenci Salih Efendi ya da Nureddin tekkesi zakirbaşısı Şeyh Salih Efendi (ölm.1269 f 1852) gibi sanatçılardan biriyle aynı kişidir.)

İo uşoo:dyk "Durmaz yanar vücudum" (söz: Yunus) Gürer YE 35.

İo rsoo:dyk "Durmaz yanar ·viicudum" (söz: Yunus) Gürer YE 36.

TÜRK DİN li!USİKİSİ SÖZLÜ ANITLA.RI

62: Eyublu Hüseyin ( doğ.1830 yöresi)

lVIevievi dervişi. Yenikapı mevlevi tekkesinde çile doldurdu, ez­gilediği nühiift ayin 1276 f1859'da bu tekkede okundu. Tekkeniıı kudümzenhaşısı Hafız Ali Efendi bu ayinin yaygınlaşması ama­cıyla kendi ezgilediği ayın makamdan bir başka ayiııi yaymadı. (IstKDin XIV.cilt sonunda: Eyyuhi Hüseyin Dede; Ergun II. 406, 541, 637, 725: Eyuplu Hüseyin Dede)25•

mA nhfo (1859) "lVIara reh-i digerest biri'ın zi-cihat" IstKDin XIV.7l6-726.

63: Hacı Arif (1831-1885)

Şarkı ezgileyicilerin en büyüklerinden biri. Şer'iyye mahkemesi katibi EbuBekir Efendi'nin oğlu olarak 1247/1831 yılında Ey­yulı'da doğdu, sesinin güzelliğiyle dikkat çekerek önce Zekai De­de'den, sonra onun da öğretmeni olan Eyuhlu lVIehmed Beğ'den musiki öğrendi, Balı-ı Seraskeri kaleminde memmluk, lVIuzıka-yı Humayun,.da hanendelik yaptı, zilkade 1302 /haziran 1885'te öldü. (Gençliğinde Eyyuhlu Arif, daha sonra El-hacc Es-seyyid lVIehmed Arif Beğ yada kısaca Hacı Arif Beğ olarak amlırdı).

. .

Tş sgoo:evs "Sadr-ı cem'-i mürselln sensin, ya ResUlallah (söz: Aziz Mahmud Hüdayi) IstKDin 1.46--47.

Dk uzlo:dkf "Senin aşıkların kılmaz nazar firdevs-i a'laya (söz: Aşık Paşa) Ezgi TNSD 46.

İo thro:evs "Kat' edüh gerden-i gerdundan emel zincirin" (söz:?) IstKDin II.64.

İo hyoo:evs "Mahzen-i esrar-ı şah-ılVIurtaza'sın, ya Hüseyn" (söz: ?) IstKDin II.58.

İo uşoo:dvr "Sivadan kalbini pak et /gönül mir'at-ı Rahman'dır" (söz: Himmet) Etik 1.89.

64: Çulha Ahmed ( ?XIX.yüzy-ıl)

Gürer YE 76'daki "Çulha Küçük Ahmed Ağa merhumun" sözün­den yakın zamanlarda, demek XIX.yüzyılda yada XX.yüzyıl

başında öldüğü aİılaşılmaktadır.

25) Eski kayıtlarda kimliğinin "Yenikapı mevlevihanesi çilekeşlerinden" olarak gösterilmesi, nühüft ayİnin o1.--unduğn sıra da (1859) genç bir çile doldurucu olduğu iz­lenimini uyandırmaktadır. Bu durumda doğumunu 1830 yöresi göste.rmek uygun düşer. Ergun II. 406'da XIX. yüzyıl ayin ezgileyicileri arasında ve III. Selim, Hamamcıoğlu ve Nakşi Dede'den sonra, Zekat Dede'den (doğ. 1825) önce, IL 725'te de 19. yüzyıl ayin bağdarları arasmda sayar. Hep er mA 51 7'de Şeyda Dede'den · sonra getirmiş, Öztuna Tl\L>\. I büsbütün aykırı bir tarih olarak ölümünü 1740 olarak vermiştir.

180 GÜLTEKİN ORA.NSAY

İo rsoo:dyk "Ömür bağçesinin gülü solmadan" (söz: Derviş Yu­nus) Gürer YE 76.

65: Abdullah D ed e

Gürer YE 9'da "merhum" sözüyle niteleniliğine göre XIX., belki hatta XX.yüzyılda yaşamış olan bir sanatçı.

İo rsoo:dhd "Dolab n'içün inilersin" (söz: Aşık Yunus) Gürer YE 9.

66: Nayi Şeyh Rıza (XIX.yüzyıl)

Tahtaminare rifai tekkesi şeylıi Rıza Efendi (ölm.1322/1904), Eyüp'teki Hatuniye tekkesi şeylıi Rıza Efendi (1870 yöresi), Ü s­küdarlı Giriftzen Rıza Beğ (ölın.1304J1886), Hopçuoğlu Şeyh Şa­kir Efendi'nin oğlu Ali Rıza Efendi (ölın.1342/1924) gibi din mu­sikisi ustalarından biri olup olınadığını saptıyamadığım.ı~ sanatçı. (Öztuna TMA I.33-34~te birkaç Rıza birbirine kanştırılınıştır; TavK 2.123 ve 2.133'te Nayi A.Rıza Bey, 2.136'da Nayi Şeyh A. Rıza Bey, 2.137'de Şeyh A.R.ıza Bey, Gürer YE 53'te Nayi Şeyh Ali Rıza Efendi).

İo m.hyo:dyk "Durman yanalım ateş-i aşka" (söz: Gülşenioğlu Hayill) TavK 1.124. ·

İo hzmo:dyk "RasUI-i mücteba, nesi-i Rıfa! Seyyid Ahmed'dir" (söz: Rıza) TavK 1.134.

İo buoo:sfy "Çün doğuh tutdu cihan yüzünü hüsnün güneşi" (söz: Ömer Ruşeni) TavK 1.136.

İo buoo:sfy "Müııadiler nida eyler /gel Allah'a, gel Allah'a" (söz: Hüdayi) TavK 1.137. ·

İo nzoo:dyk "Bir padişaha kul olınak gerek, herkes mazUl olınaz ola" (söz: Yunus) Gürer YE 53.

67: Bolahenk Nuri (1834-1910)

Devlet memuru ve musiki meraklısı. Moralı Bekir Paşa'nın toru­nu ve Mültezim Hacı Mehmed Ali Efendi'nin oğlu olarak 1250 J 1834 yılında Eyüh'de doğdu; Öğrenimini bitirip 1264/1847'de memurluğa başladı. Dindışı musikiyi Dellaloğlu İsmail'den, din musikisini Şeyh Rıza Efendi'den geçtiği gibi mevleviliğe bağlandı ve ney öğrendi. 1290 /1873 ünlü söz dergisini yayınladı, çok sayı­da öğrenci yetiştirdi. Tophane-yi Amire İstihkam ve Muayene Dairesi mümeyyizliğinden emekliye aynlıp 1327/1910'da Istan­bul'da öldü.

TÜRK DİN MUSİKİSİ SÖZLü ANITLARI t81

mA buoo {1885) "An subh-ı saadetha çün nur-feşan ayed" !stK­Din XVII.873-881.

niA krcg "An kes ki türadared ez işi çikem dared" Heper niA 399-411.

68: Nati Hüsameddin _(1839-1900)

Mevlev-i dervişi ve kudüm.zen. Yenikapı mevlev-i tekkesi aşçıbaşısı Hacı ArifDede'nin N asır Ab dulbaki kızıŞerife Ayşe Sıdıka Halllm'· dan doğma oğlu olarak 1255 /1839 yılında doğdu, bu tekkede iyi bir öğrenim gördü ve özellikle musikide ilerledi, tekkenin kudümzen­başılığına atandı. Bir ara Hidiv'in cariyelerine musiki öğretmesi için Mısır'a çağrıldıysa da dindışı musikide bildikleri yeterli ol-

. madığından sıkılarak Istanbul'a döndü, 1318/1900 yılında bura­da öldü. {Çoğun Ahmed Hüsameddin Dede olarak allllır. İsmet Beğ'in tarilıinde: Derv-iş Ahmed).

mA rahr {1885) "Atyebu'l-amari ömren fi tarlki'l-aşıkin" IsıK­Din XVI.816-822.

69: Musııllu Osman {1840-1918)

Arap asıllı okuyucu. Musul'da doğdu ve bir yaşındayken üvey anasınca kör edildi. Istanbul'da Zekru Dede, Bolahenk Nfıri ve Nazifoğlu Hüseyin gibi ustalardan yararlandı, kanun çalınayı öğ­rendi ve gerek din musikisi, gerekse dindışı musiki okuyucusu ola­rak ün saldı. Çemberlitaş'ta açtığı kitapçı dükkalll musiki merak­lılanyla buluşma yeriydi. Ölümünden az önce Bağdad mevlevi tekkesine şeyh atandı ve orada öldü.

İo hcoo:dyk "Şehidlerin ser-çeşmesi, evliyanın bağn-başı" (söz: Derviş Yuiıus)IstKDin IL59.

70: Durakçı Nafiz {1849-1898)

Durak okumada büyük ün kazanmışzakirve müezzin. Erzurum­lu İshak Efendi'nin soyundan maliye katibi İshak Efendi'nin oğ­lu olarak Istanbul'un Aksaray semtinde Kazancı Sadi mahallesin­de 3 muharrem 1266 /19 kasım 1849 günü doğdu. Sesinin güzelliği duyulmaya başlayınca 1279 /1863'te saraya alınarak yetiştirildi, Sultan Abdulaziz'ce Mısır gezisine alındı, orada Türk uslubunda ezan ve kur'an okudu. 1867 başında sesini yitirdiyse de on yıl ka­dar sonra yeniden açıldı. Maliye Nezareti'nde mümeyyizken kısa

182 GÜLTEKiN O~~NSAY

bir hastalığın ardından 1315 şahanı /1898 ocağı öldü. (E:rgun II. 445: Hafız Hacı Nafiz Bey).

İo maro:dyk "Yar yüreğim yar" (söz: Yunus) Gürer YE 38.

71: Şeyhi Celiil (1849-1907)

Nlevlevi şey hi ve musiki meraklısı. Yenikapı mevlevi tekkesi Şey hi Osman Selahaddin Dede'ııiıı oğlu olarak 8 rebiülev-v-el 1265/1 şu­bat 1849 günü doğdu, rüşdiyeyi bitirdikten sonra çeşitli öğret­

menlerden yararlanarak bilgisini derinleştirdi. Babası şeyhliğin

gündelik görevlerinden çekilince Konya çelebisinin izniyle 1870'de şeyh vekilliğine başladı ve babasının 1304/1887 yılında ölıııesi üzerine şeyh atandı. Yirmi yıl şeyhlikten sonra 30 rebiüla­hir 1326/31 mayıs 1907 pazar gecesi öldü. Şiirlerinde Şeyhl malıla­sını kullanınıştı. (Tam adı Mehmed Celiileddiıı Dede olmakla bir­likte İsmet Beğ'in tarihinde: Celal-ı mevlevi, Tahir Olgun'un tari­hinde salt Celal olarak anılır.)

mA dgoo (1905) "Y amen liva-i aşkike lazale aliya" IstKDin XVII. 864-867.

72: Ünıınü Ken'an (XIX.yüzyıl)

Hacı Alıdulhalim Beğ'in eşi ve Ken'an Büyükaksoy'un (1869-1950) anası. Istanbul'da Ümm-i Ken'an tekkesini kurdu.

İo hzmo:dyk "Benim derdim yamandır, kinı bana hem-derd olur, bilmem" (söz kendinin) Büyükaksoy 2.140.

73: Çayır lı Hakkı (XIX. yüzyıl)

Ergun ~I.625'te XIX.yüzyıl ilahi ezgileyicileri arasında sayılan sanatçı. (Ergun II.625'te Çayırlı İsmail Hakkı, Gürer YE 60'ta Çayırlı İ.Hakkı Ef.)

İo uşoo:dyk "Eyyub'um, ınübtelayıın, derde derman isterim" (söz: Yunus ~ınre) Gürer YE 60.

74: Turşucuoğlu Mehmed (XIX.yüzyıl)

Zakir. Kastamonuluydu. Istanbul'da zakirbaşılık yaptı ve ara­larında Eyyı.ıblu Şeref (ölm.1926) bulunan öğrenciler yetiştirdi. Nevbe vurmada da ustaydı. (Ergun II.667: Turşucu Hafız lVIch­med Efendi, fakat Ergun II.479, 480, 578, 661'de Turşucuzftde).

TÜRK DİN li!USİKİSİ SÖZiıÜ ANITiı.ARI ·133

İo maro:evs "Şah-ı iklim-i risaletdir Muhammed Mustafa" (söz: Selami) IstKDiıı II.83.

75: Piyanist Esad (XIX.yüzyıl)

Miıııar ve musiki meraklısı. Cami ve tekke musikisi anıtlarının notalarmı hiraraya getirmeye çalışmış, kendisi de ilahiler ezgile­nıiştir.

İo rsoo:dyk "Çünkü bildin mü'miniıı kalhiııde Beytu'l-Lah var" (söz: Nesimi) IstKDiıı III.139 (Ezgi IIL80 ve Öztuna TMA I.199 yanlış olarak 28: Ebuishakoğlu Esad'ınnıış gibi göste­rirler).

76: İzmirli Hacı Mahmud ( ?XIX.yüzyıl)

Pek kısa ve ilkel acemaşiran ilahisi dışında hakkında hiçbir bilgi­miz olmıyan sanatçı.

İo acma:dyk "Ey beniııı sevgili Mevla'm, senin aşkın kiıııde var?" (söz: Yunus) TavK 1.130.

77: Müezzinhaşı Halid (1853-1920)

Müezziıı. Seraskerlik muhasebat dairesi mümeyyizleriııden Hafız Said Beğ'iıı oğlu ve operet ezgilemiş ilk Türk olarak tarihe geçen Ali Haydar Beğ'iıı (1846--1904) küçük kardeşi olarak 1270 f1853'te doğdu. Önce Enderun'a, oradan Muzıka-yı Humayun'a alındı, padişaha müezzinbaşı oldu ve kolağası rütbesiııdeyken emekliye ayrıldı, 1339/1920'de öldü. Öğrencileri arasmda Bulgurlulu Hüs­nü (doğ.1884) vardı. (IstKDiıı III.ll5: Müezziıı Halit Bey, Er­gun II.633: Müezziııhaşı Halid Bey, II.645: Hüseyin Halid Bey).

İo thro:dyk "Lutf et bana, ey gaffar, beni afv eyle" (söz: ?) !stK-Din III.ll5.

78: Nazifoğlu Hüseyin (1854-1911)

Mevlevi şeyhi, neyzen ve musiki meraklısı. Beşiktaş mevlevi tek­kesi şeyhi Hasan Nazif Dede'niıı (1 794-1862) oğlu olarak 10 mu­harrem 1271/3 ekiııı 1854 günü doğdu, babasıııııı 1278/1862 nisanı ölmesi üzerine yedibuçuk yaşmdayken Beşiktaş tekkesine şeyh atandı, seçkin öğretmenler elinde yetişti, 1868'de Beşiktaş, 1875'te Maçka tekkelerinİlı istinılak edilmeleri üzerine 1877'de Bahariye mevlevi tekkesinde şeyhliğini sürdürdü, 22 ramazan 1329/15

184 GÜLTEKiN O~~NSAY

eylül 1911 günü ölerek tekkenin türbesine gömüldü. (Çoğun Hü­seyin Fahreddin Dede, kısaca Şeyh Hüseyin, Hüseyin Dede, Hü­seyin Efendi denirdi.)

mA aema (1885) "Her rılz-i bamidadi selamün aleykiima" IstKDin XVI.827-834.

79: Meydancıkinıanıı Hasan (ölm.l9ll)

Zakir. Balat'da Meydancık imaını olduğundan "Balat İmanıı" ya da "Meydaneık İmanıı" olarak ün saldı. Aralarında Yaşar Ba­ba, Reınli Şeyhi Hüseyin Halis Efendi, Zekruoğlu Şefik Dede, Ye­nieamimüezzini Hafız Ali Efendi, Eğrikapılı Hafız Falıri Efendi, Şehreminli Hafız Bekir Efendi, Balatlı Emin Efendi, Kabakulak tekkesi dervişi Mustafa Dede, Meydaneıklı Arif Beğ, Zakir Raşid, Giimriiklü Mehmed, Hacı Şeref ve Celal Efendi bulunan pekçok zakir yetiştirdi, ı aralık 1328 /19ll'de öldii.

İo szko:dyk "Rum'da, Acem'de aşık olduğum" (söz: Yunus) Gü­rer YE 47.

80: Kutbi (1862-1913)

Şeyh ve din musikicisi. Istanbul'da 1279/1862 yılında doğdu, ba­bası Şeyh Mehmed Rızaeddin Efendi'nin 1309/189l'de ölmesi üzerine onun yerine KocaMustafaPaşa süınhüli tekkesine şeyh oldu, 1332/1913'te öldü. (Erguıı II.644: Kutb~ Efendi, Erguıı II. 676: Şeyh Kutbi, TavK 2.115: Kuthi Dede Hz.)

İo hcoo:sfy "Dağlar ile, taşlar ile çağırayım Mevla'm seni" (söz: Yunus) Giirer YE 32.

81: Müştalroğlu Edhem (1862-1933)

Şarkı bağdan. 1277/1860 yılında Istanbul'un Fatih semtinde Hoca Hayreddin mahallesinde doğdu. Muzıka-i Humayun'da, Evkaf lVIuhasebesi'nde, Defter-i Hakani'de ve Bahriye Mektebi'­nde çalıştıktan sonra 1332 fl913 yılında emekliye ayrıldı. 1916'da Edirnekapısı'ndaki Kefe-vi kadiri tekkesine şeyh oldu, 16 şubat 1933 günü Istanbul'da öldü. DerviŞleri arasında iinlii mersiye oku­yucusu zakirbaşı Yaşar Baba (ölm.l934), öğrencileri arasında Ha­fız Sami, Hafız Kemal, Arab Cemal (Calan; 1888-1938), Aziz Mah­mud Beğ (1870-1929) .ve Süleyman Erguner (1902~1953) sayı­labilir. Ber-giizar-ı Edhem başlıklı söz dergisi (Bahriye Matbaası

TÜRK DİN iliUSİKİSİ SÖZLÜ ANITL.,\.RI 185

1307/1891, 492 sf) kendi şarkılannın sözlerini de içerir. 150 kadar şarkısının yamsıra bir karcıgar hanende faslı ve 30 kadar ilahisi olduğu bilinmektedir. (Ergun II.657'de Kadiriye'den Müştakzade Şeyh Edhem Efendi, Ergun II.763'te Hacı Edhem, Ergun II.807'­de Şeyh Hafı.z Edhem Efendi).

İ o szko :d yk "Bu zulıııet def' ü ref' olsun, cemalinle münevver kıl" (söz: kendinin) MusMc 20.yıl, 243.sayı (şubat 1969). 17.

İo frhf:evst "Nazenin bu ömrümüz bir göz yumub açmış gibi" (söz: Aşık Yunus) Gürer YE 88.

82: Balatşeyhi Kemal (ölm.1914)

Din musikicisi. KocaMustafaPaşa tekkesi sertariki Şakir

Efendinin oğlu ve ayın tekkenin şey hi Rıza Efendi1nin halifesiydi. Daha sonra Balat'taki sümbüli tekkesine şeyh oldu ve ilahi, du­rak, mevlid ve miraciye okuyucusu olarak "Balatşeyhi" samyla tanındı .. 1333 f1914'te öldü. ·

İo hyoo:dvr "Varsam bir arnile sorsam halimi" (söz: Yunus) Gü­rer YE 61.

İo acnıb:dyk "Ben yürürem yane-yane" (söz: Yunus) Gürer YE 16.

83: Yeniköylü Hadi (ölm.1917)

Musiki meraklısı. Tarabya camisi imam ve hatibi Haşim Efendi'· nin oğlu ve Hacı Faiz Beğ'in küçük kardeşi olarak doğdu, genç yaşta Reji yönetimine memur oldu ve bey'iyye müfettişliğinedek yükseldi. Yazın Yeniköy' de, kışın Ü sküdar1 daki .Ahmediyye' de oturur, istiyenlere dinsel ve dindışı ezgiler öğretirdi. Özellikle du· rak okumakta ustaydı. Şeker hastalığından kurtulamıyarak ma­yıs 1336 f1917'de öldü.

İo buoo:dyk "Bu aşk bir balır-ı ummandır'' (söz: Nizarnoğlu Sey­yid Seyfullah) TavK 1.97.

84: Raşidoğlu Hakkı (1866-1927)

Hanende Raşid Efendi'nin oğlu olarak İstanbul'un Balat semtin· deki Molla Aşki mahallesinde doğdu, onüç yaşındayken Muzıka-yı Humayun'a alınarak· yetiŞtirildi, saray müezzinliğine ve başha­nendeliğedek yükseldi. Şehzadebaşı'nda açtiğı Musiki-yi Osmani

186 GÜLTEKİN OR..\.NSAY

Mektebi'nde, daha sonra Daru'l-Elhan~da öğretmenlik yaptı,

"Muallim İsmail Hakkı Beğ" olarak tanındı, 30 aralık 1927 günü öldü.

İo evoo:dyk "Dünyaya mağrur kişi, tevbeye gel, tevbeye" (söz: Yunus) TavK 1.128.

İ o btno :sfy "İlahi, cennet evine girenlerden ey le bizi" (söz:. Yunus) TavK 1.145

İo gliz:hff "Be-hey kardaş, Hakk'ı bularn mı dersin?" (söz: Yu-nus) Giircr YE 77. ·

İo nvoo:dyk "Bir tahta yaratmışsm" (söz: Yunus) Giirer YE 55.

İo thro:evs "Elıl-i aşka bir bela zindanıdır bu masiva" (söz: ?) IstKDin II.63.

İo evoo:dhd "Kullarında yok sana layık meta" (söz: ?) IstKDin III.126.

İo sabz:evs "Merhaba, ey sevgili malı-ı mubarek, merhaba!" (söz: ?) IstKDin III.121.

85: Cerrah Fehmi (ölm.1935)

Zakiı·. İslimye'de doğdu ve kentin 93 savaşında (1877) Bulgarlara geçmesi üzerine göçmen olarak Istanbul'a geldi. Doktor Aristidl Paşa'nın babasından eczacılık ve eelTahlık öğrenerek "Cerrah Feh­nıi" diye tanınmaya başladı. Durakçı Nilfiz'den {ölm.l315/1898) Nayi Osman'ın Miraciyye'siyle 35 kadar durak ve 500 kadar ilahi geçti, sümbiili tekkelerde zakirlik etti, Seyyid Nizarn tekkesinde zakirbaşılık yaptı, 25 ocak 1935 günü öldüğünde bu tekkeniiı kar­şısında, ustası Durakçı Nilfiz'in yanına gömüldü. (Ergun II. 661: Hoca Fehnıi Efendi, Ezgi TNSD: SÜnbiillZakir(Fehnıi Efen­di).

Dk ısoo:dkf "Ta ezelden sen beııiıııle ahd u peyman eyledin" {söz: (Gebzeli Sümbiill Şeyiri Cemal Dede) Ezgi TNSD 40--41.

86: Ehulhamis Mehıııed (ölm.1937)

Tekkelerde ilahi, şuğl ve arap ağzıyla na't, daha sonra caıııilerde mevlid okumuş, 1937'de ölerek Edirnekapı mezarlığında toprağa verilmiş sanatçı.

İo msto:dyk "Server-i ser-biilendinıiz" (söz: Şeyh Sadeddiiı Ci­lıa,ıi) Etik 1.72.

TÜRK DİN MUSİKİSİ SÖZLÜ Al't!TLARI 187

87: Ahmet Irsoy (1869-1943)

Kudümzen ve musiki öğretmeni. Zekai Dede'nin (bk yukarda 58) oğlu olarak Istanbul'un Eyyuh semtinde CedidA.liPaşa mahalle­sinde 1286 /1869 yılında doğdu, din bilgileri ve musiki öğrenerek yetişti, babasının 1315/1897 y-ilında ölmesi üzerine onun yerine Bahariyye mevlevi tekkesi kudümzenbaşılığıyla Darü'ş-Şafaka

musiki öğretmenliğine, ayrıca 1318 f1900'de Yenikapı mevlevi tekkesi kudümzenbaşılığına, sonraki yıllarda çeşitli ilk ve ortaokul­ların musiki öğretmenliğine, Darü'l-Bedayi alaturka musiki baş muallimliğine, Darü'l-Elhan öğretmenliğine ve tasnif koınisyonu üyeliğine atandı, 14 ağustos 1943 günü Istanbul'da öldü.

m.A .. bybu (1905) "Ey der averde cihan razi nay" IstKDin XVI.-838-848.

mA msto (1925) "Ateş nezened der dil-i ma illa hu" IstKDin XVIII.932-941.

İo sgoo:dyk "Hakk şerleri hayr eyler" (söz: Erzurumlu İbrahim Hakki) IstKDin II.69.

İo nkzo:mhm "Aşıklar, sadıklar, işidıniş olun/Hakk'dan geldim, yine Hakk'a gideı-im" (söz: Aziz Mahmud Hüdayi) Ezgi III.80.

İo sabo:evs "Musaffa eyle dillevhin bugün nfrr-i tecelladan" (söz: Gülşenioğlu Hayali) Ezgi III.81-82.

İ~ btıs:evs "Hamd u minnetdir sana, ey Halik-i kevn u mekan" (söz: ?) IstKDin III.131..

İo msto:dyk "Geçdim hevesat-ı dünyeviden" (söz: Veled Çelebi İzbudak) IstKDin VII.371.

İo acma:dyk "Geldin geri gider ınisin" (söz: Abdulahad Nfrri) IstKDin III.132.

88: Kenan Büyükaksoy (1869-1950)

Tasavvuf şairi ve ilahi ezgileyicisi. Babası Hacı Ahdulhalinı Beğ'­in memurlukla bulunduğu Selanik'te 1286J1869'da doğdu, 1304/ 1888'de Galatasaray Sultanisi'ni bitirdikten sonra memurluğa baş­lıyarak öğretmenlik ve okul müdürlükleri yaptı. Babasının Hicaz Vilayeti Posta ve Telgraf başmüdürü olması dolayısıyla bulun­dukları Medine'de Seyyid Hamza-ı Rufai'ye bağlanmış, Istanhul'a döndüklerinde anasının kurduğu ümm-i Ken'an tekkesinin şeyh­liğini de yapmıştır. Şiirleri "İlalıiyat-ı Ken'an" başlıklı kitapta

188 GÜLTEKİN ORANSAY

toplanmıştır. (l.haskı Istanbul 1341/1925, 2.haskı Istanhul1974).

İo rsoo:sfy "Mevlaye salli ve sellim dilimen eheden" (söz: İmam Buseyri'nin Kaside-i Bürde'sinden) Büyükaksoy 2.6.

Nt rsoo:dhd "Ya ResUlailah, ya mahhühe Rahhi'l-alemin" {söz: kendinin) Büyükaksoy 2.8-9.

İo rsoo:sfy "Garih, avare bl-çare" (söz: kendinin) Büyükaksoy 2. 15-16.

Nt rsoo:smo "RUh-ı cisnıi hatın u zahirsin el-hak, ya ResUl" {söz: kendinin) Büyükaksoy 2.18-19.

İo maro:sfy "Nokta-i şems-i hakikat Şah u Sultanım All" {söz: kendinin) Büyükaksoy 2.22.

İo nkzo:sfy "Selamet her dü alemde/rıza-yı hazret-i Allah" (söz: kendinin) Büyükaksoy 2.30.

İo szko:dyk "Can-ı candır hazret-i Ahmed Muhammed Mustafa" {söz: kendinin) Biiyükaksoy 2.32.

Th szko:dhd "Ela ey cüınleniıl bir mucidi, bir miihdll Allah" (söz: kendinin) Büyükaksoy 2.34-35.

İo · hcka:syf "Allah, Allah, İllallah, Muhammed ResUlailah" (asıl söz başı: Seninçün Allah'ım, ahım, figanım; söz: kendinin) Biiyükaksoy 2.39.

İh nhdo:dhd "Ademin adeınliği irfan iledir, can iledir" (söz: ken­dinin) Biiyükaksoy 2.44-45.

İh nhdo:dyk "Taşuh can bahri atdı taşra heııi" (söz: kendinin) Büyükaksoy 2.49.

İh nhdo:dyk "Gafil, ne için usanmıyorsunfhala mı cihane kanını­Ş;uı sen" {söz: kendinin) Büyükaksoy 2.50-51.

İo nhdo:dyk "Ey habili-i Zii'l-celal, maşfrk-ı Rabh-ı kihriya" (söz: kendinin) Büyükaksoy 2.53-54.

İo uşoo:dyk "Cenah-ı Hakk'a hamdolsun" (söz: kendinin) Büyü­kaksoy 2.55.

İo uşoo:dyk "Sana insan, zaman, kainat aşıkjhirsin, büyüksün, ey ıılu Suhhan" (söz: kendinin) Büyükaksoy 2.63.

İo uşoo:dyk "Seni sevdim, kimi sevdim ise sevdim seveli" (söz: kendinin) Büyiikaksoy 2.64-65.

İo uşoo:dyk "Gözüm daim görür yari" {söz: kendinin) Büyükak­soy 2.66 ..

TÜRK DİN i\IUSİKİSİ SÖZLÜ ANITLARI 189

Nt uşoo:sfy "Bil EbuBekr u Ömer, Osman, Ali dört yandır" (söz: kendinin) Büyükaksoy 2.68.

Şğ uşoo:dyk "Ya ima'me'l-kıbleteyn, ya azize'n-neş'eteyn" (söz: kendinin) Büyükaksoy 2.70.

İo uşoo:dyk "Kaçma dervişlikden, ey bi-çare avare kişi" (söz: kendinin) Büyükaksoy 2.72.

İo uşoo:sfy "La İlahe illa'I-Lah/nur Muhammed salla'l-Lah" (söz: kendinin) Büyükaksoy 2.74.

İo uşoo:evf "Gel ey derviş, seninle sözleşelim" (söz: kendinin) Büyükaksoy 2.76.

İo hyoo:ccn "Bi-çareyim, tevessül edecek bir arnelim yok" (söz: kendinin) Büyükaksoy 2.85.

İo hyoo:dyk "Yoldaşım, gel Allah Allah diyelim" (söz: kendinin) Büyükaksoy 2.88.

İo şrfh:dyk "Ümm-i Ken'an oldu gözlerden nihan" (söz: kendinin) Büyükaksoy 2.100-101.

İo sabo:dyk "Bir gece manada gördüm, yatnnşım" (söz: kendinin) Büyükaksoy 2.114.

Nt sabo:dyk "Firkatin nariyle yandım, ya Habiballah, meded" (söz: kendinin) Büyükaksoy 2.116.

. ' lo sabo:sfy "Nannnnz yokken ademde, var eden kimdir bizi?" (söz: kendinin) Büyükaksoy 2.118.

Şğ evoo:dyk "Aleyke salıallah /ya hayre halkıllah" (söz kendinin) · Büyükaksoy 2.130.

İo evoo:sfy "Yandım Allah ateş-i aşkıula ben" (söz: kendinin) Büyükaksoy 2.132-133. _r

İo hzmo:smo "Allah'ım, Peygamber'e hem aline eyle salat" (söz: kendinin) Büyükaksoy 2.136-137.

İo hzmo:dyk "Ta ezelden aşıkım bir şivekann amua" (söz: kendi­nin) Büyükaksoy 2.142.

İo hzmo:dyk "Öyle ser-mestim ki, bilmem hen mi aşkım, aşk nn hen?" (söz: kendinin) Büyükaksoy 2.144.

Nt hzmo:dyk "Ateş-i aşkıula yandım, nfu-ı imanım Ali" (söz: kendinin) Büyükaksoy 2.148-149.

190 (}ÜLTEKİN ORANSAY

İo hzmo:dhd "Kulluğu mü'ıninlerin, bir ulu Suhhan'adır:' (söz: kendinin) Büyükaksoy 2.150-151.

İo hzmo:sfy "Soyun varından, arından/hele gel gir bu meydane" (söz: kendinin) Büyükaksoy 2.152-153.

İo hzmo:ccn "Ey benim lehheyk-i aşkını, cism u canım, ey güzel" (söz: kendinin) Büyükaksoy 2.154-155.

89: Dr.Suphi Ezgi (1869-1962)

Hekim ve musiki meraklısı. Posta ve Telgıraf Nezareti'nde çalı­şan İsmail Zühdü Beğ'in oğlu olarak 1869 yılında Ü sküdar'da doğdu. Babası musiki meraklısı olduğu için küçük yaşta musiki öğrendi ve gününün ileri gelen birçok sanatçısından yararlandı. 1892'de Mekteh-i Tıbbiye-i Askeriye'yi bitirip Bingazi'ye tabur tahililiğine atandı, Libya'nın İtalyaıılarca alınması üzerine Istan­hul'a döndü, Beykoz ve Ankara'da başhekimlik yaptıktan sonra 1923'te görevden çekilerek bütün zamanını musiki araştırmacılı­ğına verdi, Istanbul Konserv-atuvan Tetkik ve Tasnif Heyeti üye­si olarak anıt notalan yay-ıııladıktan başka perde, makam, usul ve tür kuramını yeni bir görüşe göre anlatan "Nazari, Arneli Türk Musikisi" (1933-1953) başlıklı beş cildini yazdı. Gözlerinin zayıf­laması üzerine 1947'de Beykoz'da köşesine çekildi, 12 nisan 1962 günü öldü.

Dk arhş:dkf "Be-hey hülbül, nedir feryad ?" (söz: Hüdayi) Ezgi V.504-505.

90: Rauf Yekta (1871-1935)

Musiki meraklısı ve araştırmacısı. Kaptanıderya Ağa Hüseyin Paşa'.nın soyundan Seraskerlik mektuhi l.mümeyyizi Ahmed Arif Beğ'in oğlu olarak 1288 /1871 yılında Istanbul'un Aksaray sem­tinde doğdu. Rüşdiyeyi bitirdikten sonra 1301 /1883 yılında Di­van-ı Humayun kaleminde çalışmaya başladı ve burada Yekta takma adını aldı. Istanbul kitaplıklarında bulabildikleriyle Av­rupa'dan getirttiği yayınlardan yararlanarak musiki kuramını in­celemeye koyuldu ve 1315 f1897'den haşlıyarak İkdam gazetesin­de yazdığı musiki yazılanyla ilgi çekti, yazılan Paris'te de yayın­landı. Daru'l-Elhan'da önce öğretmen, sonra Tasnif Hey'eti üyesi olarak çalıştı ve bu görevdeyken 1935 ocağı öldü.

mA ygoo (1923) "Ey nay-ı hoş-nevai ki dildar u dilhoşi" IstKDin XVII.901-910.

TÜRK DİN MUSİKİSİ SÖZLÜ ANITLARI 191

91: Ahmet Avni Konuk (1871-1938)

Posta yöneticisi, musiki meraklısı ve araştırmacı. Tacir çocuğu olarak 1285/1871 yılında Istanbul'da doğdu. 1307/1890'da Darü'­ş-Şafaka'yı bitirdikten sonra posta katibi olarak memurluğa baş­ladı, bir yandan da Hukuk Mektebi'ni okuyarak 1898'de birinci­likle bitirdi. Dindışı sanat · musikimizin · en iyi söz dergilerinden biri olan Hanende 1317/1899'da basıldı. 1922'de Ankara Hükü­metinin Posta unium müdür muavinliğine atandı ve 1930'da umum müdür hukuk müşavirliğine getirildi. 19331te emekliye ayı-ıldı,

19 mart 1938 günü Istanbul'da öldü. Ayiıılerin sözlerini Türkçe'ye çevirdiği gibi Mesnevi'yi de 36 cilt tutan bir çeviri ve yorumla or•' taya koydu.

mA buaş "Men aşık-ı aşkı o şude aşık-ı men" IstKO:in XVIII. 948-958.

m..!\ dlki "Şaha zi-kerem her men-i derviş niger" IstKDin XVIII. 964-973.

mA ryır "Ey der averde cihan-ra zir-i pa" Heper mA 471--481 (Birinci selamı daha önce Yiğitbaş MusT 156-158).

92: Rakıın Elkutlu (1872-1948)

Cami hatibi ve neyzen. Hisar Camisi imam ve hatibi Şuayb Efen­dinin oğlu olarak İzmir'de doğdu ve kentin idadisini bitirdi. Ay­rıca amcası olan İzmir mevlevi tekkesi şeyiri Nayi Emin Dede'· den musiki öğrendi. Babasının 1892'de ölmesi üzerine onun yerine Hisar Camisi'ne imam ve hatip atandı. Tamburi Ali Efendi ile San to Şikan' den dindışı musiki öğrenip şarkılar ezgilerneye ko­y-uldu. İzmir Türk Musikisi Cemiyeti başkaıııyken 4 aralık 1948 günü öldü.

Tş rsoo:dvh "Müjdeler olsun size, ya mü'minin" (söz: Şeyh Beh­cet) Yiğitbaş DDM 128-129

İo hcoo:asm "Vücudun mazhar-ı sırr-ı ezeldir, ya ResUlillah" (söz: kendinin) Yiğitbaş MusT 155.

93: K3zıın Uz (1873-1943)

Musikici ve öğretmen. İşkodralı Mustafa Efendi'nin oğlu olarak . Istanbul'un Drağman mahallesinde doğdu. Darü'ş-Şafaka'yı 1308/

1890 yılmda bitirip memurluğa başladıktan sonra 1311 /1893'te

192 GÜLTEKİN ORANSAY

sınav vererek okullarda öğretmenlik yapma hakkını kazandı, maa­rif müfettişliğinedek yükseldi. 1305/1887'de Zekai Dede'nin öğ­rencisi olarak sağlam bir musiki bilgisi edindi, Musiki Istılahatı (l.baskı 1310/1894, 2.baskı 1964) adlı basılmış ilk musiki sözlii­ğiimiizii, ayrıca musiki kuramı üzerine yazılar yazdı.

mA yghs (1898) "Azın-ı an darem ki milımanet kiinem" (bir bö­lümü önce Şanılı İskender'ce yayınlandı) IstKDin XVIII~ 917-926.

İo hcka:ssm "Sayd oldu gönül aşkma ah, haylı zamandır" (söz: Kenan Büyükaksoy) Büyükaksoy 2.40-41.

İo hyoo:evs "Subh u şam aşkıııla cilnan gözlerim hep ağladı" {söz: Kenan Büyiikaksoy) Büyükaksoy 2.82-83.

İo hcoo:dyk "Caıılar vatanından kopup lıicran ile geldim" (söz: Kenan Biiyükaksoy) Büyükaksoy 2.96-97.

io nhfo:dyk "Sen mi görüp sevlllİşin bende cemiilin beni" (söz: Kenan Büyükaksoy) Büyükaksoy 2.157-159.

94: Şehzade Seyfeddin (1874-1927)

Osmanoğullarından şehzade. Sultan Abdulaziz'in beş oğlundan en küçüğü olarak 9 şaban 1291/21 eyliil1874'te Gevherin Kadın'­dan doğdu, iki yaşındayken babasını yitirdi. Denizciliğe ve gemi yapimına tutkusu olduktan başka resim yapar ve piyano çalardı. Üçüncü veliaht durumundayken 1924 martı öteki Osmanoğulla­nyla birlikte Türkiye'den çıkarıldı, 19 ekim 1927 günü Nice'de öldü.

İo evoo:evs "Uyan be-hey gafil, uyan" (söz: Yunus) Gürer YE 20

95: Sainih Rifat (1874-1932)

Devlet memuru ve şair. Istanbul'da doğup yetişti ve valilik, Da­hiliye Vekrueti müsteşarlığı, milletvekilliği gibi görevlerde bulun­du, Türk Tarih Kurumu ve Türk Dil Kurumu başkaıılıklan da yaptı. Gençliğinde tambur çalnıış ve birkaç nefes ezgilenıişti.

3 aralık 1932 günü öldü.

Nf hzmo:dhd "Hezaran per açıp reng ii zıyadan" (söz: kendinin) IstKDin IV.150.

Nf uşoo:dyk "Ezelden aşıkım ben Mlılıammed Mustafa'ya" (söz: kendinin) IstKDin IV.160.

Nf rsoo:nsy "Nedir ey dil sende bu dağ-ı elem" (söz:· kendinin) Müzik ve Sanat Hareketleri l.sayı (eyHU 1934). 1~.

TÜRK DİN !I!USİKİSİ SÖZLÜ ANITL.<\.RI 193

96: İzzeddiıı Hüın:iyi Elçioğlu (1875-1950)

Her türden parçalar ezgilemiş sanatçı. Istanbul'da doğdu, Adiiye ve Dahiliye nezaretlerinde memurluk, daha sonra musiki öğret­menliği yaptı. Bütün ezgilediklerinin üçbini aştığı söylenirse de abartma olmalıdır.

İo rsoo:sfy "Niye beyhfı.de emekler, niye bu sa:y u emel" (söz: Ke­nan Büyiikaksoy) Büyükaksoy 2.10-ll.

Nt rscd:msm "Ya Şefla'l-müznibiıı, şemsü'l-Huda Şah'ını, meded" (söz: Kenan Büyükaksoy) Büyükaksoy 1.38.

Nt maro:sfy "Ya Resfı.lallah, bana sensin penah" (söz: Kenan Büyiikaksoy) Büyükaksoy 2.23.

Nt ıroo:dvh "Ya Resfı.lallah, bana sensin penah" (söz: Kenan Bü­yükaksoy) Büyükaksoy 2.124.

İo maro:dyk "Cenab-ı Hakk'a hamd olsun /edip ilisan-ı la tuhsa" (söz: Kenan Büyükaksoy) Büyükaksoy 1.36.

İo bzoo:dyk "Sen bil ki müsemması münezzehdir Huda'nm" (söz: Kenan Büyükaksoy) Büyükaksoy 1.35.

İo zavo:dyk "Bahr-i vahdet kaplamışdır kaffe-i malılUka bak" (söz: Kenan Büyükaksoy) Büyükaksoy 1.37.

İo szko:sfy "Şükr edelim Hakk'a ki Allah diyoruz" (söz: Kenan Büyükaksoy) Büyükaksoy 2.36.

İo hcko:sfy "Ten-i ademdeki can bil ki edebdir" (söz: Kenan Bü­yükaksoy) Büyükaksoy 2.38.

İo hcko:sfy "Bir nokta idim, kıldı beni karnet-i Tılba" (söz: Ke­nan Büyükaksoy) Büyükaksoy 1.93.

İo nhdo:evs "Hasbılıal etdim hiitün şeb, ah-ı sfı.zauınıla hen" (söz: Kenan Büyükaksoy) Büyükaksoy 2.46-47.

Th uşoo:sfy "Ela ey pildişelıler pildişahı" (söz: Kenan Büyükak­soy) Büy-ükaksoy 2.56.

İo uşoo:sfy "Şah iken lahutda ey aşk sernigfı.n etdin beni" (söz: Kenan Biiyiik.ak.soy) Büyükaksoy 2.58.

İo uşoo:sfy "Yar u canı bulmak. istersin yürü, var aşkı bul" (söz: Kenan Büyükak.soy) Büyükaksoy 2.60-61.

İo uşoo:dvr ."Ey habili-i muhterem, ya cnmete'l-~mni'l-eman" (söz: Kenan Büyükak.soy) Büyükaksoy 2.78-79.

194 GÜLTEKİN O~~NSAY

İo uşoo:dyk "Yar elinden aşk meyin biz içmişiz" (söz: Kenan Bü­yükaksoy) Büyükaksoy 2.81.

İo hyoo:dyk "Neden şekva bu nefsinden, reva mı bilmernek kıy­met" (söz: Kenan Büyükaksoy) Büyükaksoy 2.86-87.

İo hcoo:dhd "Öyle bir mahhftha verdim gönlümü, almak muhal" (söz: Kenan Büyükaksoy) Büyükaksoy 2.94-95.

İo şrfh:dyk "Mücrim ü asi günahkar bir kötü avareyim" (söz: Ke­nan Büyükaksoy) Büyükaksoy 1.59.

İo arhş:dyk "Lafza-i ism-i Celal'in kalbi ah" (söz: Kenan Büyü­kaksoy) Büyükaksoy 2.102-103.

İo frhf:dhd "Kalhimin levhinde ancak karnet-i yar elfi varH (söz: Kenan Büyükaksoy) Büyükaksoy 2.104-105.

İo acma:msm "Ya Rifai, hen seninle ahd u peyman eyledim" (söz: Kenan Büyükaksoy) Büyükaksoy 2.106-107.

İo acma:sfy "Ben hen isem, canda değil" (söz: Kenan Büyükak­soy) Büyükaksoy 1.55.

İo şvkf:ysm "Ey vuslat-ı dildarı taleb eyliyen aşık" (söz: Kenan Büyükaksoy) Büyükaksoy 1.52.

İo sahz:msm "Ey habilı-i muhterem, h1tf et, şefaat kıl bize'' (söz: Kenan Büyükaksoy) Büyükaksoy 1.19.

İo htno:dyk "Aşkı yokdur kimsede tarife kudretle mecal" (söz: Kenan Büyükaksoy) Büyükaksoy 1.24.

İo evoo:evs "Cehl ile me'lfrf olan kalh daim ateşgahdır" (asıl söz başı: Kelime-i tayyihe ki tevhld-i Rabh-ı kihriya) (söz: Kenan Büyükaksoy) Büyükaksoy 2.126-127.

İo hzmo:dyk "Namımız yokken adernde var eden kimdir hizi?" (söz: Kenan Büyükaksoy) Büyükaksoy 2.139.

İo hzmo:dyk "Arkadaş at kıyl u kali" (söz: Kenan Büyükaksoy) Büyükaksoy 2.146.

İo tlırh:sfy "Allah demek, Allah, ne büyük lutf-ı Huda'dır" (söz: Kenan Büyükaksoy) Büyükaksoy 2.160-161.

İo tlırh:evs "Ehl-i aşkın nay-ı cisminde demadem münceli" (söz: Kenan Büyükaksoy) Büyükaksoy 1.18.

97: Ali Rıza Şengel (1880-1953)

Istanbul'un Eyuh semtinde doğduğu için "Eyyuhi Ali Rıza Beğ" olarak tanmdı. Ö:ııce Musiki-i Osmani Cemiyeti'nin Eyuhsultan

TÜRK DİN !IIUSİKİSİ SÖZLÜ ANITLARI 195

şl:ıbesinde, sonra Istanbul Belediyesi Konservatuvarı İcra Hey-;­eti'nde yöneticilik yaptı, 28 eylül 1953 günü öldü.

İo uşoo:sfy "Adım-adım ileri, üç-beş adım ileri" (söz: Yunus) Gü­rer YE 62.

İo nkzo:dyk "Dervişlik baştadır, tacda değildir" (söz: Yunus) Gürer YE 12.

98: Hüseyin Sadeddin Arel{l880-l955)

Hukukçu ve musiki meraklısı. Anadolu kazaskeri ve müderris Dardağan oğlu Hacı Melımed Emin Efendi'nin oğlu olarak ıs­tanbul'da 18 aralık 1880 günü doğdu. Hukuk Mektebi'ni l906'da bitirip memurluğa başladı, Şfua-yı Devlet Tanzimat Dairesi rei­siyken 1918 aralığı memurluktan ayrıldı, avukat olarak çalışmaya başladı. Arapça, Farsça, Almanca, Fransızca ve İngilizceyi oku­yup konuşabilen, Şelıbal (1909-1914 arası 100 sayı) ve Türklük (1939-1940 arası 14 sayı) dergilerini yayınlıyan, seçkin bir musiki kitaplığı toplıyan ve geleneksel sanat musikimizin kurarn ve ta­rilıini araştırmaya çalışan, bu konuda "Türk Musikisi Kimindir ?", "Türk Musikisi Nazariyatı Dersleri", "Arınoni Dersleri" yayınla­nan Arel teksesli 51 mevlevi ayini, 108 durak, 88 ilahi, 13 ney tak­simi ve dindışı yüzlerce parçanıiı yanısıra 70 kadar da çoksesli parça yazınıştır.

l. Dk szdo:dkf "Musaffa eyle dillevlıin bugün nfu:-ı tecelladan" (söz: Gülşenioğlu Hayali) MusMc 3.yıl 26.sayı (nisan 1950). 13.

2. Dk neve:dkf "Bah.r içinde katreyim, balır oldu hayran bana {söz: J.\ılısri Niyazi) MusMc l.yıl 8.sayı (ekim 1948). 13.

3. Dk btno:dkf "Biz ol uşşak-ı ser-baziz, bize akl ıssı yar ol­maz" (söz: Sivaslı Şemsi) MusMc 4.y-ıl 37.sayı (mart 1951). 13-14.

ll. Dk lırbu:dkf "Bülbül-i şfuideyim, gülden nasibim var be­nim" {söz: Derviş Osman Siııeçak) MusMc l.yıl 8.sayı

(ekim 1948). 14.

44. Dk hcko :dkf "D ehr-i dfuıa dil veren akil değil, divanedir (Seyyid Nizarnoğlu Seyfullah) MusMc l3.yıl 149.sayı (temmuz 1960). 528-529.

196 GÜLTEKİN ORANSAY

51. Dk uşoo:dkf "Geçeyim can ile tenden, beni aşkın ile şeyda kıl" (söz: Kösec Derviş Ahmed) MusMc l.yıl 8.sayı (ekim 1948) 11-12.

59. Dk şvkf:dkf "Mest-i aşkız, sahnm.ız yok, sillerniz çak eyle­leriz" (söz: Hocaoğlu Kadı Lfrtfullah) MusMc 20.yıl

234. sayı (mayıs 1968) 17.

73. Dk hrhu:dkf "Deldi hağrım hülbül-i hi-çare nruiinın senin'~ (söz: Seyyid Nizarnoğlu Seyfullah) MusMc 3.yıl 25.sayı (mart 1950) 13.

74. Dk hrhu:dkf "Aşkinla yandır sultanım Allah" (söz: Zekai) MusMc 2.yıl 23.sayı (ocak 1950) 13.

107. Dk şrfh:dkf "Yüce sultamm, derde dermamm" (söz: Yunus) MusMc 13.yıl149.sayı (temmuz 1960) 530.

31. İo saho:aks "Varsın, birsin Allah'ım" (söz: İ.Ali) MusMc 4. yıl 40.sayı (haziran 1951) 14-15.

28. İo nşho:evf "Salik-i rah-ı Huda'nın kan zikru'l-Lah olur" (söz: ?) MusMc 18.yıl 223.sayı (ekim 1966) 129.

48. İo htıs:asm "Gelmişem vahdet elinden aşk ile mestane hen" (op.17 f4)(söz: Şeyh İbrahim Sinani) MusMc 17.yıl 211. sayı (eylül 1965). 74

54. İo ıroo:ysm "Mürg-i dil pervaz urub uçmak diler" (söz: Him­meti) MusMc 17.yıl 210.sayı (ağustos 1965) 71.

79. İo hzmc:dyk "Göster bize ralıı Huda" (op.17 /7) MusMc 17. yıl 212.say-ı (ekim 1965) 78.

85. İo ryır:dhd "Mest-i aşkız, sahnmız yok, sillerniz çak eyle­riz" (söz: Hocaoğlu Kadı Lutfullah) MusMc 17.yıl 212. sayı (ekim 1965) 77.

mA ısoo (yalmz 2.selam) MusMc 14.yıl166.sayı (aralık 1961). 304.

mA lalg (yalmz 4.selamdan öruek) MusMc 16.yıl 206.sayı (nisan 1965) 56.

mA nkzo "Bir dil ki onda şems-i hakikat" MusMc 13.yıl 154.say:ı (aralık 1960) 686-692.

mA nşho (yalmz I. ve 4.selaınlardan öruek) MusMc 18.yıl 223.sayı (ekim 1966) 129.

TÜRK DİN li!USİKİSİ SÖZLÜ ANITLARI 197

99: Neyzen Necih (XX.yüzyıl) Kenan Büyükaksoy'un sözleri üzerine iki ilahisi dışmda hiçbir ezgisi bilinmiyen sanatçı.

İo sabo:sfy "Ya Rabb, sana binlerce şükür eyleriz a.Ia" (söz: Ke­nan Büyükaksoy) Büyükaksoy 2.113.

İo msto:dyk "Can-ı candır hazret-i Ahmed Muhammed Mustafa" (söz: Kenan Büyükaksoy) Büyükaksoy 2.156.

100: Hafız Kemal (1882-1939)

A yin ve gazel okuyucu. Ticaret borsasında çalıştı, plaklara gazel ve şarkılar okudu, Istanbul'da öldü. (Ezgi III.85: Tapu mütekaid­lerinden Hafız Kemal Ef, Ergun II.775: Tapu müdürü Kemal).

Şğ rsoo:dyk "Şera'tu bi-tevhidi'l-Lahi mübesnıilen" (söz: Alıdul-kadir Geylani) Ezgi III.85.

101: Nuri Halil Poyraz (1885-1956)

Musikici. inebolu'da doğdu ve dokuz yaşmdayken ailesiyle Is· tanbul'a yerleşti. Muzıka-yı Humayun'da yetişip binbaşılığa yük­seldikten sonra Zeki Üngör ile aralarında çıkan anlaşmazlık üze­rine ayrıldı, özel olarak musiki dersi verdi ve Istanbul Konserva· tuvarı İcra Hey'eti ile Istanbul Radyosu Kadınlar Topluluğu'nu yönetti, 8 şubat 1956 günü öldü.

Nf hyoo:rko "Yüzlerce yıl evvel pirimiz gelip" (söz: Günci Baba) IstKDin IV.l74.

102: Yaşar Okur (1885-1966)

Hanende. Istanbul'un Kocamustafapaşa yöresindeki Sancakdar Hayreddin sadiye tekkesi şeyhi Rifat Efendi'nin oğlu olarak doğ­du, ll yaşındayken hıfzı bitirdi ve ertesi yıl tekkenin zakirbaşısı Aksaraylı Hasan Efendi'den din musikisi öğrendi. Onyedi yaşm­dayken kalem memurluğuna başladı ve yirmi yaşmdayken Mu­siki-yi Osmani Cemiyeti~ne girerek Raşidoğlu Hakkı'nın öğren­cisi oldu, 1908'den sonra dinletilerde ve plak okuyucusu olarak üstün başarı kazandı, 1 nisan 1914 günü sınav kazanarak Muzı­ka-yı Humayun'a hanende girdi, 1917'de Sultan V.Mehmed'e müezzin atandı. 1924'te Riyaseticumhur İncesaz Heyeti'nin üye­si olarak Ankara'ya geldi ve 1930'da emekliye ayrıldı, 23 kasım 1966 günü Istanbul'da öldü.

198 GÜLTEKİN ORANSAY

İo sgoo:dyk "Dünyaya ınağrur kişi, tevheye gel, tevheye" (söz: Yunus Eınre) Gürer YE 27.

103: Suphi Ziya Özbekkan (1887-1966)

Devlet memuru ve şarkı ezgileyicisi. V e zir Ziya Paşa'nın oğlu ola­rak 25 şubat 1887'de Istanbul'un Türhe semtinde doğdu, özel öğrenim görüp Hariciye Nezareti'nde memurluğa başladı (1903) ve çok değişik yerlerde, bu arada Ankara Radyosu müdürlüğün­de (1943-45) bulunarak 1952'de emekliye ayrıldı, 19 temmuz 1966 günü Ankara'da öldü.

Go rsoo "Allah hes ve derhemean zü'l-ceınal hes" Yiğitbaş DDM 123.

104: Fehmi Tokay (1889-1959)

Mühendis ve ınusiki meraklısı. Divan-ı ınuhasehat ınurakıhların­dan ve ınusiki meraklısı Hüsnü Beğ'in oğlu olarak 1307 /1889 yı­lında Üsküdar'ın Tahaklar mahallesinde doğdu. 1323f1907'de Hendese-i Mülkiye okulunda öğrenime haşlıdıysa da araya savaş yıllarındaki askerlik görevi girdiğinden ancak 1336/1920 yılında hitirehildi. Nafıa Vekilieti'nin taşra örgütünde uzun süre çalıştık­tan sonra 1938'de Şose ve Köprüler Dairesi başkan yardımcılığı­nadek yükseldi, daha sonra emekliye ayrıldı. Küçük yaştanberi ınusikiyle ilgilenmiş ve 1336/1920'den haşlıyarak Yeniköylü Ha­di'den yararlanınıştı. 23 haziran 1959 salı günü öldü. (Tam adı: Mühendis Mehıned Felııni Tokay).

İ o rsoo :d yk "Allah diyelim daim fMevla'ın görelim n'eyler" (söz: Yunus) Gürer YE 87.

İo sgoo:frç "Bu aşk bii hahi~ı uınınandır" (söz: Nizarnoğlu Sey­yid Seyfullah) Ezgi II.49.

105: Kemal Batauay (doğ.1893)

Taınhuri ve hattat. İmam Hafız Mehıncd Ziyaeddin Efendi'nin oğlu olarak Istanbul'da doğdu, genç yaşta hafız oldu ve ınusiki­

ye büyük eğilim gösterdi, Kadı Fuad, Refik Fersan ve Ömer Beğ­den taınhur, ayrıca Rauf Yekta, Ahmed Irsoy, Avni Konuk, Emin Yazıcı ve başkalarından ınusiki öğrendi. Darü'l-Fünun ilahiyat şubesinde bir yıl okuduktan ve I.Dünya Harhı'na katıldıktan

sonra çeşitli memurluklarda bulundu.

:rüRK DİN MUSİKİSİ SÖZLÜ ANlTLARI 199

İo sabo:sfy "Besmeleyle başlıyalım gel, söze, ya müslimln." Yi­ğitbaş DDM 130.

106: Şevki Sevgin (1893-1969)

Neyzen. Istanbul'da doğdu ve İhsan Aziz Beğ'den neye başladı. I.Dünya Harbı'nda üstün çalışmasıyla iftihar madalyası aldı,

1924 Olimpiyad Oyunlarına halterci olarak katıldı ve Florya köş­künde Atatürk'e daire anıirliği yaptı. 1938'de yayma başlıyan Ankara Radyosu'nda neyzen olarak görev aldı, 3 kasım 1969 günü öldü. Üç şarkısı bilinmektedir. İlahisinin sözlerini "Sevgin Şevki" inızasıyla kendisi yazmıştır.

İo sgoo:dyk "Şarab içtim dolu-dolu" (söz: kendinin) l.VIusiki Mec­muası ll.yıl 123.sayı (mayıs 1958). 79.

107: Sadettin ](aynak (1895-1961)

Istanbul'un Taşkasap semti Lütfipaşa mahallesinde Fatih Camii müderrislerinden Ali Alaedilin Efendi'nin oğlu olarak doğdu. Da­rülfünun ilahiyat Şubesi'ni bitirdikten sonra Istanbul'da Sultan Selim ve Sultan Ahmed canıileri başimanılığını ve hatipliğini yap­tı. 1926'dan başlıyarak plak doldurdu ve şarkılar ezgiledi. Özel­likle Mısır'dan getirtilip Türkiye'de gösterilen 85 filrnin herbirine 10-15'er şarkı yaptı, bu ezgileriyle yeni bir çığır açtı.

io hzmo:dyk "Alına tenden cammı/görmeden canammı" (söz: Yunus) Gürer YE 90.

İo hcoo:dyk "Ey aşık-ı sadıklar /gelin Allah diyelim" (söz: Him­met) Etik 1.73.

İo rsoo:dyk "Doğmazdı kalhe iman/inmezdi ](ur'an" (söz: Ali illvi ](uru cu) Etik I. 7 4.

İo uşoo:dyk "Allah adı uludur femrin tutan kuludur" (söz: Yunus) Gürer YE 7.

Şğ hzmo:sfy "Ya sahibe'l-cemili ve ya seyyide'l-beşer" Etik 1.64.

Şğ rsoo:dyk "Fesaddaknake, ya hayra'l-beraya" Etik 1.70.

Dk sgoo:nsy "](urban tığlamp gülhang çekildi" Belviranlı 54·.

108: Hüseyin Sebilci (1895 yöresi-197 ?)

Istanbul'da doğmuş, sokaklarda mersiye okuyup kırbadansu da­ğıtarak büyümüş, I.Diinya Harhı sırasında Şam'daki Mevlevi

200 GÜLTEKİN ORANSAY

Taburu'nun mıtnbanları arasmda görev yapmış, Istanbul'a dön­dükten sonra mevlid, kaside, şarkı ve gazel okuyucusu olarak ün salmıştır.

İo rsoo:dyk "Gaflet uykusundan yatar uyanmaz" (söz: Şeyh Ab­dal) Belviranh 118.

İo uşoo:sfy "Bülbülller sazdafgüller niyazda" (söz: Ali Ulvi Ku­rucu) Belviranh 81.

İo hcoo:dyk "Ey Halik u ey La-Yezal" (söz: Sultan II.Mustafa) Belviranlı 74.

109: Kaı·aosmaııoğlu Cavide (1920 yöresi)

Şarkı ve nefes ezgilemiş kadın· sanatçı. Şarkılarından 7 tanesiyle 2 nefesi 1337 /1338 kışı (1921 /22) Dergah dergisinde yayınlandı. (Tam adı: Cavide Hayri Hamm; lVIusiki Mecmuası 225. sayısm­daki (ağustos 1967) "Hayiri" dizgi yanlışıdır)

Nf rsoo:aks "Hep bu Ali ile gönlüm doludur" (söz: Mihrabi Baba) Dergah l.sene 2.cilt 23.sayı (20.3.1338) 171.

Nf hyaş:dyk "Allah deyüb bağırma /ırak samp çağırma" (söz: Mihrabi Baba) Dergah l.sene 2.cilt 17.sayı (20.12.1337) 77.

llO: Zekm Sarsılmaz (doğ.l900 yöresi)

Ankara'daki Hacı Bayram Camii'nde imamlık yapmış, şimdi ge­ne başkentte inmeli olarak yaşamakta26•

İo sabo:ysm "Çağırdı beni uykuda bir hatf-ı esrar /dur yatma, ne yatarsm eya talib-i canan" (söz: Nevruz) Etik 1.91.

lll: Süleyman Erguner (1902-1953)

Neyzen. Istanbul'un Sultanselim semtindeki Abdisubaşı mahal­lesinde Sultanselim Camii müezzinlerinden Hafız Hasan Efendi'­nin oğlu olarak 2 ağustos 1902 günü doğdu. Emin Yazıcı ve baş­kalarından musiki öğrendi. Istanbul' da ve Anadolu kentlerinde tekel memuru olarak çalıştı, 1 aralık 1953 günü Istanbul'da öldü. İo sgoo:sfy "Derviş bağrı baş gerek /gözü dolu yaş gerek" (Derviş

Yunus) Etik 1.92.

112: Hüseyin Tolan (doğ.l910)

Selanik ilinin Karaferiye kasabasında doğup 1924 yılında Istan­bul'a gelmiş, burada Eyyubi Ali Rıza Şengel ile başkarından mu-

26) Hacıbayramiınamı Zekat Sarsılmaz, Tahir Karagöz, A. Kemal Belviranlı, N. Yılmazgil, F. Özçimi, K. Etik, O. Ergiydiren, Y. Ömürlü üzerine kısa bilgileri Sayın Doç. Dr. E. Rnhi Fığlah arkadaşım verdi, sağ olsun.

TÜRK DİN 1\IUSİKİSİ SÖZLÜ ANITLARI 201

siki öğrenmiş, mevlitve gazel okuyucusu olarak tanınmıştır. (Tav K 2.130 ve 2.140'da Tolon yazılmışsa da dizgi yanlışıdır; Tav K 2.116 ve 2.147 doğru olarak Çarşılı H.H.Hüseyin Tolan biçimini verir).

İo hcoo:dyk "Arayı arayı bulsam izini" (söz: Yunus) TavK 1.117

İo hzmo:dyk "Hakk yaratdı alemifaşkına Muhammed'in'~ (söz: Yunus) TavK 1.131.

İo rsoo:dyk "Aleınler nfua gark oldu Muhammed doğduğu gece" (söz Yunus) TavK 1.140.

1_13: Zeki Altın ( doğ.1910 yöresi)

Din musikisi okuyucu. İlköğrenimden sonra hafız oldu ve Süley­maniye Camisi başmüezzini Kemal ile Sadeddln Kaynak1tan din musikisi öğrendi. 1939'da Bayazıt Camisi'ne, az sonra Beyoğlu'­ndaki Ağa Camisi'ne, 1950'de Teşvikiye Camisi'ne müezzin atan­dı. Ayrıca bir ara Istanbul Belediye Konservatuvan İcra Heyeti üyesi oldu.

İo hzmo:dhd "Firkatin nariyle yandım" (söz: Kenan Büyükak­soy) Gürer YE 91.

İo thrb:dyk "Sana ben olmuşarn ümmet" (söz: ? Yunus Eınre) Gürer YE 95.

114: İsmail Baha Süreisan ( doğ.1912)

Tanıncı ve musiki meraklısı. Y ozgatlı Alımed Bahaeddln Efendi'­nin oğlu olarak Bursa'da doğdu, küçük yaşta musikiye eğilim gös­terdi. Öğrenimini bitirip yüksek ziraat mühendisi olduktan sonra Ziraat V ekaleti'nde çeşitli görevler aldı, Zirai Donatım Kurumu başmüşavirliğinden 1972'de emekliye aynldı. Evinde özel olarak öğrenci yetiştirip musiki toplantılan düzenlediği gibi musiki araş­tırmalan yaptı ve Ankara Üniversitesi İlalıiyat Fakültesi'nde 1969 başından emekliye aynidığı 1972 haziranınadek "Dini Türk Musikisi" dersini okuttu, daha sonra TRT Genel Müdürlüğü Mu­siki Dairesi'nde sözleşmeyle çalıştı.

Nf frhk:sfy "Elestü lıitabm duyunca hemen" (söz: Nedim Ökmen) MusMec 12.yıl 14l.sayı (kasım 1959). 271.

115: Sadık Yiğitbaş (1914-1974)

-Diş hekimi ve musiki meraklısı. Kiğı'da 1914 nisanı doğdu, diş he­kimi olarak Anadolu'nun çeşitli kentlerinde çalıştı ve DDY Hay-

202 GÜLTEKiN ORANSAY

darpaşa diş hekimiyken emekliye ayrıldı. Keman, kemençe ve ney çalarak amatör takıınlara katılmış, 1968~de "Dil-Din ve Mu­siki", 1973'te "Musiki ile Tedavi" başlıklı iki derleme kitap ya­yınlamıştı. 1974 ekimi Istanbul'da yürek durmasından öldü.

İo rsoo:ccn "Dostunda kusur görme" (söz: Şeyh Üftade) Yiğitbaş MusT 317.

İo ygst:asm "Bana herşeyden yakın, evet sensin Allah'ım" (söz: ? kendinin) MusMec 15.yıl 17l.sayı (mayıs 1962) 82.

İo ygst:sfy "Bir nillsun ki Allah'ım, nfuunu gören olmaz" (söz: ? dinin) Yiğitbaş DDM 220. -

İo ygst:dyk "Niyazımı kabullendi dergahında Allah'ım" (söz: ken­dinin) MusMec 14.yıl, 157.sayı (mart 1961) 15.

116: Tahir Karagöz (doğ.1920 yöresi)

Konyalı hafız. 1965 yöresi Ankara'daki Kocatepe Camisi'ne müez­zin atandı.

İo nhdo:sfy "Ey Allah'ım, seni sevmek /ne güzeldir, ne güzeldir" (söz: Niyazi Mısri) Etik Nİ 7.

İo sabo:sfy "Aşık-ı yezdan fzikreder daim" (söz: Ali Ulvi Kurucu) Belviranlı 98.

İo hyoo:dyk "Huda davet eder el-hamdu li'l-Lah" (söz: Mısri Ni· yazi) Belviranlı 26.

İo maro:sfy "Şeref vermekle dünyaya nebiy)r-i server-i alem" (söz: l.beyit ekleme, asıl dörtlük İzzeddln Hümayi Elçioğlu) Belviranlı 36.

İo hcoo:dyk "Ey mü'minler diyelim" (söz: Necati Bursalı) yap­rak nota (nüshası: Istanbul Bayazıt Genel Kitaplığı 0.147 291; derlenişi 24.10.1968).

ll 7: Ahmed Esad Uğnrlu (XX.yüzyıl)

Manisalı olduğundan ve 1952'de İzmir Kestanepazan Camii İmam­Hatip Tekilmill Kursu'nda musiki öğretmenliği yaptığından baş­ka hakkında bilgimiz bulunınıyan sanatçı.

İo evoo:dyk "Rahatu'l-ervah mü'min hazret-i Kur'an olur (söz: ?) TavK 1.129.

TÜRK DİN l\1USİKİSİ SÖZLÜ ANITLARI 203

118: Kamil Dürüst (doğ.1924)

Tüccar ve musiki meraklısı. Selanik ileri gelenlerinden Fişekçi Hacı Mustafa oğlu Abdullah Efendi'nin oğlu olarak Istanbul'da doğdu ve dindar bir çev-rede yetişti. Musikiyi Leon Hancıyan'ın yönettiği Musıki Koruma Cenıiyeti'nde ve Sadettin Kaynak'tan öğrendi. Edebiyada da ilgilendi, şiir yazdı. Musiki yazarı olarak eleştirmeler ve Seydi'nin Edvar ve'l-Makamat'ının yeni yazıya çevrilmişini (MusMec 205-218.sayılar) yayınladı. (tam adı: Mus-tafa Kamil Dürüst). "

İo ygst:dvh "Hakk yaratdı alemi aşkına Muhammed'in" (söz: Yunus) MusMec 15.yıl l92.sayı (şubat 1964) 335.

119: Necdet Tanlak (doğ.1925 yöresi)

"Nişancalı" diye tanınan tevşih okuyucusu. 1944'te Fatih Camii müezzini Hafız Hüsnü'den, daha sonra İzzeddin Hümayi Elçioğ­lu'ndan din musikisi öğrendi, 1950'de Yüksek İktisat ve Ticaret Okulu'nu bitirip önce özel kurumlarda muhasehecilik, sonra dev­let memurluğu yaptı.

İo saho:sfy "Ne derviş, ne de pirim" (söz: Aşki) TavK 1.101.

İo ınhyo:dyk "Ey gafire'z-zenhi'r-Rahlm" (söz: ?) TavK 1.125.

120: Ali Kemal Belviranlı ( doğ.1925 yöresi)

İslam diniyle ilgili kitaplar yayınlamış, Konya'da din musikisi seslendiren bir gruhun üyesi doktor. Aşağıdaki bütün ezgileri ken­di yayını olan "Musiki Rehberi-Dini Musiki" kitabında toplan­mıştır (Konya 1975):

Tl hcoo:trk ""Lehheyk, Allahüınme lehheyk" Belviranlı 53.

SI hcoo:trk ""Allahümme salli ala Muhammed" (aynı sözleri uşşak hüseyni, saha, acemaşiran, rast, hüzzam makamlarında da ez­gilemiştir) Belviranlı 52-53.

SI uşoo:ysm ""Allahümme salli ale'l-Mustafa" Belviranlı 80.

İ o hcoo :ysm ""Ruhum sana aşık" Belviranlı 77.

İo uşoo:sfy '"Hahih-i kihriya bab-ı recasın" Belviranlı 89.

İo_UŞoo:dhd '"Derdimendim., ya Resulillah" (söz: Ali Ulvi Kuru-cu) :Selviranlı 91.

204 GÜLTEKİN ORANSAY.

İo sabo:dhd "Buy·i vaslındır muattar" Belviranlı 92-93.

İo hcoo:dhd "Canını canane kurban" Belviranlı 94-95.

İo hyoo:dhd "Ermek istersen" Belviranlı 96-97.

İo hyoo:nsy "Mevlam sana ersem diye" Belviranlı 100.

İo hyoo:msm "Huda Rabb'ırn, nebim" Belviranlı 102.

İo hyoo:dhd "Elveda, ey şehr-i rahmet" Belviranlı 107-108.

İo acma:ysm "Bambaşka ufuklar açıyor" Belviranlı 114.

İo rsoo:ysm "Allah'a dayan, saye sarıl, hikmete ramol" Etik 1.65.

İo rsoo:dyk "Yanan kalhe devasın" Behiranlı 125-126.

İo hzmo:sfy "Geçtiğiniz yollara" Belviranlı 137.

İo hzmo:sfy "Tecellilerle ınest olmuş" Belviranlı 138-139.

İo uşoo:nsy "Can u gönülden seversen" Behiranlı 145.

İo uşoo:dyk "Bu dervişlik yoluna" Behiranlı 148.

121: Nuri Yılınazgil ( doğ.l925 yöresi)

Diş lıekimi. Konya'da doğdu, orada çalışmakta. Daha önce bek· taşllerce nefes olarak söylenen, sonra Süleyman Erguner'ce uş• şak ilahi olarak ezgilendirilen bir koşuğu yeniden ezgiledi.

İo sabo:dhd "N'oldu bu gönlüm, n'oldu bu gönlüm" (söz: Hacı Bayram Veli) Belviranlı 109.

122: Fevzi Öz çimi ( doğ.1927 yöresi)

Konya'da doğdu, Istanbul İktisat Fakültesi'ni bitirdi, Konya'da Universite Kitabevi'nin sahibi olarak çalışmakta.

İo rsoo:ysm "Ey bunca letaifle mükerrem olan insan" (söz: Ali illvi Kurucu) Behiranlı 131-132.

123: Burhan Yılmaz Uysal ( doğ.1930)

i\'Ianisalı eski bir mevlevi ailesinin oğlu olarak 16 mart 1930'da günü Salihli'de doğdu. Istanbul Teknik Universitesi'ni bitirerek yüksek makine mühendisi oldu, 1960'dan önce Berlin'de Siemens'­e proje mühendisi olarak on yıl aşkın süre çalıştı. Istanbul Beledi­ye Konservatuvan'nda başladığı musiki öğrenimini Berlin Kon· serv-atuvarı'nda diploma alarak bitirdi.

İo sabo:sfy "Sensin kerim, sensin rahim" (söz: Yunus) Mus:Mc 16. yıl, 186.sayı (ağustos 1963). 144. ·

TÜRK nİN :ı.rusiKİsİ sözdİ·.A.NI'rtARi 205

124: Yavuz Yekta (doğ.l930)

Musiki araştırmacısı Rauf Yekta'nın torunu olarak Istanbul'un Beylerheyi semtinde 15 temmuz 1930 günü doğdu. Ankara Uru­versitesi V eteriner Fakültesi'ni l954'te bitirdi, amatör olarak :zıey çalınayı öğrendi ve geleneksel yolda 200'ü aşkın parça ezgiledi.

İo ygst:değişmeli "Gelı:riişem vahdet elinden aşk iİe elliane hen", (sö~: Şeyh İbrahim Sinani) MusMc 4.yıİ 4l.sayı (temmu~ 1951). 19. . . . .

125: K.azıın Etik ( doğ.l935 yöresi)

Konyalı Etik ailesinin musikici üyesi. Konya İmam-Hatip Okulu Farsça Öğretmeni Arif .Etik'in anımsadığı ilaJıileri notay~ alıp sahibi bulunduğu Bilgi Kitahevi'nin yayinı olarak hastırdiği ("No­talariyle İlalıiler" Konya .1960) gibi "İmam-Hatih Okullarında N ota ve Dini. Müzik Eğitimi" (l.haskı 1968,. 2.haskı 1970) başlıklı bir ders kitabı da yayınladı.

Bm szko:sfy "Euzu hi'l-Lalıi min eş-şeytani'r-racim" Etik l.ll. Bm sgoo:dyk "Euzu hi'l-Lahi miıi eş-şeytani~r-racim;' Etik 1:27. Mş rsoo:dyk "İlahi feyz h~lesi /sönmez iman kalesi". (söz: Enver

Tuncalp) Etik 1.44. ·

İo uşoo:smo "Ya Rahh, hizi kalır etme, helak eyleme" (söz: Meh­med Akif Ersoy) Etik 1.95.

126: Özcan Ergiydiren ( doğ.l935).

Manisa'da doğdu, İstanbul Güzel Sanatlar Akademisi miı:p.arlık bölümünü hitirerek yüksek mimar oldu, Ankara'da kendi hill:o~ sunda çalışmakta.

İo hcoo:dhd "Şah iken lahutda ey aşk sernigfrn etdin beni" (söz: Kenan Büyükaksoy) Büyükaksoy 2.90-91.

127: Nail Kesova ( doğ.l936)

Musiki meraklısı. Istanbul'da doğdu, l959'da geleneks'el sanat mu-' sikimizi Laika Karahey ile öğrenmeye başladı, sonra Safiye Ayla,· Sadettin Heper, Halil Can, Şakir Çetiller'den yaı:arlandı, Ahmet. Bican Kasahoğlu'ndan sema geçtj, İlk ilahisini b:uselik maka~­da ezgileyip Halil Can'anotaya aldırdı.

206· GÜLTEKİN ORA.NSAY ·

İo buoo:aks "Yüz bin cefa kılsan bana senden yüzüm döndfume-· zem" (söz: Yunus) Nail Kesova: Musıki Meselleri (Istanbul 1975). 68.

128: Yusuf Ömürlü·(doğ.1937)

Yüksek mimar ve musiki meraklısı. Kenan Büyükaksoy'un şiir­leri üzerine ezgilenmiş na't, tevhid, ilahi ve şuğl notalarını yayma· hazırlamıştır. ("İlahiyat-ı Ken'an", Istanbul 1974) Istanbul'daki Kubbealtı Cenıiyeti'nin Musiki Enstitüsü'nde usul ve reınileme öğretmektedir.

İo rsoo:aks "Hakk sliretidir alem-i imkan ile Adem" (söz: Kenan Büyükaksoy) Büyükaksoy 2.12-13.

İo hcoo:dhd "Ağlamakla tayy edersin menzil-i maksudunu" (söz: Kenan Büyükaksoy) Büyükaksoy 2.92-93.

İo evar:dyk "Lutf u ilisan ile canan, bendeni yad eyledin" (söz: Kenan Büyükaksoy 2.134-135.

129: Salahaddin Demirtaş (XX. yüzyıl)

İo thrb:dyk"Gece gündüz diyelinı "La ilahe illa'l-Lah" (söz: Aşki) TavK 1.138.

EZGİLEYİCİLER BULDURUSD

Alıdulhaki Dede bk Nasır Alıdulhaki

Abdulgani (XYIII.yüzyıl başı) 24 Alıdulkerim bk Buhnrcuoğlu Alıdulkerim

Alıdullah bk Tosl,llloğlu Alıdullah

Alıdullah Dede (? XIX.yüzyil) 65 AJıdnrrahim Dede bk Künhl AJıdnrrahim

Abdurrahman Nesib (ölm.1842) 46 Am bk Hasanefendioğlu Ahmed bk Çulha Ahmed bk Irsoy, Ahmed bk Yuva Ahmed Ahmed, Derviş bk Nati Hüsameddin

Ahmed, Eyuphatibi bk Eyup~atibi Ahme?­Ahmed, 1\Iusahib Seyyid b k V ardakosta Alı-

med

Ahmed, Şikaroğlu bk Şikaroğlu Ahmed Ahmed Ağa b k V ardakosta .Alimed Ahmed Avni bk Konuk Alımed Esad bk Uğurlu Ahmed Hüsameddin Dede bk Nati Hüsamed-

din Ahmed Vefki bk Drağmanziik:iri Akbabaimamı 1\Iehmed (ölm.b.1703) 12 .Ali bk Şirügani

bk Ufki .Ali .Aşki Beğ bk Beğlikçioğlu .Ali Beğ bk Ufki .Ali Kemal bk Belvirauh .Ali Nutki (1762-1804) 41 .Ali Rıza bk Şengel .Ali- Rıza Avni bk Tmnz .Ali Ufki b k. Ufki

TÜRK DİN. l\IUSİKİSİ SÖZLÜ :.A.NITL.A.RI 207.

Altın, Zeki (doğ.l910) 113 .A.'nı:a Mehıned Sadık Efendi bk Bursalı Sadık Amir bk Ateş Aralı Salih (XIX.yüzyıl) 61 Arel, Hüseyin Sadeddia (188()..-1955) 98

Arif, Hacı bk Hacı Arif Aşçıbaşı Mustafa {ölın.l684) 1 --\şık Ahmed bk Eyuphatibi Ahmed

Aşld Beğ, Ali bk Beğlikçioğlu

Ateş, Amir (doğ.l942) Atik Dede bk Şirügani

Avııi, Ahmed bk Konuk

Avııi, Ali Rıza bk Tmaz Aziz Mahmud Hüdayi bk Hüdayi Mahmud

B

Baha, İsmail bk Süreisan

Bald Dede, Şeyh bk Nasır Alıdulbaki Balatimarnı Hasan bk Meydancıkimamı Ha-

san Balatşeyhi Kemai (Efendi) (ölm. 1914) 82 Batanay,. Kemal (doğ.l893) 105

Beğlikçioğlu Aşld (ölm.1880 yöresi) 51

Behlıll bk Sarı,aüzelli Behlıll

Belviraıılı, Ali Kemal (doğ.1925 y) 120 ·

Bolahenk Nuri (1834-1910) 67

Buhurcuoğlu Alıdutkerim (ölm.l778) 34 Buhurcuoğlu Mustafa {ölm.l712) 13

Burhan Yılmaz bk Uysal Burnaz Hasan (ölm.l729) 19

Bursah Dalıani Şerif bk. Duhani Şerif

Bursah Hacı Ramazan hk Hacı Ramazan

Bursalı Sadık (ölm.l789 yöresi) 37

Büyükaksoy, Kenan (Rifai) (1869-1950) 88

c Cavide Hayri Hanım bk Karaosmanoğlu

Celal b k Şey hl Celal Celaleddin Dede, Mehıned bk Şeyhl Celal

Cerrah Fehmi: (ölın.l935} 85

ç

Çalakoğlu bk Çaylakoğlu

Çarşılı H.H.Hüseyin bk ':J.'olan Çayırlı Hakkı (XIX.yüzyıl) 73 Çaylakoğlu Mustafa (ölıu.1757) 30

Çulha Ahmed(? XIX.yüzyıl) 64

D'

Dede J!:fendi bk Hanıamcıoğlu İsmail Dede-i AÜk bk Şirüga.ID Dellaloğlu İsmail (1 797-1869) 49

Demirtaş, Selalıattİn (XX.yüzyıl) 129

Derviş Ahmed bk Nati RUsameddin

Derviş Ali Şirügani hk Şirügani

Derviş Miısa bk Neyzen Musa

Derviş Tevfik (ölm.l887) 52 Dıramanzakiri · Ahmed b k Dr~ğınanzakiri Drağınanzakiri (Ahmed Vefki) (ölm,l748) 25

Duhani Şerif, Bursalı (XIX.yüzyıl) 45 ·

Durakçı Nafiz (1849-1898) 70

Dürüst, (Mustafa) Kamil (doğ.1924) 118

E

Ebuishakoğlu Es_ad (1685-1753) 28 Ebullıamis Mehıned {ölm.l937) 86 Edhem Efendi bk. Müştakoğlu Edhem

Edirneli Salihoğlu (X.VIII.yüzyıl) 27 Elçioğlu, İzzeddin Hümayi (1875-1950) 96

Elkutlu, Rakını (1872-1948) 92 Emin Hacı Mehıned bk Kalbu.İ~uoğl~ ~feh~

ined · ·· · . . . .

Enfi Hasan Ağa hk Burnaz Hasan _

Ergiydiren, Özcan (doğ:I935) 126 Erguner, Süleyman (1902-1953) lll

Esad, Ahmed bk Uğurlu Esad, Piyanist bk Piyauist Esad Esad Efendi, Şeyhülislam bk Ebuishakoğlu

Esad Eski Dede Iık Şirügani Etik, Kazmı (doğ.l935 yöresi) 125

Eyuphatibi Ahmed (XIX.yüzyıl) 60

Eyuplu Arif bk Hiı.cı Arif Eyuplu Hüseyin (XIX.yüzyıl) 62 Eyuplu Zekru bk Zek§.! Dede Eyyubi bk -Eyuplu

Ezgi, Dr.Suphi (1369-1962) 89

F

Falıreddin Dede, Hüseyin hk Nazifoğlu Hü-

seyin Faik, Hacı bk Hacı Faik Fehnıi, Cerrah_bk CerrahFehmi

Fehmi, Mül).eı:ıdis · ?ıfehıned b k Tolqıy

Fevzi bk Özçimi ·

208. . "GÜLTEKİN ORANSAY

G

Gülşeıll, Şeyh Abdulgani bk Abdulgani

B

Hacı Arif (1831-1885) 63 Hacıbayramimamı ZekW: bk Sarsılmaz

Hacı Edhem bk Müştakoğlu Edhem Hacı Faik (ölm.1891) 54 . , Hacı Hiifız Nafiz Beğ blc Durakçı Nilfiz Hacı Mahmud Efendi bk İzmirli Hacı Mah-

mud Hacı Mehmed Eıılln bk Kalburcuoğlu Meh-

med Hacı Nafiz Beğ bk Duralcçı Nafiz Hacı Ramazan (XVIII.yüzyıl) 33 Hadi bk Yeniköylü Hadi Hiifız Hacı. N Miz Beğ bk Duralcçı N Miz Hiifız Kemal (1882-1939) 100 Hiifız Kumral (ölm.1621) 3 Hiifız Post (ölm.1694) 10. Hiifız Şeydil bk Şeydil Dede Hiifız T'ız-nam"bk Niznam Yusuf Hiifız Turşncu Mehmed Efendi bk Turşucu-

oğlu

Hiifız Tahir bk Karagöz Hiifız Yaşar h k Okur Hiifız Zeki bk Altın

Halekı bk Çayırlı Halekı Efendi, İsmail bk Raşidoğlu Halekı

Halid Beğ bk 1\füezzinhaşı Halid Halid, Hüseyin bk Müezzinbaşı Halid Halil bk Kuşçuoğlu Halil Halil, Nuri bk Poyraz Hamamcıoğlu !Smail (1778.,-1846) 47 Hasan bk Kenzi Hasan Hasan, Manisalı bk Kenzi. Hasan Hasan, Meydancıkimamı ·bk 1\feydancıkima-

mı Hasan Hasan, YenikÖylü b k Yeniköylü Hasan Hasan, Zakiri Hatili bk Zakiri Hasan Hasan Ağa, Eufl: bk Burnaz Hasan Hasanefendioğlu (ölm,belki 1749) 26 Hatip Zakiri Hasan lık Ziilcirl Hasan Hayri Hanım, Cavide hk KaraosmariÖğl~ · Hulıis Hasan bk · Bnrnaz Hasan Hüdayi, ·. AziZ Mahmud (1543-:-1628) 2 Hümayi, İzzeddin hk Elçioğlu :

·Hüsameddin Dede bk Nati Büsameddin Hüseyin bk bk Sebilci

bk Muradpaşamüezzini Büseyin Baba (? XIX.yüzyıl) 59 Hüseyin Dede bk Eyuplu Hüseyin

bk Nazifoğlu Hüseyin Hüseyin Fahreddin Dede Efendi bk Nazi- .

foğlu Hüseyin Hüseyin Sadeddin Beğ bk Arel Hüseyin, Hiifız bk Tolan

I

Irsoy, Hiifız Alımed (1869.,-1943) 87 Itri bk Buhurcuoğlu Mustafa

i

İbrahim hk Na'lioğlu İbrahim İbrahim Ağa bk Nası1hinıüridi İbrahim

İmam Hasanefendioğlu bk Hasanefendioğlu · İmamoğlu Mehmed Çelebi bk Hiifız Post . İsmail Ağa bk Deliiiioğlu İsmail

İsmail Baha hk Süreisan İsmail Çavuş bk Delinioğlu İsmail İsmail Dede bk Hamamcıoğlu İsmail İsmail Efendi hk Delinioğlu İsmail İsmail Halekı hk Çayırlı Halekı İzmirli Hacı Mahmud Efendi(? XIX. yüzyıl)·

76 İzmirli Ralcun bk Elkutlu İzzeddin Hüruiiyi bk Elçioğlu İzzet Efendi, Mustafa bk Tasyalı İzzet

K

Kalburcuoğlu Mehmed (ölm.1765) 31 Kiimil, Mustafa bk Dürüst Karagöz, Hiifız Tahir (doğ.1920 y) 116 Kariıo~lan Mustafa. (ölm.l7l6) 15 Karaosmanoğlu CÔ.vide (1920 yöresi) 109 Kayualc, Sadettin (1895-1961) 107 Kazasker Mehmed Emin Efendi lık Edirneli

Salihoğlu

Kazasker Mustafa İzzet Efendi b k . · Tasyalı İzzet

Kazım bk Etik bk Uz

TÜRK DİN 1\IUSİKİSİ SÖZLU ANITLARI

Kazım Beğ bk Uz K;mal bk Batanay

Kemal, Ali bk Belviranlı Kemal, Hafız bk Hafız Kemal Kemal Efendi bk Balatşeyhi

Kemani Mustafa, Eynplu bk Sunar Kemter bk Bnhurcnoğlu Alıdulkerim

Kenan bk Büyükaksoy

bk Ümmü Kenan

Kenzi Hasan (ölm.ı715) 8

Kesova, Nail (doğ.ı936) ı27

Kmmlı Molla Melııned (ölm.belki ı 725) ı 7

Konuk, Ahmet Avni (ı87l-:ı938) 9ı

Köçek Mustafa bk Aşçıbaşı Mustafa

Kunıral, Hafız lık Hafız Kumral Knşçnoğlu Halil (ölm.ı780) 35

Kutbi (ı862-ı9ı3)

Kiinhi Abdurrahlm (1769-1831) ,g

L

Latlf Ağa bk Suyolcn Latlf

l\1

Mahmud, Aziz bk Hiidayi Malıınud Mahmud Efendi lık İzmirli Hacı :Mahmud

:Manisalı Hasan .. hk Kenzi Hasan

Mehmed bk Ebullıamis Mehmed bk Sepetçioğlu j\fehmed

bk Turşncnoğlu .Mehmed 1\Ielımed, Molla bk Kırımlı Molla Mehmed

Mehmed, J\.iudurnnlu lık l\Iudurnulu 1\felı·

med l\Iehmed Celaleddin- Dede ·bk Şeylll Celaı­

Mehmed Çelebi, İniamoğln bk Hafız Post Melımed Efendi bk Akbabaimaraı

Mehmed Felınıi, Mühendis lık Tokay

l\Iehmed Emia, Hacı bk Kalburcuoğlu l\Ielı-

med

Mehmed Sadık Efendi hk Barsalı Sadık Meydancıkimaraı Hasan (ölm.1911) 79

lifolla Mehmed hk Kmmlı Molla l\Iehmed

Mndurnnlu l\Iehmed (ölm.1 757) 29

l\Inhanıınediyeci Mustafa (XVIII.yüzyıl) 21 llfnradpaşamiiezziai Hüseyin (XVIII.yüzyıl)

22

Musa D ed e lık Neyzen Mfısii

l\Iusabib Alımed Ağa lık Vardakusta .Ahmed Mustafa lık Bnhurcuoğlu Mustafa

lık Çaylukoğlu Mustafa

l\Instafa, Kuçek lık Aşçıbaşı Mustafa l\Iustafa, Sarı lık Mnhanıınediyeci Mustafa

Mustafa, Karaoğlan bk . Karaoğlan Mustafa Mustafa, Kemani bk Sunar

Mustafa Efendi bk Tab'i Mustafa l\Iustafa Nakşi lık Nakşi Dede

l\Iuallim İsmail Hakkı Be~ bk Raşidoğln Hak·

kı

l\Iusnllu Osman (1840-1918) 69 l\Iüezzinbaşı Halid (1853-1920) 77

l\Iüezzinbaşı Rifat (1821-1896) 56 Müezzin Halid Beğ lık :Müezzinbaşı Halid

Mühendis Mehmed Felımi bk Tokay l\Iüştakoğlu Edlıem (1862-1933) 81

N

Nafız lık Durakçı Ntıfiz

Nail lık Kesova

bk Ökte

Nakşi Dede (ölm.1854) 48 Nalburcuoğlu lık Kalburcuoğlu

Nalioğlu İbralıim (ölm.1766) 32

Nasır Alıdulhaki (1765-182ı) 42 Nasllhlmüridi İbrahim (ölm.ı732) 20

Niiti Hüsameddin (1839-ı900) 68 Nayi Osman (ölm.ı730) ı6

Nayi Şeyh Rıza (XIX.yüzyıl) 66

Nazifoğlu Hüseyin (1854--ı911) 78 Necdet lık Tanlak

Necib Dede lık Neyzen Necib Nesib lık Ahdurralıınan Nesib

Neyzen Derviş l\Ifısii bk Neyzen lifusa

Neyzen l\Ifısa (ölm.1728) ı8 Neyzen Necib (XX.yüzyıl) 99

Niznam Yusuf (XVIII.yüzyıl) 23

Nuri bk Bolalıcuk Nuri

lık Yılmazgil

Nuri Halil lık Poyraz Nutkl bk Ali Nutkl

o

Okur, Hafız ·Yaşar (1885-ı966) ıo2

Osman Dede bk Nayi Osman

GÜLTEKİN. ORANSAY

-Osmal:ı, Musulltı h k- Musul! u Osman Osman Efendi hk Hasanefendioğlu

ö

Ömürlü, Yusuf (doğ.l937) 128 Özhekkan, Suphi Ziya (1887-1966) 103 Özcan hk Ergiyeliren Özçimi, Fevzi (doğ.l927y) 122

p

Piyanist Esad (XIX.yüzyıl) 75 Post, Hfıfız hk Hfıfız Post

Poyraz, Nuri Halil (1885-1956) 101

R

Rakun hk Elkutlu Ramazan, Hacı hk Hacı Ramazan Raşidoğlu Hakkı (1866-1927) 84 Rauf Yekta hk Yekta Rifat hk Müezzinhaşı Rifat

hk Samili Rifat Rıza hk Nayi Şeyh Rıza Rıza, Ali hk Şengel

hk Tınaz

s

Sadettin hk Kaynak Sadettin, Hüseyin hk Arel Sadık hk Yiğitbaş Sadık Efendi hk Bursalı Sadık

Salih hk Aral;ı Salih Saliho~lu hk Edirneli Salihoğlu Samili Rifat (1874-1932) 95 San,aüzelli Behlıll (ölm.l895) 55 Sarı Mustafa hk Muhanımediyeci

Sarsılmaz, Zekru (doğ.l900y) HO Sebilci, Hüseyin (1895 yöresi-197 ?) Selahattin hk Demirtaş

Mustafa

Seyyid, Şeyh hk Ahdurralıman Nesih Sultan III.Selim (1761-1808) 40 Sultan Veled (1226-1312) 1 Sunar, Eyuplu Mustafa (1881-1959) Suphi, Dr. hk Ezgi Suphi Ziya hk Özbekkan Suyolcu Latif Ağa (ölm.1890 yöresi) 53 Süleyman hk Erguner Sürelsan, İsmail Balıa (doğ.1912) 114

ş

Şehzade Seyfeddin (1874-1927) 94 Ş engel, Ali Rıza (1880-1953) 97 Şerif, Bursalı hk Duhani Şerif Şevki lık Sevgin Şeyda Dede (ölm.1800) 39 Şeyh Alıdulhaki hk Nasır Alıdulhaki

Şeyh Ahdulgani Gülşeni hk Ahdulgani Şeyh Ahmed Vefki hk Drağmanzakiri Şeyh Ali Efendi hk Ali Nutki Şeyh Ali Nutki Dede hk Ali Nutki Şeyh Baki bk Nasır Alıdulhaki

Şeyh Edhem Efendi hk Müştakoğlu Edhem Şeyh Hacı Edhem hk Müştakoğlu Edhem Şeyh Hafız Edhem Efendi hk l\Iüştakoğlu

Edhem Şeyh Hüseyin hk Nazifoğlu Hüseyin Şeyhi Celal (1849-1907) 71 Şeyh Kuthi hk Kuthi Şeyh Nakşi bk Nakşi Dede Şeyh Rıza hk Nayi Şeyh Rıza Şeyh Salih Efendi hk Aralı Salih Şeyh Seyyid Efendi hk Ahdurralıman Nesih Şikanoğlu Ahmed (ölm.1831) 43 Şiriigani, Derviş Ali (ölm.1714) 9

T

Tah'i Mustafa (Efendi) (ölm.1786) 36 Talıir, Hfıfız hk Karagöz Tanlak, Necdet (doğ.1925 yöresi) 119 Tapumüdürü Kemal hk Hafız Kemal Tevfik, Derviş lık Derviş Tevfik Tınaz, Ali Rıza A-vni (doğ.1931)

T'ız-nam Yusuf hk Niznam Yusuf

Selim III. hk Sultan III. Selim Sepetçioğlu l\Iehmed (ölm.1694) ll Sevgin, Şevki (1893-1969) 106 Seyfeddin, hk Şehzade Seyfeddin Seyyid Ahmed Ağa h k V ardakosta Seyyid Ali Dede bk Ali Nutki

Alımed Tokay, (Mühendis Mehmed) Fehmi (1889-1959) 10<1

TÜRK DİN MUSİKİSİ SÖZLÜ ANITLARI 211

Tolan, Hüseyin (doğ.l910) 112 Tosunoğlu Abdullah (ölın.l715) 14 Tosyalı İzzet (1801-1876) 50 Tulıı.i hk Mudumulu Mehmed Turşucuoğlu 1\fehmed (XIX.yüzyıl) 74

u

Ufki, Ali (?1610-1672) 6 Uğurlu, Ahmed Esad (XX. yüzyıl) ll 7 Uysal, Burhan Yılmaz (doğ.1930) 123 Uz, Kazun (1873-1943) 93

ü

Üçüncü Selim lık Sultan III.Selim Ümmü Kenan (XIX.yüzyıl) 72 Üsküdarlı Mahmud hk Hüdayi Mahmud

V

Vardakosta Ahmed (ölın.1794) 38 Vefkl, Şeyh Ahmed lık Drağmanzakiri Veled, Sultan lık Sultan Veled

y

Yaşar, Hafız lık 01.-ur Y avuz b k Yekta Yek-ta, Rauf (1871-1935) 90 Yekta, Yavuz (doğ.1930) 124 Yeniköylü Hadi (ölın.1917) 83 Yeniköylü Hasan (1823-1905) 57 Yılmaz, Burlıaıı lık Uysal Yılmazgil, NUri (doğ.l925y) 121 Yiğitbaş, M.Sadık (1914-1974) 115 Yusuf lık Ömürlü

lık Niznam Yusuf Yuva Ahmed (XVII.yüzyıl) 5

z

Zaill lık Akhahaimamı

Zakiri Hasan (ölm.1623) 4 Ziikir Mahmud hk Hüdayi Mahmud Zekiü, Hacıhayramlınamı lık Sarsılmaz

Zekiii Dede (1825-1897) 58 Zeki,, Hafız b k Altın

Ziya, Suplıi lık Özbekkan